Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 8 Sayı: 37 Volume: 8 Issue: 37 Nisan 2015 April 2015 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 OKUL ÖNCES ÖRETMEN ADAYLARININ SOSYAL BLMLER HAKKINDAK GÖRÜLER VIEWS OF PRESCHOOL TEACHER CANDIDATES ON SOCIAL STUDIES Özlem MEK ÇETN* Nadire Emel AKHAN** Öz Bu aratırmanın amacı Okul öncesi öretmen adaylarının Sosyal Bilimlere yönelik görülerinin belirlenmesidir. Nitel aratırma yönteminden, durum çalıması modeli kullanılan aratırmanın çalıma grubunu 2013-2014 eitim - öretim yılının son iki haftasında üç farklı üniversiteden aratırmaya gönüllü olarak katılan Okul Öncesi Öretmenlii 3. ve 4. sınıfında örenim gören 147 öretmen adayı oluturmaktadır. Aratırmaya katılacak öretmen adaylarının belirlenmesinde amaçlı örneklem yönteminden kolay ulaılabilir örnekleme yöntemi kullanılmıtır. Aratırmanın verileri, aratırmacılar tarafından hazırlanan açık uçlu sorular yardımıyla toplanmı ve betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmitir. Aratırmanın sonuçları genel olarak deerlendirildiinde, Okul öncesi öretmen adaylarının Sosyal Bilimlere yabancı olmadıını, ilgi duyduklarını ve olumlu görü taıdıklarını söylemek mümkündür. Bu sonuçlar ııında Okul Öncesi Eitimi için ve Okul Öncesi Lisans Programı için Sosyal Bilimler ile ilgili ders ve etkinlik önerilerinde bulunulmutur. Anahtar Kelimeler: Sosyal Bilimler, Okul Öncesi Eitimi, Öretmen Adayları. Abstract The purpose of this research is to explore the views of preschool teacher candidates on Social Sciences. The case study model among the qualitative research methods was used in the research. The research sample included 147 thirdand fourth- year students from three different universities who voluntarily participated in the study in the last two weeks of 2013 2014 academic years. The participants were sampled through convenience sampling method among the purposive sampling methods. The research data was collected using open ended questions prepared by the researcher and analyzed through descriptive analysis method. The research results suggested that preschool teacher candidates are quite familiar with and hold positive opinions on Social Sciences. In the light of these results, recommendations concerning classes and activities related to the Social Sciences were made for the preschool education and the preschool undergraduate program. Keywords: Social Sciences, Preschool Education, Teacher Candidates. Giri Sosyal Bilimler akademik ve ileri seviyede insan ilikilerini inceleyen disiplinler topluluu olarak tanımlanmakta ve Sosyal Bilimleri oluturan her disiplin insan hayatını deiik yönden incelemektedir. Sosyal Bilimler Tarih ekonomi, psikoloji, sosyoloji gibi toplum içindeki küme etkinliklerini, insan ilikilerini ve toplum yaayıını inceleyen bilimlere verilen genel isim olarak ifade edilmektedir (Akt. Köken, 2002:110). Okul öncesi dönemdeki çocukların eitiminde corafya, tarih, antropoloji, arkeoloji, ekonomi gibi Sosyal Bilimler alanındaki bazı konulara yer verilmektedir. Sosyal Bilimler alanındaki pek çok konu okul öncesi dönemdeki çocuklar için çok karmaık olarak görülse de çocuk günlük hayatı içinde bu alanla ilgili deneyimleri yaamaktadır. Aslında çocuklar dünyaya geldikleri ilk anlardan itibaren Sosyal Bilimlerin içinde yer almakta ve dünyayı kefetmeye balamaktadırlar. Erken çocukluk döneminden yani, bebeklik, yeni yürüme, okul öncesi ve ilkokul döneminden balayarak çocuklar sosyal ve fiziksel çevrelerini fark ederler. Zaman içinde çevrelerinde genileyen toplum hakkında daha fazla bilgi örenmeye ve bu sürecin sonunda kendilerini vatanda olarak görmeye balarlar (Mindes, 2005:1,3,5). Çocuun örenme yaantısı kendini ve dünyayı kefetmeye yönelik çabayla balar. Çocuklar, fiziksel deneyimlerle kendi bedenlerini kefettiklerinde dier konumları, yönleri ve hareketleri örenmek için temel * Yrd. Doç. Dr., Kırıkkale Üniversitesi, Eitim Fakültesi, Okul Öncesi Öretmenlii. **Yrd. Doç. Dr., Akdeniz Üniversitesi, Eitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Eitimi.
becerileri de kazanmı olurlar. Nesnelerin konumlarını bilme, corafi bilgileri kazanmanın ilk adımıdır ve bu fiziksel dünyanın algılanıp anlamlandırılmasını salar (Güler ve Turul, 2007: 31). Erken çocukluk döneminde corafya çok genel anlamda insan ve çevre etkileimini anlamak ve bu konuda bilgi sahibi olmaktır (O hara, 2000: 101). Okul öncesi dönemdeki çocukların corafya ile ilgili bilgi ve deneyimleri konum, yön, yer, insan-çevre etkileimi, hareket ve yöre (bölge) temaları üzerinde odaklanmaktadır (Hannibal, Vasiliev ve Lin, 2002: 82-85; Schoenfeldt, 2002: 29; Seefeldt, 2005: 105; Wallace, 2006). Çocuklar okul öncesi eitim kurumlarında corafya bilgilerine temel oluturacak birçok bilgiyi edinmek için deneyimler yaar ve oyunlar oynarlar. Çocuklar çok az bir destekle corafyayı daha iyi anlayabilecekleri kavramları kazanacaklar, corafi kavramlarla ilgili farkındalık ve merak duygusunu gelitirebileceklerdir (Fromboluti ve Seefeldt, 1999: 1). Okul öncesi dönemde nitelikli resimli hikaye kitapları çocukların corafi kavramları kefetmelerinde bir araç olarak kullanılabilir (Hannibal, Vasiliev ve Lin, 2002: 81). Türkiye de okul öncesi dönemde corafya eitimine yönelik az sayıda aratırma bulunmaktadır. Bu aratırmalarda corafya eitiminin okul öncesi dönemde önemini ve gereklilii vurgulanmaktadır (Can Yaar, nal, Uyanık ve Yazıcı, 2012; Güler ve Turul, 2007; Ünlü, 2001). Ünlü ve Alkı (2006) ise okul öncesi öretmeni yetitiren lisans programı içinde corafya eitiminin yer alması gerektiini belirtmektedir. Okul öncesi dönemdeki çocukların eitimde yer alabilecek, Sosyal Bilimler içinde yer alan bir konu da tarihtir. Ancak, tarih eitimiyle ilgili olarak genel ve yaygın düünce bu alanla ilgili eitimin ilkokul müfredatı içinde yer alabilecei çünkü küçük çocukların tarihleri ve kiilerin isimlerini akılda tutmalarının mümkün olamayacaı eklindeki düüncelerdir. Oysaki tarih, çocukların doal merakları sonucunda ortaya çıkan pek çok sorusunu cevaplamaktadır(akt. Güler ve Turul, 2007: 33). Tarih zaman odaklı çalımalardır ve geçmi hakkında bildiklerimizi içerir (Seefeldt, 2005:108).Okul öncesi dönemde çocuklar tarihle ilgili zaman, geçmi, deiim, yer, insanlar, olaylar gibi temel kavramları edinebilirler (Seefeldt, 2005:108; Wallace, 2006). Okul öncesi dönemdeki çocuklar dünyayı kendi deneyimleriyle anlamlandırmaya çalıtırlar. Zaman kavramı dier kazanımlardan farklı deildir, çocuklar zaman kavramını da ancak kendi deneyimleri ile örenebilirler. Örnein, Ben daha önce bebektim ama imdi büyüdüm. Doum günüm Kasımda gibi ifadeleri kullanarak kendi yaantısı içinde zaman kavramını anlamaya çalıır. Gün içinde yaanan rutin etkinliklerde çocuklar için zaman kavramını