4,502 MWm / 4,007 MWe ANTALYA İLİ, KUMLUCA İLÇESİ ÇED RAPORU
PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFONU VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJENİN BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) DEREKÖY ELEKTRİK ÜRETİM VE TİCARET LTD. ŞTİ. Eskişehir Yolu Üzeri, Armada İş Merkezi No:6 Kat:16 Söğütözü Çankaya/ANKARA TEL : +90 (312) 219 21 99 FAKS : +90 (312) 219 21 90-92 8 247 366 TL İl: Antalya İlçe: Kumluca Koordinat Sırası :Sağa, Yukarı Türü :UTM Ölçek Faktörü :6 Derecelik Datum :ED-50 D.O.M. :33 Zone :36 Regülatör Nokta Y X R1 259935,000 4055260,002 R2 259963,000 4055228,002 R3 259947,000 4055196,002 R4 259919,000 4055177,002 R5 259884,000 4055225,002 PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE İletim Kanalı Nokta Y X K1 259963,001 4055228,005 K2 260028,000 4055186,002 K3 260048,000 4055121,002 K4 260023,000 4055068,002 K5 260039,000 4055026,002 K6 259960,683 4054877,343 K7 259741,000 4054833,002 K8 259864,000 4054669,002 K9 260002,000 4054466,002 K10 259949,000 4054377,002 K11 259961,000 4054281,002 K12 260155,000 4054116,002 K13 260289,000 4053944,002 K14 260114,000 4053747,002 K15 260045,000 4053584,002 K16 260075,000 4053481,002 K17 260126,000 4053417,002 K18 260076,000 4053305,002 K19 260028,000 4053247,002 K20 260034,000 4053084,002 K21 260067,000 4052952,002 K22 260053,760 4052843,811 K23 260062,616 4052825,599 I
Yükleme Havuzu Nokta Y X Y1 260069,000 4052828,002 Y2 260077,000 4052808,002 Y3 260055,000 4052793,002 Y4 260045,000 4052814,002 Cebri Boru Nokta Y X C1 260049,295 4052804,987 C2 260034,000 4052797,002 C3 259985,000 4052771,002 C4 259930,000 4052742,002 C5 259919,987 4052736,654 Santral Nokta Y X S1 259906,000 4052762,002 S2 259938,000 4052704,002 S3 259858,000 4052678,002 S4 259860,000 4052725,002 Kazı Fazlası Malzeme Alanı 1 Nokta Y X D1/1 259682,102 4054840,517 D1/2 259707,911 4054852,648 D1/3 259719,680 4054832,376 D1/4 259724,120 4054794,205 D1/5 259731,500 4054767,233 D1/6 259753,052 4054724,262 D1/7 259735,079 4054732,310 D1/8 259698,056 4054773,027 Kazı Fazlası Malzeme Alanı 2 Nokta Y X D2/1 259876,001 4054256,005 D2/2 260044,001 4054129,005 D2/3 260016,001 4054068,005 D2/4 259943,001 4054120,005 D2/5 259945,001 4054155,005 D2/6 259902,001 4054178,005 Kazı Fazlası Malzeme Alanı 3 Nokta Y X D3/1 259773,918 4052913,248 D3/2 259802,660 4052928,482 D3/3 259820,844 4052929,068 D3/4 259837,268 4052920,865 D3/5 259824,363 4052900,101 D3/6 259802,660 4052862,859 D3/7 259786,236 4052884,538 D3/1 259773,918 4052913,248 Şantiye Nokta Y X SA1 259871,001 4052969,007 SA2 259921,001 4052935,007 SA3 259870,001 4052831,007 SA4 259816,001 4052869,007 II
Hazır Beton Tesisi ve Yıkama-Eleme Tesisi Nokta Y X BT1 259963.272 4055150.520 BT2 259992.014 4055165.754 BT3 260010.198 4055166.340 BT4 260026.623 4055158.137 BT5 260013.718 4055137.373 BT6 259992.014 4055100.132 BT7 259975.590 4055121.811 Koordinat Sırası : Enlem, Boylam Türü : Coğrafi Datum :WGS 84 Regülatör Nokta Enlem: Boylam R1 36.61101097:30.31551280 R2 36.61072985:30.31583555 R3 36.61043766:30.31566683 R4 36.61025952:30.31536001 R5 36.61068295:30.31495407 İletim Kanalı Nokta Enlem: Boylam K01 36.61072988:30.31583556 K02 36.61036801:30.31657471 K03 36.60978771:30.31681840 K04 36.60930415:30.31655570 K05 36.60892997:30.31674753 K06 36.60757157:30.31591918 K07 36.60711695:30.31347932 K08 36.60567110:30.31490437 K09 36.60387782:30.31650908 K10 36.60306303:30.31594492 K11 36.60220157:30.31610892 K12 36.60076454:30.31832710 K13 36.59924936:30.31987729 K14 36.59743135:30.31798430 K15 36.59594617:30.31726457 K16 36.59502619:30.31763173 K17 36.59446269:30.31822124 K18 36.59344155:30.31769779 K19 36.59290718:30.31717985 K20 36.59144086:30.31729770 K21 36.59026049:30.31770739 K22 36.58928289:30.31759328 K23 36.58912112:30.31769785 Yükleme Havuzu Nokta Enlem: Boylam Y1 36.58914436:30.31776839 Y2 36.58896627:30.31786396 Y3 36.58882566:30.31762297 Y4 36.58901226:30.31750475 Cebri Boru Nokta Enlem: Boylam C1 36.58893216:30.31755553 C2 36.58885640:30.31738722 C3 36.58860995:30.31684816 C4 36.58833496:30.31624304 C5 36.58828428:30.31613290 III
