.. Î eslekî ve eknk ğtm raştırma ve elştrme erkez aşkanlığı () ayın o : 30. brahm lz 2001
: 975-11-2109-4
uhasebe, tcarî hayatın temel meslek alanlarından brsdr. lkemzde muhasebe meslek alanında, ş ve hzmet sektörünün htyacı olan ntelkl ara kademe ş gücünün yetştrlmes, caret ve urzm ğretm enel üdürlüğü ne bağlı tcaret meslek lselernde yapılmaktadır. uhasebe bölümünde okutulmakta olan meslek dersler ktaplarının genel br değerlendrmesn yapmayı amaçlayan bu araştırma, örneklem kapsamına alınan 13 tcaret meslek lsesnde görev yapan uhasebe bölümü meslek dersler öğretmenler ve bu bölümlerde öğrenm gören öğrenclerden sağlanan verlere dayalı olarak yapılmıştır. uhasebe bölümü meslek dersler ktaplarının değerlendrlmes araştırmasının yapılmasına karar veren llî ğtm akanlığı yetkllerne, araştırmanın gerçekleştrlmesne yardımcı olan tcaret meslek lseler yönetclerne, belrttkler görüş ve yaptıkları değerlendrmeler le katkıda bulunan muhasebe bölümünde görev yapan meslek dersler öğretmenler ve öğrenm gören öğrenclerne, araştırmanın tasarlanması, verlern toplanması, şlenmes, yorumlanmasında hzmet geçen tüm uzmanlara, araştırmanın gerçekleşmesne katkıda bulunan dğer lgllere teşekkür ederm. raştırmanın meslekî ve teknk ortaöğretm okul ve kurumlarında kullanılmakta olan meslek ders ktaplarının gelştrlerek yenlenmes çalışmalarında yararlı olmasını dlerm. aşkanı
v
ğretm materyaller eğtm-öğretmde vermllğ etkleyen unsurlardandır. ürk eğtm sstemnde kullanılan öğretm materyallernn başında ders ktapları gelmektedr. ers ktaplarının çerk ve bçmsel açıdan yeterllğ, teknolojk gelşme ve değşmlere uygunluğu eğtm-öğretmn belrlenen hedeflere ulaşmasında son derece önemldr. uhasebe bölümü meslek ders ktaplarının genel br değerlendrmesnn yapıldığı bu çalışmada; meslek ders ktaplarının genel, çerk ve bçmsel özellklernn mevcut durumu, öğretm programlarına ve teknolojk yenlklere uyumu ve öğrenc aktvtelerne katkısı, tcaret meslek lselernde görevl bulunan meslek dersler öğretmenler ve öğrenm gören öğrenclernden anketler le sağlanan verlere dayalı olarak belrlenmştr. raştırmada örneklem kapsamına alınan 13 tcaret meslek lsesnn uhasebe bölümünde görevl meslek ders öğretmenlernn görüş ve değerlendrmelern almak çn -1 ve öğrenm gören öğrenclern görüş ve değerlendrmelern almak çn -2 anketler uygulanmıştır. raştırmada, örneklem kapsamına alınan okullarda görevl 348 öğretmen ve 1466 öğrencnn görüş ve değerlendrmes alınmıştır. uhasebe bölümü meslek dersler ktaplarının değerlendrlmes araştırmasının yapılmasına karar veren llî ğtm akanlığı yetkllerne; araştırmanın yapılmasına teşvk ve destek veren aşkanına, aşkan yardımcılarına ve uzmanlarına; belrttkler görüş ve yaptıkları değerlendrmeler çn tcaret meslek lselernde görevl öğretmen ve öğrenm gören öğrenclere teşekkür ederz. eslekî ve teknk orta öğretm kurumlarında öğretm yapılmakta olan dğer meslek alanları çn de meslek ders ktaplarının değerlendrlmes araştırmalarının yapılmasını dlerz. raştırma rubu v
v
...... v... v... x... 1 1.1.... 1 1.2.... 3 1.3.... 4 1.4.... 5 1.5.... 5 1.6.... 6... 7 2.1.... 7 2.2.... 7 2.3.... 9 2.4.... 10... 11 3.1.... 11 3.1.1.... 11 ayfa 3.1.2.... 12 3.1.3.... 14 3.1.4.... 14 3.2.... 15 3.2.1.... 16 v
ayfa 3.2.2.... 17 3.2.3, Â... 19 3.2.4.... 20 3.2.5.... 22 3.2.6.... 23 3.2.7.... 24 3.2.8.... 26 3.2.9.... 27 3.3.... 29 3.3.1... 29 3.3.2.... 31 3.4.... 33 3.4.1.... 33 3.4.2.... 35 3.5.... 36 3.5.1.... 36 3.5.2.... 38 3.5.3.... 39 3.5.4.... 41 3.5.5.... 42 3.5.6.... 43 3.5.7.... 45 3.6.... 46 3.6.1.... 46 3.6.2.... 47 v
ayfa 3.6.3.... 48 3.6.4.... 50 3.6.5... 51 3.7.... 53 3.7.1.... 53 3.7.2.... 54 3.8.... 56 3.8.1.... 56 3.8.2.... 58 3.8.3.... 60 3.8.4.,,... 62 3.8.5.... 63 3.9. ()... 65 3.9.1.... 66 3.9.2. Â... 67 3.9.3.... 69 3.9.4.,... 71 3.9.5. (,,,,,.)... 73 3.10.... 75 3.10.1... 76 3.10.2.... 76,... 77 4.1.... 77 4.2.... 78 4.2.1.... 78 4.2.2.... 79 x
ayfa 4.2.3.... 80 4.2.4.... 80 4.2.5.... 81 4.2.6.... 82 4.2.7.... 82 4.2.8.... 83 4.2.9. ()... 83 4.3.... 84 x
ayfa 2.2.1,... 8 3.1.1.... 11 3.1.2.... 13 3.1.3.... 14 3.1.4.... 14 3.2.1.... 16 3.2.2.... 18 3.2.3. Â... 19 3.2.4.... 20 3.2.5.... 22 3.2.6.... 23 3.2.7.... 25 3.2.8.... 26 3.2.9.... 28 3.3.1.... 30 3.3.2.... 32 3.4.1.... 34 3.4.2.... 35 3.5.1.... 37 3.5.2.... 38 3.5.3.... 40 3.5.4.... 41 x
ayfa 3.5.5. 3.5.6. 3.5.7. 3.6.1. 3.6.2. 3.6.3. 3.6.4. 3.6.5. 3.7.1. 3.7.2. 3.8.1. 3.8.2. 3.8.3. 3.8.4. 3.8.5. 3.9.1. 3.9.2. 3.9.3. 3.9.4. 3.9.5.... 42... 44... 45... 46... 47... 49... 50... 51... 53... 55... 57... 59... 61,... 62,... 64... 66 Â... 68... 70... 72... 74 x
oplumumuzda geçmş 1883 yılına dayanan tcaret eğtm, hâlen ülkemzde caret ve urzm ğretm enel üdürlüğü bünyesnde 693 okulda, 22 meslek alanında, 255 346 öğrencye eğtm-öğretm olanağı sağlamaya devam etmektedr. u meslek alanları çersnde 55 616 öğrenc kapastes le en çok öğrenc uhasebe bölümünde bulunmaktadır. uhasebe bölümü, ş ve hzmet hayatının htyacı olan ntelkl muhasebe elemanlarının yetştrlmes çn öğrenclern lk dört dönemde kazandıkları meslekî blg ve becerlere lâve olarak muhasebe blg ve becerlern de kazandıran br meslek alanıdır. raştırmanın bu bölümünde; muhasebe meslek alanında okutulmakta olan meslek dersler ktaplarının değerlendrlmesne yönelk yapılan bu araştırmanın problem, amacı, önem, sınırlılık ve sayıltıları açıklanmakta, araştırmada kullanılan başlıca termlern tanımları yapılmaktadır. 1.1. lkemzde 16 cak 1883 tarhnde açılan amdye caret ekteb Âls sml okulla lk olarak tcaret öğretmne başlanmıştır. 1915 yılında stanbul caret ekteb Âls adı altında öğretmn devam ettren bu okulun tarhne ülkemzdek tcaret öğretmnn tarh deneblr. ünkü bu okul anzmat ve eşrutyet önemnde tcaret öğretmnn yapıldığı tek ve en esaslı kurumdu. aha sonraları bu kurumların sayıları artarak yaygınlaşmıştır. umhuryetn lk yıllarında faalyet gösteren tcaret okullarında sabahları teork, öğleden sonraları pratk çalışmalara yer verlmştr. ğretm programlarında genel blg derslerne hç yer verlmemş olan bu kurumlarda yetştrlen elemanların ş hayatında yeterl bulunmamasından dolayı, genel blg dersler de eklenmştr. caret okullarının öğretm programları ş ve hzmet sektörünün gereksnmlerne göre yenlenerek hâlen faalyetlerne devam etmektedr. 1