anlamanın baka bir yoludur. Çocuklar günlük etkinliklerin belli zamanlarda yapıldıını, gün içinde hikâye okuma, yemek gibi bazı etkinliklerin yapıldıını fark ederler (Wallace, 2006). Günlük hayat çocukların tarihi anlamalarını kolaylatıran çok sayıda somut deneyimi içinde barındırır. Bebeklik kıyafetlerini gören altı yaındaki çocuun ayaklarının küçüklüüne aırması, dedesinin ve anneannesinin düün fotoraflarını gördüünde yalanmanın nasıl bir deiim olduunu anlaması, çocuklar için tarih kavramlarını kazanmada kendi yaantısından örnekler oluturmaktadır (Güler ve Turul, 2007: 33). Yapılan aratırmalar okul öncesi dönemdeki çocukların tarihle ilgili kavramları edinebildiklerini göstermektedir. Cokun-Keskin ve Daysal-Ersoy (2012) yaptıkları çalımada, geçmite yaayan bir kii ve tarihi olguların öretimi için çocukların bilisel geliim düzeyleri dikkate alınarak gerçek yaam deneyimlerine dayalı etkinlikler gerçekletirilmi ve çocukların bu tür konuları örenebilecei görülmütür. Ayrıca Cokun-Keskin ve Kırtel (2012) ise yaptıkları çalımada çocukların sosyo-kültürel eitim balamında; akıl ve mantık yürütme ile problem çözme becerilerini kullandıklarını; günlük hayatla ilikilendirmeler yaptıklarını, neden sonuç ilikisi kurduklarını, empati kurabildiklerini ve geçmi algısı ile zaman kavramına sahip olduklarını tespit etmilerdir. Sosyal Bilimlerde yer alan eitim alanlarından biri de ekonomidir. Çocuklar ekonomik dünyanın önemli bir parçasıdır. Çocukların ekonomik alıverileri anlamalarıyla ilgili yapılan aratırmalar iki ana balık altında toplanmaktadır. Bunlardan ilki psikologlar ve sosyologlar tarafından yürütülen çalımalardır. Bu çalımalarda, çocukların ekonomik kavramlara yönelik algılarını geliimsel teorilerle ilikilendirilmitir. kincisi ise ekonomistler ve ekonomi eitimcileri yürütülen çalımalardır. Bu çalımalarda ise ekonomi okuryazarlıının ölçümlerine odaklanılmıtır (Gianinno ve Crittenden, 2005: 552-553). Ekonomiye yönelik kavramları algılama yalara göre farklılık göstermektedir. Çocuklar ekonomiye yönelik kavramları somuttan soyuta, özelden genele doru bir geliim göstermektedir. Ekonomik kavramlarla ilgili çeitlilik gösteren karmaık cevaplar yala birlikte artmakta ve bilmiyorum cevabı azalmaktadır. Ya ilerledikçe ekonomiye yönelik bilgi düzeyinin arttıı görülmektedir (Bayhan, Yükselen ve Kaysılı, 2007: 11). Çocuklar günlük yaantılarının içinde sürekli olarak ekonomiyle ilgili pek çok bilgiyle karılamaktadırlar. Bazen ailelerini kendileri için bir eyler alırken gözlemlerler bazen de dorudan kendileri alıveri yaparlar. Çocuklar alıveri sırasında istedikleri eyler ile ihtiyacı olan eyler arasında seçim yapmak zorunda kalırlar. Okul öncesi ve ilkokul dönemindeki çocuklar ekonomi ile ilgili bazı kavramların farkındırlar. Bu kavramları dorudan deneyimleri aracılııyla elde ettikleri gibi, bazı kavramlar da öretmenler tarafından kazandırılabilir. (Seefeldt, 2005:112). Çocuklara her konuda olduu gibi ekonomiye yönelik konularda da bilgi ve geliim düzeyine uygun eitim vermek önemlidir. Yaamımızın
bir parçası haline gelmi bulunan ekonomik durumların çocuklar tarafından doru algılanması ve yetikinlik döneminde uygun tavır ve davranılar gelitirmeleri açısından da önem taımaktadır. Özellikle tüketim çılgınlıının artması ile birlikte çocukluktan balayan bir eitim gerekli hale gelmitir (Bayhan, Yükselen ve Kaysılı, 2007:11). Okul öncesi dönemde çocuklara ekonomiyle ilgili kazandırılabilecek temel kavramlar aaıda sıralanmıtır: Kaynakların sınırlılıı, sınırlılık (scarcity- kıtlık): nsanların istekleri her yerde sınırsızdır ama kaynaklar sınırlıdır. Kaynakların kullanımında karar vermek gereklidir. Üretimin amacı ve tüketim, dei- toku (takas) kavramı, paranın eya ve hizmet gibi ihtiyaçları karılamak için kullanıldıı ve bu ürünlerle dei toku edildii fikrini kazanma Kariyer: çocukların gelecekteki rolleri ve meslek seçimlerini planlamalarına yönelik eitim almaları (Seefeldt, 2005: 112). Çocuklar günlük yaantılarında kaynakların sınırlılıı (kıtlık) kavramı ile ilgili pek çok deneyim yaarlar. Örnein kullandıkları materyalleri ve enerji kaynaklarını korumak zorundadırlar. Kendilerine salanan kaynaklar dorultusunda isteklerini ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmalıdırlar. htiyaçlarını karılamakta karar verme sorumluluunu almayı ve bu kararın sonuçlarını kabul etmeyi örenmelidir. Çocuklar için baka bir ekonomi kavramı da müteri ve üretici olmadır. Çocuklar bazı üretimlerin hizmet bazılarının ise eya olduunu ve bunları satın almak için paraya ihtiyaç olduunu anlamaya balarlar. Üretimle birlikte çalıma kavramı da geliir. Üretimin salanabilmesi için çeitli alanlarda i (meslek) yapmak gerekir. Çalıma yaantısı okul öncesi ve ilkokul dönemindeki çocuklar için uzak bir gelecek olabilir, ancak gelecekteki kariyer planlarını yapmak için eitim almayı ve bu yönde olumlu tutum gelitirmeyi örenmek için çok erken deildir (Seefeldt, 2005: 113). Okul öncesi dönemdeki çocukların eitiminde antropoloji, arkeoloji gibi Sosyal Bilimlerin karmaık gibi görünen bazı alanları da yer almaktadır. Antropoloji, insanların kültürel, sosyal, fiziksel geliimlerini; davranılarını ve kökenlerini inceleyen bilim dalıdır. Antropoloji aracılııyla çocuklar kendi kültürlerini ve baka kültürleri örenme, bunlar arasında karılatırma yapma olanaı bulmaktadırlar. Özellikle baka kültürleri anlatan hikaye kitapları çocuklar için çok elencelidir. Arkeoloji ise tarih öncesi dönemdeki anıtlar, yapılar, kemikler ya da dier kalıntıları inceleyen bilim dalıdır. Erken çocukluk döneminde arkeoloji ile ilgili konuların detaylı bir ekilde öretilmesi yerine çocukların ilgilerinden yola çıkarak eitim verilmesi gerekmektedir. Örnein okul öncesi dönemde arkeoloji ile ilgili çocukların en çok ilgisini çeken konulardan biri dinozorlardır. Elbette okul öncesi dönemde arkeoloji ile ilgili tek konu dinozorlar deildir, çocukların ilgisini çeken baka konularda programda yer alabilir. Bu tür karmaık konuların öretiminde çocukların geliimsel özelliklerine uygun olarak hazırlanmı hikâye kitapları da etkili bir ekilde kullanılabilir (Wallace, 2006). Sosyal Bilimler denildiinde çounlukla karmaık ve okul öncesi dönemdeki çocuklar için geliimsel açıdan uygun olmayan konular akla gelmektedir. Ancak Sosyal Bilimler çocuun günlük hayatı içinde var olan, sık sık somut örneklerle deneyim yaadıı çocuun hayatı anlamasını kolaylatıran bir alandır. Çou zaman çocuk bu bilgileri kendiliinden kazanır, ancak bazı zamanlarda yapılandırılmı etkinlikler aracılııyla farkındalıının arttırılması gerekli olabilir. Çocuun farkındalıının artması dier alanlarda olduu gibi öretmenin tutumu, algısı, bu alandaki bilgi düzeyi ve farkındalıı ile yakından ilgilidir. Bu dorultuda aratırmanın amacı okul öncesi öretmen