Santral Nokta Enlem: Boylam S1 36.58956755:30.31635196 S2 36.58905332:30.31672738 S3 36.58879906:30.31584219 S4 36.58922280:30.31584985 Kazı Fazlası Malzeme Alanı 1 Nokta Enlem: Boylam D1/1 36.60716978:30.31281912 D1/2 36.60728552:30.31310359 D1/3 36.60710594:30.31324138 D1/4 36.60676332:30.31330290 D1/5 36.60652230:30.31339376 D1/6 36.60614077:30.31364791 D1/7 36.60620872:30.31344465 D1/8 36.60656605:30.31301841 Kazı Fazlası Malzeme Alanı 2 Nokta Enlem: Boylam D2/1 36.60195507:30.31516740 D2/2 36.60085371:30.31708336 D2/3 36.60029736:30.31678968 D2/4 36.60074725:30.31595816 D2/5 36.60106293:30.31596957 D2/6 36.60125922:30.31548214 Kazı Fazlası Malzeme Alanı 3 Nokta Enlem: Boylam D3/1 36.58983776:30.31444667 D3/2 36.58998218:30.31476287 D3/3 36.58999203:30.31496574 D3/4 36.58992230:30.31515171 D3/5 36.58973207:30.31501408 D3/6 36.58939124:30.31478336 D3/7 36.58958232:30.31459318 Şantiye Nokta Enlem: Boylam SA1 36.59036431:30.31551337 SA2 36.59007072:30.31608233 SA3 36.58912136:30.31554528 SA4 36.58944996:30.31493041 Hazır Beton Tesisi ve Yıkama-Eleme Tesisi Nokta Enlem: Boylam BT1 36.61003219:30.31586279 BT2 36.61017661:30.31617907 BT3 36.61018647:30.31638200 BT4 36.61011673:30.31656803 BT5 36.60992650:30.31643037 BT6 36.60958568:30.31619957 BT7 36.60977677:30.31600934 IV
Dereköy Regülatörü ve HES projesi 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği; PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) Çevresel Etki Değerlendirmesine Tabi Projeler Madde7-(1) b) Seçme-Eleme Kriterlerine tabi olup Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir" kararı verilen projelere, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanması zorunludur. Yıkama-Eleme (Y-E) Tesisi; EK-II, Seçme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi, Madde 49; Madencilik projeleri, d) Kırma-eleme-yıkama tesisleri (Ek-1 de yer almayanlar) hükümleri kapsamında yer almaktadır. ÇED BAŞVURU DOSYASINI HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI ÇED BAŞVURU DOSYASINI HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI YETERLİK BELGESİ NOSU, TARİHİ ENERJİ ÇEVRE YATIRIMLARI VE DANIŞMANLIĞI HARİTACILIK İMAR İNŞ. LTD. ŞTİ. MAHATMA GANDİ CAD. NO:92/2-3-4-6 06680 G.O.P. /ANKARA TEL : +90 (312) 447 26 22 FAKS : +90 (312) 446 38 10 70-12.10.2011 RAPOR SUNUM TARİHİ 24.05.2013 KARAR NO VE TARİHİ (GÜN, AY, YIL).././201.. V
İÇİNDEKİLER TABLOLAR DİZİNİ... XIV ŞEKİLLER DİZİNİ... XVII PROJENİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ... 1 BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI... 7 BÖLÜM II PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... 14 II.I. Projenin Yeri (İlgili Valilik Veya Belediye Tarafından Doğruluğu Onanmış Olan Proje Yerinin, Lejant ve Plan Notlarının Da Yer Aldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı ve İmar Planları Üzerinde, Bu Planlar Yoksa Mevcut Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterimi)... 14 II.2. Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının ve Varsa Memba ve Mansabındaki Diğer Projelerle Birlikte Vaziyet Planı Üzerinde 1/25.000 lik Haritada Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri Proje Kapsamında Yer Alan Geçici ve Nihai Depolama Alanlarının 1/2000, 1/5000 ve/veya 1/1000'lik Haritalar Üzerinde Gösterimi), Şantiye Yerleşim Planı, Hafriyat Döküm Sahaları, Regülatör, İletim Tüneli/Kanalı, Yükleme Havuzu, Cebri Boru, Santral Binası, (Birbirleri ile Olan Mesafeleri de Belirtilmesi), Kırma-Eleme ve Beton Santrali (Yapılması Düşünülüyorsa) v.b. Yapılara Ait Plan ve Kesitler İle Yağış Alanı ve Akım Gözlem İstasyonlarını Gösterir Çizimler Teknik Resim Standartlarına Uygun Olarak, Proje Ünitelerinin Yerlerini (Koordinatlarını) İçeren Sayısal CD (ED 50 Formatında)... 