ş ve hzmet sektöründek gelşme ve yenlklern tcaret okullarının öğretm programlarına, buna paralel olarak da ders ktaplarına yansıtılması eğtm-öğretmde vermllğ artırmada en öneml etkenlerden brsdr. ers ktapları eğtm sstemmz çersnde, öğretme-öğrenme etknlklernn plânlanması, gelştrlmes, uygulanması ve değerlendrlmesne yönelk kararlar üzernde öneml br etkye sahptr. enelde öğretmenler, öğretm programlarında belrlenen konuları öğrenclerne öğretmek çn en uygun olan ders ktaplarını seçer ve kullanırlar. ğrencler de derste şlenen konulara ve sınavlara hazırlanmak çn ders ktaplarını br rehber olarak görürler (alın,1996). ers ktapları öğrenclere okuldak zamanının dışında da blgye ulaşma yolunu gösteren, blgy öğrenmesn kolaylaştıran ve araştırmaya sevk eden etkl br araçtır. ers ktapları, eğtm sstem çersnde bu derece öneme sahp olunca bu ktapların çerğ, tasarımı ve seçm de oldukça önem taşımaktadır. ers ktapları, eğtm amaçlarına uygun, öğrenme ve ktap tasarımı üzerne yapılan araştırma bulgularına dayalı olarak hazırlanmalıdır (alın,1996). lm ve teknolojdek gelşmelern etksn çok hızlı gösterdğ ş hayatına paralel olarak, meslekî eğtm kurumlarındak öğretm programlarının ve öğrenclern takp ettkler ders ktaplarının tasarımının ve çerğnn de blm ve teknolojdek değşklklere, yenlklere uyumunun yapılması gerekmektedr. llî ğtm akanlığı ders ktaplarının basımını ve dağıtımını 1991 yılına kadar elnde bulundurmakta d. u tarhten tbaren özel yayın evlerne ders ktabı basma ve dağıtma mkânı verlmes le ders ktaplarının fzksel özellklernde yleşme olduğu gözlenmştr. ncak bu yleşme meslekî teknk orta öğretm kurumlarında okutulan ders ktaplarında olmamıştır. ünkü, özellkle pazar açısından öğrenc sayısının lköğretm ve genel lselerde daha fazla oluşu, özel teşebbüsü bu okulların ders ktaplarını hazırlamaya yönlendrmştr. ers ktaplarının çerk yönünden yeterlğn ölçmede kıstasımız öğretm programları olmaktadır. ğretm programları yen blg ve teknolojlere paralel olarak gelştrlmez se eksklklern öğretm programlarına göre hazırlanan ders ktaplarına yansıması kaçınılmazdır. eslekî teknk eğtmn, blm ve teknolojdek gelşmelern çnde olması gerektğ halde 2
yapılan ncelemelerde bu gelşmelern ders ktaplarına aktarılmasında yetersz kalındığı gözlenmektedr. ürk tandartlar nsttüsü 21/04/1992 tarhnde 10220 ürk tandartları nsttüsü numaralı ders ktaplarının bçmsel özelklerne yönelk standart yayımlamıştır. alm ve erbye urulu aşkanlığının, ders ktaplarını nceleme esaslarına yönelk 5/6/1995 tarh ve 269 sayılı ararında bu standardın bazı maddelerne atıfta bulunmaktadır. üm teknolojlerde gelşmelern olduğu çağımızda eğtm teknolojsnde de gelşmelern olacağı aşkârdır. una rağmen, standarda bağlı kalınmasının, gelşmenn önüne set olacağı yönünde tereddütler vardır. u çalışmanın problemn, caret ve urzm ğretm enel üdürlüğü bünyesnde öğretm yapılmakta olan muhasebe meslek alanında okutulan meslek dersler ktaplarının yeterllğnn genel br değerlendrlmes oluşturmaktadır. apılacak bu değerlendrme uhasebe bölümünde okutulmakta olan meslek dersler ktaplarının öğretm programlarına uygunluğu, çerk ve bçm (şekl) özellklernn durumunu ortaya çıkarılarak daha güncel ve yeterl hâle geleblmes çn alınacak tedbrler belrlemeye olanak verecektr. 1.2. raştırmanın genel amacı, caret ve urzm ğretm enel üdürlüğü bünyesnde öğretm yapılmakta olan muhasebe meslek alanında okutulan meslek dersler ktaplarının mevcut durumunu ortaya çıkararak yeterllğnn genel br değerlendrmesn yapmaktır. u amaca ulaşmak çn meslek ders ktaplarının; 1. evcut durumu ve bunların temnnde kullanılan yöntemler, 2. ürler ve belrlenme yöntemler, 3. onularının günümüz teknolojsne ve öğretm programlarına uygunluğu, 4. ğrenc aktvtelerne katkısı, 5. ğer ders ktapları le olan lşks, 6. çerk özellkler bakımından yeterllğ, 7. çm (ekl) özellkler bakımından yeterllğ, nasıldır/nelerdr? orularına yanıt aranacaktır. 3
1.3. ağlar; yüzlerce hatta bnlerce yılı kapsarken bugün baş döndürücü gelşme ve değşmeler sonucu artık brkaç çağ, br nsanın ömrüne sığar olmuştur. ünümüzde ulaşılan blg toplumu, nsanın öğrenme htyacını aynı ölçüde ve yoğunlukta artırmıştır. lm ve teknolojnn yoğun br şeklde şlevsel lşkler çnde bulunduğu çağımızda nsanlık, blg toplumu uygarlığının daha neler üreteceğ konusunda hem hayranlık hem korku duymaktadır. çersnde bulunduğumuz yüzyıl ülkeler arasında blm ve teknolojde rekabet ön plâna çıkarmıştır. u rekabet yarışını sürdüreblmek çn başta gelşmş ülkeler olmak üzere, bütün ülkeler çok yönlü ve kapsamlı araştırma ve gelştrme çalışmaları çndedr. u çalışmalardan elde ettkler sonuçlara göre hemen hemen bütün toplumların eğtm sstemlerne ve eğtm yatırımlarına yen br yön verdkler görülmektedr (taünal, cak1993, llî ğtm). llî ğtm akanlığı yapmış olduğu araştırma ve çalışmalarda blm ve teknolojnn hızla gelştğn, bu gelşmelere uyum sağlamanın önemn dle getrmekte ve bu yönde çalışmalar yapmaktadır. 1739 sayılı llî ğtm emel anunu le blm ve teknolojdek gelşmelern, eğtmöğretm kurumlarında etkl br şeklde öğrenclere kazandırılması görev llî ğtm akanlığına verlmştr. apılacak bu çalışma le caret ve urzm ğretm enel üdürlüğü bünyesnde öğretm yapılmakta olan uhasebe bölümündek meslek ders ktaplarının yeterllğ değerlendrlerek bu alandak htyaçları belrlenecek, öğretmen ve öğrenclern ders ktabını temn edeblme durumları le ders ktabına yönelk eleştrler, ders ktabı olmadığı durumlarda hang kaynakları kullandıkları ortaya konacaktır. llî ğtm akanlığı, eğtm-öğretmn en öneml materyal olan ders ktaplarının yleştrlmesne yönelk kararlarının uygulamadak etknlğn artırmada, bu araştırma bulguları ışığında belrlenecek çözüm önerlernden faydalanacaktır. raştırma bu yönüyle öneml bulunmaktadır. yrıca, araştırma bu konuda yapılan lk çalışma olması ve dğer bölümlere de uygulanarak meslek dersler ktaplarının mevcut durumunun ve yeterllğnn belrlenmesne önderlk yapacağından dolayı da öneml bulunmaktadır. 4
1.4. 1. raştırma caret ve urzm ğretm enel üdürlüğü bünyesnde öğretm yapılmakta olan uhasebe bölümü meslek dersler ktapları le sınırlıdır. 2. raştırma, 1999-2000 öğretm yılında tcaret meslek lselernn uhasebe bölümünde görev yapan öğretmenler le öğrenm gören öğrencler le sınırlıdır. 1.5. 1. raştırma kapsamına alınan okullarda ktapların değerlendrlmesne yönelk anketlern uygulanması çn örneklem gruplarına seçlen öğretmen ve öğrencler evren temsl etmekte ve onların gerçek görüş ve değerlendrmelern yansıtmaktadır. 2. ğretmen ve öğrencler çn uzman görüşü alınarak alanda test edlerek hazırlanan anket formları, cevaplandırılması amaçlanan sorularla lgl verler toplamaya uygundur. 3. ğretmen ve öğrenc anket le uhasebe bölümü meslek ders ktaplarının değerlendrmesnn yapılmasında kullanılan dörtlü ölçek, eşt aralık ölçeğ olarak kabul edlmştr. 5
