DEFORMASYONLARIN MODELLENMESİ. Levent TAŞÇI 1 ltasci@firat.edu.tr



Benzer belgeler
ÇOKLU REGRESYON MODELİ, ANOVA TABLOSU, MATRİSLERLE REGRESYON ÇÖZÜMLEMESİ,REGRES-YON KATSAYILARININ YORUMU

UYUM ĐYĐLĐĞĐ TESTĐ. 2 -n olup. nin dağılımı χ dir ve sd = (k-1-p) dir. Burada k = sınıf sayısı, p = tahmin edilen parametre sayısıdır.

ÖZET Yüksek Lisans Tezi. Kinematik Modelde Kalman Filtreleme Yöntemi ile Deformasyon Analizi. Serkan DOĞANALP. Selçuk Üniversitesi

kadar ( i. kaynağın gölge fiyatı kadar) olmalıdır.

HAFTA 13. kadın profesörlerin ortalama maaşı E( Y D 1) erkek profesörlerin ortalama maaşı. Kestirim denklemi D : t :

Sürekli Olasılık Dağılım (Birikimli- Kümülatif)Fonksiyonu. Yrd. Doç. Dr. Tijen ÖVER ÖZÇELİK

ALTERNATİF AKIM DEVRE YÖNTEM VE TEOREMLER İLE ÇÖZÜMÜ

Korelasyon ve Regresyon

Deney No: 2. Sıvı Seviye Kontrol Deneyi. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Dijital Kontrol Laboratuvar Deney Föyü Deneyin Amacı

4.5. SOĞUTMA KULELERİNİN BOYUTLANDIRILMASI İÇİN BİR ANALIZ

ÇERÇEVE TİPİ YAPILARIN DEPLASMAN ESASLI DİZAYNI İÇİN DEPLASMAN PROFİLİ

BÖLÜM 5 İKİ VEYA DAHA YÜKSEK BOYUTLU RASGELE DEĞİŞKENLER İki Boyutlu Rasgele Değişkenler

SABİT GPS İSTASYONLARI KOORDİNAT ZAMAN SERİLERİNİN ANALİZİ (ANALYSIS OF CONTINUOUS GPS COORDINATE TIME SERIES)

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

Kİ-KARE TESTLERİ. şeklinde karesi alındığında, Z i. değerlerinin dağılımı ki-kare dağılımına dönüşür.

PARÇALI DOĞRUSAL REGRESYON

Bulanık Mantık ile Hesaplanan Geoid Yüksekliğine Nokta Yüksekliklerinin Etkisi

JFM316 Elektrik Yöntemler ( Doğru Akım Özdirenç Yöntemi)

PÜRÜZLÜ AÇIK KANAL AKIMLARINDA DEBİ HESABI İÇİN ENTROPY YÖNTEMİNİN KULLANILMASI

Bilgisayarla Görüye Giriş

X, R, p, np, c, u ve diğer kontrol diyagramları istatistiksel kalite kontrol diyagramlarının

Doğrusal Korelasyon ve Regresyon

Kİ-KARE TESTLERİ A) Kİ-KARE DAĞILIMI VE ÖZELLİKLERİ

Kİ KARE ANALİZİ. Doç. Dr. Mehmet AKSARAYLI Ki-Kare Analizleri

ENDÜSTRİNİN DEĞİŞİK İŞ KOLLARINDA İHTİYAÇ DUYULAN ELEMANLARIN YÜKSEK TEKNİK EĞİTİM MEZUNLARINDAN SAĞLANMASINDAKİ BEKLENTİLERİN SINANMASI

A İSTATİSTİK. 4. X kesikli rasgele (random) değişkenin moment çıkaran. C) 4 9 Buna göre, X in beklenen değeri kaçtır?

NİTEL TERCİH MODELLERİ

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÇOKLU İÇ İLİŞKİ VE EKOLOJİK REGRESYON İSTATİSTİK ANABİLİM DALI

ROBİNSON PROJEKSİYONU

MOBİPA MOBİLYA TEKSTİL İNŞAAT NAKLİYE PETROL ÜRÜNLERİ. SÜPERMARKET VE TuRİzM SANAYİ VE TİcARET ANONİM ŞİRKETİ

BETONARME YAPI TASARIMI

Sayfa 1. GİRİŞ TEMEL KAVRAMLAR... 2

Basel II Geçiş Süreci Sıkça Sorulan Sorular

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MÜHENDİSLİK BİLİMLERİ DERGİSİ Cilt:13 Sayı:2 sh Mayıs 2012

VEKTÖRLER VE VEKTÖREL IŞLEMLER

Merkezi Eğilim (Yer) Ölçüleri

Üç Boyutlu Yapı-Zemin Etkileşimi Problemlerinin Kuadratik Sonlu Elemanlar ve Sonsuz Elemanlar Kullanılarak Çözümü

ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MATEMATİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ SOFT KÜMELER VE BAZI SOFT CEBİRSEL YAPILAR.