17 BÖLÜM III PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI... 19 III.I. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı, Finans Kaynakları, bu kaynakların nereden temin edileceği,... 19 III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu,... 19 III.3. Projenin Fayda Maliyet Analizi,... 19 III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri,... 20 III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi için Zaruri Olan ve Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri,... 20 III.6. Faaliyetin Etki Alanı içinde Kalan Yerleşim Birimlerine Ait Bilgilerin Verilmesi. Kamulaştırma, Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı, Kamulaştırma Kapsamında Halkı Bilgilendirme Yöntemlerine İlişkin Bilgi,... 20 III.7. Diğer Hususlar... 21 BÖLÜM IV PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI (*)... 22 IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (Etki Alanının Nasıl ve Neye göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek)... 22 VI
IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı,... 23 IV.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler... 23 IV.2.2. Jeolojik Özellikler... 41 IV.2.2.1. Bölgesel Jeoloji, Sahanın 1/25.000 Ölçekli Genel Jeoloji Haritası, Stratigrafik Kolon Kesitleri,... 41 IV.2.2.2. Proje Alanı Jeolojisi, İnceleme Alanına Ait Büyük Ölçekli (1/5000 Ya Da Varsa 1/1000 Ölçekli) Jeoloji Haritası İle Proje Kapsamındaki Ünitelerin Kesitleri, Harita Ölçekleri ve Lejantları Metindekine Uygun Olmalı, Yapılan Büyütme ya da Küçültmeler Çizgisel Ölçekte Gösterilmeli, Jeolojik Harita ve Kesitlerin Harita Alma Tekniğine Uygun Olarak Hazırlanması Jeolojik Bilgilerin Formata Uygun Olarak Detaylandırılması),... 45 IV.2.2.3. Kitle Hareketleri (Heyelan/Moloz Akması), Duyarlılık Analizi, Heyelan Risk Haritası, Heyelan Yağış İlişkisi... 46 IV.2.2.4. Proje Sınırları İçindeki Alan için Yamaç Stabilitesi, Yamaçlardaki Kayma Hareketlerini Gösteren Harita, Kayma Analizi (Hafriyat Atığı Olması Durumunda da Uygulanmalıdır),... 47 IV.2.2.5. Depremsellik Ve Doğal Afet Potansiyeli,... 47 IV.2.2.6. Jeoteknik Etüt Raporu (Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Detaylı Jeoteknik Etütleri),... 50 IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikler (Yer Altı Su Seviyeleri, Halen Mevcut Her türlü Keson, Derin, Artezyen vb. Kuyu Emniyetli Çekim Değeri; Suyun Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik Özellikleri, Yeraltı Suyunun Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Debileri, Proje Alanına Mesafeleri),... 50 IV.2.4. Hidrolojik Özellikler (Yüzeysel Su Kaynaklarının Deniz, Göl, Akarsu ve Diğer Sulak Alanların Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik ve Ekolojik Özellikleri, Bu Kapsamda Akarsuların Debisi ve Mevsimlik Değişimleri, Taşkınlar, Su Toplama Havzası Oligotrofik, Mezotrofik, Ötrofik, Distrofik Olarak Sınıflandırılması, Sedimantasyon, Drenaj, Tüm Su Kaynaklarının Kıyı Ekosistemleri),... 54 IV.2.5. Su Toplama Havzası İle İlgili, Projenin Gerçekleştirileceği Derelere İlişkin En Az 10 Yıllık Aylık Maksimum, Aylık Minimum Ve Aylık Ortalama Debilerinin m3/sn Olarak Verilmesi,... 55 IV.2.6. Projenin Yer Aldığı Havzanın Su Kullanım Durumu, (İçme Kullanma Suyu Amaçlı Herhangi Bir Su Kaynağı Havzasında Kalıp Kalmadığı, Yağış-Akış İlişkisi, Ekolojik Potansiyeli, Projenin Kurulacağı Su Kaynağının/Kaynaklarının Uzun Yıllara Ait Aylık Ortalama Değerleri (m3/sn) ),... 58 IV.2.7. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut Ve Planlanan Kullanımı, Varsa Havza Özelliği (İçme, Kullanma, Sulama Suyu, Elektrik Üretimi, Baraj, Göl, Gölet, Su Ürünleri Üretiminde Ürün Çeşidi ve Üretim Miktarları), Proje Alanının İçme ve Kullanma Suyu Temin Edilen Kıta İçi Yüzeysel Su Havzasında Kalıp Kalmadığı, Söz Konusu Derelerin Herhangi Bir İçme Suyu Kaynağını Besleyip Beslemediği, Söz Konusu Derelerden İçme Ve Kullanma Suyu Alınıp Alınmadığı,... 59 IV.2.8. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprak Yapısı, Arazi Kullanım Kabiliyeti, Sınıflaması, Taşıma Kapasitesi, Yamaç Stabilitesi, Kayganlık, Erozyon, VII
