ORİJİNAL ARAŞTIRMA. Şebnem KOLDAŞ DOĞAN, a Saime AY, b Deniz EVCİK, c Hande EZERARSLAN, d Güçlü Kaan BERİAT, d Şefik Halit AKMANSU, d Sinan KOCATÜRK d

Transkript

1 ORİJİNAL ARAŞTIRMA Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigoda Brand-Daroff Egzersizlerine Epley Manevrasının Eklenmesinin Vertigo Şiddeti ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkinliği: Randomize Kontrollü Çalışma Vertigo, Egzersiz Şebnem KOLDAŞ DOĞAN, a Saime AY, b Deniz EVCİK, c Hande EZERARSLAN, d Güçlü Kaan BERİAT, d Şefik Halit AKMANSU, d Sinan KOCATÜRK d a Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Kliniği, Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Antalya b Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD, d Kulak Burun Boğaz AD, Ufuk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara c Terapi ve Rehabilitasyon Bölümü, Ankara Üniversitesi Haymana Meslek Yüksek Okulu, Ankara Ge liş Ta ri hi/re ce i ved: Ka bul Ta ri hi/ac cep ted: Ya zış ma Ad re si/cor res pon den ce: Şebnem KOLDAŞ DOĞAN Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Kliniği, Antalya, TÜRKİYE/TURKEY sebnemkoldas@yahoo.com ÖZET Amaç: Bu ça lış ma da be nign pa rok sis mal po zis yo nel ver ti go lu (BPVV) has ta la rın te da vi sin de Brand-Da roff egzer siz le ri ne Ep ley ma nev ra sı nın ek len me si nin tek ba şı na eg zer siz uy gu la ma sı na gö re iyi leş me ve ya şam ka li te si üzeri ne et kin li ği ni araş tır ma yı amaç lan mış tır. Ge reç ve Yön tem ler: Ça lış ma ya ku lak bu run bo ğaz (KBB) po lik li ni ği ne baş dön me si şika ye ti olup Dix-Hall pi ke ma nev ra sı ile BPPV ta nı sı olan 60 has ta (38 ka dın, 22 er kek) da hil edil di. Hasta lar ran do mi ze ola rak 2 gru ba ay rıl dı. Grup 1 e Ep ley ma nev ra sı ve Brand-Da roff eg zer siz le ri; Grup 2 e ise sa de ce Brand-Da roff eg zer siz le ri uy gu lan dı. Brand-Da roff eg zer siz le ri, 4 haf ta sü re sin ce tüm sik lu su gün de 2 de fa, 10 tekrar ola rak öne ril di. Bu nun dı şın da tüm has ta la ra pos tür ve ser vi kal izo met rik eg zer siz ler ve ril di. Tüm has ta la rın sosyo de mog ra fik ve kli nik özel lik le ri kay de dil di. Glo bal ola rak has ta nın ve dok to run baş dön me si şid de ti ni de ğer len di ri mi gör sel ağ rı ska la sı (GAS) ile ya pıl dı. Has ta la rın fonk si yo nel du ru mu Ver ti go Diz zi ness İmba lan ce (VDI) öl çe ği, ya şam ka li te si Kı sa form-36 (KF-36) öl çek le ri ile de ğer len di ril di.tüm de ğer len dir me ler te da vi ön ce si ve son ra sın da ya pıl dı. Bul gu lar: Her iki grup ta da has ta nın ve dok to run baş dön me si şid de ti ni de ğer len di ri mi ve VDİ semp tom şid de ti ve ya şam ka li te si alt grup la rın da te da vi so nun da an lam lı iyi leş me sap tan dı (p<0,05). Grup la ra sı karşı laş tır ma da ise Grup 1 de da ha faz la iyi leş me sap tan dı (p<0,05). Kı sa form-36 nın ise fi zik sel fonk si yon, fi zik sel rol, ağ rı ve emos yo nel rol alt grup la rın da her iki grup ta da an lam lı iyi leş me sap ta nır ken (sı ra sıy la p<0,05) ge nel sağ lık alt gru bu sa de ce Grup 1 de (p=0,003), men tal sağ lık alt gru bu ise