Tek Yönlü Varyans Analizi

YAYILI YÜK İLE YÜKLENMİŞ YAPI KİRİŞLERİNDE GÖÇME YÜKÜ HESABI. Perihan (Karakulak) EFE

Rasgele Değişken Üretme Teknikleri

( ) 3.1 Özet ve Motivasyon. v = G v v Operasyonel Amplifikatör (Op-Amp) Deneyin Amacı. deney 3

DOĞRUSAL HEDEF PROGRAMLAMA İLE BÜTÇELEME. Hazırlayan: Ozan Kocadağlı Danışman: Prof. Dr. Nalan Cinemre

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ Kİ-KARE TESTLERİ

YÜKSEK FREKANSLI HABERLEÞME DEVRELERÝ ÝÇÝN, TOPLU - DAÐINIK, KARMA ELEMANLI ARABAÐLAÞIM MODELLERÝNÝN BÝLGÝSAYAR DESTEKLÝ TASARIMI

a IIR süzgeç katsayıları ve N ( M) de = s 1 (3) 3. GÜRÜLTÜ GİDERİMİ UYGULAMASI

Boğaziçi Köprüsü Hareketlerinin Zaman Dizileri Analizi İle Belirlenmesi

bir yol oluşturmaktadır. Yine i 2 , de bir yol oluşturmaktadır. Şekil.DT.1. Temel terimlerin incelenmesi için örnek devre

PARAMETRİK OLMAYAN HİPOTEZ TESTLERİ. χ 2 Kİ- KARE TESTLERİ. Doç.Dr. Ali Kemal ŞEHİRLİOĞLU Araş.Gör. Efe SARIBAY

TÜRKİYE DEKİ 380 kv LUK 14 BARALI GÜÇ SİSTEMİNDE EKONOMİK YÜKLENME ANALİZİ

Sıklık Tabloları ve Tek Değişkenli Grafikler

KIRMIZI, TAVUK VE BEYAZ ET TALEBİNİN TAM TALEP SİSTEMİ YAKLAŞIMIYLA ANALİZİ

5.3. Tekne Yüzeylerinin Matematiksel Temsili

TEKNOLOJİ, PİYASA REKABETİ VE REFAH

UZAY ÇERÇEVE SİSTEMLERİN ELASTİK-PLASTİK ANALİZİ İÇİN BİR YÖNTEM

Asimetri ve Basıklık Ölçüleri Ortalamalara dayanan (Pearson) Kartillere dayanan (Bowley) Momentlere dayanan asimetri ve basıklık ölçüleri

İki veri setinin yapısının karşılaştırılması

ENERJİ. Isı Enerjisi. Genel Enerji Denklemi. Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN Afyon Kocatepe Üniversitesi 2007

Bağımsız Model Blok Dengeleme için Model Oluşturma ve Ön Sayısal Bilgi İşlemleri

FAKTÖRİYEL TASARIMA ADAPTİF AĞ TABANLI BULANIK MANTIK ÇIKARIM SİSTEMİ İLE FARKLI BİR YAKLAŞIM. Sevil ŞENTÜRK

Koordinat Dönüşümünde Deney Tasarımı Yaklaşımı

dir. Bir başka deyişle bir olayın olasılığı, uygun sonuçların sayısının örnek uzaydaki tüm sonuçların sayısına oranıdır.

SEK Yönteminin Güvenilirliği Sayısal Bir Örnek. Ekonometri 1 Konu 11 Sürüm 2,0 (Ekim 2011)

Farklı Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = σ i2. Eşit Varyans. Hata. Zaman

MIT Açık Ders Malzemeleri Bu materyallerden alıntı yapmak veya Kullanım Koşulları hakkında bilgi almak için

Şiddet-Süre-Frekans Bağıntısının Genetik Algoritma ile Belirlenmesi: GAP Örneği *

GPS VERĐLERĐNĐN ANALĐZĐ VE DEĞERLENDĐRĐLMESĐ

2.7 Bezier eğrileri, B-spline eğrileri

Yapay Sinir Ağı ve Bulanık-Yapay Sinir Ağı Yöntemleri Kullanılarak Tava Buharlaşma Tahmini

DENEY 4: SERİ VE PARALEL DEVRELER,VOLTAJ VE AKIM BÖLÜCÜ KURALLARI, KIRCHOFF KANUNLARI

BÖLÜM 1 1.GİRİŞ: İSTATİSTİKSEL DOĞRUSAL MODELLER

YAŞAM ÇÖZÜMLEMESİNDE AYKIRI DEĞERLER OUTLIERS IN SURVIVAL ANALYSIS

Çok Parçalı Basınç Çubukları

Toplam Eşdeğer Deprem Yükünün Hesabı Bakımından 1975 Deprem Yönetmeliği İle 2006 Deprem Yönetmeliğinin Karşılaştırılması

YAPILARIN ENERJİ ESASLI TASARIMI İÇİN BİR HESAP YÖNTEMİ

Obtaining Classical Reliability Terms from Item Response Theory in Multiple Choice Tests

Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA)

ĐDEAL BĐR DC/DC BUCK DÖNÜŞTÜRÜCÜNÜN GENELLEŞTĐRĐLMĐŞ DURUM UZAY ORTALAMA METODU ĐLE MODELLENMESĐ

KENTSEL ALANDA ET TALEP ANALİZİ: BATI AKDENİZ BÖLGESİ ÖRNEĞİ. Dr. Ali Rıza AKTAŞ 1 Dr. Selim Adem HATIRLI 2

KARMAŞIK SAYILAR. Derse giriş için tıklayın...