Toprak İşleri İçin Kullanımı, Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır vb.),... 61 IV.2.9. Tarım Alanları (Tarımsal Alan Varlığının Olup, Olmadığı, Var İse Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları, Ürünlerin Ülke Tarımındaki Yeri ve Ekonomik Değeri),... 62 IV.2.10. Orman Alanları (Ağaç Türleri ve Miktarları, Kapladığı Alan Büyüklükleri ve Kapalılığı Bunların Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, 1/25.000 Ölçekli Meşcere Haritası, 1/10.000 Ölçekli Orman Kadastro Haritası),... 67 IV.2.11. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar, Projenin Korunan Alanlara Uzaklıklarının 1/100.000 lik Ölçekli Haritada Anlaşılır ve Renkli Gösterilmesi)... 69 IV.2.12. Flora ve Fauna (Türler, Endemik Özellikle Lokal Endemik Bitki Türleri, Alanda Doğal Olarak Yaşayan Hayvan Türleri, Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Alandaki Bulunuş Yerleri, Bölgedeki Dağılımları, Endemizm Durumları, Bolluk Miktarları, Av Hayvanlarının Adları, Popülasyonları ve Bunlar İçin Alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) Her Bir Türün Kim Tarafından ve Ne Zaman, Hangi Yöntemle (Literatür Gözlem vs.) Tespit Edildiği, Collins Bird Guide, Türkiye nin Önemli Kuş Alanları Kitabı, Türkiye nin Önemli Doğa Alanları Kitabı, IUCN, Bern Sözleşmesi, MAK Kararları, CITES gibi Uluslararası Anlaşmalara Göre Durumu, Türlerin Projeden Ne Şekilde Etkileneceği, Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi. Projeden ve Çalışmalardan Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri (İnşaat Ve İşletme Aşamasında). Flora için Türkiye Bitkileri Veri Servisi (TUBİVES) Kullanılarak Kontrol Yapılması... 75 IV.2.13. Sucul Flora ve Fauna, İç Sulardaki (Göl, Akarsu) Canlı Türleri (Bu Türlerin Tabii Karakterleri, Ulusal Ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler; Bunların Üreme, Beslenme, Sığınma ve Yaşama Ortamları; Bu Ortamlar İçin Belirlenen Koruma Kararları),... 82 IV.2.13.1 Endemik, Hassas, Nesli Tehlike Altındaki Balık Türleri İçin Gerekli Optimum Su Yükseklikleri, Miktarları, Çözünmüş Oksijen Miktarı, Su Hızı Gibi Parametrelerin İncelenerek, Projenin Bu Türler Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi, Alınacak Tedbirlerin Belirtilmesi,... 84 IV.2.14. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (Rezerv Miktarları, Mevcut ve Planlanan İşletilme Durumları, Yıllık Üretimleri ve Bunun Ülke veya Yerel Kullanımlar İçin Önemi ve Ekonomik Değerleri),... 85 IV.2.15. Hayvancılık (Türleri, Beslenme Alanları, Yıllık Üretim Miktarları, Bu Ürünlerin Ülke Ekonomisindeki Yeri ve Değeri),... 86 IV.2.16. Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları... 88 IV.2.17. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar, vb.),... 88 VIII
IV.2.18. Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Kirlilik Yükü,... 88 IV.2.19. Projenin Gerçekleştirileceği Dereler Üzerinde ve Proje Alanında Planlanan Diğer Projelerle Olan Etkileşimleri, Gerekli Hesaplamaların Yapılması... 89 IV.2.20. Diğer Özellikler.... 89 IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri... 89 IV.3.1. Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler, Yöresel İşgücünün Bu Sektörlere Dağılımı, Sektörlerdeki Mal ve Hizmet Üretiminin Yöre ve Ülke Ekonomisi İçindeki Yeri ve Önemi, Diğer Bilgiler ),... 89 IV.3.2. Nüfus (Yöredeki Kentsel ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus Artış Oranları, Ortalama Hane Halkı Nüfusu, Diğer Bilgiler),... 97 IV.3.3. Gelir (Yöredeki Gelirin İşkollarına Dağılımı, İşkolları İtibariyle Kişi Başına Düşen Maksimum, Minimum ve Ortalama Gelir),... 