1.6. u araştırmada geçen başlıca termler aşağıdak anlamlarda kullanılmıştır. ers ktabı: onuları öğretm programları doğrultusunda hazırlanmış, öğrenm amacı le kullanılan her tür ve derecedek örgün ve yaygın eğtm kurumlarında kullanılacak olan basılı eserdr. emel ders ktabı: enellkle meslekî ve teknk öğretm okul ve kurumlarında alanın gerektrdğ blglern tamamını kapsayan ve program değşklklernden kısa sürede etklenmeyen basılı eserlerdr. ğretmen: caret meslek lselernn uhasebe bölümünde görevl meslek ders öğretmenlerdr. ğrenc: caret meslek lselernn uhasebe bölümünde öğrenm gören öğrenclerdr. ğretm programı: caret meslek lselernn uhasebe bölümünde kullanılan ve llî ğtm akanlığı tarafından hazırlanmış programlardır. ers yılı: kulların açık kaldığı brbrn takp eden ve en az 180 ş - günlük eğtm ve öğretm süresdr. ümre öğretmenler kurulu: ynı ders okutan öğretmenlerden oluşan kuruldur. 6
u bölümde tcaret meslek lselernde öğretm yapılmakta olan uhasebe bölümü meslek dersler ktaplarının yeterllğnn değerlendrlmesne lşkn olarak araştırmanın model, evren-örneklem, ver toplama yöntemler ve araştırmada kullanılan statstksel teknkler açıklanmaktadır. 2.1. raştırmada, tcaret meslek lselernde öğretm yapılmakta olan uhasebe bölümü meslek dersler ktaplarının yeterllğnn değerlendrlmes le lgl olarak 1999-2000 öğretm yılında bu okulların uhasebe bölümünde görevl bulunan öğretmenlern ve öğrenm gören öğrenclern meslek ders ktaplarına lşkn görüş ve değerlendrmeler, gelştrlen k ayrı anket formu le alınmıştır. u nedenle araştırma betmsel ntelkte br çalışmadır. 2.2. u araştırmanın k evren ve bu evrenlerden alınan br dğerlernden bağımsız k de örneklem vardır. raştırmanın brnc evrenn 1999-2000 öğretm yılında uhasebe öğretmnn yapıldığı 318 tcaret meslek lsesnde görevl bulunan 3244 öğretmen oluşturmaktadır. ürkye genelnde bütün llerde tcaret meslek lses bulunduğundan dolayı örneklem kapsamına 13 l alınmıştır. u llern ve llerdek okulların belrlenmesnde randum örneklem yöntemne gdlmştr. raştırma kapsamına alınan her okulda, uhasebe bölümünün her br ders çn k öğretmenn anket doldurması plânlanmıştır. raştırma kapsamına alınan öğretmenlere gönderlen anket sayısı toplamı 390, öğretmenlerce cevaplandırılarak geçerl sayılan anket sayısı 348 dr. önderlen anketlern geçerl sayılan anketlere oranı yüzde 89.2 dr. 7
raştırmanın knc evrenn tcaret meslek lselernn uhasebe bölümünde öğrenm gören öğrencler oluşturmaktadır. nılan öğretm yılında uhasebe bölümünde öğrenm gören öğrenc sayısı 55 616 dır. raştırmada uhasebe bölümünde okutulmakta olunan her ders çn 100 öğrencnn görüşünün alınması plânlanmış, anketlern llere göre dağılımında öğrenc sayıları göz önünde tutulmuş ve aşağıda belrtldğ şeklde hesaplanmıştır. raştırma kapsamına alınan öğrenclere gönderlen toplam anket sayısı 1503 tür. ğrenclerce cevaplandırılarak dönen ve geçerl sayılan anket sayısı 1466 dır. ğrenclerce cevaplandırılarak geçerl sayılan anket sayısının gönderlen anket sayısına oranı yüzde 97.5 tr. ablo 2.1 de katılımcılara gönderlen ve dönen anket sayısı ve oranları gösterlmektedr. nketlern llere öre ağılımı esabı: : ahmn örneklem çapı her ders çn 100 anket : eçlen okullardak öğrenc evren (5556) : eçlen okula at öğrenc sayısı (uğla : 207) : ölümdek ders sayısı (15) : eçlen okula at öğrenc sayısının öğrenc evrenne oranı (/) : eçlen okula at öğrenc anket sayısı (ders başına){(/)*}*=(/)* * uğla l çn örnek : {207 / 5556*100}*15 : 4*15=60 2.2.1, / / (f) (f) (%) (f) (f) (%) 30 13 43.3 45 25 55.5 30 29 96.6 226 226 100 30 30 100 60 59 98.3 30 30 100 106 106 100 30 30 100 60 60 100 30 30 100 135 135 100 30 29 96.6 226 226 100 30 27 90.0 120 119 99.1 30 30 100 180 179 99.4 30 22 73.3 45 42 93.3. 30 29 96.6 105 98 93.3 30 30 100 60 60 100 30 19 63.3 135 131 97.0 390 348 89.2 1 503 1 466 97.5 : önen nket ayısı : önderlen nket ayısı 8
2.3. raştırmanın ver kaynağını, anketlerle toplanan verler oluşturmaktadır. raştırmanın amaçları çerçevesnde tcaret meslek lselernn uhasebe bölümünde görevl öğretmenler ve öğrenm gören öğrencler çn hazırlanan k anket (-1 ve -2), araştırmacı ve uygulayıcılardan oluşan br uzmanlar grubunun ncelemesne sunulmuştur. zmanlarca yapılan değerlendrmeler ve önerler dkkate alınarak -1 ve -2 anketlernde düzenlemeler yapılmıştır. elştrlen anketler, nkara lndek tcaret meslek lselernn uhasebe bölümünde görev yapan öğretmenlere ve öğrenm gören öğrenclere uygulanarak alanda test edlmştr. ygulama sonuçları dkkate alınarak -1 ve -2 anketlerne son şekl verlmştr. rneklem kapsamına alınan tcaret meslek lselernn uhasebe bölümünde görevl öğretmenlere -1 anket, bu okulların uhasebe bölümünde öğrenm gören öğrenclere -2 anket ve cevap anahtarları verlmştr. nketlern cevap anahtarlarının brer örneğ ekler kısmında (-1, -2, -3 ve -4) verlmektedr. nketlern uygulanmasında uzmanları görevlendrlmştr. nket uygulama esasları, gelştrlen anket uygulama kılavuzunda (-5) açıklanmıştır. tarafından görevlendrlen uzmanlar, örneklem kapsamına alınan tcaret meslek lselernn uhasebe bölümünde, -1 ve -2 anketlern öğretmen ve öğrenclere uygulamışlardır. nket uygulamalarında uzmanlar, okul yönetcler le ş brlğ yapmışlardır. nket uygulaması çn görevlendrlen uzmanlarına, araştırmanın amaçları, anketlern kapsamı ve uygulamada zleyecekler yöntemler açıklanmıştır. raştırma kapsamına alınan tcaret meslek lselernn uhasebe bölümünde görevl öğretmenler ve bu bölümde okuyan öğrencler tarafından cevaplandırılan anketler ve cevap anahtarları, anket uygulamasıyla görevlendrlen uzmanlarından ger alınarak ğtm eknolojler ölümü uzmanlarına teslm edlmştr. evap anahtarları doğruluk ve geçerllk yönünden ncelenerek kusurlu bulunan anketler, değerlendrme kapsamı dışında bırakılmıştır. nketlerde açık uçlu sorulara verlen cevaplar araştırma grubunca kaydedlerek tekrarlanan görüş ve değerlendrmelern frekansları hesaplanmıştır. eçerl kabul edlen cevap anahtarlarında, sorulara verlen cevaplar ğtm eknolojler ölümü uzmanlarınca optk okuyucuda okutularak blgsayar ortamına aktarılmıştır. erlern blgsayara grşnden sonra, -1 ve -2 çn stenlen blgsayar çıktıları ayrı ayrı hazırlanmıştır. raştırma amaçları çerçevesnde blgsayardan alınan tablolar yorumlanarak araştırma raporu yazılmıştır. 9