sa de ce Grup 2 de (p=0,039) an lam lı iyi leş me gös ter - miş tir. Te da vi son ra sı grup la ra sı kar şı laş tır ma da ise sa de ce fi zik sel rol alt gru bun da Grup 1 le hi ne is ta tis tik sel ola rak an lam lı fark sap ta nır ken (p=0,000) di ğer alt grup lar da an lam lı fark sap tan ma dı (p>0,05). So nuç: BPPV te da vi sin de Brand-Da roff alış tır ma eg zer siz le ri ne Ep ley ma nev ra sı nın ek len me si te da vi et kin li ği ni art tır mak ta dır. Anah tar Ke li me ler: Vertigo; egzersiz ABS TRACT Objective: In this study, it is aimed to investigate the efficacy of the addition of Epley maneuver to Brand-Daroff exercises rather than exercise alone on improvement and quality of life in the treatment of patients with BPPV. Material and Methods: Sixty patients with a complaint of vertigo (38 female, 22 male) diagnosed BPPV with Dix-Hallpike maneuver were included in the study. The patients were randomized in to two groups. The randomization was done with closed envelop method. In Gropu 1, Epley maneuver and Brand-Daroff exercises; in Group 2 only Brand-Daroff exercises were applied. Brand-Daroff exercises were ordered 10 repetitions, 2 times a day for 4 weeks. Additionally, postural and cervical isometric exercises were given. All exercises were ordered as home exercises program. Sociodemographic and clinic characteristics of the patients were recorded. The patients and doctor s global assessment of vertigo severity were done with visual pain scale (VPS). The functional status and quality of life of the patients were assessed by Vertigo Dizziness Imbalance (VDI) scale and short Form-36 (SF-36) was used. All assessments were done before and after the treatment. Results: Significant improvements were recorded in patient s and doctor s global assessments of vertigo severity and symptom severity and quality of life subscales of VDI in both of two groups (p<0.05). More improvement was found in Group 1 compared to Group 2 (p<0.05). Significant improvements were recorded in physical function, physical role, pain and emotional role subscales of SF-36 in both groups (p<0.05) however general health subscale was improved only in Group 1 (p=0.003) and mental health was improved only in Group 2 (p=0.039) significantly. After the treatment, significant difference was detected in only physical role subscales of SF-36 in favor of Group 1 (p=0.000), but not the other subscales of SF-36 (p>0.05). Conclusion: Addition of Epley maneuver to Brand-Daroff exercises increases the efficacy of the treatment in BPPV. Key Words: Vertigo; exercise Copyright 2013 by Türk Tıbbi Rehabilitasyon Kurumu Derneği Ro ma tol Tıp Re hab 2013;24(2):27-31 Turkiye RomatolKlinikleri Tıp RehabJ 2013;24(2) Int Med Sci 2008, 4 27

