Lisans ve MBA Programlar çin

Transkript

1 I Prof. Dr. Mümin ERTÜRK Beykent Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi Lisans ve MBA Programlar çin flletmelerde YÖNET M ve ORGAN ZASYON Geniflletilmifl ve Gözden Geçirilmifl 4. Bask

2 II Yay n No : 2118 flletme-ekonomi Dizisi: Bas - Ekim STANBUL 2. Bas - Kas m STANBUL 3. Bas - Eylül STANBUL 4. Bas - Nisan STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Yaz n Bas n Yay n Matbaac l k Trz.Tic.Ltd.fiti. (Sertifika No: 12028) Çiftehavuzlar Cd. Maltepe Mh. Prestij fl Merkezi No: 27/806 K:9 Zeytinburnu/ STANBUL Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 III Beni sab r ve içtenlikle destekleyen Sevgili eflim fiadiye ERTÜRK e

4 V THAF: Bu kitab, yay nlar n okuyarak, mesleki tavsiyelerini alarak kendilerinden feyz ald m, kitab n haz rlanmas nda do rudan veya dolayl katk s bulunan, müteakip sayfada isimleri yer alan ve bu gün art k emekli olan veya hayatta olamayan Tükiye Cumhuriyetinin yetifltirdi i çok de erli s rad fl bilim adamlar na ithaf ediyorum. Ülkemize ve bilim dünyam za, flahs ma ve meslek hayat ma çok de erli katk lar ndan dolay kendilerine flükran duygular m ifade ediyor, hayatta olanlara sa l k, esenlik, uzun ömür, ve mutluluk, hayatta olmayanlara da allahtan rahmet diliyor hat ralar n sayg ve içtenlikle yadediyorum. Prof. Dr. Mümin ERTÜRK stanbul, Nisan 2009

5 VII Prof. Dr. Mehmet OLUÇ Prof. Dr. Zeyyat HAT PO LU Prof. Dr. Orhan O UZ Prof. Dr. Hasan OLALI Prof. Dr. fian ÖZ-ALP Prof. Dr. Osman YOZGAT Prof. Dr. Toker DEREL Prof. Dr. Tevfik TATAR Prof. Dr. smet MUCUK Prof. Dr. Turgut VAR Prof. Dr. Ali Sait YÜKSEL Prof. Dr. Oktay GÜVEML Prof. Dr. Güngör ÖNAL Prof. Dr. Cevat SARIKAMIfi Prof. Dr. Alpay ATAOL Prof. Dr. Atilla GÖNENL Prof. Dr. Aykut Ç LEL Prof. Dr. Birol BUM N Prof. Dr. Halil SEY DO LU Prof. Dr. Nevzat ESER Prof. Dr. Adnan LAVKAN Ord. Prof. Dr. fiükrü BABAN Prof. Dr. Suat KESK NO LU Prof. Dr. Sabri F. ÜLGENER Prof. Dr. smet ALKAN Prof. Dr. Alfred ISAAC Prof. Dr. Ahmet Ali ÖZEKEN Ord.Prof. Dr. Ömer Celal SARÇ Prof. Dr. Kemal TOSUN Prof. Dr. Cevat YÜCESOY Prof. Dr. Faz l KÜLÇÜR Prof. Dr. Haluk C LLOV Prof. Dr. lhan CEMALCILAR Prof. Dr. Çevik URAZ Prof. Dr. Ahmet KILIÇBAY Prof. Dr. Atilla BARANSEL Prof. Dr. Kenan GÜRTAN Prof. Dr. Haydar FURGAÇ Prof. Dr. Kemal TUNÇATAY Prof. Dr. Suat M RZA Prof. Dr. Faruk AKÜN Prof. Dr. Nasuhi BURSAL Prof. Dr. Kamuran PEK NER Prof. Dr. lhami KARAYALÇIN Prof. Dr. Senih AfiAN Prof. Dr. Ali R za AKBORA Prof. Dr. Bedri IfiIL Prof. Dr. Melih TÜMER Prof. Dr. Oktay ALPUGAN Prof. Dr. fiükrü Fuat ERLAÇ N Prof. Dr. Ferudun ERG N Prof. Dr. Vahdet AYDIN Prof. Dr. Do an BAYAR Prof. Dr. Necati fiç L Prof. Dr. Cumhur FERMAN Prof. Dr. Latif ÇAKICI Prof. Dr. Adnan GÜLERMAN Prof. Dr. Nurettin PEfiK RC Prof. Dr. Osman HALLAÇ Prof. Dr. Osman TEKOK Prof. Dr. Muhan SOYSAL Prof. Dr. Nusret EK N Prof. Dr. Kenan TUNÇOMA Prof. Dr. Adnan SUNER Prof. Dr. Melih KOÇER Prof. Dr. Erdo an KUMCU Prof. Dr. Cevat TARAY Prof. Dr. Fermani MAV fi Dr. Ferhat fienatalar Dr. Ahmet BAfi Ergun ZOGA Lütfullah TENKER Mazhar H ÇfiAfiMAZ Kaz m TERL KS Z