3. Parçaları Arasında Aralık Bulunan Çok Parçalı Basınç Çubukları

Sistemde kullanılan baralar, klasik anlamda üç ana grupta toplanabilir :

AĞIR BİR NAKLİYE UÇAĞINA AİT BİR YAPISAL BİLEŞENİN TASARIMI VE ANALİZİ

TRİSTÖR VE TRİYAK HARMONİKLERİNİN 3 BOYUTLU GÖSTERİMİ VE TOPLAM HARMONİK BOZUNUMA EĞRİ UYDURMA

Polinom Filtresi ile Görüntü Stabilizasyonu

FARKLI REGRESYON YÖNTEMLERİ İLE BETA KATSAYISI ANALİZİ

TÜRKYE'DE TRAFK KAZALARININ MODELLENMES K. Selçuk ÖÜT A. Faik YNAM ÖZET

DENEY 8 İKİ KAPILI DEVRE UYGULAMALARI

Sabit Varyans. Var(u i X i ) = Var(u i ) = E(u i2 ) = s 2

JFM316 Elektrik Yöntemler ( Doğru Akım Özdirenç Yöntemi) düğüm noktalarındaki gerilim değeleridir ve v dizeyinin elemanı ve

Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

ORTOTROPİK ZİNCİR YAN PLAKALARINDA GERİLME YIĞILMASI KATSAYILARININ HESAPLANMASI

KAFES SİSTEMLERİN UYGULAMAYA YÖNELİK OPTİMUM TASARIMI

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 7 Sayı: 1 s Ocak 2005

ALGILANAN HİZMET KALİTESİ VE LOJİSTİK REGRESYON ANALİZİ İLE HİZMET TERCİHİNE ETKİSİNİN BELİRLENMESİ. Özet

K-Ortalamalar Yöntemi ile Yıllık Yağışların Sınıflandırılması ve Homojen Bölgelerin Belirlenmesi *

MANYETİK OLARAK STABİLİZE EDİLMİŞ AKIŞKAN YATAKLARDA KÜTLE AKTARIM KATSAYILARININ İNCELENMESİ

BEYKENT ÜNİVERSİTESİ - DERS İZLENCESİ - Sürüm 2. Öğretim planındaki AKTS

RİJİT CİSİMLERİN DÜZLEMSEL KİNETİĞİ

BORULARDA, BORU BAĞLANTI ELEMANLARINDA VE GEÇİŞ BORULARINDA ENERJİ KAYIPLARI

Transkript:

DFORMSYOLRI MODLLMSİ Levent TŞÇI 1 ltasc@frat.edu.tr Öz: Deformasyonların belrleneblmes çn farklı çalışma grupları tarafından ortaya konulmuş farklı yaklaşımlar söz konusudur. Deformasyon analznde, bloklar rölatf rjt yapı yerdeğştrmesne ve dönüklüğe maruz kalablr ve her br bloğun şekl ve boyutları değşeblr. u çalışmada, Deformasyon model oluşturulurken teratf ağırlıklı dönüşüm le elde edlen sonuçlar kullanılmıştır. Sonuçta elde edlen hareketlern, hareket trendler ncelenerek en uygun deformasyon modeller oluşturulmuş ve ncelenmştr. Oluşturulan deformasyon modeller statksel teste tab tutulmuş ve test sonucuna göre en uygun deformasyon modelnn hangs olableceğne karar verlmştr. nahtar Kelmeler: GPS ( Global konumlama sstem), araj, Deformasyon Model Grş üyük mühendslk yapıları br ülkenn sosyo-ekonomk gelşmnn br göstergesdr. ununla brlkte bu yapılar örneğn barajlar, köprüler, gökdelenler vd. çeştl yüklenme faktörlernden dolayı devamlı deformasyona maruz kalırlar. Deformasyondan dolayı br yapıda özellkle de barajlarda oluşacak kusurların belrlenmes gerekldr. üyük mühendslk yapılarında oluşan deformasyonların belrleneblmes çn farklı metotlar ve teknkler kullanılmaktadır. araj gb büyük mühendslk yapılarında oluşan hareketlern belrlenmes çn Jeoteknk metotlar ve Jeodezk metotlar kullanılmaktadır. Son zamanlarda, deformasyon ölçmelernde dğer ölçme teknklernn yanında, jeodezk konum belrleme teknğ olan GPS kullanılmaktadır. GPS (Global Konumlama sstem), alıcı tasarımlarındak ve ölçülen verlern analzndek öneml gelşmelerden dolayı, tektonk fay hatları, heyelanlar, barajlar, köprüler ve gökdelenler gb deformasyonun zlendğ alanlarda yaygın br kullanım alanı bulmuştur. Çalışma alanı, Samsun l afra lçesnn 7 km. güney batısında, Kızılırmak nehr üzerndek ltınkaya barajıdır. araj; 6m. çapında dare eğrlkl kemer şeklnde, 619 m. kret uzunluğunda, 195 m. yükseklğnde (temelden) ve 16 mlyon metre küp dolgu hacmne sahptr. araj alanında 6 referans ve baraj kret üzernde 11 obje noktasından oluşan br deformasyon ağı kurulmuştur. Deformasyon ölçümler shtech Z-Surveyor GPS alıcıları le L1-L frekansında Statk GPS ölçü yöntem kullanılarak, yılda k kez 4 peryot olarak gerçekleştrlmştr. Deformasyon analz 1. peryot ölçü (GPS le yapılan lk ölçü) referans ölçüsü alınarak, 1-, 1-3 ve 1-4 peryotları oluşturularak yapılmıştır. Sonuçta elde edlen hareketlern, hareket trendler ncelenerek en uygun deformasyon modeller oluşturulmuş ve ncelenmştr. Oluşturulan deformasyon modeller statksel teste tab tutulmuş ve test sonucuna göre en uygun deformasyon modelnn hangs olableceğne karar verlmştr. Kullanılan Yöntem Kuvvetlern etks altındak (yapının kend ağırlığı yada yüzey kuvvetler) br yapı şeklnde ve konumunda değşklklere maruz kalır. u değşmler ya kademel olarak yada anden ortaya çıkar. Değşmlern yorumlanması ve hesaplanması deformasyon ölçmelernn temel amacıdır. ğer 6 adet brm yerdeğştrme bleşen (3 adet kayma brm yerdeğştrmes ve 3 adet normal brm yerdeğştrmes) ve yapının herhang br noktasında 3 dferansyel dönüklük blnrse üç boyutlu olarak br yapının deformasyonu tamamen tanımlanablr. k olarak, yapıda sürekszlk mevcutsa bloklar arasındak rölatf rjt yapı hareketlernn bleşm aynı zamanda tahmn edleblr. Yapıdak her noktada, parçacıkların yerdeğştrmeler (sürekl br fonksyonla tanımlanır) blnrse, gerlm bleşenler tahmn edleblr (Chen, 1983; Secord, 1985; Chrzanowsk vd, 1986; Chrzanowsk vd, 1991; Chrzanowsk, 199; M.111--19, ). Temel deformasyon parametreler, rjt yapı dönüklüğü (rölatf yerdeğştrme veya br bloğun br başka bloğa göre dönüklüğü), rjt yapı ötelenmes, brm yerdeğştrme tensörü, dferansyel dönüklük bleşenlerdr. (Kuang, 1996) 1 Fırat ünverstes Mühendslk Fak. İnşaat Mühendslğ ölümü. / LZIĞ 57

Chen ve Chrzanowsk ye göre (1986), eğer yerdeğştrme alanı d (x, t-t ) blnrse, üç boyutlu uzayda deformasyon parametreler elde edleblr. (1) eştlğnde görüldüğü gb, yerdeğştrme alanı, ayrı noktalarda belrlenmş yerdeğştrmelere uyan seçlmş br deformasyon model le yaklaştırılablr. d (x,t-t ) ((x, t-t ) ê (1) d t referans zamanına göre t zamanında br noktanın (x,z) yerdeğştrme bleşenlernn vektörü Katsayılar matrs (seçlmş fonksyonların elemanlarından oluşan) ê lnmeyen katsayıların (deformasyon parametrelernn) vektörü. (1) eştlğndek matematk model, () eştlğnde olduğu gb açık br şeklde yazılablr. d u( x, ) v( x, ) w( x, ) u ( x, ) e v ( x, ) e w ( x, ) e () urada, u, v ve w sıra le x, y ve z yönlerndek yerdeğştrme bleşenlern gösterr. u parametreler hem konumun hem de zamanın fonksyonudurlar. () eştlğnden yerdeğştrmes olmayan deformasyon tensörü (3) eştlğnden hesaplanablr. u u u x y z v v v (3) x y z w w w x y z Deformasyon Modellernn Seçm Deformasyon modellernn seçm, elde edleblen öncül blgye bağlıdır. Jeodezk ölçmelerden elde edlmş rölatf yerdeğştrmelern olması halnde, teratf ağırlıklı dönüşümden elde edlmş yerdeğştrmeler gerçek deformasyon davranışını en y temsl eder (M.111--19, ). Deformasyon analznde, bloklar rölatf rjt yapı yerdeğştrmesne ve dönüklüğüne maruz kalablr ve her br bloğun şekl ve boyutları değşeblr. Örneğn, tek nokta yerdeğştrmes durumunda, verlen nokta ağ çnde kalan noktalardan oluşan deforme olmamış br bloğa göre br rjt yapı gb, yerdeğştrmes olan ayrı br blok olarak davranır. Deformasyon modellernn belrlenmes yerdeğştrmelern değşm eğlmne ve öncül blgye bağlıdır. boyutlu analzde deformasyon parametreler aşağıdak gb düşünülmeldr. 1) Rjt yapı yerdeğştrmesnn k bleşen (a ve b ) ) x-y eksenlerndek dönüklük parametres (ω(x,y)) 3) x ve y eksenlerndek normal brm yerdeğştrme parametreler (ε x (x,y)) ve (ε y (x,y)) le x-y eksenndek kayma (shearng) brm yerdeğştrme parametres (ε xy (x,y)). Yerdeğştrme fonksyonu d(x,y) bütün br blok çn verlrse, br bloğun deformasyonu tamamen tanımlanablr. Genel br durum olarak, yerdeğştrme fonksyonu yerdeğştrme alanının br polnoma uydurulması le belrlenr, dx a + a 1 x + a y + a 3 xy + a 4 x +... (4) dy b + b 1 x + b y + b 3 xy + b 4 x +... urada, dx ve dy; x le y eksenlerndek yerdeğştrmeler dr. x ve y; noktaların koordnatlarıdır. ununla brlkte, bu çalışmada sadece doğrusal model göz önüne alınmış olup (4) nolu denklem, (5) ve (6) denklemlernde olduğu gb daha bast duruma getrlmştr. dx a + a 1 x + a y (5.a) 58