2.4. raştırmada, öğretmen ve öğrenclerden anketler yoluyla elde edlen verler, frekans ve yüzdeler olarak hesaplanarak tablolarda gösterlmştr. -1 ve -2 anketlernde yer alan bazı soruların cevaplandırılmasında ve değerlendrlmesnde dörtlü ölçek kullanılmıştır. lçek eşt aralık ölçeğ olarak kabul edlmştr. lçeğn olumlu ucu 4 ve dğer ucu 1 olarak alınmıştır. lçek 4 le 1 arasında değerlendrlmştr. örtlü ölçeğn kullanıldığı anket sorularına verlen cevapların artmetk ortalaması ve standart sapmaları hesaplanmıştır. rtmetk ortalama ve standart sapmaların hesaplanmasında anketlerdek boş ve geçersz olan cevaplar dkkate alınmamıştır. ğretmen ve öğrenclern tcaret meslek lselernn uhasebe bölümü meslek derslernde kullanılan ktapların yeterllğne lşkn olarak yaptıkları değerlendrmelern artmetk ortalamaları arasındak farkın mandarlığının karşılaştırmasında (t) test uygulanmıştır. esaplanan (t) değer 0,05 mandarlık düzeynde karşılaştırılmıştır. 10
- u bölümde, caret ve urzm ğretm enel üdürlüğü bünyesndek tcaret meslek lselernde eğtm ve öğretm yapılmakta olan muhasebe meslek alanında kullanılan meslek dersler ktaplarının değerlendrlmes ve htyaç tespt amacıyla, araştırma kapsamına alınan okullarda görevl öğretmenlerden ve öğrenclerden anket formları le sağlanan bulgular yorumlanmaktadır. 3.1. u kısımda; araştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran öğretmenlern görevl bulundukları okullardak unvanlarına, mezun oldukları meslek alanlarına ve öğretmn verdkler derslere göre dağılımı; öğrenclern cnsyetlerne ve öğrenm gördükler sınıflara göre dağılımı hakkında blg verlmektedr. 3.1.1. caret ve urzm ğretm enel üdürlüğü bünyesnde öğretm yapılmakta olan uhasebe bölümünde görevl bulunan öğretmenlerden araştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıranların okullardak unvanlarına göre dağılımı ablo 3.1.1 de verlmektedr. 3.1.1 f %.. 16 4.6 2 0.6 308 88.5 22 6.3 348 100 ablo 3.1.1 ncelendğnde araştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran 348 öğretmenn yüzde 88.5 nn kadrolu öğretmen, yüzde 6.3 ünün geçc öğretmen, yüzde 4.6 sının müdür veya müdür yardımcısı ve yüzde 0.6 sının bölüm veya atölye şef statüsü le araştırma kapsamına alınan okullarda görevl oldukları görülmektedr. 11
3.1.2. raştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran öğretmenlern yüksek öğretmde mezun oldukları bölüm ve araştırmada kullanılan anketler doldurdukları derslere göre dağılımı ablo 3.1.2 de verlmektedr. ablo 3.1.2 ncelendğnde, araştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran uhasebe bölümü öğretmenlernn yüksek öğretm kurumlarında öğretm yapılmakta olan 31 değşk bölümden mezun oldukları görülmektedr. caret meslek lselernn uhasebe bölümünde görev yapan öğretmenlerden anket cevaplandıranların yüksek öğretm kurumlarından mezun oldukları bölümlere göre dağılımında lk beş sırayı uhasebe (90), urzm (47), atematk (27), şletme (26) ve urzm-şletmenn (21) almakta olduğu görülmektedr. raştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran öğretmenlern derslere göre dağılım sayıları 22 25 arasında değşmektedr. 12
3.1.2 ezun lunan ölümler î X 24 24 X 1 1 1 1 1 1 1 1 9 1 4 1 23 X 1 1 3 4 1 1 1 1 1 1 3 5 23 X 3 4 4 1 3 4 2 1 1 22 X 2 1 1 1 1 1 3 2 1 1 5 1 4 1 25 X 1 1 1 2 2 2 1 1 2 2 6 1 22 X 1 1 1 2 3 1 1 5 1 1 1 4 24 X 7 1 1 1 2 1 3 2 2 1 2 1 24 X 7 1 2 1 8 1 1 2 1 22 X 1 2 1 2 1 2 2 1 1 7 1 1 22 X 2 1 2 1 3 1 1 5 2 4 24 X 2 3 16 1 1 1 23 X 1 2 1 14 3 1 1 1 23 X 2 2 1 16 1 25 X 1 1 1 1 14 4 2 1 25 17 4 6 7 1 1 1 1 17 4 26 1 12 2 1 3 9 27 90 18 3 4 1 1 3 12 47 6 21 2 1 351 13
3.1.3. caret ve urzm ğretm enel üdürlüğü bünyesnde öğretm yapılan uhasebe bölümü öğrenclernden araştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıranların cnsyetlerne göre dağılımı ablo 3.1.3 te verlmektedr. 3.1.3. f % 774 52.8 692 47.2 1466 100 ablo 3.1.3 ncelendğnde araştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran öğrenclern yüzde 52.8 nn kız, yüzde 47.2 snn se erkek öğrencler olduğu görülmektedr. u durum tcaret meslek lselernn uhasebe bölümünde eğtm-öğretme devam etmekte olan öğrenclern cnsyet bakımından karma br grup oluşturduğunun gösterges olarak kabul edleblr. 3.1.4. raştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran öğrenclern öğrenm gördükler sınıflara göre dağılımı ablo 3.1.4 te verlmektedr. 3.1.4. f % 1. 393 26.8 2. 781 53.3 3. 292 19.9 1466 100 ablo 3.1.4 te görüldüğü üzere araştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran öğrenclern yüzde 53.3 ü 2.sınıf, yüzde 26.8 1. sınıf ve yüzde 19.9 u uhasebe bölümü 3. sınıf öğrenclerdr. 14
u durumun sebeb olarak araştırma kapsamına alınan uhasebe bölümü meslek derslernn sayısının sınıflara göre farklılık göstermes gösterleblr. 3.2. ers ktapları, ürk ğtm stemnde öğretme ve öğrenme etknlğnn yerne getrlmesnde son derece öneml br yere sahptr. ğrencler derslere ve sınavlara hazırlanmada, öğretmenler se öğretecekler konuların kapsam ve çerğnn kaynağı olarak ders ktaplarından yararlanırlar. u sebeple eğtm-öğretm yapılan derslern ktabının öğretmen ve öğrenclerde bulunması stenlen br durumdur. lânlama, programlama ve zamanlama eğtm-öğretmde vermllğ etkleyen unsurların başında gelmektedr. akanlığımız, okullarda yapılan eğtm-öğretmn önceden plânlanan çalışma takvmne uygun br şeklde yapılmasını sağlamak amacıyla br sonrak yıl okutulacak derse uygun ktabın adını, eğtm-öğretm yılı başlamadan önce lân eder. ğretmenler se lân edlen programlara uygun olarak yıllık çalışma plânlarını ve derste okutulacak ktapların tesptn yaparlar. ümre öğretmenler tarafından okutulması tespt edlen ktap lsteler, eğtm-öğretmn başlamasından önce okul dareler tarafından okullarda, görüleblecek br yere asılarak lân edlr. öylece öğrenclern okul açıldığı günden tbaren eğtm-öğretme hazır olmaları ve öğretmenlern oluşturdukları yıllık plânlara uygun olarak eğtm-öğretm gerçekleştrmeler sağlanır. u kısımda araştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran katılımcıların; meslek ders ktaplarının mevcut durumu, ktabı olmayan derslerde kullanılan kaynaklar, ktap lstelernn okul açılmadan önce lân edleceğnn blnmes, ktap smlernn öğrenlmesnde kullanılan yöntemler, ktapların öğretm yılı başında (okul açılmadan önce) temn edlme durumu, ktapların temn edlmesnde kullanılan yöntemler, ktabı temn edemeyen öğrenclern başlıca nedenler, ktapların öğretm yılı başında temn edlme süreler ve öğrenclern tamamının okudukları ktabı temn edeblme süreler hakkında blg verlmektedr. 15