6 IX Muhtaç Oldu un Kudret Damarlar ndaki Asil Kanda Mevcuttur. Mustafa Kemal ATATÜRK Yak nma Yekin! Mehmet Kemal DEDEMAN

7 XI DÖRDÜNCÜ BASKIYA SUNUfi Sosyal bir varl k olan insan n var oluflundan bu yana mevcut olan yönetim, tüm teknolojik, sosyal, politik ve kültürel geliflme ve ilerlemelere ra men varl n bütün haflmetiyle sürdürmeye devam etmekte ve hatta günden güne de eri ve önemi daha da artmaktad r. Zannediyorum bunu, insan n bir arada grup ekonomisi halinde hareket etmesine yani birlikten kuvvet do ar prensibinin varl na dayand rabiliriz. Yaln z insan zay ft r, güçsüz ve mutsuzdur. Halbuki baflkalar ile birlikte hareket eden iflbirli i eden insan güçlüdür, korkular n yenmifltir ve dayan flma içindedir. Yukar daki aç klamalar m zda, tarihin her döneminde Yönetim ve Organizasyon olgusunun önemini hiç eksiltmeden sürekli artt rd n ve bu konuda literatürde yeni teoriler, yaklafl mlar ve görüfllerin ortaya ç kt n görmekteyiz. Bir sosyal bilim olarak kabul edilen yönetim hakk nda di er sosyal bilim dallar ndan daha fazla araflt rma, makale ve kitaplar n yaz lmas n onun di erlerinden daha popüler olmas na ve hatta daha önemli olmas na dayand rabiliriz. Zira sosyal nitelikli tüm ekonomik ve ekonomik olmayan insan grubuna dayanan tüm oluflumlarda yönetim, organizasyon ve liderlik olgusu vard r. Bu nedenle günümüzde en çok satan best seller kitaplar n da yönetim konusunda yaz lm fl olanlardan ç kmas bir tesadüf olmasa gerektir. De erli okuyucular ve sevgili ö renci arkadafllar m 30 y ll k meslekdafl m ve k ymetli arkadafl m Prof. Dr. Mümin ERTÜRK ün Yönetim ve Organizasyon kitab n bu aç dan ele al p de erlendirmemizde yarar vard r. Prof. ERTÜRK, bu kitab nda bize yönetim biliminin ilk düflünürlerinden bu yana tüm geliflmeleri ele al p inceleyen bir görüfl aç s sunmaktad r. Özellikle, ö renen örgütler, yal n organizasyon, Benchmarking, yeniden süreçlendirme sanal organizasyonlar, k s t teorisi ve alt sigma gibi ça dafl yaklafl mlar ile bu konuda oldukça önemli bir bofllu u doldurmaya çal flmaktad r. De erli meslekdafl m ve dostum, Prof. ERTÜRK ü, bu çal flmas ndan dolay candan kutluyor, eserin tüm ö rencilere ve yöneticilere yararl olmas n diliyorum. Prof. Dr. Erol EREN Beykent Üniversitesi kt. d. Bil. Fakültesi Dekan Ayaza a Mart 2009

8 XIII B R NC BASKIYA SUNUfi Yazar n n teorik birikiminin yan s ra, uzun y llar süren yönetim tecrübesinin de bir ürünü olmas ve ayr ca yönetim biliminin temel konular na ilâveten "Organizasyonlarda Çat flma Yönetimi" ve "Yal n Organizasyon" gibi güncel konulara da ayr nt l bir biçimde yer vermesi bak m ndan, sunufl yaz s n yazmaktan gurur duydu um bu kitab n ö rencilere oldu u kadar uygulamac lara da yarar sa layaca na inan - yorum. Bu eserin Anadolu'da hizmet vermekte olan fakültemizin bir mensubu taraf ndan kaleme al nm fl olmas bizim için ayr bir gurur kayna d r. De erli dostum ve mesai arkadafl m Prof. Dr. Mümin Ertürk'ü kutluyor ve baflar lar n n devam n diliyorum. Prof. Dr. Cemal ÖZGÜVEN Erciyes Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dekan