dy b + b 1 x + b y (5.b) yada dx a + ε x x + ε xy y ωy dy b + ε xy x + ε y y + ωx (6.a) (6.b) Örnek olarak, (6) nolu denklem, denklem (7) ve (8) nolu denklemlernde olduğu gb (dönüklük parametres hmal edlmş) matrs formunda yazablr d eˆ (7) a b dx 1 x y ε (8) y x x dy 1 ε y ε xy burada d; yerdeğştrmelern vektörü, ; katsayılar matrs ve ê ; blnmeyen deformasyon parametrelernn (yada polnomun katsayıları) vektörüdür. İk boyutlu uzayda tpk deformasyon modeller, Chrzanowsk vd, (1986); Chen (1983); Kuang (1996); M 111 14 (1994,) ve Setan (1) e göre aşağıda verlmştr. Tek nokta yerdeğştrmes yada noktaların br grubunun rjt yapı yerdeğştrmes. Yan, bloğuna göre bloğunun yerdeğştrmes (Şekl.1.a). Deformasyon model, (9) eştlğnde verlen yerdeğştrme fonksyonu olarak fade edlr. lt ndsler, şaret edlmş bloklardak bütün noktaları temsl eder. dx, dy ; dx a, dy b (9) ütün yapıdak Homojen brm yerdeğştrme ve dferansyel dönüklük (Şekl.1.b) Deformasyon model, (1) eştlğnde verlen yerdeğştrme fonksyonunda olduğu gb doğrusaldır. dx ε x x + ε xy y ωy dy ε xy x + ε y y + ωx (1) r sürekszlk (dscontnuty) le deforme olablecek br yapı (Şekl.1.c). Yan le blokları arasında ve bloğuna göre bloğunun rjt yapı yerdeğştrmesne ek olarak her br bloktak farklı doğrusal deformasyon. Deformasyon model, (11) ve (1) eştlklernde verlmştr. dx ε x x + ε xy y ω y (11) dy ε xy x + ε y y + ω x ve dx a + ε x ( x x ) + ε xy ( y y ) ω ( y y ) (1) dy b + ε xy ( x x ) + ε y ( y y ) + ω ( x x ) burada x ve y ; bloğundak herhang br noktanın koordnatlarıdır. 59

Y, a b c Şekl 1. Tpk deformasyon modeller (Chen, 1983; Kuang, 1996; Setan vd, 1; M 111 14, 1994; M.111-- 19, ). Genelde, gerçek deformasyon modeller yukarıda belrtlen bast modellern br kombnasyonudur. ğer daha karışık modellern brer kombnasyonu olursa o zaman yerdeğştrme fonksyonları doğrusal olmayan daha yüksek dereceden polnomlar yada dğer uygun fonksyonlar le fade edlmeldr. Zamana bağlı deformasyon parametreler gerekyorsa o zaman yukarıdak deformasyon modeller zaman değşkenlern de çermeldr. Deformasyon Parametrelernn Hesaplanması ê (blnmeyen deformasyon parametreler) vektörünü belrleyeblmek çn, ayrı noktalarda blnen yerdeğştrmelern sayısı en azından deformasyon modelndek blnmeyenlern katsayıların sayısına eşt olmalıdır. lnen yerdeğştrmelern sayısı blnmeyen katsayıların sayısından daha büyük se deformasyon parametreler en küçük karelern uygulanması le belrlenr. Genelleştrlmş yaklaşımda, deformasyon model ya k epoklu tekrarlanmış gözlemlerden hesaplanmış koordnatların farkına yada gözlenmş ntelklern farklarına drekt olarak uygulanır (Chen, 1983). Sadece gözlemlern k epoğu analz edlmş se, Deformasyon model (13) eştlğnde olduğu gb yazılablr. d + v d ê (13) (14) eştlğ epoklar arası farkı göstermektedr d x x (14) ve (15) eştlğ le düzeltmeler hesaplanır. v d v v (15) (16) eştlğ yardımıyla deformasyon modelne at kovaryans matrs hesaplanır. ( Qx + Qx ) σˆ X cd Qd (16) (16) eştlğndek, varyans faktörü ve Q kofaktör matrs, en küçük kareler yöntem uygulanarak hesaplanmıştır. Deformasyon modelndek breysel parametreler (17) eştlğ kullanılarak elde edlr. T 1 T 1 d Qd eˆ ( Q 1 ) d (18) eştlğ le breysel parametrelere at kovaryans matrs elde edlr. Cˆ e T 1 1 ( Qd ) Q e (17) (18) Deformasyon Modelnn Kontrolü ve n İy Deformasyon Modelnn Seçm Modeln uygunluğu br global test le kontrol edlr. ê ' nn dengelenmesnden hesaplanmış varyans faktörü e, öncül değer le benzerdr. Hpotezler (19) ve () eştlklerne göre kurulur. 6