2 Şebnem KOLDAŞ DOĞAN ve ark. BENİGN PAROKSİSMAL POZİSYONEL VERTİGODA BRAND-DAROFF EGZERSİZLERİNE... e nign pa rok sis mal po zis yo nel ver ti go (BPPV), baş ha re ket le ri ile or ta ya çı kan kı - sa sü re li baş dön me si, bu lan tı ve nis tag mus ile ka rak te ri ze sık gö rü len pe ri fe rik ves ti bu lar bozuk luk lar dan bi ri dir. Tüm ver ti go lu ol gu la rın yakla şık %16 sı nın ne de ni BPPV dir. 1 Pre ve lan sı yaş ara sı ka dın lar da art mak ta dır. 2 En sık pos te ri or se mi sir kü ler ka nal tu tu lu mu gö rül mek te dir. 3 Et yo - lo ji de 2 fark lı te o ri öne sü rül mek te dir. Ku pu lo lit - ya zis te o ri si ne gö re la bi rent için de ki kal si yum kar bo nat kris tal le ri (oto lit) se mi sir kü ler ka nal kupu la sı na ya pı şa rak yer çe ki mi ne du yar lı lı ğı art tır - mak ta dır. Di ğer te o ri olan ka na lo li ti ya zis ise se mi sir kü ler ka nal da ser best ola rak yü zen kal si yum kar bo nat kris tal le ri nin ku pu la ya anor mal uya rı cı et ki de bu lun ma la rı dır. 4 Ta nı ve te da vi de kul la nı lan yön tem ler öne sü rü len bu te o ri ler ışı ğın da ge liş ti ril miş tir. Dix- Hall pi ke ma nev ra sı ile or ta ya çı kan ver ti go ve nistag mus bul gu la rı na da ya na rak ta nı ko nur. 5 Te da vi de ise baş dön me si ne yol açan baş ha re ket - le ri nin tek rar la na rak san tral si nir sis te mi nin kompan zas yon me ka niz ma la rı nın et kin li ği ni art tır dı ğı ve to le ran sı ge liş tir di ği öne sü rü len alış tır ma eg zersiz le ri ve ka na lo li ti ya zis te o ri si ne gö re ser best olarak yü zen kris tal le rin, ku pu lo lit ya zis te o ri si ne gö re ise ku pu la ya ya pış mış kris tal le rin uzak laş tı rıl ma sı esa sı na da ya nan ma nev ra lar kul la nıl mak ta dır. 5,6 Ep ley ma nev ra sı nın ve eg zer siz le rin et ki li ol du ğu - na da ir ça lış ma lar ol mak la bir lik te ba zı ça lış ma lar - da Ep ley ma nev ra sı ile % ora nın da iyi leş me sap ta nır ken alış tır ma eg zer siz le ri ile iyi leş me ise da ha dü şük oran da sap tan mış tır. 5,7-9 Bu ça lış ma da BPVV li has ta la rın te da vi sin de Brand-Da roff eg zersiz le ri ne Ep ley ma nev ra sı nın ek len me si nin tek başı na eg zer siz uy gu la ma sı na gö re iyi leş me ve ya şam ka li te si üze ri ne et kin li ği ni araş tır ma yı amaç lan - mış tır. GE REÇ VE YÖN TEM LER HAS TA LAR Ça lış ma ya ku lak bu run bo ğaz (KBB) po lik li ni ği ne baş dön me si şika ye ti olup Dix-Hall pi ke ma nev ra sı ile BPPV ta nı sı olan 60 has ta (38 ka dın, 22 er kek) da hil edil di. Dix-Hall pi ke ma nev ra sı KBB uz ma nı ta ra fın dan ya pıl dı. Has ta nın ba şı et ki le nen ta ra fa 45 dön dü rü lüp has ta hız la mu a ye ne ma sa sı na yatı rı lıp has ta nın ba şı ma sa dan 30 sar kı tı la rak baş dön me si ve ya nis tag mus olup ol ma dı ğı kon trol edil di. Ku lak bu run bo ğaz uz ma nı ta ra fın dan tüm has ta lar işit me kay bı ve nis tag mus açı sın dan işit me test le ri ve ay rın tı lı nö ro lo jik mu a ye ne si ya pıl dı. Di - ğer baş dön me si ne den le ri nin ay rı mı için tam kan, bi yo kim ya, erit ro sit se di men tas yon hı zı, C-re ak tif pro te in, 2 yön lü ser vi kal gra fi le ri, ver teb ro ba sil ler sis tem dopp ler ul tra so nog ra fi si, kra ni al mag ne tik re zo nans gö rün tü le me yön tem le ri is ten di. Bu tetkik le rin so nu cu nor mal olan lar ça lış ma ya da hil edil di. Ça lış ma dı şı bı ra kıl ma kri ter le ri; nö ro lo jik mu a ye ne de mo tor, du yu ve ref leks ku su