3.2.1. raştırma kapsamına alınan uhasebe bölümü öğretmen ve öğrenclernn anket cevaplandırdıkları derslern ktaplarının mevcut durumuna lşkn görüşler ablo 3.2.1 de gösterlmektedr. 3.2.1. vet ayır ğretmen ğrenc ğretmen ğrenc ğretmen ğrenc f % f % f % f % f % f % X 24 100 99 100 - - - - 24 100 99 100 X 23 100 101 100 - - - - 23 100 101 100 X 22 100 97 100 - - - - 22 100 97 100 X 24 100 93 93.9 - - 6 6.1 24 100 99 100 X 23 100 83 86.5 - - 13 13.5 23 100 96 100 X 21 95.5 100 100 1 4.5 - - 22 100 100 100 X 22 100 82 84.5 - - 15 15.5 22 100 97 100 X 24 100 97 100 - - - - 24 100 97 100 X 20 90.9 97 100 2 9.1 - - 22 100 97 100 X 23 100 99 100 - - - - 23 100 99 100 X 25 100 98 100 - - - - 25 100 98 100 X 24 100 97 100 - - - - 24 100 97 100 X 22 100 100 100 - - - - 22 100 100 100 X 23 100 84 86.6 - - 13 13.4 23 100 97 100 X 4 16.0 - - 21 84.0 92 100 25 100 92 100 ablo 3.2.1 ncelendğnde görüleceğ üzere; anket cevaplandıran öğretmen ve öğrenclern 8 derste tamamı (lgsayar X, aktlograf X, urzm X, atematk X, konom X, ukuk X, lgsayar X ve alye X), 5 derste se tamamına yakın büyük br çoğunluğunun (öğretmen yüzde 100, öğrenc yüzde 93.3 le uhasebe eknkler X; öğretmen yüzde 95.5, öğrenc yüzde 100 le rşmclk X; öğretmen yüzde 100, öğrenc yüzde 84.5 le nsan lşkler X; öğretmen yüzde 90.9, öğrenc yüzde 100 le aktlograf X; öğretmen yüzde 100, öğrenc yüzde 86,5 le uhasebe teknkler X ve öğretmen yüzde 100, öğrenc yüzde 86,6 le uhasebe eknkler X) derslernn ktaplarının olduğunu belrtrken öğrenclern tamamı, öğretmenlern se yüzde 84 gb büyük br çoğunluğu uhasebe ygulaması X dersnn ktabının olmadığını belrtmşlerdr. 16
ayır seçeneğn şaretleyerek ders ktabının olmadığını belrten katılımcıların görüşlernn dağılımı dersler bazında ncelendğnde, öğretmenlern yüzde 84 gb büyük br çoğunluğunun uhasebe ygulaması X, yüzde 9.1 nn aktlograf X ve yüzde 4.1 nn de rşmclk X dersnn herhang br ktabının olmadığını belrtrken, öğrenclern tamamının uhasebe ygulaması X, yüzde 15.5 nn nsan lşkler X, yüzde 13.5 nn uhasebe eknkler X ve X, ve yüzde 6.1 nn uhasebe eknkler X derslernn herhang br ktabının olmadığını belrtmş oldukları görülmektedr. nket sorularına verlen cevaplarla lgl olarak yapılan ncelemelerde, uhasebe ygulaması X dersnn ktabının olduğunu belrten yüzde 16 lık öğretmen grubunun, ktap hakkında genel blgler doldururken (azar adı, asım ev, asım yılı vs.) uhasebe eknkler X ders çn kullandıkları ktaptak blgler belrttkler ortaya çıkmıştır. raştırmanın yapıldığı tarhte yayımlanan eblğler ergs nde de uhasebe ygulaması X ders çn kaynak ktap gösterlmemştr (ğustos 1999 arh ve 2503 sayılı eblğler ergs). u sebeple uhasebe ygulaması X ders çn ders ktaplarının değerlendrlmesne yönelk olarak belrtlen görüşler dkkate alınmayacaktır. nsan lşkler X ders çn ders ktabı olmadığı yönünde görüş belrten öğrenclern se yalnızca nkara lndekler olduğu ortaya çıkmıştır. u durum, caret ve urzm ğretm enel üdürlüğü bünyesnde öğretm yapılmakta olan uhasebe bölümündek uhasebe ygulaması X ders dışındak derslern ktaplarının bulunduğunu ortaya koymaktadır. u da öğretm yapılmakta olan muhasebe meslek alanı çn olumlu br gösterge olarak algılanablr. 3.2.2. raştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran katılımcılardan, kullandıkları her hang br ders ktabı bulunmadığını belrtenlern, derslerde yoğun olarak kullanılan kaynak türüne lşkn görüşler ablo 3.2.2 de gösterlmştr. 17
3.2.2 otokop dağıtımı ot tutturma eslekî urum ve kuruluş ktaplarından yararlanma roşür katalog vb. materyal kullanımı ğrt. ğrn ğrt. ğrn ğrt. ğrn ğrt. ğrn ğrt. ğrn f % f % f % f % f % f % f % f % f % f % X - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - X - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - X - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - X - - - - - - - - - - 5 100 - - - - - - 5 100 X - - 1 8.4 - - - - - - 11 91.6 - - - - - - 12 100 X - - - - - - - - 1 100 - - - - - - 1 100 - - X - - - - - - - - - - 15 100 - - - - - - 15 100 X - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - X 2 25.0 - - 2 25.0 - - 2 25.0 - - 2 25.0 - - 8 100 - - X - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - X - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - X - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - X - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - X - - - - - - - - - - 13 100 - - - - - - 13 100. X 13 29.6 16 20.0 8 18.2 16 20.0 8 18.2 46 60.0 15 34.0 - - 44 100 78 100 ablo 3.2.2 ncelendğnde, ktabının olmadığı belrtlen uhasebe uygulaması X ders çn öğretmenlern yüzde 34 ü broşür, katalog vb. materyal yüzde 29.6 sı çeştl kaynaklardan çeklen fotokop; yüzde 18.2 snn yüksek öğretmdek ders notlarından not tutturma ve yüzde 18.2 snn de meslekî kurum ve kuruluş ktapları; seçeneklern, öğrenclern yüzde 60 ı öğretmenn hazırladığı materyallerden not tutturması; yüzde 20 s çeştl ktaplardan çeklen fotokoplern dağıtımı ve yüzde 20 snn broşür, katalog vb. materyallerden not tutturulması seçeneklern şaretleyerek derste kullanılan kaynaklar hakkındak görüşlern belrttkler gözlenmektedr. ers ktaplarının olmadığını belrten nsan lşkler X, uhasebe eknkler X. ve X. sınıf öğrenclern tamamı le uhasebe eknkler X. sınıf öğrenclernn üzde 91,6 lık oranla tamamına yakın br kısmı, öğretmenlernn hazırladığı materyallerden not tutturduğunu belrtmşlerdr. u sonuçlar, ktabı olmayan derslerde kullanılan kaynaklar konusunda anket cevaplandıran öğretmen ve öğrencler arasında görüş farklılıkları olduğunu ortaya koymaktadır. ğretmenler değşk kaynaklardan yararlanma konusunda görüş belrtrken öğrencler, çoğunlukla öğretmenlernn kend hazırladıkları materyallerden not tutturduklarını belrtmşlerdr. u durumun sebeb olarak öğrenclern öğretmenlernn kullandığı kaynaklardan tam olarak haberdar olamamaları gösterleblr. 18
