ATAKUM VE ATAKENT TE (SAMSUN) HALKIN KIYI VE KIYI DENZ SUYU KRLLN ALGILAMASI

Transkript

1 ATAKUM VE ATAKENT TE (SAMSUN) HALKIN KIYI VE KIYI DENZ SUYU KRLLN ALGILAMASI PUBLIC PERCEPTIONS OF COASTAL AND COASTAL SEA BATHING WATER POLLUTION IN ATAKUM AND ATAKENT(SAMSUN) Doç. Dr. Kemalettin AHN * Özet Bu çalımanın amacı, Atakum ve Atakent (Samsun) te halkın kıyı deniz suyu ve kıyı kirliliini algılamasını belirlemektir. Bunun için 2006 yılı Haziran ayında 100, 2007 yılı Temmuz ayında 45 olmak üzere her iki beldede toplam 145 hane halkı temsilcisiyle yüz yüze yazılı anket uygulaması yapılmıtır. Ankete cevap verenlerin %62 si çevrelerinde en önemli sorun olarak kıyı deniz suyu kirlilii ni görmektedir. Bu kirliliin nedenini ise halkın %76 sı kanalizasyon olduunu düünmektedir. Ankete katılanların %27 si sahip oldukları çevre duyarlılıı ve bilincinin kaynaını ilk, orta ve yükseköretimden aldıkları bilgiler oluturduunu açıklamılardır. Anket sonuçları, belde halkının büyük çounluunun çevreye karı olumlu bilgi ve önerilere sahip olduu, ancak uygulamada yetersizlikler olduunu ortaya koymaktadır. Anahtar kelimeler: Atakum, anket, kanalizasyon, kıyı deniz suyu kirlenmesi, Abstract This purpose of this study is to identify public perception on coastal sea waters and coastal pollution at Atakum and Atakent(Samsun). Fort his purpose, the suvey questionnaire was applied at June 2006 to 100, at July 2007 to 45 householder and data were collected from them by direct interviewing. The majority(62%) of respondents indicated that at their vicinity the most important problem is coastal sea water pollution. 76 percent of the respondents thought sewerage is the most important factor at coastal sea water pollution. Only 27% of respondents indicated that Primary school, Secondary school and Higher education was their main source of environmental sensitiveness and consciousness. According to questionnaire results, it was also found that the many of people seemed to have positive information and suggests on the environment but it is insufficient at practical life. Keywords: Atakum, questionnaire, sea pollution, sewerage. * Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Corafya Bölümü, Samsun.

2 Atakum ve Atakent te (Samsun) Halkın Kıyı ve Kıyı Deniz Suyu Kirliliini Algılaması 393 GR Türkiye, 8333 km uzunluundaki sahil eridinde toplam hektar kumsal alanıyla Avrupa nın en fazla kumsalına sahip ülkesidir(küçükkaya, 2001). Deniz ve kıyılar hassas ekosistemler olup, günümüzde bu ekosistemlerin korunmasını vurgulayan pek çok çalıma bulunmaktadır (Kurtz, 2004, Rosalind, 2000). Hatta bu çalımalar içinde spesifik konuları esas alan aratırmalar da bulunmaktadır. Örnein, Jones (2001) yaptıı çalımasında deniz kirlenmesine neden olan bakterilerin bir kısmının (Campylobacters gibi) üremesinde mevsimlik hava deimeleri yanında günlük sıcaklık deiikliklerinin de etkili olduunu ortaya koymaktadır. Samsun, kuzeyinde Karadeniz in yer aldıı ve onlarca km. uzunlukta ve geni kumsalıyla Türkiye nin önemli bir kıyı kentidir (ekil 1). Kent