adaylarının Sosyal Bilimler hakkındaki görülerini ortaya koymaktır. Yöntem Bu aratırmada nitel aratırma yönteminden, durum çalıması modeli kullanılmıtır. Nitel bir aratırma modeli olan durum çalımaları, bir olayı deerlendirmek amacıyla, bilimsel sorulara cevap aramada kullanılan ayırt edici bir yaklaımdır (Büyüköztürk, Kılıç Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2010: 273). Durum çalımasının en temel özellii bir ya da birkaç durumun derinliine aratırılmasıdır. Yani bir duruma ilikin etkenler (ortam, bireyler, olaylar, süreçler vb.) bütüncül bir yaklaımla aratırılır ve ilgili durumu nasıl etkiledikleri, ilgili durumdan nasıl etkilendikleri üzerinde odaklanılır (Yıldırım ve imek, 2006: 77). Bu nedenle bu aratırmada Okul öncesi öretmen adaylarının Sosyal Bilimler ve disiplinlerine yönelik görülerini ortaya koymak amacıyla durum çalıması modeli kullanılmıtır. Çalıma Grubu Bu aratırmanın çalıma grubunu 2013-2014 eitim - öretim yılının son iki haftasında üç farklı üniversiteden aratırmaya gönüllü olarak katılan Okul Öncesi Öretmenlii 3. ve 4. sınıfında örenim gören
147 öretmen adayı oluturmaktadır. Aratırmaya katılacak öretmen adaylarının belirlenmesinde amaçlı örneklem yönteminden kolay ulaılabilir örnekleme yöntemi kullanılmıtır. Verilerin Toplanması ve Analizi Aratırmanın verileri, öretmen adaylarının kendi el yazılarıyla düüncelerini detaylı bir ekilde sunacaı düüncesiyle açık uçlu sorular aracılııyla toplanmıtır. Bu açık uçlu sorular aratırmacılar tarafından hazırlanmı ve Sosyal Bilgiler ve Okul öncesi eitimi alanındaki uzmanların önerileri alınarak düzenlenmitir. Sorular ayrıca çalıma grubu dıında olan 10 Okul Öncesi öretmen adayına sorulmu ve uygulanabilirlii kontrol edilmitir. Öretmen adaylarının sorulara verdikleri yazılı cevaplar betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmitir. Betimsel analizde amaç, elde edilen bulguları düzenlenmi ve yorumlanmı bir biçimde okuyucuya sunmaktır (Yıldırım ve imek, 2006: 224). Betimsel analizde edilen veriler, daha önceden belirlenen temalara göre özetlenmi ve yorumlanmıtır. Elde edilen nitel verilerin sayısallatırılması yoluna gidilerek veriler frekanslarla birlikte sunulmutur. Ayrıca bulguların sunumunda örencilerin görülerinden dorudan alıntılar yapılmıtır. Çalıma grubundaki her örenciye bir numara verilmi ve (K1, K2, E1, E2 ) eklinde her öretmen adayına cinsiyetine göre bir kod verilmitir. Aratırmada aratırmacı haricinde bir baka aratırmacı tarafından da toplanan verilerin analizinde yardım alınmı ve aratırmacılar arasındaki güvenilirlik hesaplaması için Miles ve Huberman ın (1994) önerdii; Güvenirlik = Görü Birlii (71) / (Görü Birlii(71) + Görü Ayrılıı(4)) eklindeki güvenirlik formülü kullanılmıtır. Hesaplama sonucunda kodlamaların güvenirlii yüzde 94 olarak hesaplanmı ve aratırmanın analizinin güvenilir olduu kabul edilmitir. Bulgular ve Yorum 1.Okul öncesi öretmen adayları kendilerini hangi bilim dalına yakın hissetmektedirler? Tablo 1.Okul Öncesi Öretmen Adaylarının Kendilerini Yakın Hissettikleri Bilim Dalı Bilim Dalları f Fen Bilimleri 67 Sosyal Bilimler 66 Salık Bilimleri 14 Okul Öncesi öretmen adaylarına kendilerini hangi bilim dalına yakın hissettiklerini ve bunun nedenini sorduumuzda, öretmen adaylarının birbirine eit oranda Fen Bilimleri ve Sosyal Bilimler alanlarına kendilerini yakın hissettikleri cevabını görmekteyiz. Ayrıca bazı öretmen adayları ise kendilerini Salık Bilimlerine yakın hissettiklerini söylemilerdir. Okul Öncesi Öretmenlii programında Sosyal Bilimlerle ilgili fazla ders olmamasına ramen dier alanlar kadar ilgi gördüünü söylemek mümkündür. Öretmen adaylarından bazılarının cevapları unlardır: Kendimi fen bilimlerine daha yakın hissediyorum çünkü deney yapmayı seviyorum. Bir olayın ya da durumun olu nedenini, olumasını, inceleme yaparak gözlem yaparak bulmayı seviyorum. Kısacası kefetmeyi seviyorum. 34ÖA Fen bilimleri çounlukla çünkü içinde bulunduumuz çevre ile ilgili bilgiler içeriyor. Ayrıca son zamanlarda doa olaylarına ilgim artmaya baladı. Kiilik olarak da deney, bulu, gözlem gibi olaylara yatkınlıım var. Bilimsel aratırmalarla ilgili haberleri okumak veya herhangi bir ekilde üzerinde düünmek houma gidiyor. 89ÖA Sosyal Bilimleri benim için daha önemli. Öncelikle sosyal konuları daha zevkli ve elenceli buluyorum. Çünkü Sosyal Bilimler insanı ve toplumu inceler. Toplumun birer üyesi olarak Sosyal Bilimlere hakim olmamız gerektiini düünüyorum. 9ÖA Sosyal Bilimlere kendimi daha yakın hissediyorum. Çünkü insanlarla doru iletiimin ve insanları doru anlamanın önemine inanıyorum. Ayrıca geçmiimizi ve tarihimizi bilmenin önemli olduunu düünüyorum. 53ÖA Salık bilimleri yaamımızın vazgeçilmez bir konusudur. Bazılarımız fen, bazılarımız sosyal alanlarda uzmanlaabiliriz ama tüm insanlar salık konularında konuur, bazıları belli konularda uzmanlaır ama herkes salık konularına kafa yorar. 67ÖA Salık bilimlerine daha fazla yatkınlıım var. Ayrıca kardeim kronik böbrek yetmezlii yaıyor. Biz bunu bir yıldır biliyoruz oysaki o altı yıldır hastaymı. Bu sayede vücudun bize gönderdii hastalık sinyallerini üzerinde durmamız gerektiini örendim. Doktorların bile anlam veremedii ya da incelemedii bazı durumlarda biz bedenimizi tanırsak onlara yardımcı olabiliriz. Bununla alakalı olarak neyden ne kadar
yemeliyiz, hastalıklardan korunma yolları, kiisel bakım gibi eyler okumaya aratırmaya baladım. O nedenle salık bilimlerinin insanın yaamında daha önemli olduunu düünüyorum. 112ÖA 2.Okul öncesi öretmen adayları Sosyal Bilimleri nasıl açıklamaktadır? Tablo 2. Okul Öncesi Öretmen Adaylarının Sosyal Bilimler Hakkındaki Görüleri Sosyal Bilimleri f Disiplinler ile açıklayanlar 69 Toplum olarak açıklayanlar 27 nsan ilikileri olarak açıklayanlar 24 Ders olarak açıklayanlar 16 Okul öncesi öretmen adaylarından Sosyal Bilimleri açıklamaları istendiinde adaylardan 11 i soruyu ya bo bırakmı ya da bilmiyorum- açıklayamam eklinde cevap yazmılardır. Soruya cevap veren adayların ise genel olarak Sosyal Bilimleri doru ve anlaılır ekilde açıkladıklarını söylemek mümkündür. Öretmen adayları Sosyal Bilimleri disiplinleri ile toplumsal amaçları ile insan ilikileri bakımından ve Sosyal Bilgiler dersi içerisinde bir ders olarak açıklamılardır. Bu öretmen adaylarından bazılarının cevapları u ekildedir: Sosyal Bilimler bata tarih, corafya konularından oluan bir bilim dalıdır. Ayrıca ilgilendii baka alanlar da vardır. Ekonomi, sosyoloji ve psikoloji gibi. Bunlar bir araya geldiinde Sosyal Bilimleri oluturur. 24ÖA Sosyal Bilimlerin alanı çok genitir. çinde birçok konusu vardır. Bunlar tarih, corafya, vatandalık, insan hakları, siyaset, hukuk, sosyoloji gibi belli balı alanlardır. Bu alanların konusu temelinde insan ve insanın bu alanlarla ilikisidir. 