99 IV.3.4. İşsizlik (Yöredeki İşsiz Nüfus ve Faal Nüfusa Oranı),... 100 IV.3.5. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu),... 101 IV.3.6. Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (Yerleşme Alanlarının Dağılımı, Mevcut ve Planlanan Kullanım Alanları, Bu Kapsamda Sanayi Bölgeleri, Konutlar, Turizm Alanları vb.),... 103 IV.3.7. Diğer Özellikler.... 104 BÖLÜM V. PROJENİN BÖLÜM IV TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER(**)... 105 V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler (Regülatör, HES ve İletim Yapısı),... 105 V.1.1. Arazinin Hazırlanması İçin Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Miktarı, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler, Patlayıcı Maddeler, Varsa Patlatma İle İlgili Bilgiler Etkiler ve Alınacak Önlemler, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum vb Maddelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Hafriyat Döküm Alanlarının Koordinatları, Özellikleri ve 1/1000 Ölçekli Plan ve Kesit Görünüşleri ile Birlikte Hafriyat Malzemesi Düzenleme ve Restorasyon Planı, Alınacak Görüşler ve Geçici Depolama Alanının Özellikleri,... 105 V.1.2. Proje Kapsamında Kullanılacak Olan Malzemenin Nereden ve Nasıl Temin Edileceği (Beton Kullanımı vb), Santra, Çalışma Alanı, Ruhsat Alanı ve İçerisindeki Tesislere Ait Koordinatların Ayrı Ayrı Belirtilmesi ve Konum Bilgileri İle Nakliye Güzergahına Ait Bilgiler, İş Akım Şeması, Varsa Malzeme Alımı İle İlgili Bilgiler, İmalat Haritaları, 1/25.000 Ölçekli Topografik Haritada Ocak ve Tesisin İşaretlenmesi, Yerleşim Yerlerine Mesafeleri ve Nakliye Güzergahının Belirtilmesi, Varsa Malzeme Ocakları İle İlgili Mülkiyet Durumu,... 112 V.1.3. Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli, Toksin ve Kimyasal Olanların Taşınışları, Depolanmaları ve Kullanımları, Bu İşler İçin Kullanılacak Alet ve Makineler,... 115 IX
V.1.4. Proje Kapsamındaki Ulaşım Altyapısı Planı, Proje Alanının Karayollarına Uzaklıkları, Karayoluna Bağlantı Yolları, Ulaşım İçin Kullanılacak Mevcut Yolların Zarar Görmemesi İçin Alınacak Tedbirler İle Trafik Güvenliği Açısından Alınacak Önlemler, Ulaştırma Altyapının İnşası İle İlgili İşlemler, Yeni Yapılacak Yolların Özellikleri, Kullanılacak Malzemeler, Kimyasal Maddeler, Araçlar, Makineler; Altyapının İnşası Sırasında Kırma Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, Araç Yükü, Cinsi ve Sayısı, Artışın Hesaplanması, Haritası (Bu Kapsamda Alınacak Görüşler, İzinler),... 116 V.1.5. Zemin Emniyetinin Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler,... 119 V.1.6. Proje Alanının Taşkın Etüdü, Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemlerin Nerelerde ve Nasıl Yapılacağı,... 120 V.1.7. Projenin Mevcut Su Kanallarına, İçme Suyu Tesislerine ve Yaban Hayatına Etkileri ve Alınacak Önlemler... 120 V.1.8. Proje Alanı İçindeki Su Ortamlarında Herhangi Bir Amaçla Gerçekleştirilecek Kazı, Dip Taraması, vb. İşlemler Nedeni İle Çıkarılacak Taş, Kum, Çakıl ve Benzeri Maddelerin Miktarları, Nerelere Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Dere Yatağında Yapılacak Olan Çalışmaların Etkileri (Bulanıklık, Suyun Debisi vb)... 122 V.1.9. Derivasyon (Regülatör İnşaat Alanının Kuru Tutulabilmesi İçin Akarsu Güzergahının Geçici Olarak Değiştirilmesi) Amacıyla veya Diğer Nedenlerle Akarsu Havzasında Yapılacak Her Türlü Doldurma, Kazıklar Üzerine İnşaat ve Benzeri İşlemler İle Bunların Nerelerde Ne Kadar Alanı Kaplayacağı ve Kullanılacak Malzemeler, Araç ve Makineler,... 123 V.1.10. Olabilecek heyelanlara karşı alınacak önlemler,... 123 V.1.11. İnşaat işlemleri süresince su ortamında, dere yatağında ve proje alanında mevcut canlı türlerine (karasal ve sucul flora-fauna) olabilecek etkiler ve hassas türlerin ne şekilde korunacağı, alınacak önlemler,... 124 V.1.12. Yeraltı suyuna etkiler,... 