9 XV DÖRDÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ Kitab m z n dördüncü bask s hemen önemli de ifliklikler ve güncellemelerle yeniden yay nlanm flt r. lk yay nland ndan bu yana kitab n geliflerek yay n hayat na devam nda beni teflvik ve de erli katk lar yla çal flmam sürdürmemi sa layan binlerce say da sevgili ö rencilerime içtenlikle teflekkür ediyorum. Onlar art k ifl hayat na at lm fllar, baz lar ifl adam /ifl han m, baz lar da üniversitelerde meslektafllar m olmufllar ve kitab m z n yeni gelifltirilen bask lar n kendi ö rencilerine okutmaktad rlar. Kendileriyle onur duyuyorum. Kitab n geliflimi meslek hayat m n bir özetidir. Çukurova üniversitesinde bafllad m meslek hayat mda çok de erli hocalar m n ve meslektafllar m n katk lar olmufltur. Baflta Prof. Dr. Hüseyin Özgen olmak üzere Çukurova Üniversitesindeki tüm meslektafllar ma teflekkür ediyorum. Fransa n n Bordeaux III Üniversitesinde flletme Yönetimi Enstitüsü (L Institut d Administration des Entreprises) Müdürü Rahmetli hocam Prof. Dr. Jean-Guy MÉRIGOT nun mesleki hayat mda çok büyük etki ve katk s olmufltur. Kendilerini rahmetle an yorum. Meslek hayat m n çok büyük bir k sm n Erciyes üniversitesinde geçirdim. Gerek yöneticiler, gerek meslektafllar m ve gerekse ö rencilerimle meslek hayat m n en güzel y llar n yaflad m. Birlikte çal flt m Hocam Rektör Prof.Dr. Naci KINACIO - LU na bana Erciyes Üniversitesine ça rarak çal flma f rsat verdi i için içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine Rektörlü ü s ras nda Yüksek Okul Müdürlü ü, Üniversite Genel Sekreterli i ve Fakülte Dekanl görevlerini yapt m ve 8 y l aral ks z birlikte çal flt m, ilkeli devlet adam, de erli Rektör, s ra d fl yönetici, çok de erli bilim adam, güvenilir dost, Prof. Dr. Mehmet fiah N i sevgi, sayg ve flükranla an yorum. Kendisinden yönetici olarak çok fleyler ö rendim. Güvenilir dostlu unu her zaman ar yorum. Yine birlikte çal flmak k smet olmasa da yak n ve içten dostlu unu gördü- ün de erli Rektör Prof. Dr. Zeki YILMAZ içtenlikle ve flükranla an yorum. Ayr ca de erli meslektafl, kadim dost, gönül insan, de erli bilim adam Prof. Dr. Muzaffer C VELEK i flükranla an yorum. Kendisi meslek hayat mda birlikte çal flmaya doyamad m çok s n rl insan n ilk birkaç n n bafl nda yer almaktad r. Erciyes üniversitesinde k. d.bil.fakültesi flletme Bölümünde birlikte çal flt m ve her zaman çok de erli katk lar n gördü üm, de erli yönetici, güvenilir dost, ciddi bilim adam Prof. Dr. Osman UNUTULMAZ a de erli katk lar ndan dolay içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine Y llar boyu birlikte çal flt m flletme Bölümü Ö retim Üyeleri, Çok de erli Prof.Dr. Asuman AKDO AN a, Prof. Dr. fiükrü AKDO AN a, Prof. Dr. Yunus DURSUN a, Prof. Dr. Mahir NAK P e, Prof. Dr. Cemal ÖZGÜVEN e, Prof. Dr. Filiz ÇALIfiKAN a, Prof. Dr. Orhan ERDEM e, Doç. Dr. Mahmut ÖZDEVEC O LU na,