77ÖA Sosyal Bilimler toplumu ve toplum içerisinde görülen hadiseleri konu alır. Toplumda insanlardan oluur. nsanların toplum içindeki sorunsuz yaaması için bilimsel bilgi üretir. 63ÖA Sosyal Bilimlerin dier adı da toplum bilimidir. Konusu ve uygulama sahası toplumdur. Fen bilimleri de toplumu inceler fakat bunu deneyle daha bilimsel metotlarla yapar. Sosyal Bilimler ise tamamen toplumu gözlemle kontrol eder. Toplum sürekli deiir. Sosyal Bilimler de bu deiimi takip eder. 90ÖA Sosyal Bilimlerin konusu insanlar ve insanlar arasındaki ilikidir. Ekonomik anlamda, politik anlamda ve her anlamda insanlar iliki içerisindedir. Bu ilikilerin salıklı ileyebilmesi için Sosyal Bilimler çalıma yapar. 15ÖA Sosyal Bilimler hayatın kendisidir bence. Hayat içerisinde insanlar türlü türlü ilerle uraırlar. Amaçları hayatta kalmak ve yaadıkları hayatı sorunsuz kaliteli geçirmektir. te insanların çevresiyle münasebetlerine her anlamda deer katmak için çalımalar yapan da Sosyal Bilimler alanıdır. 2ÖA Sosyal Bilimler okullarda sosyal bilgiler içerisinde gösterilen bir derstir. Sosyal Bilimler liseler ve üniversitelerde ayrı ayrı bilimler olarak okutulurken (Örnein tarih ve corafya) ilköretimde ise sosyal bilgiler dersi içerisinde okutulan bir derstir. 56ÖA Sosyal Bilimler bir bilim dalıdır. Kapsamına giren pek çok konu vardır. Bu alanlar kendi içinde bilimsel aratırma yaparlar. Ayrıca okullarda örencilerin seviyesine göre ders olarak da okutulabilirler. Mesela bu amaçla Sosyal Bilimler liseleri kurulmutur. Ayrıca üniversitelerde de her bir sosyal bilim alanını temsilen kürsüler vardır. 121ÖA 3.Okul öncesi öretmen adayları Sosyal Bilimleri neye benzetmektedirler? Tablo 3. Okul Öncesi Öretmen Adayları Sosyal Bilimler le lgili Metaforları Sosyal Bilimler metaforları f Toplum 18 Orman 12 Nar 11 Aaç 10 Topluluk 9 Hayat 9
Evren 8 Geçmi 7 Haberler 6 Dünya 5 Belgesel 5 Gökyüzü 4 Dünya haritası 4 Mercek 4 Ayna 3 Kum saati 3 Bilim adamı, soy aacı, kitap, dünya, güne, profesör, uzay 2 Zekâ küpü, taç, yıllanmı arap, anayasa, teknoloji, antika 1 dükkânı, büyük ato, tarihi film, anı defteri, rehber, puzzle, eskici, çorba, pizza, arı kovanı Okul öncesi öretmen adaylarının Sosyal Bilimlere yönelik algılarını tespit etmek için Sosyal Bilimleri..ya benzetiyorum. Çünkü cümlesini tamamlamalarını istedik. Öretmen adayının cevapları incelendiinde genel olarak Sosyal Bilimler ile ilgili olumlu metafor gelitirdikleri söylenebilir. Öretmen adaylarından bazılarının cevapları u ekildedir: Sosyal Bilimler topluma benzetiyorum. Çünkü konusu toplumdur. 71ÖA Sosyal Bilimler ormana benzetiyorum. Çünkü orman gibi aaçlardan oluan bir topluluk gibidir. 104ÖA Sosyal Bilimleri evrene benzetiyorum. Evrendeki deiim ve akı Sosyal Bilimlerin sayesinde rayında gidiyor. 35ÖA Sosyal Bilimler kum saatine benzetiyorum. Çünkü zamanı ve süreklilii konu alır. 97ÖA Sosyal Bilimler taca benzetiyorum. Çünkü aklıma direk baında taç bulunan heybetli bir imparator geliyor. 11ÖA Sosyal Bilimleri arı kovanına benzetiyorum. nsanlarda arı kovanı gibi bir yerde toplu olarak yaıyorlar. Üretiyor, hayat mücadelesi veriyor. 108ÖA 4.Okul öncesi öretmen adaylarının Sosyal Bilimlerin disiplinlerinin alanlarında kullanımına yönelik görüleri nelerdir? Tablo 4. Okul Öncesi Öretmen Adaylarının Sosyal Bilimlerin Disiplinlerinin Alanlarında Kullanımına Yönelik Görüleri Sosyal Bilimler Disiplinl eri Okul Öncesi dönemdeki çocuklaraeitim verilmelidir f Okul Öncesi Öretmenlii lisansprogramında eitim verilmelidir f Tarih 147 34 Corafya 147 134 Ekonomi 92 11 Sosyoloji 102 93 Siyaset 2 6 Bilimi Psikoloji 11 147 Arkeoloji 78 - Hukuk 75 - Antropol 14 - oji Sanat Tarihi 123 137 Okul Öncesi öretmen adaylarının Sosyal Bilimlere disiplinlerinin kendi okudukları alanda ve çalıacakları alanda kullanımına yönelik her disiplin için Bu disiplin ile ilgili okul öncesi dönemdeki çocuklara eitim verilmeli midir? Örnek vererek açıklayınız. ve Bu disiplin ile ilgili Okul Öncesi Öretmenlii programında eitim verilmeli midir? Açıklayınız eklinde sorular yöneltilmitir. Öretmen adaylarının tamamı tarih ve corafya disiplinlerinin okul öncesi dönemdeki çocuklara eitiminin verilebileceini belirtmilerdir. Öretmen adaylarından bazılarının cevapları öyledir: Tarih konuları çocukların ya seviyesine göre planlanarak verilebilir. Kiiliin temellerinin atıldıı yalarda Atatürk ilke ve inkılâplarına balı, aratıran bir birey olma alıkanlıı kazandıracaını düünüyorum. Örnein hikâye, belgesel-film izletme yoluyla tarih konularını verebiliriz. 13ÖA Corafya olmadan yaadıımız mekânın bir önemi olmaz. Çocuun yaadıı mekânı örenmesinden doal bir ey olamaz. Aslında ilk örenmelerinin içinde corafya mevcut. Sistemli ekilde ise hava
durumlarını, mekânsal konum çalımalarını, yaadıı yer ve ülkemiz içindeki konumu vs. konular gösterilebilir. 41ÖA Öretmen adaylarından 34 ü tarih disiplini ile ilgili Okul Öncesi Öretmenlii programında eitim alabileceklerini fakat dier öretmen adayları ise tarih ile ilgili ders almak istemediklerini dile getirmilerdir. Tarih dersleri görmek isteyen adayların büyük çounluu ise okul öncesi dönemde örencilere nasıl tarih öretebileceklerini gösteren örnekler içeren bir dersin yararlı olacaını söylemilerdir. Bir öretmen adayının cevabı u ekildedir: Tarih dersleri konu aırlıklı olarak deil de çalıtıımız alana yönelik uygulamalar gösteren örnek bir ders olarak verilebilir. Yoksa tarih çok geni bir dönem. Dört yıllık eitimimiz boyunca hepsini almak hem imkânsız hem de yorucu ve sıkıcı olur. 132ÖA Tarih dersi zaten birinci sınıfta görüyoruz. Ayrıca bir tarih dersine gerek yok. Programımız olabildiince aır zaten. 39ÖA Öretmen adaylarının büyük çounlu corafya disiplini ile ilgili programlarında ders almalarının yararlı olacaını düündüklerini ifade etmilerdir. Corafya disiplini programımızda olmasın diyen öretmen adayı ise yoktur. 13 öretmen adayı soruyu bo bırakmıtır. Bir öretmen adayının cevabı u ekildedir: Corafya çocukların en çok merak ettii konuların baında gelir. Bu meraklarını giderecek eitici ve elendirici etkinlikler bulmak ise bize kalıyor. Bu nedenle programımız içerisinde bize corafi konularla ilgili hem etkinlik hem küçük geziler planlamayı öreten derse ihtiyacımız var. 122ÖA Okul öncesi öretmen adaylarına ekonomi disiplini ile ilgili hem uygulama sahaları hem de kendi programları ile ilgili görülerini sorduumuzda ise 92 öretmen adayı ekonomi konularının gösterilebileceinden dier adaylar ise ekonomi konularının o ya grubu için uygun olmadıını söyle ifade etmilerdir: Çocuklar aileleri ya da arkadaları arasında birçok ekonomi ile ilgili paylaım yaıyor. Okul öncesi kurumuna gelen bir çocuun ben parayı, almayı, istemeyi bilmiyorum dediine rastlayamayız. Madem hayat onları o yata bile belli bir seviyeye getiriyorsa biz neden bunu ilemeyelim. Ekonomi eitimini gerekli ve mantıklı buluyorum. Oyunlarla ve drama etkinlikleri ile ekonomi eitimi verilebileceini düünüyorum. 