ru olan lar, ves ti bü ler fonk si yo nu et ki le ye bi len ilaç kul la nı mı öy kü sü olan lar, me ni er has ta lı ğı, ver teb ro ba sil ler yet mez lik, in me ge çi ren ler, la bi ren tit, epi lep tik has ta lar, nö rit ler, ser vi kal kay nak lı baş dön me si sebep le ri ola rak ka bul edil di. Bu ça lış ma nın etik ku - rul ona yı alın dı. Has ta lar ran do mi ze ola rak 2 gru ba ay rıl dı. Ran do mi zas yon ka pa lı zarf usu lü ile ya pıl dı. Grup 1 e Ep ley ma nev ra sı ve Brand-Da roff egzer siz le ri; Grup 2 e ise sa de ce Brand-Da roff eg zer - siz le ri uy gu lan dı. Ep ley ma nev ra sın da has ta şika ye ti olan ta ra fa Dix-Hall pi ke ma nev ra sı po zis yo nun da 1-2 da ki ka tu tu lup son ra has ta nın ba şı 90 zıt yö ne çev ril di ve has ta zıt yön de yan ya tı rıl dı. Bu po zis yon da bir kaç da ki ka tu tul duk tan son ra has ta otu rur po zis yo na ge ti ril di. Ep ley ma nev ra sı son ra sın da has ta lar öne eğil me me le ri, uzan ma ma la rı ve et ki le nen ta ra fa yat ma ma la rı ko nu sun da uya rıl dı. Brand-Da roff eg zer siz le rin de ise has ta otu rur - ken şika ye ti olan ta ra fa yan ya tar ve 30 sa ni ye bekler, son ra dik po zis yon da 30 sa ni ye otu rup di ğer ta ra fa yan ya tar. Yi ne 30 sa ni ye yan ya tar po zis - yon dan dik po zis yo na geç mek te dir ler. Ça lış ma da has ta la rın eg zer siz le ri 4 haf ta sü re sin ce tüm sik lu - su gün de 2 de fa, 10 tek rar ola rak yap ma la rı öne ril - di. Bu nun dı şın da tüm has ta la ra pos tür ve ser vi kal izo met rik eg zer siz ler ve ril di. Tüm eg zer siz ler ev eg zer siz prog ra mı şek lin de öne ril di. 28 Turkiye Klinikleri Romatol Tıp J Int Rehab Med Sci 2013;24(2) 2008, 4

3 BENİGN PAROKSİSMAL POZİSYONEL VERTİGODA BRAND-DAROFF EGZERSİZLERİNE... Şebnem KOLDAŞ DOĞAN ve ark. DE ĞER LEN DİR ME ÖL ÇÜM LE Rİ Tüm has ta la rın sos yo de mog ra fik ve kli nik özel lik - le ri kay de dil di. Glo bal ola rak has ta nın ve dok to run baş dön me si şid de ti ni de ğer len di ri mi gör sel ağ rı ska la sı (GAS) ile ya pıl dı. Has ta la rın fonk si yo nel duru mu semp tom şid de ti ve ya şam ka li te si ola rak 2 alt grup tan ve top lam 36 baş lık tan olu şan Ver ti go Diz zi ness İmba lan ce (VDI) öl çe ği ile de ğer len di ril - di. 10 Bu öl çe ğin Türk çe ge çer li lik ve gü ve ni lir li ği Ya nık ve ark. ta ra fın dan ya pıl mış tır. 11 Ya şam ka li - te si için ise Kı sa form-36 (KF-36) öl çek le ri kul la - nıl dı. Kı sa form-36 an ke ti, 36 baş lık ve fi zik sel fonk si yon, fi zik sel rol, vü cut ağ rı sı, emos yo nel rol, ge nel sağ lık, vi ta li te, sos yal fonk si yon ve men tal sağ lık ola rak 8 alt grup tan olu şur. Türk çe ge çer li lik ve gü ve ni lir li ği Koç yi ğit ve ark. ta ra fın dan ya pıl - mış tır. 12,13 Tüm de ğer len dir me ler te da vi ön ce si ve 4 hafta lık te da vi son ra sın da ya pıl mış tır. İSTA TİS TİK SEL ANA LİZ Tüm ve ri ler SPSS 16 is ta tis tik prog ra mı kul la nı la - rak de ğer len di ril di. Tüm grup la rın te da vi ön ce ve son ra sı fark la rın de ğer len di ri mi içi Wil co xon tes ti, grup lar ara sı fark la rın de ğer len di