yerleimlerinin önemli bir kesimi kıyı düzlükleri ile yamaç arazilerde kuruludur. Samsun, kıyı kuaının Karadeniz etkili nemli ılıman iklim tipinin egemen olduu, yıllık sıcaklık ortalamasının 14,2 o C ve yıl içinde düük sıcaklık amplitüdü ile sıcaklık deimelerinin fazla olmadıı (Niancı, 1989) bir kıyı yöresidir. Samsun, Karadeniz bölgesinin dier kıyı yörelerine göre nispeten azalan yaılara ramen(700 mm) Türkiye ortalamasına göre bol yaılı ve her mevsim az-çok düzenli yaı daılıı ile karakteristiktir. Kentin denizle sınırı olmasına ramen, bilhassa Atakum ve Atakent yerleim alanlarının denizle dorudan balantısı bulunmaktadır. Buralarda kumsal, gezi yolu, kafe ve elence alanlarının bulunması nedeniyle buralar deniz mevsiminde (Haziran sonu ile Austos ayı ikinci yarısı) yalnızca kendi nüfusu deil aynı zamanda bata Samsun kentinin dier yerleimleri (Canik, Gazi, lkadım Belediyelerine balı bazı mahalleler) ile yakın il ve ilçelerden gelen insanların youn baskısı altındadır. Son 20 yılda kentin geliim yönü batıya dorudur. Çünkü kentin dousu bata fiziki (bilhassa toporafik özellikler) ve beeri faktörler (Organize sanayi bölgesinin varlıı, Mobil santral, Azot-Bakır Sanayi gibi sanayi kuruluları) nedeniyle kentin batısına göre daha dezavantajlıdır. Bu özellikler yerlemenin yayılma yönünü sınırlayan etkenlerdendir. Oysa kentin batısında geni alanlı kıyı düzlükleri ve kumsalı, sanayi tesislerine uzak oluu ve Üniversitenin konumu kentin batıya doru yöneliminde etkili olmutur. Batıda en yakın belde ise hızla büyüyen ve gelien Atakum ve Atakent tir. Büyüme beraberinde plansız yapılamayı ve kıyılarda artan nüfus baskısını beraberinde getirmektedir. Yılmaz (2004) yaptıı çalımasında, son 20 yılda Samsun da kentleme Atakum ve

3 394 AHN, Kemalettin Atakent yönüne doru devam ettiine ve kıyı boyunca hızlı bir yapılama dikkati çekmektedir. ekil 1 Lokasyon haritası. Atakum, Samsun Büyükehir belediyesi sınırları içerisinde yer alan alt kademe belediyelerinden biridir yılı sayımlarına göre nüfusu 43,905; Atakent in (Samsun un belde belediyelerinden biridir) nüfusu 5,064 dür. Aynı sayım döneminde Samsun un kent nüfusu 363,180 dir. 21 Ocak 2008 tarihinde açıklanan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2007 nüfus sayımı sonuçlarına göre, Atakum un nüfusu 63,712; Atakent in ise 10,134 olurken; ise Samsun un kent nüfusu 423,859 olarak tespit edilmitir (22 Ocak 2008 tarihli Samsun Halk Gazetesi). Bu sonuçlar her iki beldenin nüfusunun önemli ölçüde arttıını ortaya koymaktadır. Aratırma sahasında yapılan gözlemler ve resmi kurululardan edinilen bilgilere göre kıyı deniz kirliliine yol açan balıca etkenler unlardır: Kanalizasyon, organik, kimyasal, evsel atıklar; gemi, tanker ve dier deniz araçlarından kaynaklanan her türlü katı ve sıvı atıklar; kıyıda bulunan benzin istasyonlarının (ekil 2) atık suları ve yaılar sonrası oluan yamur sularıdır. Nitekim Atakum alıcı su ortamında, Samsun kentinin bir bölümünün atık suları l Özel dare binalarının hemen yakınından terfi merkezi vasıtasıyla Karadeniz e dearj edilmektedir (ekil 2).