10 XVI Doç. Dr. Azzem ÖZKAN a, Doç. Dr. fiaban UZAY a, Yrd. Doç. Dr. M.Suat AKSOY a, Yrd. Doç. Dr. lhami VURAL a, Yrd. Doç. Dr. M.S tk LKAY a, Yrd. Doç. Dr. Ahmet DO AN a,yrd. Doç. Dr. As m ÇEL K e, Yrd. Doç. Dr. Murat ESMERAY a, Yrd. Doç. Dr. Levent ÇITAK a, Yrd. Doç. Dr. Mustafa KACUR a, Yrd. Doç. Dr. Fusun ACAR TEK N e, Dr. Talip TORUN a, Yrd. Doç. Dr. Ali hsan ÖZDEM R e, Ö r. Gör. Dr. D.Cüneyt GED KL ye, Arafl. Gör. Ergün KÜÇÜK e, Arafl. Gör. Selen OFLAZER M RAP a, Arafl. Gör. Leyla LEBLEB C KACUR a, Arafl. Gör. Banu B TGEN SUNGUR a, Uzm. Gökhan GÜVEN e, çok de erli katk lar için teflekkür ediyorum. Ayr ca Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesinin De erli Dekan Prof. Dr. smail KA- YAR a çok de erli katk ve dostlu u için içtenlikle teflekkür ediyorum. Erciyes Üniversitesinde birlikte çal flt m, Yozgat Bozok Üniversitesinin de erli Rektörü Prof. Dr. nci VAR NL ye, de erli ö retim üyeleri, Yrd. Doç. Dr. Veli AKEL e, Yrd. Doç. Dr. Tansel HACIHASANO LU na, Yrd. Doç. Dr. Ramazan KURTO LU na, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Ö retim Üyesi, de erli Ö rencim Yrd. Doç. Dr. Nilsun SARIYER e de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Meslek Hayat m n önemli bir k sm n Orta Asya da Kazakistan Uluslar aras Ahmet Yesevi Kazak Türk Üniversitesinde geçirdim. Üniversitenin de erli ö rencileri ve meslektafllar m flükranla an yorum. Meslek hayat mda K rg zistan n Baflkenti Biflkek te bulunan K rg zistan Türkiye Manas üniversitesinin önemli bir yeri vard r. Meslek hayat m n en de erli y llar n Manas üniversitesinde geçirdim. Manas Üniversitesindeki de erli meslektaslar m, de erli lisans, yüksek lisans ve doktora ö rencilerimi flükranla an yorum. Ayr ca Manas Üniversitesinin de erli ö retim üyesi, de erli büyükelçi, Cumhurbaflkan Yard mc s, Türk dünyas n n de erli ve sayg n büyü ü, çok de erli dostum rahmetli Prof. Dr. Salican C G TOV (Yi ito lu) un unutulmaz hat ras n sayg ve rahmetle an yorum. Manas Üniversitesinin de erli rektörü Prof. Dr. Süleyman KAYIBOV ve Rektör vekili Prof. Dr. U ur ORAL sayg yla an yorum. Türkiye K rg zistan Manas Üniversitesi bütün Türk Dünyas ndan gelen ö rencilere Türk Dilinde iflletme, iktisat, mühendislik, iletiflim, tarih, edebiyat, turizm baflta olmak üzere birçok meslekte e itim veren ciddi bir üniversitedir. Dokuzuncu.Cumhurbaflkan m z Say n Süleyman DEM REL baflta olmak üzere bütün eme i geçenleri içtenlikle kutluyor, de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. K rg zistan daki görevim S ras nda S k S k Gitti im Celalabad ktisat ve Giriflimcilik Üniversitesi flletme ve Uluslararas iliflkiler fakültelerinde,türkiye, K rg - zistan, Çin (uygur bölgesi), Kazakistan, Rusya (ço unlukla Tataristan- Kazan, Çuvaflistan, Hakasya, Altay bölgelerinden), Türkmenistan, Özbekistan, Afganistan, Azerbaycan baflta olmak üzere bütün Türk Dünyas ndan gelen ö rencilerin Türkiye türkçesi ile iflletme ve uluslararas iliflkiler e itimi yapt n gördüm haziran ay nda kat ld m üniversite mezuniyet töreninde Rusyan n Altay bölgesinden geldi ini hat rlad m bir han m k z m z türkçe yazd bir fliiri okudu. fiiir flu sat rla bitiyordu:... Tanr Da lar ndan yükselen sese kulak ver Atam: Ne Mutlu Türküm Diyene!!.. K rg zistandan baflka, Kazakistan, Rusya da Tataristan -Kazan ve Çuvaflistan, Azerbaycandaki devlet üniversiteleriyle yapt anlaflmalarla, Türk Dünyas Araflt rmalar vakf Türkçe olarak, iflletme, uluslararas iliflliler ve türk dili e itimi yapmakta ve iflletmecili in yan nda türk dili ve kültürünü de türk dünyas na yaymaktad r. Türk Dünyas Araflt rmalar Vakf n n De erli Baflkan Prof. Dr. Turan YAZGAN