nket uygulamaları esnasında yapılan görüşmelerden ve elde edlen bulgular sonucunda ktabı olmayan derslerde yoğun olarak kullanılan kaynaklar konusunda, çoğunlukla öğretmenlern, başta meslekî kurum ve kuruluşların ktapları olmak üzere, konular le lgl kaynakları tarayarak ders materyal hazırlayıp öğrenclere not tutturduğunu söylemek mümkündür. 3.2.3, Â nket cevaplandıran öğrenclern, ders ktapları lstesnn okul daresnce okul açılmadan önce lân edleceğnn blnmesne lşkn belrtmş oldukları görüşlern derslere göre dağılımı ablo 3.2.3 te gösterlmektedr. 3.2.3 Â vet ayır f % f % f % X 65 66.3 33 33.7 98 100 X 69 69.0 31 31.0 100 100 X 67 69.8 29 30.2 96 100 X 54 58.7 38 41.3 92 100 X 62 78.5 17 21.5 79 100 X 67 67.0 33 33.0 100 100 X 66 80.5 16 19.5 82 100 X 70 72.9 26 27.1 96 100 X 84 87.5 12 12.5 96 100 X 71 72.4 27 27.6 98 100 X 71 73.2 26 26.8 97 100 X 68 70.1 29 29.9 97 100 X 64 65.3 34 34.7 98 100 X 67 79.8 17 20.2 84 100 ablo 3.2.3 ncelendğnde; vet seçeneğn şaretleyerek ders ktaplarının lstesnn okul açılmadan önce okul daresnce lân edleceğn bldğn belrten öğrenclern derslere göre dağılım oranlarının; yüzde 66.3 lgsayar X, yüzde 69 urzm X, yüzde 69.8 aktlograf X, yüzde 58.7 le uhasebe eknkler X, yüzde 78.5 uhasebe eknkler X, yüzde 67 rşmclk X, yüzde 80.5 nsan lşkler X, yüzde 72.9 atematk X, yüzde 87.5 aktlograf X, yüzde 72.4 konom X, yüzde 73.2 ukuk X, yüzde 70.1 lgsayar X, yüzde 65.3 alye X ve yüzde 79.8 uhasebe eknkler X olduğu görülmektedr. 19
ayır seçeneğn şaretleyerek ktap lstelernn okul açılmadan önce lân edleceğn blmedğn belrten öğrenclern okudukları sınıflara göre dağılımı genel olarak ncelendğnde, X. sınıfta okuyan öğrenclern yoğunlukta olduğu gözlenmektedr. u durumun neden olarak, X. sınıf öğrenclernn yen br okul türüne başlamaktan kaynaklanan acemlğ, okul kayıtlarının okul açılana kadar tamamlanmamış olması, X. sınıf ve X. sınıf öğrenclernn de br kısmının okula karşı olan lgszlğ ve okul darelernn de yeterl uyarıyı yapmamış olması gösterleblr. 3.2.4. nket cevaplandıran öğrenclern, okuyacakları ktapların smn öğrenmede kullandıkları yönteme lşkn görüşler ablo 3.2.4 te verlmektedr. 3.2.4 ğretmenmzn lk dersmze grdğnde söylemesyle kul daresnn okulda görüleblecek br yere astığı ktap lstesne bakarak ynı sınıfta okuyan arkadaşımın aldığı ktabı görerek kulumun ders ktaplarının satıldığı kırtasyenn bu ders ktabını satmasıyla f % f % f % f % f % X 44 45.4 40 41.2 9 9.3 4 4.1 97 100 X 42 41.6 50 49.5 3 3.0 6 5.9 101 100 X 33 33.4 57 59.4 3 3.1 3 3.1 96 100 X 45 48.4 32 34.4 9 9.7 7 7.5 93 100 X 44 54.3 28 34.6 4 4.9 5 6.2 81 100 X 43 43.0 38 38.0 7 7.0 12 12.0 100 100 X 42 51.2 31 37.8 4 4.9 5 6.1 82 100 X 46 47.4 45 46.4 2 2.1 4 4.1 97 100 X 55 57.9 26 27.4 8 8.4 6 6.3 95 100 X 56 56.6 27 27.3 10 10.1 6 6.1 99 100 X 41 41.8 40 40.8 11 11.2 6 6.1 98 100 X 54 56.3 36 37.5 5 5.2 1 1.0 96 100 X 55 55.6 32 32.3 10 10.1 2 2.0 99 100 X 53 65.4 21 25.9 6 7.4 1 1.2 81 100 20
ablo 3.2.4 ncelendğnde; anket cevaplandıran öğrenclern okudukları ders ktaplarının smlern öğrenme yöntemler konusunda görüşlernn derslere göre dağılımının ğretmenmzn lk dersmze grmesnde söylemes le ve kul daresnn okulda görülecek br yere astığı ktap lstesne bakarak seçeneklernde yoğunlaştıkları görülmektedr. ğretmenn lk derse grşnde söylemesyle seçeneğn şaretleyen öğrenc görüşlernn derslere göre dağılım oranı; lgsayar X yüzde 45.4, urzm X yüzde 41.6, aktlograf X yüzde 33.4, uhasebe eknkler X yüzde 48.4, uhasebe eknkler X yüzde 54.3, rşmclk X yüzde 43, nsan lşkler X yüzde 51.2, atematk X yüzde 47.4, aktlograf X yüzde 57.9, konom X yüzde 56.6, ukuk X yüzde 41.8, lgsayar X yüzde 56.3, alye X yüzde 55.6 ve uhasebe eknkler X yüzde 65.4 tür. kul daresnn asmış olduğu ktap lstesne bakarak seçeneğn şaretleyen öğrenclern derslere göre dağılım oranları se lgsayar X yüzde 41.2, urzm X yüzde 49.5, aktlograf X yüzde 59.4, uhasebe eknkler X yüzde 34.4, uhasebe eknkler X yüzde 34.6, rşmclk X yüzde 38, nsan lşkler X yüzde 37.8, atematk X yüzde 46.4, aktlograf X yüzde 27.4, konom X yüzde 27.3, ukuk X yüzde 40.8, lgsayar X yüzde 37.5, alye X, yüzde 32.3 ve uhasebe eknkler X yüzde 25.9 dur. u verler ışığında uhasebe bölümü öğrenclernn büyük br çoğunluğunun ders ktaplarının smlern öğrenmede üst sınıfta okuyan arkadaşlarına ve kırtasyeclere tbar etmeyp okul daresnn asmış olduğu ktap lstelerne bakmayı veya ders öğretmenlernden öğrenmey terch ettkler söyleneblr. u sonuçlar ablo 3.2.3 le brlkte ncelendğnde, anket cevaplandıran öğrenclern çoğunluğunun ktap lstelern, okul açılmadan önce lân edleceğn blmesne rağmen ders ktaplarının smlern öğrenmek çn okulun açılmasından sonra ders öğretmenlerne de teyt ettrmey bekledkler söyleneblr. u durumun sebeb olarak öğrenc ve vellern ktap smlernn değşeceğ konusundak güvenszlğ, öğretmenn zorunlu tutup tutmayacağı konusundak belrszlk ve eğtm-öğretme gereken lgnn yeterl olmayışı gösterleblr. 21
3.2.5. nket cevaplandıran öğrenclern öğretm yılı başında (okul açılmadan önce) ders ktaplarını temn etmelerne lşkn görüşler ablo 3.2.5 te verlmektedr. 3.2.5 vet ayır f % f % f % X 59 61.5 37 38.5 96 100 X 57 57.0 43 43.0 100 100 X 59 64.8 32 35.2 91 100 X 44 48.4 47 51.6 91 100 X 43 53.1 38 46.9 81 100 X 68 69.4 30 30.6 98 100 X 50 61.7 31 38.3 81 100 X 61 64.9 33 35.1 94 100 X 70 72.9 26 27.1 96 100 X 49 49.5 50 50.5 99 100 X 46 47.9 50 52.1 96 100 X 47 49.5 48 50.5 95 100 X 47 48.0 51 52.0 98 100 X 38 45.8 45 54.2 83 100 ablo 3.2.5 ncelendğnde; vet seçeneğn şaretleyerek ktaplarını öğretm yılı başında (okul açılmadan önce) temn ettğn belrten öğrenclern derslere göre dağılım oranları 8 derste yarıdan fazladır.(yüzde 72.9 aktlograf X, yüzde 69.4 rşmclk X, yüzde 64.9 atematk X, yüzde 64.8 aktlograf X, yüzde 61.7 nsan lşkler X, yüzde 61.5 lgsayar X, yüzde 57 urzm X, yüzde 53.1 uhasebe eknkler X). ayır seçeneğn şaretleyerek ktabını okul açılmadan önce temn etmedğn belrten öğrenclern derslere göre dağılım oranları se 6 derste yarıdan fazladır (yüzde 54.2 uhasebe eknkler X, yüzde 52.1 ukuk X, yüzde 52 alye X, yüzde 51.6 uhasebe eknkler X ve yüzde 50.5 lgsayar ve konom X). u durum genel olarak uhasebe bölümü meslek ders ktaplarının öğrenclern çoğunluğu tarafından öğretm yılı başında temn edldğnn br gösterges olarak kabul edleblr. 22