4 Atakum ve Atakent te (Samsun) Halkın Kıyı ve Kıyı Deniz Suyu Kirliliini Algılaması 395 ekil 2- Aratırma sahası ve yakın çevresinin balıca morfografik üniteleri. Açıklamalar:1-Eitim Fakültesi, 2-Atakum atık su terfi merkezi, 3-l Özel dare Müdürlüü, 4-Karayolları Sosyal Tesisleri, 5-Benzin istasyonu, 6-Benzin istasyonu, 7- Atakum Belediyesi, 8-Meteoroloji Bölge Müdürlüü, 9-Mediva Hastanesi, 10-Kızılay kampı. Bu çalımanın amacı, Samsun kentinde denize kıyısı bulunan önemli yerleim alanlarından Atakum ve Atakent beldelerinde ikamet eden halkın balıca kıyı deniz suları ile kıyı kirliini nasıl algıladıklarını, kirliliin kaynaını, zararlarını ve kirlilii önlemede sundukları önerileri ortaya koymaktır. Bu amaca ulamak için arazi gözlem ve incelemeleri yanında anket yönteminden yararlanılmıtır. Bu yönüyle bu çalıma sahada daha önce yapılan dier çalımalardan ayrılmaktadır. Elde edilen sonuçlar, merkezi ve yerel yönetimler tarafından halkın çevre duyarlılıını arttırmada atılacak adımlar için önemli bir boluu dolduracaına inanılmaktadır. Materyal ve yöntem Atakum ve Atakent beldelerinde yaayan halkın deniz ve kıyı sorunlarını nasıl algıladıklarını ortaya koymak amacıyla 2006 yılı Haziran ayında Atakum beldesinde ikamet eden 43905(N h) ve Atakent beldesinde ikamet eden 5064(N h) kiiden kıyı-deniz kirlilii ile ilgili problemleri olduu üzere n=30 kii ile ön görüme yapıldıında, yaklaık %95 kıyı-deniz kirlilii problemi olduu tespit edilmitir. 0,05 hogörü miktarı ile kitle genilii olan N= için n 73 bulunmutur(çıngı 1994). Daha sonra Atakum ve Atakent beldeleri için n h tabaka genilikleri olmak üzere orantılı daıtım kullanılarak n h =n*(n h /N) formülünden,

5 396 AHN, Kemalettin n1=73*(43905/48969) 65 ve n 2 =73*(5064/48969) 8 bulunmutur. Buna göre 2006 yılı Haziran ayında Atakum beldesinde 75 ve Atakent beldesinde 25 haneye temsilcisiyle, 2007 yılı Temmuz ayında ise Atakum da 30, Atakent te ise 15 hane temsilcisi olmak üzere toplam 145 kiiye karılıklı görüme ile yazılı anket uygulaması gerçekletirilmitir. Anket sorularının hazırlanmasında Mark Buttimore, P&E Service Manager, 1 June 2004, Environmental Awareness Survey, Report, Hauraki District Council, ( adlı kaynaktan da yararlanılmıtır. 31 Aralık 2004 tarih ve sayılı resmi gazetede yayınlanan Su Kirlilii Kontrolü Yönetmelii nden ise bilgi amaçlı yararlanılmıtır. Bulgular Ankete katılanların %71 i erkek, %29 u kadınlardan olumakta olup, %42 si ya arasındadır(ekil 3). Lise mezunu olanlar %68 ile ilk sırada, o nu %12 ile üniversite mezunları takip etmektedir(ekil 4). Yüzde(%) Ya grubu Yüzde (%) Okuryazar lkokul Ortaokul Lise Üniversite ekil 3 Ankete katılanların ya grubu. durumu. ekil 4 Ankete katılanların eitim Ankete katılanlar balıca deniz ve kıyı sorunları olarak %62 ile kıyı deniz suyu kirlilii ni görmektedirler (ekil 5). Daha sonra %13 ile arazi kullanımındaki deiiklikler gelmektedir.