11 XVII üstlendi i bu çok de erli kutsal devlet görevinden dolay içtenlikle kutluyorum. Kendisine sa l k, esenlik, uzun ömür ve daha nice hizmetleri gerçeklefltirmesini diliyorum. Kitab m n dördüncü bask s n Beykent Üniversitesinde çal flt m y llarda haz rlayarak gerçeklefltirdim. Bilimsel çal flmalar n gerçekleflmesi ancak huzurlu bir çal flma ortam nda mümkün olur. Üniversitemizde huzurlu bir çal flma ortam n n haz rlanmas ndan dolay de erli Mütevelli Heyeti Baflkan m z Say n Adem ÇEL K e içtenlikle teflekkür ediyorum. Beykent Üniversitesinin de erli Rektörü Prof. Dr. Cuma BAYAT, huzurlu bir bilimsel çal flma ortam n n oluflturulmas nda önemli bir rol oynam fl tr. Ayr ca üniversite mensuplar na karfl her bak mdan yard mc, güven veren, içten ve dost kiflili i ve teflvik edici yönetim tarz yla eserin haz rlanmas nda önemli katk larda bulunmufltur. Çok de erli katk lar için kendilerine içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine üniversitemizin de erli Rektör Yard mc s Prof. Dr. Tuncer ÇEL K e her türlü de erli katk lar, yak n dostluk ve teflvik edici davran fl için içtenlikle teflekkür ediyorum. Üniversitemizin kt. d. Bil. Fakültesi dekan, de erli dost, de erli bilim adam Prof. Dr. Erol EREN, çal flmalar m her zaman yak ndan takip ederek teflvik etmifltir. De erli katk lar için kendisine içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine fakültemizin flletme Bölümünün de erli Baflkan ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Ahmet YÜKSEL e, de erli ö retim üyeleri Prof. Dr. Sudi APAK a, Prof. Dr. Muhittin KARABULUT a, Prof. Dr. smail DALAY a, Yrd. Doç. Dr. Tanses GÜLSOY a, de erli Arfl. Görevlileri Görkem ERSOY a, Metin UYAR a de erli katk lar ndan dolay teflekkür ederim. Üniversitemiz Uzaktan E itim Merkezinde birlikte çal flt m Koordinatör Yard mc s, De erli dost, de erli ö retim üyesi Yrd. Doç. Dr. Seyfi TOP gerek idari ve gerekse akademik çal flmalar ma çok de erli katk larda bulunmufllard r. De erli katk - lar için kendisine içtenlikle teflekkür ediyorum. Yine Uzaktan E itim Merkezinde uyum içinde birlikte çal flt m de erli çal flma arkadafllar m içerik tasar m uzmanlar R dvan YILDIRIM, Ulafl fieker, Nafiz TÜFEKÇ O LU, Sevinç KARAKAfi, Güliz ALKIM, Fatma EKfi O LU ve Ayça K N ye, de erli e itim destek uzanlar Rukiye KASARCI ÖZDO AN ve Sema KILIÇ a, de erli Sistem Yöneticisi Oya SERTEL e ve teknik destek uzman Gülnihal TOPRAKDÖKEN e, de eri teknik dan flman m z Cemal KAPLAN a, de erli Buzem Sekreteri Seda SUNGU ya katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Ayr ca Üniversitemizde her türlü verimli idari ve akademik ortam n haz rlanmas nda çok büyük katk s olan de erli Genel Sekreterimiz Say n Nurettin ERDEM e ve çok de erli Genel Sekreter Yard mc lar Mehmet B R NC (MBA) ve Ali KERTMEN e katk lar ndan dolay içtenlikle teflekkür ediyorum. Bilimsel çal flmalar m yak ndan takip ederek tavsiyeleriyle yönlendiren,meslek hayat m boyunca yard mlar n esirgemeyen stanbul Kültür Üniversitesi ö retim üyesi de erli meslektafl m Prof. Dr. Say n Tamer KOÇEL e de çok de erli katk lar için içtenlikle teflekkür ediyorum.yine mesleki çal flmal r mda sürekli deste ini esirgemeyen stanbul Üniversitesinin de erli ö retim üyeleri Prof. Dr. lhan ERDO AN ve Prof. Dr. Hayri ÜLGEN e de erli katk lar için içtenlikle teflekkür ediyorum. Bilimsel çal flmalar m yaparken, de erli eflim fiadiye ERTÜRK ün çok de erli yard m ve katk lar n gördüm. Kendisine flükran duygular mla teflekkür ediyorum.

12 XVIII Kitab n bas m n titizlikle gerçeklefltiren Beta Yay m Bas m ve Da t m A.fi. nin de erli yöneticisi Say n Seyhan SATAR a, Sat fl Müdürü Say n Erhan Sanc ya, Say n Gülgonca Çarp k a içtenlikle teflekkür ediyorum. Kitab n çok de erli ö renci ve okuyucular ma yararl olmas n dilerim. Tüm hatalar bana ait olan bu eserin gelecekteki gelifltirme çal flmalar ma fl k tutacak nitelikteki görüfl ve önerileri için ilgililere flimdide teflekkür ediyorum. Prof.Dr. Mümin ERTÜRK stanbul, Nisan 2009

13 XIX ÖNSÖZ Bu eser, üç kesim içinde yer alan dokuz bölümden meydana gelmektedir. Birinci kesim birinci bölümde yönetim biliminin do uflu ve tarihî geliflimi ile ilgili bilgilere, ikinci kesimde yer alan alt bölümde ise, Plânlama, Örgütleme, Yürütme, Koordinasyon, Denetim, Karar Verme gibi yönetim fonksiyonlar na, üçüncü kesimi oluflturan iki bölümde ise Çat flma, Yal n Organizasyon gibi yönetim biliminin yeni konular na yer verilmifltir. " flletmelerde Yönetim ve Organizasyon" ad yla yay nlanan bu eserin, ktisadi ve dari Bilimler Fakülteleri ile iflletme e itimi yapan fakülte ve yüksekokul ö rencilerine ve flletme Yönetimi konusuna ilgi duyanlara yararl olaca inanc nday m. Hacmi ve muhtevas ne olursa olsun bir kitab n ortaya ç kmas bir çok kiflinin katk ve deste i ile gerçekleflmektedir. Kitab n haz rlanmas s ras nda Genel Sekreter olarak birlikte çal flt m Erciyes Üniversitesi nin çok de erli Rektörü Prof. Dr. Say n Mehmet fiah N'in maddi ve manevî büyük destek ve teflviklerini gördüm. Kendilerine teflekkürlerimi ve flükran duygular m ifade etmeyi önemli bir görev say yorum. Yine bölümümüzün ö retim üyesi ve Erciyes Üniversitesi nin de erli Rektör Yard mc s Prof. Dr. Say n Osman UNUTULMAZ çal flmalar m her aflamada teflvik etmifl, kitab n dizgi ve düzeltmelerine do rudan katk da bulunmufltur. Kendilerine teflekkürlerimi arzediyorum. Fakültemizin De erli Dekan Prof. Dr. Say n Cemal ÖZGÜVEN çal flmalar m n düzeltmelerine flahsen katk da bulunarak samimiyet ve içtenlikle yard m ve teflviklerini sürdürmüfllerdir. Kendilerine teflekkür etmeyi görev say yorum. Çal flmalar m kaleme al rken, flletme Bölümümüzün Baflkan olan de erli dost ve gönül insan Prof. Dr. Say n Muzaffer C VELEK, metinlerin imlâ ve anlamlar n büyük bir akademik titizlikle incelemifl, düzeltmelerine katk da bulunmufl, aylar boyunca çal flmalar m n neticelenmesi için yak n takip ve teflviklerini sürdürmüfllerdir. Kendilerine en içten duygular mla teflekkür ediyorum. Anabilim Dal m z n De erli Baflkan Say n Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI, büyük bir nezaket örne i göstererek, üzerimdeki ders yükünü kendisi üstlenmifl ve rahat bir çal flma ortam sa lam fllard r. Nazik davran fl ve katk lar ndan dolay kendilerine özellikle teflekkür etmek isterim. Anabilim Dal m z n De erli ö retim elemanlar Yrd. Doç. Dr. Asuman AKDO- AN'a, Arfl. Grv. Mahmut ÖZDEVEC O LU'na, Arfl. Grv. M. Suat AKSOY'a ve Endüstri Mühendisli i Bölümü Arfl. Grv. Lale ÖZBAKIR'a da de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Çal flmalar m n bilgisayar dizgileri s ras nda programla ilgili problemlerin çözümünde samimi ve içten katk larda bulunan de erli Dekan Yard mc s Yrd. Doç. Dr.