ri min de ise Mann Whit ney U tes ti kul la nıl dı. BUL GU LAR Tüm has ta la rın sos yo de mog ra fik ve kli nik özel likle ri Tab lo 1 de gös te ril miş tir. Her iki gru bun baş lan gıç sos yo de mog ra fik, kli nik özel lik le ri, baş dön me si şid de ti, VDI semp tom şid de ti ve ya - şam ka li te si alt grup la rı ve KF-36 alt grup la rı arasın da (KF-36 fi zik sel rol alt gru bu dı şın da) is ta tis tik sel ola rak an lam lı fark sap tan ma dı (p>0,05) (Tab lo 1). Her iki grup ta da has ta nın ve dok to run baş dön me si şid de ti ni de ğer len di ri mi ve VDİ semp tom şid de ti ve ya şam ka li te si alt grup la rın da te da vi sonun da an lam lı iyi leş me sap tan dı (p<0,05). Grup la - ra sı kar şı laş tır ma da ise Grup 1 de da ha faz la iyi leş me sap tan dı. Bu fark is ta tis tik sel ola rak anlam lı idi (p<0,05). Kı sa form-36 nın ise fi zik sel fonk si yon, fi zik sel rol, ağ rı ve emos yo nel rol alt grup la rın da her iki TABLO 1: Hastaların demografik ve klinik özellikleri. Grup I Grup II (n, %) (n, %) p Yaş, yıl (ort±sd) 43,76±11,45 44,06±13,65 1,000 Cinsiyet Kadın 19 (%63,3) 19 (%63,3) 1,000 Erkek 11 (%36,7) 11 (%36,7) 0,904 Vertigo süresi, hafta (ort±sd) 1,50±0,77 1,46±0,62 Tinnitus varlığı Var 4 (%13,3) 4 (%13,3) 1,000 Yok 26 (%86,7) 26 (%86,7) İşitme kaybı varlığı Var 4 (%13,3) 6 (%20) 0,757 Yok 26 (%86,7) 24 (%80) Nistagmus varlığı Var 25 (%83,3) 26 (%86,7) 0,718 Yok 5 (%16,7) 4 (%13,3) SD: Standart derivasyon. * p<0,05 **p<0,01 grup ta da an lam lı iyi leş me sap ta nır ken (p<0,05) ge - nel sağ lık alt gru bu sa de ce Grup 1 de (p=0,003), men tal sağ lık alt gru bu ise sa de ce Grup 2 de (p=0,039) an lam lı iyi leş me gös ter miş tir. Te da vi son ra sı grup la ra sı kar şı laş tır ma da ise sa de ce fi zik sel rol alt gru bun da Grup 1 le hi ne is ta tis tik sel ola rak an lam lı fark sap ta nır ken (p=0,000) di ğer alt gruplar da an lam lı fark sap tan ma dı (p>0,05). Te da vi ön ce si ve son ra sı grup la rın or ta la ma de ğer le ri ve kar şı laş tır ma so nuç la rı Tab lo 2 de göste ril miş tir. TAR TIŞ MA Bu ça lış ma, BPPV ya kın ma sı olan ol gu lar da alış tır - ma eg zer siz le ri ne Ep ley ma nev ra sı nın ek len me si - nin tek ba şı na eg zer siz te da vi si ne gö re ver ti go şid de ti, VDI semp tom şid de ti ve ya şam ka li te si alt grup la rı üze ri ne ek ya rar sağ la dı ğı nı gös ter mek te - dir. Bu nun la be ra ber, ya şam ka li te si KF-36 ile değer len di ril di ğin de KF-36 alt grup la rın dan fi zik sel rol alt gru bu dı şın da di ğer alt grup lar da et kin li ği art tır ma mak ta dır. Be nign po zis yo nel ver ti go ta nı sın da kul la nı lan alış tır ma eg zer siz le ri ve Ep ley ma nev ra la rı nın et- Turkiye Romatol Klinikleri Tıp Rehab J 2013;24(2) Int Med Sci 2008, 4 29