6 Atakum ve Atakent te (Samsun) Halkın Kıyı ve Kıyı Deniz Suyu Kirliliini Algılaması 397 C 13% D 2% E 9% F 3% A 62% A B C D B 11% E F ekil 5 Balıca deniz ve kıyı sorunları. Açıklamalar: A. Kıyı deniz suyu kirlilii, B. Kumsal kirlilii, C. Arazi kullanımındaki deiiklikler (Hızlı yapılama, ulaım yolları ), D. Drenaj yetersizlii, E. Çöplerin geliigüzel meydanda bulunuu, F. Baıbo hayvanlar (Kaynak:Anket sonuçları, ). Kanalizasyon, kıyı deniz suyu ve kıyı kirliliine yol açan önemli faktörler arasında ilk sırada yer almaktadır (%76). Kanalizasyonu %6 ile akarsularca taınan malzemeler takip etmektedir(ekil 6). Yaılar sonrası yamur sularının kıyı ve kıyı deniz suyu kirlenmesine yol açtıını belirtenlerin toplam oranı %2 dir. Halbuki bilhassa saanak yaılar sonrası denize kanalize edilen yamur suları kumsalı derinliine yarabilmektedir(foto 1). Akarsular tarafından getirilen materyaller ile denizel kavgılar sahil eridinde bilhassa kıyı kenar çizgisinde birikerek kıyı kirlenmesine yol açmaktadırlar (Foto 2 ve 3). C 2% D 6% E 4% F 2% G 7% A B C D B 3% E F G A 76% ekil 6 Kıyı deniz suyu ve kıyı kirliliine neden olan faktörler. Açıklamalar: A.Kanalizasyon, B. Sanayi atık suları, C. Mobil santral, D. Akarsularca taınan malzemeler, E. Gemilerden bırakılan her türlü atık, F. Yamur suları, G. Cevapsız (Kaynak:Anket sonuçları, ).

7 398 AHN, Kemalettin Foto 1 Yaz aylarında Türkiye üzerinde Souk cephe saanak yaılı hava durumu nun egemen olduu dönemde Samsun da serin-saanak yaılı hava tipi sonrası Atakum da kanalize olmu yamur sularının kumsalı yardıı görülüyor. Foto 2 ve 3 Kı aylarında Türkiye üzerinde Souk hava damla hava durumu nun egemen olduu dönemde, Samsun da souk-kar yaılı hava tipi sonrası Atakum kumsalında denizel kavgılar ile akarsular tarafından getirilen malzemeler görülüyor.

8 Atakum ve Atakent te (Samsun) Halkın Kıyı ve Kıyı Deniz Suyu Kirliliini Algılaması 399 Foto 3. Ankete katılanlara kıyı ve kıyı deniz sularının sorunlarının yıllar içindeki deiim süreci sorulmutur. Cevap verenlerin %87 si ana ve tali yollarda trafik younluu ile %43 ü kıyı deniz suyu kalitesinin her geçen yıl daha kötüye gittiini düünmektedirler. Bununla birlikte cevap verenlerin %31 i kıyı deniz suyu kalitesinde herhangi bir deiiklik olmadıını belirtmilerdir (Tablo 1). Tablo 1 Halkın kıyı ve deniz sorunlarını algılaması. Seçenekler Daha kötü Deien bir ey yok Daha iyi Cevapsız Toplam Frekans(%) Frekans(%) Frekans(%) Frekans(%) Kıyı deniz suyu kalitesi Sanayi ve i alanları sonucu ortaya çıkan atık maddeler Atık maddelerin toplanması ve geri dönüüm ilemleri Kumsalda alan kaybı ve bakımsızlıı Ani ve tali yollarda trafik younluu Kaynak:Anket sonuçları, Ankete katılanların %27 si deniz ve kıyı korunmasına yönelik yapılan bireysel aktiviteler içinde Sahilin temiz tutulması için kirletenlere karı uyarılarda bulunduunu %17 si ise deniz ve kıyı korunmasına yönelik konferans veya toplantılara katıldıklarını belirtmilerdir (Tablo 2). Ankete katılanların %26 sı bu konuda görü belirtmemilerdir. Bu oran bir hayli yüksektir. Bu durum belde halkının kamuya ait doal alanların korunmasında arzu edilen bilince ulaamadıı izlenimini vermektedir.