75ÖA Ekonomi aır ve karmaık konulardan oluur. Çocuk bir süngerdir mantıı ile hareket edemeyiz. O nedenle ekonominin onlara aır geleceini düünüyorum. 17ÖA Okul öncesi öretmen adayları ekonomi disiplinini kendi programlarında görme konusunda ise oldukça az bir aday olumlu yanıt vermilerdir. Öretmen adaylarının bir kısmı soruyu bo bırakırken bir kısmı ise ekonomi dersinin gereksiz olduunu dile getirmilerdir. Öretmen adaylarından bazılarının cevapları öyledir: Ekonomi herkes için var. Öretmeni, doktoru, içisi, memuru ya da sokaktaki isiz vatandaa kadar herkes için. O nedenle bizim öncelikle bilinçli bir vatanda olarak medyadaki haberleri takip edebilmemiz için ya da en basiti cebimizi kontrol edebilmemiz için ekonomiyi örenmemiz gerekir. 142ÖA Ekonomi konularına ya da dersine programda hiç gerek yok. Programımızla bir ilgisini kuramıyorum. 51ÖA Okul öncesi öretmen adaylarından 102 aday sosyoloji disiplininin okul öncesi dönemdeki çocukları için gösterilmesini uygun bulduklarını dier adaylar ise uygun bulmadıklarını ise öyle ifade etmilerdir: Sosyoloji bir toplum bilimidir. nsan toplum içerisinde yaayan bir varlıktır. Bu bebeklikten ölümüne kadar devam eder. Dolayısı ile çocuunda toplumda bir statüsü vardır. Onunda paylaımda bulunduu aile, okul ve arkada grubu içerisindeki ilikilerine sosyoloji konularından basit etkinliklerle destek verebiliriz. Bunun için drama etkinliklerinden ve örnek olaylardan yararlanılabilir. 5ÖA Sosyoloji hakkında detaylı bir bilgim yok. O nedenle okul öncesi dönemde nasıl verilebilecei konusunda fikir yürütemiyorum. Ama sanırım o dönem için üst düzeyde bilgiler içerdiinden gösterilmemesi uygun olur. 91ÖA Okul öncesi öretmen adaylarından 93 aday kendi programları için sosyoloji dersinin yararlı olacaını düündüklerini dier adaylar ise sosyoloji dersi istemediklerini u ekilde dile getirmilerdir: Sosyoloji toplumu anlamamız ve çevremizle salıklı iletiim kurmamız için faydalı bir bilimdir. Bir öretmen olarak çalıtıım ortamla ve velilerle iletiimimde bana faydalı ipuçları verebileceine inanıyorum. 70ÖA
Sosyoloji dersinin programımız için çok gerekli olmadıı kanısındayım. Zaten geçmiten gelen bilgi birikimimiz var üstelik alana yönelik konulara daha çok ihtiyacımız var. 36ÖA Okul öncesi öretmen adayları Sosyal Bilimler içerisinde hem uygulama alanlarında hem de kendi programlarında en düük katılımı siyaset bilimine göstermilerdir. Öretmen adaylarından sadece 2 si okul öncesi dönem için siyaset bilimi konularının verilebileceini söyle dile getirmilerdir: Siyaset bilimi aslında çocuun kendi yaantısı içerisinde en az çarıım kuracaı alandır. Bizzat kullanmadıı, içinde yer almadıı bir alandır. Fakat ben bu dönem için küçük canlandırmalar verilerek oy kullanmanın, yönetilmenin, bakan seçmenin öneminden vatandalık konuları ile iliki kurularak vermenin zamanı olduu inancındayım. 19ÖA Siyaset konularından çocuklar en alt düzeyde bilgilendirilebilir. Örnein ülkeyi kimin yönettii, babakan, cumhurbakanının kimler olduu drama ile örenebilirler. Öretmen adaylarından olumsuz yönde görü bildirenlerden bir aday ise söyle cevap vermitir: Siyaset insanlara güvensizlii ve yalanı anımsatır. O nedenle okul öncesi dönem çocukları için çok erken olduunu düünüyorum. Siyaset konuları detaylı ve üst düzey konular içerdiinden dolayı da kafalarını karıtırır zaten anlayamazlar. 84ÖA Okul öncesi öretmen adaylarından sadece 6 sı siyaset bilimi ile ilgili ders istediklerini dier adaylar ise ders görmek istemediklerini öyle dile getirmilerdir: Siyaset bilimi ilgili her ne kadar az bilgi sahibi olsam da halkın her kesimini ilgilendirdiini düünüyorum. Hemen herkes siyaset konusunda fikir yürütmeyi konumayı sever. Oy kullanan herkesin bu bilim hakkında doru bilgilendirilmesi gerekir. O nedenle siyaset biliminin temel talarını gösteren fazla detay içermeyen bir ders yararlı olacaktır. 44ÖA Siyaset konularına ilgi duyuyorum. Fakat lisans programımız içerisinde bir ders olarak çok gereksiz buluyorum. Uygulama anlamında da yararlanabileceim bir alan deil. 29ÖA Okul öncesi öretmen adaylarından sadece 11 aday okul öncesi dönemdeki çocuklar için psikoloji eitimi verebiliriz derken dier adaylar psikolojinin okul öncesi dönem çocukları için uygun olmadıını ifade etmitir. Öretmen adaylarından bazılarının cevapları öyledir: Çocuun içinde bulunduu bir çevresi vardır. Bu çevre ile sürekli iletiim içerisindedir. Çocuk içinde bulunduu çevreyi daha iyi anlayabilmesi için empati kurabilmeli ve karısındakinin duygu ve düüncelerini anlamayı örenmesi gerekir. çine girdii durumları daha rahat anlatır. Bunu yaparken öncelikle kendini tanımasına yardımcı olacak etkinlikler düzenlenebilir. 119ÖA Psikolojinin konularını çocukların ya düzeylerine göre anlatmak çok zordur. Üstelik anlamalarına gerekte yoktur. 31ÖA Okul öncesi öretmen adaylarının tamamı kendi lisans programları için psikoloji disiplini ile ilgili ders görmek istediklerini ise u ekilde dile getirmilerdir: Öretmen olacaımız için öncelikle psikolojiden anlamamız gerekiyor. Üstelik çalıacaımız ya grubu çok önemli. Örencilerimizin kiiliklerinin temelinin atıldıı bir dönemde her bakımdan doru bir yaklaımla eitim almaları art. Bu nedenle duygularını, düüncelerini hatta söylemek istediklerini tam ifade edemedikleri bir dönemde onları okuyabilmemiz gerekmektedir. O nedenle insan ve özellikle çocuk psikolojisi ile ilgili derslere ihtiyacımız vardır. 62ÖA Okul öncesi öretmen adaylarına arkeoloji disiplinini okul öncesi dönemde ve lisans programlarında göstermekle ilgili düünceleri sorulduunda adayların hiçbiri arkeoloji disiplinini lisans dersleri içerisinde görmek istemediini dile getirmileridir. Adaylardan 78 i ise okul öncesi dönem çocukları için arkeoloji biliminden yaralanılabilineceini ifade etmilerdir. Öretmen adaylarından bazılarının cevapları öyledir: Arkeoloji kefetmenin bilimidir. Okul öncesi ça çocukları merak ve kefetme dönemidir. Özellikle somut verilerle çalıması iimizi kolaylatırır. O nedenle müzelerdeki etkinlikler, sınıfta yapabileceimiz çalımalar ve bilim çocuk gibi yardımcı kaynaklar çocukların kefetme duygusunu yararlı bir ekilde gelitirebilir. 8ÖA Arkeoloji okul öncesi dönem çocukları için gereksiz bilgi içerikli bir alandır. 12ÖA Arkeoloji konularını Okul Öncesi Programı için uygun bulmuyorum. Ne meslek yaantımızda ne de dier uraılarımızda bize yararlı olamaz. Bu konuda merakı olanlar hobi olarak isterlerse uraabilirler. 79ÖA Okul öncesi öretmen adaylarına hukuk bilimini okul öncesi dönemde ve lisans programlarında göstermekle ilgili düünceleri sorulduunda adayların hiçbiri hukuk bilimini lisans dersleri içerisinde