4 Şebnem KOLDAŞ DOĞAN ve ark. BENİGN PAROKSİSMAL POZİSYONEL VERTİGODA BRAND-DAROFF EGZERSİZLERİNE... TABLO 2: Tedavi öncesi ve sonrası grup içi ve gruplararası karşılaştırma. Grup I Grup II p Vertigo şiddeti (hastanın global değerlendirimi) TÖ (ort±sd) 6,26±1,25 6,20±1,18 0,854 TS (ort±sd) 3,03±1,95 4,90±1,26 0,000** Vertigo şiddeti (doktorun global değerlendirimi) TÖ (ort±sd) 5,76±1,16 5,50±1,27 0,300 TS (ort±sd) 2,63±1,84 4,56±1,25 0,000** VDI-SS TÖ (ort±sd) 19,7±8,28 20,90±7,07 0,283 TS (ort±sd) 43,33±11,08 38,16±9,02 0,031* VDI-YK TÖ (ort±sd) 39,36±10,25 38,00±11,11 0,689 TS (ort±sd) 72,50±16,39 56,43±10,23 0,000** KF-36 fizikselfonksiyon TÖ (ort±sd) 40,77±4,68 42,55±6,53 0,245 TS (ort±sd) 49,77±5,86 47,00±7,39 0,141 P 0,000** 0,007** SF-36 fizikselrol TÖ (ort±sd) 15,00±10,58 9,16±6,64 0,019* TS (ort±sd) 32,50±12,96 17,50±11,65 0,000** P 0,000** 0,004** KF-36 ağrı TÖ (ort±sd) 16,06±13,00 16,06±10,85 0,988 TS (ort±sd) 7,87±7,05 7,27±6,91 0,689 P 0,002** 0,000** KF-36 emosyonel rol TÖ (ort±sd) 20,00±14,77 20,00±11,07 0,987 TS (ort±sd) 34,44±13,79 28,33±13,23 0,098 P 0,003** 0,004** KF-36 genel sağlık TÖ (ort±sd) 45,06±8,06 46,13±5,53 0,689 TS (ort±sd) 41,06±6,02 43,60±4,85 0,090 P 0,003** 0,055 KF-36 vitalite TÖ (ort±sd) 34,16±6,69 37,63±7,46 0,083 TS (ort±sd) 37,50±5,99 37,36±6,33 0,915 P 0,056 0,963 KF-36 sosyal fonksiyon TÖ (ort±sd) 33,66±11,29 32,66±11,12 0,695 TS (ort±sd) 32,00±7,14 36,33±9,27 0,087 P 0,578 0,086 KF-36 mental sağlık TÖ (ort±sd) 40,11±5,43 40,33±5,13 0,880 TS (ort±sd) 42,33±5,88 42,88±3,12 0,777 P 0,064 0,039* VDI-SS: Vertigo dizziness imbalans semptom skalası; VDI-YK: Vertigo dizziness imbalans yaşam kalitesi; TÖ: Tedavi öncesi; TS: Tedavi sonrası; KF-36: Kısa form-36; SD: Standart derivasyon. ** p<0,01 * p<0,05 kin li ği ile il gi li çe liş ki li so nuç lar var dır. Son yıl lar - da Ep ley ma nev ra sı nın uy gu lan ma sı da ha po pü ler ha le gel miş tir. Alış tır ma eg zer siz le rin den Brand- Da roff eg zer siz le ri nin kul la nıl dı ğı va ka ça lış ma - la rın da 3-4 haf ta lık te da vi ile has tala rın şika yet le rin de iyi leş me sap tan mış tır. 14,15 Ep ley manev ra sı ile kar şı laş tı rıl dı ğın da ise, ilk bir ay da Ep ley ma nev ra sı uy gu la nan grup ta iyi leş me da ha faz la gö rül mek le bir lik te 4 yı lın so nun da şika yet le rin tek rar la ma ora nı Brand-Da roff eg zer siz le ri uy gu la - nan grup ta da ha dü şük sap tan mış tır. 16 Bu na zıt olarak, So to ve ark. nın yap tı ğı ran do mi ze kon trol lü bir ça lış ma da Brand-Da roff eg zer siz le ri, Se mont ve Ep ley ma nev ra la rı kar şı laş tı rıl mış ve 1. Haf ta ve 3. ay so nun da ma nev ra lar la kür ora nı eg zer siz le re kıyas la da ha yük sek sap tan mış tır. 9 Se mont, Ep ley ma nev ra sı ve Brand-Da roff eg zer siz le ri nin kar şı - laş tı rıl dı ğı baş ka bir ça lış ma da ise 3 ay lık ta kip te Ep ley ma nev ra sı da ha et ki li bu lun muş tur. 17 Bu nun - la be ra ber, BPPV de her iki te da vi şek li nin bir lik te uy gu lan dı ğı ça lış ma sa yı sı sı nır lı dır. El li al tı oğ lu ve ark.nın yap tı ğı bir ça lış ma da Ep ley ma nev ra sı ile Cawt hor ne-co ok sey alış tır ma eg zer siz le ri nin bera ber uy gu lan ma sı nın ya şam ka li te si açı sın dan, tek ba şı na Ep ley ma nev ra sı uy gu la nan gru ba gö re üstün lü ğü sap tan mış an cak ver ti go şid de ti ba kı mın - dan ben zer iyi leş me el de edil miş tir. 18 Chang ve ark.nın yap tı ğı baş ka bir ça lış ma da