9 400 AHN, Kemalettin Tablo 2 Deniz ve kıyı korunmasına yönelik yapılan bireysel aktiviteler. Seçenekler Frekans (%) Geçerli (%) Konferans veya toplantılara katılma 17 22,9 Resmi kurumlara bavuru yapmak 11 14,9 Yerel veya ulusal bir gazeteye mektup göndermek 5 6,8 Yerel yöneticilere veya resmi kurumlara mektup yazmak 2 2,7 Sahilin temiz tutulması için kirletenlere karı uyarılarda bulunmak 27 36,5 Sahilde atık madde toplamak 8 10,8 Evimde geri dönüümlü malzeme kullanmak 4 5,4 Cevapsız 26 - Toplam Kaynak:Anket sonuçları, Ankete katılanların %24 ü deniz ve kıyı korunması ile ilgili bilgileri, kiiler arasında karılıklı konumalardan, %37 si kitle iletiim araçlarından, %22 si ilk ve ortaöretim kurumlarından, %7 si yerel yönetimlerden, %5 i Üniversitede kazandıklarını ifade etmilerdir. Ankete katılanların önemli çounluu, çevre düzenlemesi ve kontrolü hakkında ileri sürülen görülere katılmaktadır (Tablo 3). Halkın çounluu bu tür giriimlerin yasalarla ve yerel yönetimlerin katkılarıyla salanması gerektiine inanmaktadır. Tablo 3 Çevrenin düzenlenmesi ve kontrolü hakkında düünceler (%). Seçenekler Kk K Km F Toplam Çevre koruma yasalarla salanmalıdır Mülk sahipleri kendi mülklerinde istedikleri deiiklii yapabilmelidir. Doal alanlar gerei gibi korunmalıdır Kentin yayılıı ve büyümesi doal çevreyi tehdit etmektedir. Yerel yönetimler çevreye zarar verecek özel mülkiyetin kullanımını sınırlamalıdır Kaynak:Anket sonuçları, Açıklamalar:Kk:Kesinlikle katılıyorum, K:Katılıyorum, Km:Katılmıyorum, F:Fikrim yok. Ankete katılanların %61 i kıyı deniz suyu ve kıyı kirliliinin önlenebilmesi için öncelikle kanalizasyonun arıtılarak denize verilmesinin gerekliliini inanmaktadırlar (Tablo 4). Onu Çevre korunmasıyla ilgili yaptırımların (yasa-yönetmelik) etkin bir ekilde herkese uygulanması görüü takip etmektedir (%17). Buna karılık halkın ve sivil toplum örgütlerinin çevre duyarlılıını gelitirici seminer, kurs ve afi gibi eitici programların yapılması önerisi ankete katılanların ancak %2 si tarafından kabul görmektedir.