127 V.1.13. İnşaat esnasında kırma, öğütme, yıkama-eleme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, kümülatif değerler,... 128 V.1.14.. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla, elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve tarım ürün türleri, tarım arazilerinin tarım dışı amaçla kullanımı ile ilgili bilgiler, mera alanları, projenin 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, 4342 sayılı Mera Kanunu, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında değerlendirilmesi, (faaliyet alanının 1/5000 ölçekli onaylı kadastro pafta örneği üzerinde gösterilmesi (3 derecelik koordinat değerleri ile), alan hesabı ve komşu parsellerinin mülkiyet durumlarının onaylı kadastro pafta örneği üzerinde işaretlenmesi.)... 144 V.1.15. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, meşcere tipi, kapalılığı, kesilecek ağaçların bölgedeki orman ekosistemi üzerine etkileri, gerekli izinler, görüşler, projenin ya da bir kısmının orman alanı dışında olması halinde orman alanlarına mesafesi, etkilerin değerlendirilmesi, alınacak tedbirler,... 145 V.1.16. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına kadar yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, özellikleri, oluşacak emisyonlar,... 146 X
V.1.17. Su temini sistemi planı, nereden temin edileceği, suyun arazinin hazırlanmasından başlayarak projenin devreye girmesine kadar yerine getirilecek işlemler sonucu meydana getirilecek atık suların cins ve miktarları, bertaraf yöntemleri, deşarj edileceği ortamlar, bir kroki üzerinde atıksu hatları ile varsa arıtma tesisi yerinin gösterilmesi, atıksuların biriktirilmesi halinde fosseptik planının Rapora eklenmesi, (alınacak gerekli görüşler, izinler),... 147 V.1.18. Arazinin hazırlanmasından başlayarak projenin devreye girmesine kadar meydana gelecek katı atıkların cins ve miktarları, bu atıkların nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları,... 152 V.1.19. Arazinin hazırlanmasından başlayarak projenin devreye girmesine kadar yapılacak işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif değerler,... 155 V.1.20. Arazinin hazırlanmasından başlayarak projenin devreye girmesine kadar yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği,... 169 V.1.21. Çevre ve Sağlık, arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar, sağlık koruma bandı mesafesi, bu konularda uyulması gereken tüzük ve yönetmelikler,... 169 V.1.22. Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri,... 171 V.1.23. Yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) olabilecek etkilerin belirlenmesi,... 171 V.1.24. Diğer özellikler.... 171 V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Projeler, Fiziksel Ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri Ve Alınacak Önlemler,... 172 V.2.1. Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri,... 172 V.2.2. Su kaynağına ait varsa diğer kullanım şekilleri ve etkileri, Projenin memba ve mansap kısmında yer alan diğer projelerin ekosistem üzerindeki etkilerinin birlikte değerlendirilmesi,... 174 V.2.3. Su Kullanım Hakları Raporuna ilişkin açıklamalar ve öneriler... 175 V.2.4. Mansaba bırakılacak su hesabı (Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün 15.03.2011 tarih ve 21767 sayılı yazısı uyarınca biyolojik çeşitliliğin devamının sağlanması için gerekli çevresel akış miktarını belirlemek üzere Hidrojeoloji Mühendisi, Hidrobiyoloji ve Ekoloji bilim dallarından en az doktora yapmış öğretim görevlilerince Ekosistem Değerlendirme Raporunun hazırlanarak Rapora eklenmesi, Belirlenen bu miktara mansaptaki diğer teessüs etmiş su hakları ayrıca ilave edilecek ve kesin proje çalışmaları belirlenen toplam bu miktar dikkate alınarak yapılacaktır) Havzada teessüs etmiş su hakları (içme suyu, sulama suyu tahsisleri, Değirmen, balık çiftlikleri, HES vs.) rapor içerisinde yer almalıdır. (havzanın hidrolojik karakteri, ekolojik potansiyeli ile havzada önerilen diğer tesislerde alınan çevre koruma tedbirleri için bırakılan su miktarının enerji üretimine etkisinin dikkate alınması)... 176 XI