14 XX Yunus DURSUN'a, sayfa düzenlemesi ve hatalar n düzeltilmesiyle ilgili gündüz ve geceleri yo un çal flmalar yla katk larda bulunan bölümümüzün de erli Arfl. Grv. D. Cüneyt GED KL 'ye, yo un iflleri aras nda bütün metinlerin bilgisayar dizgilerini gerçeklefltiren de erli kardeflim Hakk TÜRKMEN'e teflekkür ediyorum. Çal flmalar m n önemli bölümlerini hep idari görevlerim s ras nda yapmam nedeniyle kendilerine ay rmam gereken zaman bana severek veren ve büyük bir sab rla çal flmalar mda bana yard mc olan vefakâr eflim fiadiye ERTÜRK ve O lum Yunus Ahmet'e de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Bütün bunlar n d fl nda meslek hayat m boyunca yetiflmeme katk da bulunan ve bana yard mlar n esirgemeyen, de erli hocalar m ve meslektafllar m Prof. Dr. Ahmet KILIÇBAY'a, Prof. Dr. Turan YAZGAN'a, Prof. Dr. Osman YOZGAT'a, Prof. Dr. lhan ERDO AN'a, Prof. Dr. fian ÖZ-ALP'e, Prof. Dr. Tevfik TATAR'a, Prof. Dr. Hüseyin ÖZGEN'e, Prof. Dr. Çevik URAZ'a ve çal flmalar ndan feyz ald m Prof. Dr. Atilla BARANSEL'e, Prof. Dr. Tamer KOÇEL'e, Prof. Dr. Hayri ÜLGEN'e, Prof. Dr. Erol EREN'e ve Prof. Dr. Toker DEREL 'ye teflekkürlerimi ve flükran duygular m arz ediyorum. Kitab n bask s n titizlikle gerçeklefltiren Beta Bas m Yay m Da t m A.fi.'nin de erli yöneticisi Say n Kemal PEKÖZ'e ve çal flma arkadafllar na de erli katk lar ndan dolay teflekkür ediyorum. Bütün hatalar bana ait olan bu çal flman n tüm ilgilenenlere yararl olmas n dilerken gelecekteki çal flmalar ma fl k tutacak nitelikteki görüfl ve elefltiriler için flimdiden teflekkür ediyorum. Kayseri, Eylül 1995 Prof. Dr. Mümin ERTÜRK

15 XXI Ç NDEK LER KES M I YÖNET M B L M LE LG L GENEL B LG LER BÖLÜM I YÖNET M B L M N N DO UfiU VE TAR H GEL fi M 1. Yönetim Kavram ve Tan m Yönetim Teorisinin Geliflimi Ça dafl Yönetim Öncesi (1880 Öncesi) Ça dafl Yönetim Dönemi (1880/...) Klasik Yönetim Teorisi Bilimsel Yönetim Dönemi ( ) Frederick Winslow Taylor Taylorist Teoriyi Gelifltirenler Bilimsel Yönetimin Faydalar ve Eksiklikleri Yönetim Süreci Yaklafl m ve Henri Fayol Bürokrasi Teorisi ve Weber Befleri liflkiler Dönemi Befleri liflkiler Yaklafl m n n Dayand Varsay mlar Befleri liflkiler Hareketinin Öncüleri Hawthorne Araflt rmalar Ifl kland rma Deneyleri Röle Montaj Odas Deneyi Tel Ba lama Gözlem Odas Deneyi kinci Röle Montaj Deney Grubu Mika Yarma Deneme Odas Harwood Araflt rmalar Beflerî liflkiler Hareketinin Sa lad Katk lar Sonuç Modern Yönetim Teorisi (1950'den sonras ) Sistem Yaklafl m Sistem Yaklafl m ile lgili Di er Kavramlar Yönetimde Sistem Yaklafl m Yönetimde Sistem Yaklafl m n n Nedenleri stisnalarla Yönetim stisnalarla Yönetimin Aflamalar stisnalarla Yönetime Yöneltilen Elefltiriler Amaçlara Göre Yönetim Durumsall k Yaklafl m Yöneylem Araflt rmas...43