H H : σ ˆ e σˆ ˆ e ˆ : σ σ (19) () σˆ e (1) nolu denklemden hesaplanır. σˆ e T e k v Pv f T v P v f e (1) P; ağırlık matrs, f e ; serbestlk derecesdr. Serbestlk dereces f e (p-d-u) dr. urada, p; ağdak noktaların sayısı, d; v e d datum kusuru sayısı ve u; belrlenecek parametrelern sayısıdır. ˆ olarak düzeltme matrsdr. O zaman statstksel test () denklemndek gb olur. T e () ın belrlenmesnde f serbestlk dereces le F (fe, f, α) (F test tablo değer) krtk değer le karşılaştırılır. ğer u statstk değer, krtk değer aşarsa, hpotez α yanılma olasılığı sevyesnde reddedlr. enzer br durumda statstksel test aşağıdak gb olur. T e T 1 d V dq V d ( p d u) (3) ğer statksel test T > (p-d-u, f, α) krtk değern aşarsa reddedlr. Serbestlk dereces (p-d-u) dur. p; ağdak nokta sayısıdır. Hpotez reddedlmezse model kabul edlr. reysel parametrelern anlamlı olup olmadığı aşağıda verlen (4) formülü le test edlr. e~ eˆ eˆ e ( o q e q e, Qe nn nnc dagonal elemanı dır. e ~ güven sevyes aşağıdak formüle göre elde edlr. (4) e ~ F(1, f, α ) u parametrelernn br grubu çn, aşağıdak formülden hesaplanır. (5) ê ; ê nn alt matrsdr ve dyagonal olarak düşünülür. uradan, test büyüklüğü T T 1 eˆ qe eˆ u o F( u, f, α) u serbestlk dereces ve q e, Q e nn alt matrsdr. (6) Kullanılan Verler ltınkaya barajında referans ve obje ölçüsü olmak üzere 3 GPS alıcısı le statk ölçüm modunda k ayrı ölçüm yapılmıştır. Ölçümler 1.9. ve 9.5. tarhler arasında 4 peryot olarak gerçekleştrlmştr. Tablo1. Deformasyon ağına lşkn ölçüm blglern vermektedr. 61

Tablo 1. ltınkaya barajı deformasyon ağına at ölçüm blgler Per. Ölçüm Tarh Su GPS lıcısı GPS nten o Sevyes aşlama tş 1 1.9. 3.9. shtech-z Surveyor 77_Mar.III_L1/L 17.34 m 5.6.1 8.6.1 shtech-z Surveyor 77_Mar.III_L1/L 167.53 m 3.9.1.9.1 shtech-z Surveyor 77_Mar.III_L1/L 164. m 4 7.5. 9.5. shtech-z Surveyor 77_Mar.III_L1/L 177.3 m Şekl ' de görülen deformasyon ağındak referans ve obje noktalarının ölçümler aşağıda Tablo ' de verlen sırada 3 adet GPS alıcısı kullanılarak gerçekleştrlmştr. Referans ağında ölçümler 45 dakka statk ölçüm modunda ve 1 sanye ver toplama aralığında yapılmıştır. araj bölgesnn dar br vad olmasından dolayı oluşacak multpath etksnden etklenmey en aza ndrmek çn yükseklk açısı sınırı (elevaton mask) 15 derece olarak seçlmştr. öylelkle 15 derecenn altında olan uydulardan gelen blgler kullanılmamıştır. K Şekl. ltınkaya barajı deformasyon ağı Tablo. ltınkaya barajı obje ve referans ağına at oturum blgler Obje ğı Ölçüm Planı Referans ğı Ölçüm Planı Oturum lıcı Konumları lıcı Konumları Oturum sayısı 1. Ölçüm Planı. Ölçüm Planı sayısı lıcı Konumları 1 13-14-3 3-5-7 1 13-15-16 13-14-5 3-7-9 13-14-16 3 13-14-7 3-9-11 3 13-14-1 4 13-14-9 3-11-13 4 13-11-1 5 13-14-11 3-13-15 5 11-14-15 6 13-14-13 3-15-17 7 13-14-15 3-17-19 8 13-14-17 3-19-1 9 13-14-19 3-1-3 1 13-14-1 ---------------- 11 13-14-3 ---------------- Obje noktalarının ölçümü çn Tablo 'de verlen sırada ayrı ölçüm şekl uygulanmıştır. rnc ölçümde; 13 ve 14 nolu referans noktalarına brer GPS alıcısı sabt olarak kurulmuş ve 3. GPS alıcısı baraj kret üzerndek obje noktalarında 3 dakkalık Statk ölçüm modunda 1 sanye aralıklı ve 15 derecelk yükseklk sınırı açısı (elevaton mask) altında ölçüm yapmıştır (Şekl 3. (a)). Obje noktalarının knc ölçümünde; br GPS alıcısı 3 nolu obje noktası 6