10 Atakum ve Atakent te (Samsun) Halkın Kıyı ve Kıyı Deniz Suyu Kirliliini Algılaması 401 Tablo 4 Deniz ve kıyı kirlenmesini önleyici öneriler. Seçenekler Frekans (%) Kanalizasyon arıtılarak denize verilmeli 61 Sanayi kurulularına arıtma tesisi yapılması 8 Evsel atıkların atıldıı çöplerin günün belirli zamanlarında toplanması 4 Kirlilie neden olan kii ya da kuruluların yetkili birimlere bildirilmesi 8 Halkın ve sivil toplum örgütlerinin çevre duyarlılıını gelitirici seminer, kurs afi gibi eitici 2 programların yapılması Çevre korunmasıyla ilgili yaptırımların (yasa-yönetmelik) etkin bir ekilde herkese uygulanması 17 Toplam 100 Kaynak:Anket sonuçları, Tartıma ve sonuç Atakum ve Atakent te kıyı deniz suyu ve kıyı kirlilii üzerine yapılan ankette, cevap verenlerin %62 si denizin kirli olduunu, %76 sı ise bunun en önemli nedeninin kanalizasyon olduunu düünmektedir. Nitekim Atakum alıcı su ortamında, Samsun kentinin bir bölümünün kanalizasyonu ve evsel atık suları l Özel dare binasının hemen yakınında bulunan terfi merkezi vasıtasıyla Karadeniz e dearj edilmektedir. Bununla birlikte Samsun l Salık Müdürlüü tarafından her yıl 15 Haziran-15 Eylül döneminde deniz suyu kirlilii konusunda periyodik ölçümler yapılmaktadır (Kılınç, 2005). Bu kapsamda Samsun un Yakakent ilçesi ile Terme ilçesi sahilleri arasında 30 ayrı noktadan deniz suyu numuneleri alındıı ve Atakum Beldesi nde insanların en çok denize girdii 6 ayrı noktadan alınan numunelerde 100 mililitredeki koliform oranını 2 bin olarak belirlendii normalde bu rakam 100 mililitrede bin olması gerektii vurgulanmaktadır (Kılınç, 2005). Bu çalıma ve ölçüm sonuçları ankete katılanların ortaya koyduu tespiti dorular niteliktedir. Kıyı deniz sularının özellikle kanalizasyon atık sularıyla kirlenebilecei hatta bunun ciddi salık sorunlarına yol açacaı Barua (1992) tarafından yapılan aratırma sonuçlarıyla da desteklenmektedir. Benzer ekilde denize arıtılmaksızın verilen atık suların (evsel, sanayi, kanalizasyon...) koleraya neden olan mikropların deniz suyunda yayılmasına ortam hazırladıı ve bunun sonucu insan ve/veya dier canlıların salıını tehdit ettii Gil ve ark. (2004) tarafından ortaya konulmutur. Bu çalımalar anket sonuçlarıyla örtümektedir. Gemilerden bırakılan her türlü atıın ciddi anlamda deniz ve kıyı kirliliine yol açtıı, ankete katılanların ancak %4 ü tarafından belirtilmitir. Oysa gemilerden bırakılan atık yaların deniz ve kıyı ekosistemine uzun süreli olumsuz ve kalıcı etkileri olduu Kurtz (2004) tarafından ortaya konulmutur. Aynı ekilde Akyüz (1997), kıyıların petrol ve yan ürünlerinin katkısı ile su kirliliinin ciddi boyutlara ulatıını belirtilmektedir. Anket sonuçlarından belde halkının bu sorunu algılamasında çok yetersiz kaldıı görülmektedir.