16 XXII 3. Yönetim Faaliyetinin Özellikleri Yönetim Bir Grup Faaliyetidir Yönetimin Beflerî Özelli i Vard r Yönetim Bir flbirli i Ve Uzmanlaflma Faaliyetidir Yönetim Bir Koordinasyon Faaliyetidir Yönetim Bir Yetki Faaliyetidir Yönetim Rasyonel Bir Faaliyettir Yeflil Yönetim...47 KES M II YÖNET M FONKS YONLARI BÖLÜM II PLÂNLAMA FONKS YONU 1. Plânlama Kavram Plânlaman n Araçlar Amaçlar yi Bir Amaç Tasar m n n Özellikleri Amaca Uygunluk Politika Usûller (Prosedürler) Bütçeler Ayr nt l Plânlar Programlar Stratejiler Plânlama Sürecinin Aflamalar Amaçlar n Belirlenmesi Amaçlara Ulaflt racak Varsay mlar n Belirlenmesi Alternatiflerin Belirlenmesi Alternatiflerin Karfl laflt r lmas Alternatifler Aras nda En Uygun Olan n n Seçimi Alt Plânlar n Yap lmas Haz rlanan Plânlar n Uygulanmaya Devam Edilmesi Plânlaman n Yarar ve Sak ncalar yi Bir Plân n Özellikleri Plânlaman n Kültür ve Kültürel De erlerle liflkisi...69 BÖLÜM III ÖRGÜTLEME (ORGAN ZASYON) FONKS YONU 1. Örgütleme-Organizasyon Örgütlemenin Tan m Örgütleme Fonksiyonunun Uygulanmas nda Kültürün Etkisi Organizasyon Teorileri Klâsik Organizasyon Teorisi Bürokrasinin Özellikleri...80

17 XXIII leri Bir flbölümü Otoritenin Merkezleflmesi Rasyonel Bir Personel Yönetimi Program Bürokratik Kaide ve Kurallar Kay t ve Ayr nt l Bir Dosyalama Sistemi Bürokratik Modelin Sak ncalar Robert Michel'in "Oligarflinin Tunç Kanunu" Neoklâsik Organizasyon Teorisi Neoklâsik Organizasyon Teorisinin De erlendirilmesi Organizasyon lkeleri Amaç Birli i lkesi Kumanda Birli i lkesi Yeterlilik lkesi flbölümü ve Uzmanlaflma lkesi Görevlerin Tan m lkesi Basamaklar S ras lkesi Yetki ve Sorumluluk Denkli i lkesi fl, Yetki ve Sorumluluk ve Karfl l klar n Aç k Bir Biçimde Belirlenmesi lkesi Ayr l k lkesi Yöneltme Birli i lkesi De iflebilirlik lkesi Süreklilik lkesi Önderli in Kolaylaflt r lmas lkesi Fonksiyonel Benzerlik lkesi Personeli fle Yerlefltirme lkesi Yönetim Alan lkesi Sorumluluk lkesi Fonksiyonel Büyüme lkesi Çapraz liflkiler lkesi Organizasyonlarda Bölümlere Ay rma Bölümlere Ay rmada lkeler Bölümlere Ay rmada Benzer fllerin Dikkate Al nmas lkesi Uzmanlaflmadan Yararlanma lkesi Denetim lkesi Koordinasyona Yard m lkesi Giderleri Azaltma lkesi Organizasyonlarda Kullan lan Bölümlendirme Sistemleri Fonksiyonlara Göre Bölümlere Ay rma Ürün Temeline Göre Bölümlere Ay rma Co rafya Temeline Göre Bölümlere Ay rma Müflteri Temeline Göre Bölümlere Ay rma Say Temeline Göre Bölümlere Ay rma Zaman Temeline Göre Bölümlere Ay rma Süreç veya Araca Göre Bölümlendirme Karma Örgüt Yap s flletme Faaliyetlerinin Birlefltirilmesine liflkin lkeler...97