görmek istemediini dile getirmileridir. Adaylardan 75 i ise okul öncesi dönem çocukları için hukuk biliminden yaralanılabilineceini ifade etmilerdir. Öretmen adaylarından bazılarının cevapları öyledir: Çocuklar doutan bir takım haklara sahiptir. Bu hakları bilme ve kullanma konusunda bilinçli bir eitim almaları gerekir. Hikâye çalıması ve drama etkinlikleri ile hukuk konularından yararlanarak bazı kavramlar çocuklara kavratılabilir. 92ÖA Zaten çocuklara sosyal duyusal alanda hak, eitlik gibi kavramları verdiimiz için ayriyeten hukuk konularına girmeye gerek yoktur. 43ÖA Okul Öncesi Programında hukuk konularını içeren bir ders olmasına gerek yoktur. Basit düzeyde bilgi düzeyimiz var zaten öretmen olunca da daha detaylı bir bilgiye ihtiyacımız olmaz. 48ÖA Okul öncesi öretmen adaylarına Antropoloji bilimini okul öncesi dönemde ve lisans programlarında göstermekle ilgili düünceleri sorulduunda adayların hiçbiri Antropoloji bilimini lisans dersleri içerisinde görmek istemediini dile getirmileridir. Adaylardan sadece 14 ü okul öncesi dönem çocukları için Antropoloji biliminden yaralanılabilineceini ifade etmilerdir. Ayrıca adayların cevapları incelendiinde büyük çounluunun antropoloji hakkında bilgi sahibi olmadıını söyledii görülmektedir. Öretmen adaylarından bazılarının cevapları öyledir: Okul öncesi çocukları için farklı kültürler ve ırkları tanımak ve aynı dünyada birbirimizle etkileim içinde yaadıımızı görmek hem eitici hem de elendirici olabilir. 32ÖA Antropoloji biliminin konusu ve çalıma sahası hakkında pek bilgi sahibi deilim. Bence çocuklara öretmeye gerek yok. 23ÖA Programımızda olmasını istemezdim. Zaten çok bilgi sahibi de deilim. Sanırım ırklarla ilgileniyor. Globalleen dünyada ırk kavramı artık çok ta geçerli olmasa gerek. O nedenle alanımla da balantı kuramıyorum. 82ÖA Okul öncesi öretmen adaylarına son olarak sanat tarihini okul öncesi dönemde ve lisans programlarında göstermekle ilgili düünceleri sorulduunda adayların büyük çounluu her iki program içinde olumlu görü bildirmilerdir. Öretmen adaylarının cevapları incelendiinde adayların sanat tarihi disiplinini sadece sanat etkinlikleri olarak kabul ettikleri anlaılmaktadır. Bu nedenle sanat etkinliklerinin zaten okul öncesi dönemde ve lisans programında olduunu dile getirmilerdir. Öretmen adaylarından bazılarının cevapları öyledir: Her insanın içinde sanatın bir dalı ile ilgili bir yan bulunduuna inanırım. Bunun da çocukluk çalarında beslendiinde açıa çıktıını düünüyorum. Bu yüzden çocukların sanatla iç içe olmaları eitimlerini zevkli bir oluum içine sokar. Müze gezileri, sınıf içinde oyun hamurları ile yapılabilecek etkinlikler ve her türlü müzik, resim faaliyetleri bu alanın verilmesini salar. 28ÖA Ben sanatın insan geliimine katkısı olduuna inanıyorum. Bizim programımız için sanatla ilgili dersler hem kendimiz hem de çalıacaımız alan için katkı salar. 32ÖA Müzik, sanat ve drama derslerimiz zaten var. Farklı bir dersin daha olmasına bence gerek yok.42öa Okul öncesi dönem için pek çok sanat etkinlii yapılmaktadır. Sanat tarihi gibi bir alanı anlatmak yersiz. Farklı bir ders olmamalıdır.3öa 5.Okul öncesi öretmen adaylarının Sosyal Bilimlerin disiplinlerinden hangisinde uzmanlamak istediklerini nasıl açıklamılardır? Tablo 5. Okul Öncesi Öretmen Adaylarının Hangi Sosyal Bilim Disiplininde Uzmanlamak stediklerine Yönelik Düünceleri Sosyal Bilimler Disiplinleri f Tarih 12 Corafya 39 Ekonomi 7 Sosyoloji 18 Siyaset Bilimi 3 Psikoloji 46 Arkeoloji - Hukuk - Antropoloji - Sanat Tarihi 22 Okul öncesi öretmen adaylarına Sosyal Bilimlerin bir disiplininde uzmanlamak isteseler hangisini seçecekleri sorulduunda öretmen adaylarının psikoloji ve corafya disiplinlerinde dier alanlara göre daha fazla istekli oldukları söylenebilir. Öretmen adayları arkeoloji, hukuk ve antropoloji disiplinlerini
hiç seçmezken siyaset bilimi ve ekonomi disiplinlerine karı fazla rabet göstermemilerdir. Öretmen adaylarından bazılarının cevapları öyledir: Kendimi sanat alanında yetitirmek isterim. Çünkü hem mesleki geliimime hem de bana faydası var. Sanatın her dalını seviyorum. Beni dinlendirdiini hissediyorum. 16ÖA Açıkçası hiçbirinde tam uzmanlaacak kadar çok ilgim yok. Ama insanların geçmilerini kültürlerini tanıması gerektiini düünüyorum. O nedenle hangi alanda olursa olsun her vatanda tarih konularını bilmeleri gerekir. Bende uzmanlamak istesem tarihi seçerdim. 33ÖA Psikoloji bilimi üzerine yetimek isterdim. Hem kendimi bu alana yakın hissediyorum hem de öretmeni olacaım çocukları anlamama ve çevremi anlamama yardımcı olacaını düünüyorum. 54ÖA Siyaset bilimini örenmek isterdim. Çünkü siyaset hayatımıza yön veren ve gündelik yaama anlam kazandıran insanlıın varlıı için gerekli gördüüm bir alan. Bizi yöneten insanları biz seçiyorsak bunu bilinçli yapmalıyız. Gündemi takip etmeliyiz. Bu yüzden ben okuduumu, duyduumu tartımak, yorumlamak için siyaset bilimini örenmek isterim. 69ÖA Her insan ekonomi ile ilgili iler yapar. Bilse de bilmese de ekonomiyi yaar, konuur. O nedenle ben ekonomi konularında bilinçli hareket etmek istiyorum diyen herkes ekonomiyi iyi örenmelidir. 73ÖA Küçüklüümden beri corafyayı çok severim. Dünyayı gezmek, kefetmek en büyük hayalim. Gittiim yerlerin corafi güzelliklerini mutlaka fotoraf çekerek ölümsüzletiririm. Corafya ayrıca öretmeni olacaım çocuklar için de corafya yararlı bir alan. O nedenle bu alanda kendimi gösterebileceimi düünüyorum. 135ÖA Ben sosyoloji alanında uzman olmak isterim. Sosyoloji toplum bilimidir ve insanları doru anlayabilmenin anahtarıdır. Ben de bir öretmen olarak sosyoloji alanında kendimi yetitirmek ve hatta yüksek lisans yapmak isterim. 146ÖA Sonuç ve Öneriler Okul öncesi öretmen adaylarının Sosyal Bilimlere yönelik görülerinin alınması hedeflenen bu aratırmanın sonuçlarını genel olarak deerlendirmek gerekirse, Okul öncesi öretmen adaylarının Sosyal Bilimlere yabancı olmadıı, ilgi duyduu ve olumlu görü taıdıkları söylenebilir. Okul öncesi öretmen adaylarına kendilerini hangi bilim dalına yakın hissettikleri ve bunun nedeni sorulduunda, öretmen adaylarının birbirine eit orada Fen ve Sosyal Bilimler alanlarına kendilerini yakın hissettikleri görülmütür. Okul Öncesi Öretmenlii Lisans Programında Sosyal Bilimlerle ilgili fazla ders olmamasına ramen dier alanlar kadar ilgi gördüünü söylemek mümkündür. Ayrıca öretmen adaylarının Sosyal Bilimleri açıklamaları istendiinde Sosyal Bilimleri doru ve anlaılır ekilde açıkladıklarını ve Sosyal Bilimler ile ilgili olumlu metaforlar gelitirdiklerini söylemek mümkündür. Aratırmalar da Sosyal Bilgiler, Sınıf ve Fen Bilgisi öretmen adaylarının Sosyal Bilimler ve bazı disiplinleri (tarih, corafya, sosyoloji) ile ilgili olumlu görüleri olduunu göstermektedir (Akhan, Kılıçolu ve