ise Ep ley manev ra sı na eg zer siz ek len me si nin sta tik ve di na mik den ge ile fonk si yo nel yü rü me per for man sı na ek kat kı sağ la dı ğı so nu cu na va rıl mış tır. 19 Bu ça lış ma - lar dan fark lı ola rak bi zim ça lış ma mız da ise Brand- Da roff alış tır ma eg zer siz le ri ne Ep ley ma nev ra sı ek len miş ve ver ti go şid de ti ve VDI ile de ğer len - di ri len ya şam ka li te si açı sın dan, tek ba şı na eg zer - siz uy gu la nan gru ba üs tün lü ğü sap tan mış tır. Ya şam ka li te si KF-36 ile de ğer len di ril di ğin de ise her iki grup ta iyi leş me ol mak la bir lik te eg zer si ze ma nev ra ek len me si nin KF-36 nın fi zik sel rol alt gru bu dı şın da tek ba şı na eg zer si ze üs tün lü ğü sapta na ma mış tır. Bu nun se be bi ola rak VDI nin ver ti - go semp to mu na spe si fik bir de ğer len dir me öl çe ği ol ma sı ve ya şam ka li te si nin de ğer len di ri min de jene rik bir öl çek olan KF-36 a kı yas la da ha be lir le yi - ci ol ma sı ile açık la na bi lir. 30 Turkiye Klinikleri Romatol Tıp J Int Rehab Med Sci 2013;24(2) 2008, 4

5 BENİGN PAROKSİSMAL POZİSYONEL VERTİGODA BRAND-DAROFF EGZERSİZLERİNE... Şebnem KOLDAŞ DOĞAN ve ark. Ep ley ma nev ra sı nın tek ba şı na et kin li ği nin de de ğer len di ril me si ne yö ne lik sa de ce Ep ley ma nev - ra sı nın uy gu lan dı ğı bir gru bun ol ma ma sı bu ça lış - ma nın en önem li sı nır la ma sı dır. Ay rı ca te da vi siz dü zel me nin et kin li ği ni dış la ma ya yö ne lik kon trol gru bu da ça lış ma ya da hil edil me miş tir. Bun la ra ek ola rak, so nuç öl çüm ler te da vi ön ce si ve son ra sı ya pıl mış tır. Uzun dö nem so nuç la rın de ğer len di - ril me miş ol ma sı ça lış ma nın di ğer bir sı nır la ma sı - dır. SO NUÇ Brand-Da roff alış tır ma eg zer siz le ri has ta la rın günlük ola rak ev prog ra mı şek lin de uy gu la ya bil dik le ri BPPV te da vi sin de ko lay ve et ki li bir te da vi şek li dir. Bu nun la be ra ber eg zer siz le re Ep ley ma nev ra sı nın ek len me si ver ti go şid de ti ve ya şam ka li te si açı sın - dan ek kat kı sağ la mak ta dır. Her iki te da vi şek li nin tek ba şı na ve bir lik te uzun dö nem et kin li ği nin değer len di ril di ği ye ni ça lış ma la ra ih ti yaç var dır. 1. Zhang Y, Chen X, Wang X, Ca o L, Dong Z, Zhen J, et al. A cli ni cal epi de mi o lo gi cal study in 187 pa ti ents with ver ti go. Cell Bi oc hem Bi - ophys 2011;59(2): Cal das MA, Ga nan ça CF, Ga nan ça FF, Ga - nan ça MM, Ca o vil la HH. Cli ni cal fe a tu res of be nign pa roxy smal po si ti o nal ver ti go. Braz J Otor hi no lary ngol 2009;75(4): Ce le bi soy N, Po lat F, Ak yu rek li O. Cli ni cal fe - a tu res of be nign pa roxy smal po si ti o nal ver ti - go in Wes tern Tur key. Eur Ne u rol 2008;59(6): Le e SH, Kim JS. Be nign pa roxy smal po si ti o nal ver ti go. J Clin Ne u rol 2010;6(2): Su sin A, Ün lü Z. Ves ti bu lar bo zuk luk lar ve reha bi li tas yo nu. Ro ma tiz ma 2004;19(1): Co hen HS, Je ra bek J. Ef fi cacy of tre at ments for pos te ri or ca nal be nign pa roxy smal po si ti o - nal ver ti go. Lary ngos co pe 1999;109(4): Co hen HS, Kim ball