18 XXIV 8. Organizasyonlarda Komuta, Kurmay ve Fonksiyonel Yetki liflkileri Komuta Yetkisi Kurmay Yetkisi Fonksiyonel Yetki Dikey, Dikey Kurmay, Fonksiyonel ve Matris Organizasyon Dikey Organizasyon Dikey Kurmay Organizasyon Fonksiyonel Organizasyon Matris Organizasyon Globalleflme Sürecinde flletme Organizasyonu Yerel flletme Aflamas ndaki flletmelerin Organizasyon Yap lar Uluslararas laflma Aflamas nndaki flletmelerin Organizasyon Yap lar Çokuluslulaflma Aflamas ndaki flletmelerin Organizasyon Yap lar Çokuluslu flletmelerin Organizasyon Yap lar n n Oluflumunu Etkileyen Faktörler Ekonomik Faktörler Politik Faktörler Co rafi Faktörler Kültürel Faktörler Teknolojik Faktörler Hukuki Faktörler Di er Faktörler Çokuluslu flletmelerde Organizasyon Yap lar Çokuluslu flletmelerde Fonksiyonel Organizasyon Yap lar Çokuluslu flletmelerde Mamul Organizasyon Yap lar Çokuluslu flletmelerde Bölgesel Organizasyon Yap lar Globalleflme Aflamas ndaki flletmelerin Organizasyon Yap lar Global flletmelerde Fonksiyonel Organizasyon Yap lar Global flletmelerde Çok Boyutlu Organizasyon Yap lar Global flletmelerde Global Ürün Bölümü Yap lar Global flletmelerde Global Bölge Bölüm Yap lar Organizasyonun Kanunlar Graicunas Kanunu ve Yönetim Alan Parkinson Kanunlar Yetki Yetkinin Kayna Biçimsel Yetki Teorisi Kabul Teorisi Bilgisel Yetki Teorisi Güç Yetki Devri...124

19 XXV Sorumluluk Yetki Devri ve Sorumluluk Sorununun Çözümü Merkezleflme ve Merkezleflmeme Merkezleflme Merkezleflmeme (Ademi Merkeziyet) Merkezleflmemenin Sa lad Yararlar Komiteler BÖLÜM IV YÜRÜTME (YÖNELTME) FONKS YONU 1. Yönetimde Yürütme Fonksiyonu ve Önemi Kültürün Yürütme Fonksiyonunun Uygulanmas na Etkisi Emir yi Bir Emrin Özellikleri Etkin Bir Yürütme Sisteminin fiartlar Yürütme Fonksiyonuna liflkin Baz Önemli Konular Güdüleme (Motivasyon) Güdüleme Teorileri Maslow'un htiyaçlar Hiyerarflisi Teorisi Herzberg'in Çift Faktör Teorisi Baflarma htiyac Teorisi Beklenti Teorisi McGREGOR'un X ve Y Teorileri Liderlik (Önderlik) Özellikler Yaklafl m Davran fl Yaklafl m Durumsall k Yaklafl m letiflim (Haberleflme) Haberleflme Sürecinin Ögeleri Haberleflmenin Temel Özellikleri Haberleflme Biçimleri Etkili Haberleflmeyi Engelleyen Faktörler Alg lamada Kiflisellik Hatal Tamamlama Mesaj n nanca Uymamas veya Fazla Uymas Haberleflme Kayna na Güvensizlik fiuursuz Haberleflme veya Ay rma Kiflilik Uyumunun Tam Olmamas flletme Yönetiminde Gruplar Grup Türleri Grup Normlar Biçimsel Olmayan Gruplar n Oluflumu Biçimsel Olmayan Gruplar n Etkileri...171

20 XXVI BÖLÜM V KOORD NASYON FONKS YONU 1. Yönetimde Koordinasyon (Uyumlaflt rma-düzenlefltirme) Fonksiyonu ve Önemi Koordinasyon Fonksiyonunun Kültür Yönü Koordinasyonun lkeleri lgili Sorumlu Kifliler Aras nda Do rudan Görüflme le Koordinasyon Sa lanmal d r Plânlama Yap l rken ve Politikalar Kararlaflt r l rken Daha Bafllang çta Koordinasyon Temin Edilmelidir Bir Sorun le lgili Bütün Etkenlerin Karfl l kl Olarak Birbirleri Üzerine Olan Etkileri Gözönüne Al narak Koordinasyon Yap lmal d r Koordinasyon Sürekli Bir fllem Olarak Düflünülmelidir Koordinasyon Teknikleri yi ve Basit Bir Organizasyon Yap s n n Kurulmas Plân ve Programlar n Uyumlaflt r lmas yi Düzenlenmifl letiflim Yöntemleri ve Araçlar ndan Yararlanma Gönüllü Koordinasyonun Özendirilmesi Gözetim Yoluyla Uyumlaflt rman n Sa lanmas Koordinasyon Çeflitleri Dikey Koordinasyon Yatay Koordinasyon Merkezi Koordinasyon Koordinasyon Yöntemleri Yetki Komiteler Amaçlar, Politikalar, Kaideler Koordinasyonu Temin Ederler letiflim Ödül Sistemi Gönüllü Koordinasyon Yöntemi Koordinasyonun Yararlar BÖLÜM VI DENET M FONKS YONU 1. Denetim (Kontrol) Kavram Denetimde Geleneksel Yaklafl m nsanlar n Merkezden Denetim Yöntemlerine Gösterdikleri Tepkiler Denetimde Davran flsal Yaklafl m Bafll ca Denetim Araçlar Kiflisel Gözlem Finansal Denetim ç Kontrol...200