Gedik, 2014; Tuna ve Budak, 2013; Geçit ve Gencer, 2011; Öztürk, 2007; Demirciolu, 2006). Aratırma sonuçlarına göre ayrıca öretmen adaylarının Sosyal Bilimlerin disiplinlerinin okul öncesi dönemde gösterilmesi ile ilgili görüleri alındıında çalıma grubundaki adayların hepsinin tarih ve corafya disiplinleri ile ilgili okul öncesi dönemde etkinlik olması yönünde görü bildirdii görülmütür. Bu sonuç ile okul öncesi eitimde tarih ve corafya disiplinlerine yönelik aratırmalar arasında benzerlik bulunmaktadır. Güler ve Turul (2007) okul öncesi dönemdeki çocukların birçok deneyimin dorudan corafya ve tarih ile ilikilendirilebilecei üzerinde durmaktadırlar. Benzer ekilde Can Yaar ve di. (2012), okul öncesi dönemde corafya eitiminin önemini vurgulamılardır. Yapılan aratırmalar okul öncesi dönemde çocukların corafya ve tarihle ilgili kavramları örenebileceini göstermektedir (Cokun-Keskin ve Daysal-Ersoy, 2012; Cokun-Keskin ve Kırtel, 2012; Golledge, Marsh ve Battersby, 2008; Kalogiannakis ve Violintzi, 2012). Çalıma grubundaki en düük katılım ise siyaset biliminin okul öncesinde gösterilmesi ile ilgili olmutur. Okul öncesi öretmen adaylarının genel olarak okul öncesi dönemi çocukları için Sosyal Bilimlerin disiplinlerinden yararlanarak çocuklara etkinlikler yapılmasının onları hayata hazırlarken yararlı olacaı yönünde görü bildirdiini söyleyebiliriz. Okul öncesi öretmen adayları Sosyal Bilimlerin Okul Öncesi Öretmenlii Lisans Programında olması ile ilgili olarak da, öncelikle psikoloji biliminin programlarında olmasına tam katılım göstermilerdir. Zaten programlarında zorunlu dersler kapsamında olan psikoloji için öretmen adaylarının olumlu görü içerisinde olmaları sevindirici bir sonuçtur. Öretmen adaylarının bu derse tam katılım göstermelerinin baka bir nedeni ise çocuk psikolojisine olan ilgileri ile açıklanabilir. Öretmen adayları sanat tarihi ve sosyoloji için de yüksek katılımla programlarında görmek istedikleri dersler arasında bu disiplinleri
söylemilerdir. Öretmen adaylarının programlarında adı geçen bilimlerle ilgili dersleri olması onların bu dersler hakkında da olumlu görüleri olduunu göstermektedir. Okul öncesi öretmeni yetitiren lisans programında corafya disiplini ile ilgili programlarında ders olmasına yüksek bir katılımla olumlu görü bildirmilerdir. Ünlü ve Alkı (2006) tarafından yapılan bir aratırmada da okul öncesi öretmeni yetitiren lisans programında corafya eitimi gereksinimi vurgulanmıtır. Buna göre Okul Öncesi Eitim Programında corafya gibi Sosyal Bilimlerle ilgili derslere ihtiyaç olduunu söylemek mümkündür. Öretmen adayları programlarında olmasını istedikleri Sosyal Bilim disiplinlerinden en düük katılımı siyaset bilimi ve ekonomi disiplinlerine göstermilerdir. Ancak burada düük katılımın aksine öretmen adaylarının büyük bir çounluu (n:92) Okul öncesi dönemdeki çocuklara ekonomi eitiminin verilmesi gerektiini belirtmitir. Bu dönemde ekonomi eitiminin önemli ve gereklidir. Çünkü çocuklar hem gerçek hayatta hem de oyun aracılııyla ekonomi ile ilgili düünceler oluturmaya balar (Heroman ve Bickart, 2002: 2). Marilyn Kourilsky (1977) a göre ekonomi okul öncesindeki çocuklara bile öretilebilir. Kourilsky, sömestr boyunca her gün 30 dakikalık ekonomi aktiviteleri ile Çocuk Ekonomisi Programına katılan çocukların kontrol grubundaki çocuklardan önemli bir ekilde daha iyi performans gösterdiklerini bulmutur. Öretmen adaylarının bu konuda bilinçli olmaları olumludur. Öte yandan ekonomi eitimini zor bulmaları ya da bu konuda yeterli bilgiye sahip olmamaları gibi nedenlerle öretmen yetitirme lisans programında bu dersi görmek istemedikleri düünülmektedir. Okul öncesi öretmen adaylarına son olarak Sosyal Bilimlerin bir disiplininde uzmanlamak isteseler hangisini seçecekleri sorulduunda öretmen adaylarının psikoloji ve corafya disiplinlerinde dier alanlara göre daha fazla istekli oldukları görülmektedir. Öretmen adayları arkeoloji, hukuk ve antropoloji disiplinlerini hiç seçmezken, siyaset bilimi ve ekonomi disiplinlerine karıda fazla rabet göstermemilerdir. Öretmen adaylarının arkeoloji, hukuk ve antropoloji disiplinlerini lisans programında istememelerine ramen okul öncesi dönemde bu disiplinlere yönelik eitim verilmesi gerektiini belirtmilerdir. Bu durum bu alanlara kendilerine uzak görmelerinden kaynaklanabilir. Dier taraftan Okul Öncesi Eitim Programında müze ziyaretleri yer almaktadır (MEB, 2013: 45). Müze ziyaretleri aracılııyla arkeoloji, antropoloji gibi disiplinlerle ilgili farkındalık oluturmak hedeflenmektedir. Benzer ekilde hukuk disipliniyle ilgili çocuk hakları okul öncesi öretmenleri için oldukça önemli bir konudur. Neslitürk ve Ersoy (2007: 255) tarafından yapılan aratırmada öretmen adaylarının okul öncesi dönemde uygun etkinliklerle çocuk hakları eitimi verilebileceini düündüklerini belirtmilerdir. Baka bir aratırmada ise Türkolu ve Gültekin, Akduman (2013) okul öncesi öretmen adaylarının çocuk hakları konusunda bilgiye gereksinim duydukları saptamılardır. Bu noktada okul öncesi dönemdeki çocukların arkeoloji, hukuk ve antropoloji gibi disiplinlerde eitimlerinin etkili olabilmesi, öretmen adayların bilgi ve uygulamaları ile yakından ilikilidir. Bu nedenler öretmen adaylarının bu disiplinlerle ilgili bilgileri önemlidir. Okul Öncesi Öretmenlii Lisans Programı incelendiinde (YÖK, 2007); Psikolojiye Giri (1.sınıf 1.dönem), Eitim Felsefesi ve Eitim Psikolojisi (1.sınıf 2.dönem), Eitim Sosyolojisi (2.sınıf 1.dönem), Okul Öncesinde Görsel Sanatlar Eitimi (2.sınıf 1.dönem), Türk Eitim Tarihi (2.sınıf 2.dönem), Topluma Hizmet Uygulamaları (3.sınıf 2.dönem) derslerinin ve önerilen bazı seçmeli derslerin Müze ve Çocuk, Tarihsel Süreçte Çocuk, Çocuk Hukuku, Sosyal Psikoloji gibi Sosyal Bilimler kapsamındaki disiplinlerle ilikili olduu söylenebilir. Okul Öncesi Programı incelendiinde çocukların sosyal ve duyusal geliimi ile ilgili birçok kazanımın Sosyal Bilimlerle ilikili olduu söylenebilir. Örnein Okul Öncesi Eitim Programında (MEB, 2013), çocuun kendini tanıması, kendini ifade etmesi, bakalarının duygularını açıklaması (Kazanım 1,2,4) psikoloji, kendisinin ve bakalarının haklarını koruması (Kazanım 6) hukuk, farklı kültürel özellikleri açıklar (Kazanım 9) tarih, antropoloji, sorumluluklarını yerine getirir (Kazanım 10) ekonomi, deiik ortamlardaki kurallara uyması ve bakalarıyla sorunlarını çözer (Kazanım 12, 17) sosyoloji ve hukuk, estetik deerleri korur ve sanat eserlerinin deerini fark etmesi (Kazanım 13, 14) tarih ve sanat, farklılıklara saygı gösterir ve toplumsal yaamda bireylerin farklı rol ve görevleri olduunu açıklar (Kazanım 8, 16) psikoloji ve sosyoloji disiplinlerinden yararlandıı söylenebilir. Bu dorultuda okul öncesi dönem çocuklarının öretmeni olacak adaylarının hizmet öncesi dönemde Sosyal Bilimler alanında yeterli eitim almalarının önemli olduunu söylemek mümkündür. Elbette öretmen adaylarının Sosyal Bilimlerin her bir disiplinine ilikin lisans programında ders almaları mümkün deildir. Ancak öretmen adaylarının bu alandaki bilgi ve deneyimlerini arttırmaya yönelik derslerin lisans programı içinde daha fazla yer alması önerilebilir. Ya da öretim amacıyla Sosyal Bilimlerden seçilmi, basitletirilmi ve düzenlenmi konular, bilgiler bütünü (Köstüklü, 1999: 11) olan Sosyal Bilgiler ile ilgili bir ders Okul Öncesi Öretmenlii Lisans Programına konularak öretmen adaylarının istifade etmesi salanabilir. Dier taraftan aratırmada elde edilen baka bir bulgu ise öretmen adaylarının Sosyal Bilimlerdeki bazı disiplinlerin Okul Öncesi Eitim Programında olmasını istedikleri yönündedir. Öretmen adaylarının bu görülerine de uygun olarak okul öncesi dönemden itibaren Sosyal Bilimlere ilikin etkinliklerin daha çok yapılması, yapılan bu etkinliklerin daha