u sonuçlar ablo 3.2.4 le brlkte ncelendğnde, anket cevaplandıran öğrenclern genelde ders ktaplarının smlern okul daresnce asılan lstelerden öğrenme oranlarının düşük olmasına karşılık, ktaplarını okul açılmadan önce temn etme oranlarının daha yüksek olduğunu göstermektedr. 3.2.6. raştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran öğrenclerden ktaplarını öğretm yılı başında (okul açılmadan önce) temn edenlern, nereden temn ettklerne lşkn görüşler ablo 3.2.6 da gösterlmektedr. 3.2.6 ırtasyeden satın alarak knc el ktap satıcısından satın alarak st sınıfta okuyan br öğrencnn ktabını satın alarak ardım kuruluşlarının (dernek, vakıf) hedye etmesyle ğer/ütfen belrtnz f % f % f % f % f % f % X 46 74.2 7 11.3 9 14.5 - - - - 62 100 X 37 56.1 20 30.3 9 13.6 - - - - 66 100 X 33 51.6 11 17.2 5 7.8 1 1.6 14 21.9 64 100 X 31 64.6 7 14.6 9 18.8 - - 1 2.1 48 100 X 36 72.0 2 4.0 10 20.0 - - 2 4.0 50 100 X 41 56.2 9 12.3 22 30.1 - - 1 1.4 73 100 X 36 65.5 6 10.9 11 20.0 - - 2 3.6 55 100 X 38 55.9 9 13.2 18 26.5 1 1.5 2 2.9 68 100 X 25 34.7 12 16.7 22 30.6 - - 13 18.1 72 100 X 31 56.4 7 12.7 13 23.6 3 5.5 1 1.8 55 100 X 32 59.3 7 13.0 13 24.1 - - 2 3.7 54 100 X 40 72.7 6 10.9 5 9.1 - - 4 7.3 55 100 X 34 65.4 5 9.6 7 13.5 2 3.8 4 7.7 52 100 X 30 69.8 4 9.3 7 16.3 - - 2 4.7 43 100 ablo 3.2.6 ncelendğnde, öğrenclern ktapları temn etmede kullandıkları yönteme lşkn belrttkler cevapların derslere göre dağılımında; ırtasyeden satın alma yöntemn kullananların oranlarının yüzde 74.2 (lgsayar X) le yüzde 34.7 (aktlograf X), knc el 23
ktap satıcısından satın alma yöntemn kullananların oranları yüzde 30.3 (urzm X) le yüzde 4 (uhasebe eknkler X), st sınıfta okuyan arkadaştan satın alma yöntemn kullananların oranları yüzde 30.6 (aktlograf X) le yüzde 7.8 (aktlograf X), ardım kuruluşlarından hedye olarak temn ettğn belrtenlern oranları yüzde 5.5 (konom X) le yüzde 1,6 (aktlograf X) (u seçenekte lgsayar X, urzm X, uhasebe eknkler X, ukuk X, rşmclk X, lgsayar X, aktlograf X, uhasebe eknkler X ve uhasebe eknkler X dersler şaretlenmemştr.) ve ğer br yöntem kullanıldığını belrtenlern oranları yüzde 21.9 (aktlograf X) le yüzde 1.4 (rşmclk X) (u seçenekte lgsayar X ve urzm X dersler şaretlenmemştr) arasında değşmş olduğu görülmektedr. ğer seçeneğn şaretleyen öğrenclern belrttkler görüşler ncelendğnde tamamına ktaplarının okulda parasız dağıtıldığı belrlenmştr. ablo 3.2.6 le ablo 3.2.5 brlkte ncelendğnde, okudukları ktabı öğretm yılı başında (okul açılmadan önce) temn ettğn belrten öğrenc sayısı le ders ktaplarını temn etme yöntem hakkında görüş belrten öğrenc sayıları arasında farklılıklar olduğu görülmektedr. u durumun sebeb olarak bazı öğrenclern ders ktaplarını okul açıldıktan sonra temn etmş olableceklernden ve okuldan dağıtılan ktapları okul açıldıktan sonra almalarından kaynaklandığı gösterleblr. u sonuçlar, öğrenclern büyük br çoğunluğunun ders ktaplarını ücret ödeyerek elde ettklernn br gösterges olarak algılanablr. 3.2.7. raştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran öğrenclern öğretm yılı başında (okul açılmadan önce) ders ktaplarını temn edememe nedenlerne lşkn görüşler ablo 3.2.7 de verlmektedr. 24
3.2.7 tabın henüz basılmamış olması tabın bulunduğum yöreye ulaşmamış olması tabın fyatının pahalı olması taba htyaç duyulmaması ğretmenmn ktap almayı zorunlu tutmaması f % f % f % f % f % f % X 15 38.5 11 28.2 10 25.6 3 7.7 - - 39 100 X 9 22.5 9 22.5 9 22.5 8 20.0 5 12.5 40 100 X 9 27.3 7 21.2 7 21.2 6 18.2 4 12.1 33 100 X 21 39.6 16 30.2 6 11.3 7 13.2 3 5.7 53 100 X 6 16.2 8 21.6 3 8.1 9 24.3 11 29.7 37 100 X 7 22.6 10 32.3 7 22.6 5 16.1 2 6.5 31 100 X 7 24.1 13 44.8 - - 8 27.6 1 3.4 29 100 X 14 42.4 4 12.1 11 33.3 2 6.1 2 6.1 33 100 X 12 44.4 2 7.4 6 22.2 2 7.4 5 18.5 27 100 X 10 22.2 17 37.8 14 31.1 2 4.4 2 4.4 45 100 X 10 20.4 24 49.0 11 22.4 2 4.1 2 4.1 49 100 X 9 20.5 18 40.9 2 4.5 5 11.4 10 22.7 44 100 X 3 6.0 4 8.0 19 38.0 12 24.0 12 24.0 50 100 X 8 17.0 7 14.9 7 14.9 9 19.1 16 34.0 47 100 ablo 3.2.7 ncelendğnde öğrenclern ktaplarını öğretm yılı başında (okul açılmadan önce) temn edememe nedenlerne lşkn belrttkler görüşlern derslere göre dağılım oranlarının; tabın henüz basılmamış olması yüzde 44.4 (aktlograf X) le yüzde 6 (alye X); tabın bulundukları yöreye ulaşmaması yüzde 49 (ukuk X) le yüzde 7.4 (aktlograf X); tap fyatının pahalı olması yüzde 38 (alye X) le X yüzde 4,5 (lgsayar X) (u seçenek nsan lşkler X ders çn şaretlenmemştr.); taba htyaç duyulmaması yüzde 27.6 (nsan lşkler X) le yüzde 4.1 (ukuk X) ve ğretmenn ktap almayı zorunlu tutmaması yüzde 34 (uhasebe eknkler X) le yüzde 3,4 (nsan lşkler X) (u seçenek lgsayar X ders çn şaretlenmemştr.) arasında değşmekte olduğu görülmektedr. u verler ışığında, öğrenclern öğretm yılı başında (okul açılmadan önce) ktaplarını temn edememelernn başlıca nedenlernn, ktap basımının yetersz olması ve ktabın bulundukları yöreye zamanında ulaşmamasından kaynaklandığını söylemek mümkündür. u durum, uhasebe bölümü meslek ders ktaplarının basım ve dağıtımında br takım problemlern yaşandığının gösterges olarak kabul edleblr. 25
taba htyaç duyulmaması ve ğretmenn ktap almayı zorunlu tutmaması seçeneklern şaretleyenlern oranları derslere göre değşmekte ve bazı derslerde yüzde 50 nn üzerne çıkmaktadır. nket uygulandığı tarhte ktabı olan öğrenclern bu yönde cevap vermelernn, hç ktabı olmayan öğrenclern nçn alamadıklarına ışık tuttuğu söyleneblr. 3.2.8. raştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran öğrenclern öğretm yılı başında okudukları derslerle lgl ktapları temn edeblme sürelerne lşkn görüşler ablo 3.2.8 de verlmektedr. 3.2.8 ğretm yılı başlamadan önce 2 hafta ve daha az sürede 3-5 haftalık br sürede 6 hafta ve daha fazla sürede âlâ ders ktabı temn edemedm f % f % f % f % f % f % X 34 35.1 45 46.4 10 10.3 2 2.1 6 6.2 97 100 X 42 41.6 45 44.6 7 6.9 3 3.0 4 4.0 101 100 X 50 52.1 32 33.3 11 11.5 1 1.0 2 2.1 96 100 X 28 30.4 37 40.2 21 22.8 2 2.2 4 4.3 92 100 X 23 29.1 39 49.4 10 12.7 2 2.5 5 6.3 79 100 X 37 37.0 53 53.0 8 8.0 2 2.0 - - 100 100 X 24 30.0 45 56.3 8 10.0 1 1.3 2 2.5 80 100 X 32 33.3 54 56.3 7 7.3 2 2.1 1 1.0 96 100 X 65 67.7 20 20.8 6 6.3 1 1.0 4 4.2 96 100 X 23 23.7 59 60.8 8 8.2 2 2.1 5 5.2 97 100 X 25 25.8 45 46.4 16 16.5 7 7.2 4 4.1 97 100 X 16 16.8 57 60.0 9 9.5 3 3.2 10 10.5 95 100 X 24 24.2 44 44.4 13 13.1 2 2.0 16 16.2 99 100 X 19 23.2 37 45.1 15 18.3 3 3.7 8 9.8 82 100 26