11 402 AHN, Kemalettin Sanayi atık suları, deniz suyu ve kıyı kirlenmesinde önemli bir faktör olduunu belirtenlerin oranı %3 düzeyindedir. Uurlu (2003), sanayi atık sularının akarsu, deniz veya alıcı ortamlara bırakılmadan önce arıtılması gerektii aksi takdirde içerdikleri zehirli maddeler ve atıkların, dearj edildikleri ortamda oksijeni tüketerek, zehirlenme yoluyla akarsu, göl ve denizlerde canlı hayatını tehlikeye soktuunu belirtmektedir. Benzer ekilde Rosalind (2000) in herhangi bir çevrede sentetik ve kimyasal maddelerin kullanılmasıyla ya da maruz kalınmasıyla o çevrede yaayan canlıların embriyolojik süreçlerinin ve larvalarının olumsuz etkilendiini belirten tespitleri bulunmaktadır. Akyüz (1997), su kaynaklarının kirlenmesini daha çok sanayi ve yerleim atıklarının arıtılmadan dorudan akarsu, göl veya denize bırakılmaları sonucu meydana geldiini açıklamaktadır. Anket sonuçları bu tespitlerle uyumlu olmadıı görülmektedir. Arazi kullanımındaki deiiklikler (hızlı yapılama, benzin istasyonları, ulaım yolları, kumsalın alan kaybetmesi,.), ankete katılanların sadece %13 ü tarafından balıca deniz ve kıyı sorunları arasında görülmektedir. Halbuki aratırma sahasında son 20 yılda artarak devam eden inaat sektörü, ulaım yollarının geniletilmesi, kumsalın bir bölümünü de içine alacak ekilde yapımı devam eden yeni sahil yolu, kumsal aleyhine genileyen park ve kafe gibi benzeri yapılamalar önemli kıyı sorunu olarak dikkati çekmektedir. Benzer tespit Uzun (2000) tarafından da ortaya konulmutur. Uzun a göre Samsun kentinin dousu ve batısında kıyı boyunca hızlı bir ekilde dolgu faaliyetleri devam etmektedir. Hatta Kürtün Çayı azına kadar planlanan dolgu alanının daha sonra pis su arıtma ve pompa istasyonuna yer açmak gerekçesiyle akarsuyun batısına geçilerek yeil alan amaçlı dolgu çalımalarının Atakum sahillerinde olanca hızıyla sürdüü belirtilmektedir. Oysa buralar esiz kumsalıyla farklı ekosisteme sahip alanlar olduu da vurgulanmaktadır. Cloern(2001) in kıyı zonu boyunca nüfus artıı sonuçlarının kıyının korunması adına göz önüne alınması gerekli önemli bir gerçek olduuna ilikin tespitleri bulunmaktadır. Ayrıca Koçman(2002), kıyıların, kendine özgü doal ortam koullarıyla (toporafya, iklim...), insanların tercih ettii önemli mekanlardan biri olduunu ve bunun sonucu kıyılarda artan nüfus ve yerleme, ekolojik çevre baskınlarının(kirlenme, aırı nüfuslanma, su tüketimi ) artmasına ve dolayısıyla kıyı alanlarının degradasyonuna yol açtıı vurgulamaktadır. Yılmaz(2004) tarafından yapılan aratırmada da, hızlı ve plansız yapılamanın Atakum ve Atakent te kıyı ve deniz kirliliine yol açtıı belirtilmitir. Deniz suyu kirlilii ve kıyı sorunlarının içinde arazi kullanımındaki deiiklikler in anket sonuçlarından düük oranda çıkması, halkın bu konudaki bilgi yetersizliini ortaya koymaktadır. Ankete cevap verenlerin önemli çounluu (%61) deniz ve kıyı kirliliinin önlenmesinde sundukları ilk öneri kanalizasyonun arıtılarak denize verilmesi gelmektedir. O nu %17 ile Çevre korunmasıyla ilgili yaptırımların (yasa-yönetmelik) etkin bir ekilde herkese uygulanması, görüü gelmektedir. Buna karılık Halkın ve sivil toplum örgütlerinin çevre duyarlılıını gelitirici