üzerne kurulmuş ve ölçüm boyunca bu alıcı yernden kaldırılmamıştır. Dğer k GPS alıcısı obje noktaları üzernde dakka lık statk ölçüm modunda, 1 sanye ver toplama aralığında ve 15 derecelk yükseklk sınırı açısında atlamalı olarak gezdrlmştr (Şekl 3. (b)). K K Şekl 3. (a) Obje ağı 1. Ölçüm Planı b) Obje ağı. Ölçüm Planı n Uygun Deformasyon Modelnn elrlenmes 4 peryot ölçme le 1-, 1-3, 1-4, -3, -4 ve 3-4 peryotları olarak 6 adet olası deformasyon analz yapılmıştır. Her br peryottak deformasyon analz sonuçlarının kendne at br davranışı vardır. Yan her br peryot farklı br davranış göstermektedr. Genelde deformasyon analzler lk peryot ölçüye göre değerlendrlmeye tab tutulduğundan, bu çalışmada sadece lk deformasyon ölçüsü referans alınarak yapılan deformasyon analz sonuçlarına (1-, 1-3, 1-4) göre deformasyon model belrlenlmeye çalışılmıştır. Deformasyon modeller oluşturulurken teratf ağırlıklı dönüşüm le elde edlen sonuçlar kullanılmış ve bu sonuçlar Tablo 3 te verlmştr. Tablo 3. İteratf ağırlıklı dönüşüm sonucu belrlenen hareketl ve hareketsz noktaların özet çzelges okta Peryot o o 1-1-3 1-4 11 HRKTSİZ HRKTLİ HRKTSİZ 1 HRKTLİ HRKTLİ HRKTSİZ 13 HRKTSİZ HRKTSİZ HRKTSİZ 14 HRKTSİZ HRKTSİZ HRKTSİZ 15 HRKTSİZ HRKTSİZ HRKTSİZ 16 HRKTLİ HRKTLİ HRKTSİZ 3 HRKTLİ HRKTLİ HRKTLİ 5 HRKTSİZ HRKTSİZ HRKTSİZ 7 HRKTLİ HRKTLİ HRKTLİ 9 HRKTSİZ HRKTSİZ HRKTLİ 11 HRKTLİ HRKTSİZ HRKTLİ 13 HRKTLİ HRKTSİZ HRKTLİ 15 HRKTSİZ HRKTLİ HRKTLİ 17 HRKTSİZ HRKTLİ HRKTSİZ 19 HRKTLİ HRKTLİ HRKTLİ 1 HRKTSİZ HRKTSİZ HRKTSİZ 3 HRKTSİZ HRKTSİZ HRKTSİZ u çalışmada, bast olarak kabul edlen 6 değşk deformasyon model uygulanmış ve bu deformasyon modeller global test e tab tutulmuşlardır. Deformasyon modeller, tek nokta yerdeğştrmes, rjt yapı yerdeğştrmes ve homojen brm yerdeğştrme modeller le dğer deformasyon modellern kapsamaktadır.deformasyon model önce global teste daha 63