etkili olabilmesi için okul öncesi eitim programında Sosyal Bilimlerin disiplinlerine etkinlik olarak yer verilmesi önerilebilir. KAYNAKÇA AKHAN, N. Emel, KILIÇOLU, Gökçe ve GEDK, Hatice (2014). Sosyal Bilgiler Öretmenlii Birinci SınıfÖrencilerinin Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilimlere Yönelik Metaforları, TurkishStudies, 9(8), s. 73-90. BAYHAN, Pınar, YÜKSELEN, Arzu ve KAYSILI Bahar, K. (2007). Çocukların Ekonomiyle lgili Kavramlara Yönelik Algılarının Yalara Göre ncelenmesi, Eitim ve Bilim, 32(143), s. 3-12. BÜYÜKÖZTÜRK, ener, ÇAKMAK, Ebru. K., AKGÜN, Ö. Erkan, KARADENZ, irin, ve DEMREL, Funda (2010). Bilimsel Aratırma Yöntemleri. (5. Baskı). Ankara: Pegem A Akademi. CAN YAAR, Münevver, NAL, Gözde, UYANIK, Özgün ve YAZICI, Hakkı (2012). Okul Öncesi Dönemde Corafya Eitimi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(39), s. 70-87. COKUN KESKN, Sevgi ve DAYSAL-ERSOY Duygu (2012). Erken Çocukluk Döneminde Sosyo- Kültürel Eitime Dair Örnek Bir Çalıma: Mimar Sinan, International Online Journal of EducationalSciences. S. 4, s. 117-130. COKUN KESKN, Sevgi ve KIRTEL, Ayegül. (2012). Erken Çocukluk Döneminde Türk Kültürüne Ait Sanat Örnekleri Aracılııyla Sosyo-Kültürel Eitim, Sakarya Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(2), s. 32-51. DEMRCOLU, smail, H. (2006). Sosyal Bilgiler Öretmen Adaylarının Sosyal Bilimler Hakkındaki Görüleri, Bilig, S. 36, s. 113-124. FROMBOLUTI, Carol, S. and SEEFELDT, Carol (1999). EarlyChildhood: Where Learning BeginsGeography. Eriim Tarihi: 20.02.2013. http://www2.ed.gov/pdfdocs/geography.pdf. GEÇT, Yılmaz ve GENCER, Gülah (2011). Sınıf Öretmenlii 1. Sınıf Örencilerinin Corafya Algılarının Metafor Yoluyla Belirlenmesi (Rize Üniversitesi Örnei), Marmara Corafya Dergisi, S. 23, s. 1-19. GIANINNO Lawrence and CRITTENDEN Victoria L. (2005). AssessingSharedUnderstanding of Economic Exchange Among, ChildrenandAdults, Psychology& Marketing, 22(7), s. 551 576. GOLLEDGE, Reginald, MARSH, Meredithand BATTERSBY, Sarah (2008). A Conceptual Framework forfacilitatinggeospatialthinking, Annals of theassociation of AmericanGeographers, 98(2), s. 285-308. GÜLER, Tülin ve TURUL, Belma (2007). Okul Öncesi Çocuklarına Yönelik Sosyal Çalıma Alanında Tarih ve Corafya Eitimi, Çukurova Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, 3(33), s. 29-35. HANNIBAL, Mary. Z., VASLEV, Ren and LN, Qiuyun. (2002). TeachingYoungChildren Basic Concepts of Geography: A Literature- BasedApproach. EarlyChildhoodEducationJournal, 30(2), s. 81-86. HEROMAN, Cateand BICKART, Tony. (2002). Socialstudies in earlychildhood. Socialstudiesforages 3-5. Eriim Tarihi: 20. 02. 2013. http://www.uwacadweb.uwyo.edu. KALOGIANNAKIS, Michail. & VIOLINTZI, Angelika. (2012). InterventionStrategiesforChanging Preschool Children sunderstandingsaboutvolcanoes, JES4 Winter, s. 12-18. KOURILSKY, Marilyn. L. (1977). TheKinder-Economy: A Case Study Of Kindergarten Pupils'Acquisition of EconomicConcepts. Elementary School Journal, 77(3), s. 182-191. KÖKEN, Nevzat (2002). Sosyal Bilgiler Kavramı Üzerine Bazı Düünceler, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 8, s. 137-147. KÖSTÜKLÜ, Nuri (1999). Sosyal Bilimler ve tarih öretimi. Konya: Günay Ofset. MEB (2013). Okul Öncesi Eitim Programı. Eriim Tarihi: 14. 02. 2013. http://tegm.meb.gov.tr/www/okul-oncesiegitim-programi-ve-kurul-karari/icerik/54. MILES, Matthew. B. and HUBERMAN, A. Michael. (1994). Qualitative Data Analysis (2nd ed.). ThousandOaks, CA: Sage. MINDES, Gayle. (2005). SocialStudies in TodayEarlyChildhoodCurricula, Beyond thejournalyoungchildren on the Web.September 1-8. Eriim Tarihi: 20.02.2013.http://naeyc.org./files/yc/filer/200509/MindesBTJ905.pdf NESLTÜRK, Seviye ve ERSOY, A. Figen (2007). Okul Öncesi Öretmen Adaylarının Çocuk Haklarının Öretimine likin Görüleri, Eitimde Kuram ve Uygulama, 3(2), s. 245-257. O HARA, Mark. (2004). Teaching 3-8 Meeting the Standart forinitialteacher Training AndInduction.London: Library of CongressCatologingin- Publicaion Data. ÖZTÜRK, Çarı (2007). Sosyal Bilgiler, Sınıf ve Fen Bilgisi Öretmen Adaylarının Corafya Kavramına Yönelik Metafor Durumları,Ahi Evran üniversitesi Kırehir Eitim Fakültesi Dergisi, 8 (2), s. 55-69. SCHOENFELDT, Melinda (2002). GeographicLiteracyAndYoungLearners.,TheEducational Forum, 66(1), s. 26-3. SEEFELDT, Carol (2005). SocialStudiesForThe Preschool/Primary Child. New Jersey: PearsonEducation, inc. TÜRKOLU, Didem., GÜLTEKN AKDUMAN, Gülümser. (2013). Üniversitelerin Okul Öncesi Eitimi Programlarında Çocuk Hakları Dersi ve Örenci Görülerinin ncelenmesi, ACED Uluslararası Aile Çocuk ve Eitim Dergisi, 1(2), s. 56-68.Doi: 10.17359/ACED.201329226 TUNA, E. Yasemin ve BUDAK, M. Fatma. (2013). Sosyal Bilgiler Öretmen Adaylarının Tarih Kavramına likin Algılarının Mecazlar / Metaforlar Yardımıyla Analizi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(14), s. 609-642. ÜNLÜ, Mehmet (2001). Okul Öncesi Eitim Programında Örencilere Kazandırılan Corafya Eitimi, Marmara Corafya Dergisi, 3(2), s. 87-100. ÜNLÜ, Mehmet ve ALKI, Seçil (2006). Okulöncesi Öretmenlii Programlarında Corafya Derslerinin Gerekliliinin rdelenmesi, Marmara Corafya Dergisi, S. 14, s. 17-28. WALLACE, Melanie (2006). SocialStudiesAllDay, EveryDay in TheEarlyChildhoodClassroom. Canada: Cengage Learning YILDIRIM, Ali ve MEK, Hasan (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Aratırma Yöntemleri.Ankara: Seçkin Yayınları. YÖK (2007). Eitim Fakültesi Öretmen Yetitirme Programları. Ankara: Yükseköretim Kurumu. Eriim Tarihi: 14. 02.2013. https://www.yok.gov.tr/documents/10279/30217/e%c4%9e%c4%b0t%c4%b0m+fak%c3%9cltes%c4%b0%20%c3%96%c4%9 ERETMEN+YET%C4%B0%C5%9ET%C4%B0RME+L%C4%B0SANS+PROGRAMLARI.pdf/054dfc9e-a753-42e6-a8ad-674180d6e38