12 Atakum ve Atakent te (Samsun) Halkın Kıyı ve Kıyı Deniz Suyu Kirliliini Algılaması 403 seminer, kurs afi gibi eitici programların yapılması belirtenlerin oranı %2 düzeyinde kalması dikkat çekicidir. Oysa kıyı alanlarının daha temiz ve rahat yaanacak yerler olabilmesi için örgün eitim kurumları ile yazılı ve görsel medyanın yanında halkın katılımının salandıı gönüllü kuruluların katılımının önemli olduu Topay ve Ouz (1998) tarafından yapılan aratırma sonuçlarında vurgulanmaktadır. Bu durum belde halkının çevre bilincinin gelimesinde eitim faktörünün rolünü yeterince kavrayamadıını ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, Atakum ve Atakent beldelerinde ikamet eden halk, yaadıkları belde de kıyı ve deniz sorunlarının varlıından haberdar oldukları, ancak sorunların çözümü hususunda yeterli ve salıklı bilgiye sahip olmadıkları anlaılmaktadır. Bu sonuçlar, temiz ve salıklı bir çevrenin gelecek kuaklara devredilmesinde çevre duyarlılıı na yönelik eitimin bata ailede olmak üzere eitimin her kademesinde ve toplumun her kesiminde uygulanmasının gereklilii ve üzerinde durulması gereken önemli bir konu olduunu ortaya koymaktadır. KAYNAKLAR Akyüz, M. "Endüstriyel atıkların çevre üzerindeki etkileri ve alınması gereken önlemler. III. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi Programı, 3-5 Eylül (4 Eylül 1997, 3. oturum), Kırehir, Barua, D. History of cholera. In Cholera. Barua D and Greenough W B. (eds). New York: Plenum Publishing, Ba, T. Anket, Seçkin Yayıncılık, ikinci baskı, Ankara Cloern, J.E. Our evolving conceptual model of the coastal eutrophication problem. Marine Ecology Progress Series , Çıngı, H. Örnekleme Kuramı. Hacettepe Üniv. Fen Fak. Basımevi, Ankara Falkenmark, L.M. Drainage basin morphology: a starting point for balancing water needs, land use and fishery protection. Fisheries Management & Ecology , Gil, I.A., Louis, V.R., Rivera, I.N.G., Lipp, E., Huq, A., Lanata, C.F., Taylor, D.N., Cohen, E.R-C., Choopun, N., Sack, R.B. and Colwell, R.R. Occurrence and distribution of Vibrio cholerae in the coastal environment of Peru. Environmental Microbiology , Jones, K. Campylobacters in water, sewage and the environment. Journal of Applied Microbiology , Kılınç, M. Samsun da deniz kirlilii uyarısı, 6 Temmuz NTV-MSNBC Koçman, A. Ege Bölgesi Kıyı Alanlarının Kaderi ve Gelecei. In: Özhan E & Alpaslan N(ed), Türkiye'nin Kıyı ve Deniz Alanları IV.Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 02, 5-8 Kasım 2002, Dokuz Eylül Üniversitesi, zmir Kurtz, R. S. Coastal Oil Pollution: Spills, Crisis, and Policy Change. Review of Policy

13 404 AHN, Kemalettin Research, , Küçükkaya,. Kumulda Rehabilitasyon Çalımaları. In:Özhan E& Yüksel Y(ed), Türkiye'nin Kıyı ve Deniz Alanları III.Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 01, Haziran 2001, stanbul Niancı, A. Orta Karadeniz Bölümünde Mevsimlik Hava Tipleri Bakımından Önemli Devreler. Corafya Aratırmaları, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Corafya Bilim ve Uygulama Kolu I Oguz, T., Ducklow, H.W., Malanotte, R.P., Murray, J.W., Simulations of the Black Sea pelagic ecosystem by 1-D, vertically resolved, physical-biochemical models. Fisheries Oceanography , Rosalind, M.R. Ecoepidemiology of the effects of pollution on reproduction and survival of early life stages in teleosts. Fish and Fisheries , Topay, M.H., Ouz, H. Eitim, Halkın katılımı ve Gönüllü kuruluların Rolü, Türkiye nin Kıyı ve Deniz Alanları II. Ulusal Konferansı Eylül Türkiye Kıyıları 98, Ankara. Uurlu, M. Kaıt Endüstrisi Atık Sularından Lignin ve Fenol ün Perlit Minerali ile Giderimi. Ekoloji Çevre Dergisi , Uzun, A. Samsun da Kıyı Yönetimi. Türk Corafya Dergisi , Yılmaz, A. Samsun kentinin yeni geliim alanları:atakum, Atakent ve Kurupelit. Türk Corafya Dergisi ,