sonra deformasyon modellernn değerlendrlmes sonucu elde edlen breysel parametreler (e ), α % 95 yanılma olasılığında teste tab tutulmuşlardır. C C 1. Model. Model 3. Model d C, d C d C, d C d ε x x+ε xy d ε xy x+ε y y d c, d g d a -w d b + wx d ε x x+ε xy d ε xy x+ε y y d a, d b d c -w d g + wx D C 4.Model 5. Model 6. Model d ε x x+ε xy y-ωy d ε x x+ε xy y-ωy d C, d C, d c, d g d ε xy x+ε y y+ωx d ε xy x+ε y y+ωx d a, d b, d D h, d D k d a +ε x x+ε xy y-ωy d b +ε xy x+ε y y+ωx Seçlen Deformasyon Modellernn İrdelenmes Yerdeğştrme alanının hareket eğlmlerne göre deformasyon modeller 1-, 1-3 ve 1-4 peryotları çn seçlmştr. unlar aşağıda belrtldğ gbdr; 1 ve 16 nolu noktalar ayrı br blok çersnde rjt yapı hareket, 3, 7, 11, 13, 15, 19 nolu noktalar ayrı br blok çersnde rjt yapı hareket, gerye kalan noktaların tamamı hareketsz blok çersndedr (Model 1, ), 1 ve 16 nolu noktalar ayrı blok çersnde homojen brm yerdeğştrme hareket, 3, 7, 11, 13, 15 ve 19 nolu noktalar ayrı br blok çersnde homojen brm yerdeğştrme hareket, gerye kalan noktaların tamamı hareketsz blok çersndedr (Model 3), 1 ve 16 nolu noktalar ayrı blok çersnde homojen brm yerdeğştrme hareket, 3, 7, 11, 13, 15 ve 19 nolu noktalar ayrı br blok çersnde homojen brm yerdeğştrme hareket le brlkte rjt yapı yerdeğştrmes (ötelenme), gerye kalan noktaların tamamı hareketsz blok çersndedr (Model 4), 1, 16, 3, 7, 11, 13, 15 ve 19 nolu noktalar tek br blok çersnde bütün alanın homojen brm yerdeğştrme eğlm (Model 5), 1 ve 16 nolu noktalar ayrı bloklar çersnde tek nokta hareket, 3, 7, 11, 13, 15 ve 19 nolu noktalar ayrı br blok çersnde rjt yapı hareket, gerye kalan noktaların tamamı hareketsz blok çersndedr (Model 6). Sonuçlar Seçlen deformasyon modeller çnde bazı modeller Global test geçmştr. Global test geçen modeller seçlmş deformasyon modeln doğru olarak yansıtmasına rağmen bu modellerde bazı elemanların hareketler önemsz çıkmıştır. u yüzden, bu modellern en y deformasyon modeln yansıtmadıkları kabul edlmştr. Sonuç olarak, 1. model (1 ve 16 nolu noktalar ayrı br blok çersnde rjt yapı hareket, 3, 7, 11, 13, 15, 19 nolu noktalar ayrı br blok çersnde rjt yapı hareket, gerye kalan noktaların tamamı hareketsz blok çersndedr) 64

en y deformasyon model olarak seçlmştr. u modelde hem Global test hem de elemanların breysel testler bütün kombnasyonlarda başarılı olmuştur. yrıca 1-, 1-3 ve 1-4 peryotlarında da bu model testler geçmştr. u model le lgl sonuçlar Tablo 4 de verlmştr. Tablo 4 1.olu Deformasyon model ve bu modele at statstkler Deformasyon Model Parametreler 1-1-3 1-4 d C d C d c d g d a d b a b c g 1.115 >3.9 37.653>3.9 7.88 >3.9 48.48 >3.9 6.918 >3.9 31.81 >3.9 7.54 >3.9 9.41 >3.9 -------- -------- 6.643>3.9 113.18>3.9 C vtpv 7.6 1.636 7.454 df c p-u-d 8 8 3 Global Test ((v T ˆ pv/dfc* T )< F95%) < F 95 %.94<.55.46<.55.36<.93 Model 1 den elde edlmş parametrelere göre ölçeksz olarak çzlmş deformasyon modelnn temsl olarak gösterm Şekl 4 te verlmştr. Deforme Olmamış Yapı 1- Peryodunda Deforme Olmuş Yapı 1-3 Peryodunda Deforme Olmuş Yapı 1-4 Peryodunda Deforme Olmuş Yapı C Şekl 4. 1 olu modeln temsl olarak gösterm elrlenmş olan bu deformasyon model baraj kretnn br bütün olarak tamamen hep brlkte deforme olduğunu göstermektedr. u özellkte dolgu barajlarda beklenen br harekettr. KYKLR 1. Chen, Y.Q., 1983. nalyss of Deformaton Surveys- Generalzed Method, Techncal Report o:94 Unversty of ew runswck Surveyng ngneerng prl.. Chen, Y.Q., Chrzanowsk,., 1986. n Overvew of The Phsyscal Interpretaton of Deformaton Measurements, t The Deformaton Measurements Workshop. M.I.T, Cambrıdge, Mass. 3. Chrzanowsk,,. Chen, Y-Q., Secord, J.M, 1986. Geometcal nalyss of Deformaton Surveys, Deformaton Measurements Workshop, MIT, Cambrdge. 65

4. Chrzanowsk,,. Chen, Y.Q., Secord. J.M, Chrzanowsk,.S, 1991. Problems and Solutons n The Integrated Montorng nd nalyss of Dam Deformatons, CISM/Journal CSGC, Vol. 45. 5. Chrzanowsk., 199. Interdscplnary pproach to Deformaton Montorng and nalyss, IUSM Of The Workng Group Sessons, Washngton, D.C. U.S.. 6. ngneer Manuel, M-111--19,. Structural Deformaton Surveyng, U.S. rmy Corps of ngneers. Washngton, DC. 7. Kuang, S., 1996. Geodetc etworks nalyss nd Optmal Desgn Concepts nd pplcatons, nn rbor Press. Inc. Chelsa, Mchgan. 8. Secord J.M., 1985. Implementaton of generalzed Method For The nalyss of Deformaton Surveys, Techncal Report o:117 Unversty of ew runswck Surveyng ngneerng. 9. ngneer Manuel, M-111--14, 1994. Deformaton Montorng nd Control Surveyng, U.S. rmy Corps of ngneers. Washngton, DC. 1. Setan, H., Sngh, R., 1. Deformaton nalyss of a Geodetc Montorng etwork, Geomatca, Vol. 55, o. 3, pp. 333 to 346., 66