ablo 3.2.8 ncelendğnde öğrenclern ktaplarını temn edeblme sürelerne lşkn belrttkler görüşlern derslere göre dağılım oranlarının; ğretm yılı başlamadan önce yüzde 67.7 (aktlograf X) le yüzde 16.8 (lgsayar X); 2 hafta ve daha az süre yüzde 60.8 (konom X) le yüzde 20.8 (aktlograf X); 3 5 hafta arası yüzde 22.8 (uhasebe eknkler X) le yüzde 6.3 (aktlograf X); 6 hafta ve daha fazla yüzde 7.2 (ukuk X) le yüzde 1 (aktlograf X ve X) ve âlen ders ktabımı temn edemedm yüzde 16.2 (alye X) le yüzde 1 (atematk X) (rşmclk X ders çn bu seçenek şaretlenmemştr.) arasında değşmekte olduğu görülmektedr. ablo 3.2.8 den de anlaşılacağı üzere anket cevaplandıran öğrencler, uhasebe bölümü meslek ders ktaplarını büyük ölçüde okulun açıldığı lk 5 hafta çersnde temn etmektedrler. u durum ablo 3.2.7 le brlkte ncelendğnde, uhasebe bölümü meslek ders ktaplarının basımı ve dağıtımı le lgl sorunların büyük ölçüde okulun açıldığı lk beş haftalık zaman dlmnde gderldğ söyleneblr. kuduğu ktabı olmasına rağmen âlâ ders ktabını temn edemedm seçeneğn şaretleyenlern oranı az da olsa düşündürücüdür. u öğrencler ktaba htyaç duymuyor, emanet ktap veya kaynak ktap kullanıyor olablr. 3.2.9. raştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran öğretmenlern, öğretmn verdkler derslern ktaplarının öğrenclern tamamının temn etme sürelerne lşkn görüşler ablo 3.2.9 da verlmektedr. 27
3.2.9 2 hafta ve 9 hafta ve 3-4 hafta 5-8 hafta daha az daha fazla f % f % f % f % f % X 10 43.5 10 43.5 2 8.7 1 4.3 23 100 X 10 47.6 7 33.3 2 9.5 2 9.5 21 100 X 16 80.0 2 10.0 1 5.0 1 5.0 20 100 X 12 50.0 10 41.7 - - 2 8.3 24 100 X 18 78.3 2 8.7 2 8.7 1 4.3 23 100 X 12 60.0 8 40.0 - - - - 20 100 X 15 68.2 3 13.6 2 9.1 2 9.1 22 100 X 8 33.3 11 45.8 3 12.5 2 8.3 24 100 X 15 78.9 3 15.8 1 5.3 - - 19 100 X 10 43.5 8 34.8 3 13.0 2 8.7 23 100 X 7 28.0 15 60.0 3 12.0 - - 25 100 X 12 52.2 8 34.8 1 4.3 2 8.7 23 100 X 11 52.4 5 23.8 2 9.5 3 14.3 21 100 X 12 52.2 10 43.5 1 4.3 - - 23 100 ablo 3.2.9 ncelendğnde öğretmenlern öğretmn verdkler derslern ktaplarını öğrenclernn tamamının temn etme sürelerne lşkn olarak belrttkler cevapların derslere göre dağılım oranlarının; 2 hafta ve daha az yüzde 80 (aktlograf X) le yüzde 28 (ukuk X); 3 4 hafta arası yüzde 60 (ukuk X) le yüzde 8.7 (uhasebe eknkler X); 5 8 hafta arası yüzde 13 (konom X) le yüzde 4.3 (lgsayar X, uhasebe eknkler X) (uhasebe eknkler X ve rşmclk X çn bu seçenek şaretlenmemştr.) ve 9 hafta ve daha fazla yüzde 14.3 (alye X) le yüzde 4,3 (lgsayar X ve uhasebe eknkler X) (aktlograf X, rşmclk X, ukuk X ve uhasebe eknkler X dersler çn bu seçenek şaretlenmemştr.) arasında değşmekte olduğu görülmektedr. u sonuçlar ablo 3.2.8 le brlkte değerlendrldğnde, ders ktaplarının temn edlme süres konusunda öğretmen ve öğrenclern görüşler arasında genel olarak farklılık olmadığını söylemek mümkün (er k grup da ktapların büyük ölçüde 5 haftadan daha kısa sürede temn edldğn belrtmşlerdr.) olmakla brlkte bazı derslerde (atematk X, urzm X, alye X, uhasebe eknkler X, X, lgsayar X, X ve aktlograf X gb) öğretmenlern ktapların temn edldğn belrttkler sürelerde öğrencler temn etmedkler yönünde görüş belrtmşlerdr. u durumun sebeb olarak öğrenclerden bazılarının ödünç ktap alarak derse gtmş olablecekler düşünülmektedr. 28
u sonuçlar, uhasebe bölümü meslek ders ktaplarının büyük ölçüde okulun açıldığı lk 5 hafta çersnde öğrenclerce temn edlmekte olduğunu göstermektedr. u durum, muhasebe meslek alanında yapılmakta olan eğtm-öğretm etknlğ çn olumlu br gösterge olarak algılanamaz. 3.3. ürk eğtm sstemnde eğtm-öğretm yapılacak derslerde okutulacak ktapların belrlenmes alm ve erbye urulu aşkanlığı tarafından yapılmaktadır. urulca ncelenerek okutulması kararlaştırılan ktaplar, eblğler ergs nde öğretm dönem başlamadan lân edlr. u kısımda, uhasebe bölümündek meslek derslernde okutulmakta olan ktapların türler ve bu ktapların belrlenmesnde zlenen yöntemler hakkında blg verlmektedr. 3.3.1 nket cevaplandıran ve öğretmn verdğ dersn ktabının olduğunu belrten öğretmenlerden okuttukları ktapların türlern belrtmeler stenmştr. ğretmenlern vermş oldukları cevaplar ablo 3.3.1 de gösterlmektedr. 29
3.3.1 adece bu ders çn hazırlanmış akanlığın okutmakla zorunlu tuttuğu ders ktabıdır. akanlığın onayından geçmş mesleğmle lgl brden fazla ders kapsayan temel ders ktabıdır. akanlığın onayından geçmş sadece bu ders çn hazırlanan yardımcı kaynak ktaptır. akanlıkça ders, yardımcı ders ktabı tavsye edlmedğnden kş, kurum ve kuruluşların yayımladığı eslekî ktaplardan yararlanıyorum. ğer/ütfen belrtnz f % f % f % f % f % f % X 19 82.6 1 4.3 3 13.0 - - - - 23 100 X 16 76.2 3 14.3 2 9.5 - - - - 21 100 X 16 80.0 2 10.0 2 10.0 - - - - 20 100 X 14 58.3 1 4.2 8 33.3 1 4.2 - - 24 100 X 16 69.6 3 13.0 3 13.0 - - 1 4.3 23 100 X 16 88.9 1 5.6 1 5.5 - - - - 18 100 X 15 68.2 4 18.2 1 4.5 - - 2 9.1 22 100 X 14 58.3 3 12.5 7 29.2 - - - - 24 100 X 15 83.3 2 11.1 1 5.6 - - - - 18 100 X 19 82.6 - - 2 8.7 1 4.3 1 4.3 23 100 X 20 83.3 2 8.3 2 8.4 - - - - 24 100 X 18 75.0 3 12.5 3 12.5 - - - - 24 100 X 16 72.7 2 9.1 3 13.6 - - 1 4.5 22 100 X 17 73.9 3 13.0 3 13.0 - - - - 23 100 ablo 3.3.1 de görüldüğü üzere öğretmenlern öğretmn verdkler derslern ktaplarının türlerne lşkn olarak belrttkler görüşlern derslere göre dağılım oranları; ers ktabı yüzde 88.9 (rşmclk X) le yüzde 58.3 (uhasebe eknkler X ve atematk X); emel ers tabı yüzde 18.2 (nsan lşkler X) le yüzde 4.2 (uhasebe eknkler X); ardımcı kaynak ktap yüzde 33.3 (uhasebe eknkler X) le yüzde 4.5 (nsan lşkler X); ğer kş kurum ve kuruluşların yayınladığı meslekî ktaplar yüzde 4.3 (uhasebe eknkler X) le yüzde 4.2 (konom X) u seçenek başka dersler çn şaretlenmemştr. ve ğer/lütfen belrtnz yüzde 9.1 (nsan lşkler X) le yüzde 4.3 (konom X ve uhasebe eknkler X) (u seçenek ayrıca yüzde 4.5 le alye X ders çn şaretlenmştr.) dersler arasında değşmektedr. 30
nket sorularındak açık uçlu seçeneklere verlen cevapların ncelenmes sonucunda, ğer seçeneğn şaretleyen öğretmenlern herhang br özellk belrtmedkler ortaya çıkmıştır. yrıca öğretmenlerce ankette belrtlen ders ktaplarına lşkn blgler, ğustos 1999 tarh ve 2503 sayılı eblğler ergs nde yayımlanan uhasebe bölümü meslek ders ktapları le karşılaştırılmıştır. apılan bu karşılaştırma sonucunda öğretmenlern ankette belrttkler ktapların eblğler ergs nde yayımlanan ktap lstesnden seçldğ görülmüştür. u durum, uhasebe eknkler X, X, X, lgsayar X,X ve aktlograf X, X derslernde kullanılan ktapların temel ders ktabı, dğer derslerde kullanılan ktapların se ders ktabı olduğunu ortaya çıkarmıştır. u sonuçlar ışığında uhasebe bölümü meslek derslernde kullanılan ktapların akanlığın ncelemesnden geçmş, konuları öğretm programına uygun, okutmakla zorunlu tutulan ktaplar olduğunu söylemek mümkündür. yrıca elde edlen bulgular, anket cevaplandıran öğretmenlern ktaplara lşkn tanımlamalar konusunda yeter kadar blg sahb olmadıklarının br gösterges olarak kabul edleblr. 3.3.2. raştırma kapsamına alınarak anket cevaplandıran öğretmenlern ders ktaplarının belrlenmesnde zledkler yöntemlere lşkn görüşler ablo 3.3.2 de verlmektedr. 31