KT.Ef fec ti ve ness of tre at - ments for be nign pa roxy smal po si ti o nal ver ti - go of the pos te ri or ca nal. Otol Ne u ro tol 2005; 26(5): Ro a Cas tro FM, Durán de Al ba LM, Ro a Castro VH. [Ex pe ri en ce with Ep ley's ma no e uv re and ves ti bu lar ha bi tu a ti on tra i ning in be nign pa roxy smal po si ti o nal ver ti go]. Ac ta Otor ri no - la rin gol Esp 2008;59(3):91-5. KAYNAKLAR 9. So to Va re la A, Bar tu al Mag ro J, San tos Pérez S, Vélez Re gu e i ro M, Lec hu ga García R, Pérez-Car ro Ríos A, et al. Be nign pa roxy - smal ver ti go: a com pa ra ti ve pros pec ti ve study of the ef fi cacy of Brandt and Da roff exer ci ses, Se mont and Ep ley ma ne u ver. Rev Lary ngol Otol Rhi nol (Bord) 2001;122(3): Pri e to L, San ted R, Co bo E, Alon so J. A new me a su re for as ses sing the he alth-re la ted qu - a lity of li fe of pa ti ents with ver ti go, diz zi ness or im ba lan ce: the VDI qu es ti on na i re. Qu al Li - fe Res 1999;8(1-2): Ya nik B, Kül cü DG, Kur ta is Y, Boy nu ka lin S, Kur ta rah H, Gök men D. The re li a bi lity and vali dity of the Ver ti go Symptom Sca le and the Ver ti go Diz zi ness Im ba lan ce Qu es ti on na i res in a Tur kish pa ti ent po pu la ti on with be nign pa - roxy smal po si ti o nal ver ti go. J Ves tib Res 2008;18(2-3): Bra zi er JE, Har per R, Jo nes NM, O'Cat ha in A, Tho mas KJ, Us her wo od T, et al. Va li da ting the SF-36 he alth sur vey qu es ti on na i re: new outco me me a su re for pri mary ca re. BMJ 1992; 305(6846): Koç yi ğit H, Ay de mir Ö, Fi sek G ve ark. Kı sa Form-36 (KF-36)'nın Türk çe ver si yo nu nun gü - ve ni lir li ği ve ge çer li li ği. İlaç ve Te da vi Der gi si 1999;12: Fe a za deh A, Car me li E. Re ha bi li ta ti on exer ci - se for tre at ment of ves ti bu lar di sor der: a ca se study. Sci en ti fic Worl djo ur nal 2006;6: Ford-Smith CD. The in di vi du a li zed tre at ment of a pa ti ent with be nign pa roxy smal po si ti o nal ver ti go. Phys Ther (8): Amor-Do ra do JC, Bar re i ra-fernández MP, Aran-Gon za lez I, Ca sa ri e go-va les E, Llor ca J, González-Gay MA. Par tic le re po si ti o ning ma ne u ver ver sus brandt-da roff exer ci se for tre at ment of uni la te ral idi o pat hic bppv of the pos te ri or se mi cir cu lar ca nal: a ran do mi zed pros pec ti ve cli ni cal tri al with short- and longterm out co me. Otol Ne u ro tol 2012;33(8): Ka ran ja i S, Sa ha AK. Eva lu a ti on of ves ti bu lar exer ci ses in the ma na ge ment of be nign pa roxy smal po si ti o nal ver ti go. In di an J Oto lary ngol He ad Neck Surg 2010;62(2): El li al tı oğ lu A, Ka ran A, Er da mar B, Ak soy C. Se lim pa rok sis mal po zis yo nel ver ti go ta nı lı has ta lar da par ti kü lü ye ni den yer leş ti ri ci ma - nev ra ya ha bi tü as yon eg zer si zi ila ve et me nin te da vi et kin li ği ve ya şam ka li te si üze ri ne et ki - le ri. Türk Fiz Tıp Re hab Derg 2003; 49(5): Chang WC, Chern CM. Ba lan ce im pro ve ment in pa ti ents with be nign pa roxy smal po si ti o nal ver ti go. Clin Re ha bil 2008;22(4): Turkiye Romatol Klinikleri Tıp Rehab J 2013;24(2) Int Med Sci 2008, 4 31