V.2.5.DKMP Genel Müdürlüğünden alınacak formata göre hazırlanacak Peyzaj Onarım Planının ÇED Raporu ekinde sunulması gerekmektedir.... 179 V.2.6. Suyun temin edileceği kaynağın kullanılması sonucu su kalitesine ve su ortamındaki canlılara (Can suyunun bırakılacağı güzergahtaki canlı türleri ve ekolojik envanteri) olabilecek etkiler, alınacak izinler, proje için tespit edilen balık türlerine ait geçiş sistemleri ile asansörleri ile ilgili bilgi ve buna ait çizim, mansap can suyu çıkış yerinin gösterildiği çizim,... 179 V.2.7. Kati proje aşamasında; doğal hayatın devamlılığının sağlanabilmesi için dere yatağına bırakılacak su miktarı ölçümleri, Akım Gözlem İstasyonu yerlerinin (AGİ) istasyon kurulmasına uygun olarak dizayn edilmesi... 180 V.2.8. Ulusal ve uluslararası mevzuatla korunması gereken alanlar üzerine etkiler, 180 V.2.9. Yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarına olabilecek etkiler, (su kullanımı (tarım alanlarının sulanması v.b.), Su kaynağı yatağının genişliği,... 180 V.2.10. Olabilecek heyelanlara karşı alınacak önlemler,... 180 V.2.11. Orman alanlarına olabilecek etki ve bu etkilere karşı alınacak tedbirlerin tanımlanması,... 181 V.2.12. Tarım alanlarının sulanması amacıyla kullanılacak su miktarı,... 183 V.2.13. Proje ünitelerinin işletilmesi sırasında oluşacak gürültünün kaynakları ve kontrolü için alınacak önlemler,... 183 V.2.14. Projenin işletilmesi sırasında çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer sosyal/teknik altyapı ihtiyaçlarının nerelerde, nasıl temin edileceği,... 183 V.2.15. İdari ve sosyal ünitelerde içme ve kullanma amaçlı suların kullanımı sonrasında oluşacak atık suların arıtılması için uygulanacak arıtma tesisi karakteristiği prosesinin detaylandırılması ve arıtılan atık suların hangi alıcı ortamlara, ne miktarlarda, nasıl verileceği,... 184 V.2.16. İdari ve sosyal tesislerden oluşacak katı atık miktar ve özellikleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için ve ne şekilde değerlendirileceği,... 185 V.2.17. Projenin işletilmesi aşamasındaki faaliyetlerden insan sağlığı ve çevre açısından riskli ve tehlikeli olanlar,... 188 V.2.18. Proje alanında peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemeleri,... 188 V.2.19. Diğer özellikler.... 188 V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri... 189 V.3.1. Proje ile gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkanları, nüfus hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik altyapı hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumlarında değişiklikler vb. (Projenin yapımı dolayısıyla etkilenecek yöre halkı ile görüşmeler yapılarak sosyolojik etkinin ortaya konulması)... 189 V.3.2. Çevresel fayda-maliyet analizi.... 190 XII
V.3.3. Projenin gerçekleşmesine bağlı olarak sosyal etkilerin değerlendirilmesi.( Proje Alanı ve Etki Alanındaki tarım, hayvancılık, balıkçılık, arıcılık vb. faaliyetlere etkileri, projenin inşası ve işletmesi aşamasında çalışacak insanlar ile yerel halk ilişkileri, bunların insan yaşamı üzerine etkileri ve Sosyo-Ekonomik Açıdan Analizi, uygulamaya geçirilecek sosyal sorumluluk projeleri)... 190 Bölüm VI : İşletme Proje Kapandıktan Sonra Olabilecek ve Süren Etkiler ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Önlemler... 192 V1.1. Arazi ıslahı ve Reklamasyon Çalışmaları,... 192 V1.2. Mevcut su kaynaklarına etkiler,... 192 VI.3. Olabilecek hava emisyonları,... 192 Bölüm VII : PROJENİN ALTERNATİFLERİ... 193 Bölüm VIII : İZLEME PROGRAMI... 194 VIII.1. Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı, Çevre Yönetim ekibi, 194 VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri başlığı altında belirtilen hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program.... 203 Bölüm IX: HALKIN KATILIMI... 204 Bölüm X : SONUÇLAR... 207 EKLER... 224 NOTLAR VE KAYNAKLAR... 225 XIII
TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1 Projede Kurulacak Tesislere Ait Karakteristik Verileri... 8 Tablo 2 Proje Alanı ve Çevresindeki Yüzeysel Su Kaynakları, Proje Alanına Mesafeleri ve Konumları... 9 Tablo 3 Türkiye Kurulu Güç Ve Üretiminin Yıllar İtibariyle Gelişimi... 12 Tablo 4 Yapımı Planlanan Ünitelere En Yakın Yerleşim Yerleri, Konumları ve Yaklaşık Mesafeleri... 18 Tablo 5 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri... 24 Tablo 6 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Değerleri... 24 Tablo 7 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri... 25 Tablo 8 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu Bağıl Nem Değerleri... 26 Tablo 9 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler... 27 Tablo 10 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu Esme Sayıları Toplamı... 29 Tablo 11 1970-2011 Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı... 30 Tablo 12 1970-2011 Yılları Arası Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızları... 35 Tablo 13 1970-2011 Yılları Arası Aylık Ortalama Rüzgar Hızları... 38 Tablo 14 Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü... 39 Tablo 15 1970-2011 Yılları Arası Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları... 40 Tablo 16 Proje Alanı Çevresinde Bulunan Yeraltısuyu Kuyuları Bilgileri... 52 Tablo 17 Antalya İlinde Bulunan Başlıca Akarsular ve Özellikleri... 54 Tablo 18 Dereköy HES Regülatör Yeri Aylık Minimum Debi Değerleri (m3/s)... 55 Tablo 19 Dereköy HES Regülatör Yeri Aylık Maksimum Debi Değerleri (m 3 /s)... 56 Tablo 20 Regülatör Yeri Onaylı Aylık Ortalama Akım Verileri (m 3 /s)... 57 Tablo 21 Antalya İlinde Bulunan İşletmedeki Barajlar ve Hidroelektrik Santrallar ile Özellikleri... 59 Tablo 22 Antalya İlinde Bulunan İşletmedeki Göletler ve Özellikleri... 60 Tablo 23 Antalya İli Arazi Dağılımı... 63 Tablo 24 Kumluca İlçesi Arazi Nitelik Dağılımı... 65 Tablo 25 Kumluca İlçesi Arazi Kullanım Dağılımı... 65 Tablo 26 Kumluca İlçesi Tarımsal Üretim Alanları ve Dağılışı... 65 Tablo 27 Kumluca İlçesi Bitkisel Üretim Değerleri... 66 Tablo 28 Kumluca İlçesi Meyve Üretimi Verileri... 66 Tablo 29 Kumluca İlçesi Örtüaltı Üretimi ve Üretim Değerleri... 66 Tablo 30 Antalya İli Orman Alanları Durumu... 67 Tablo 31 Proje Yapılarının Orman Ve Tarım Alan Durumları... 68 Tablo 32 Kumluca İlçesi Hayvancılık Durumu... 87 Tablo 33 Kumluca İlçesi Hayvan Varlığı Dağılımı... 88 Tablo 34 Kumluca İlçesinin Hayvancılık Durumu... 91 Tablo 35 Alanya ve Gazipaşa İlçeleri Barit Yatakları... 94 Tablo 36 Antalya İl Nüfus Durumu... 98 Tablo 37 Antalya İlçelerinin Nüfusu... 98 Tablo 38 İllerin Aldığı Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı (2010-2011 Dönemi)... 98 XIV
Tablo 39 Kumluca İlçesi Nüfus Durumu... 99 Tablo 40 Cari Fiyatlarla GSKD, 2008... 100 Tablo 41 İşgücü Durumu 2011 (Bin Kişi, 15+ Yaş)... 101 Tablo 42 Arazi Hazırlık ve İnşaat Çalışmalarında Kullanılacak Başlıca Ekipmanlar... 108 Tablo 43 İletim Kanalı Patlatma Paterni... 109 Tablo 44 Yükleme Havuzu Patlatma Paterni... 109 Tablo 45 Santral Alanı Patlatma Paterni... 109 Tablo 46 Genel Patlatma Paterni... 110 Tablo 47 Ünitelerin İnşasında Oluşacak Yaklaşık Toplam Kazı Malzemesi Miktarları... 111 Tablo 48 İnşaat Aşamasında Tesisteki Ünite Yerlerinde Oluşacak Kazı Fazlası Malzemenin Çalışma Süresine Göre Miktarları... 111 Tablo 49 Yıkama-Eleme Tesisi Üretim Programı... 112 Tablo 50 Toz Emisyonları Oluşumlarının Hesaplanmasında Kullanılacak Toz Emisyon Faktörleri... 128 Tablo 51 Toz Emisyon Değerleri... 135 Tablo 52 Yayılım Sınıfları... 136 Tablo 53 Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri ve Uyarı Eşikleri Cetveli... 137 Tablo 54 SKHKKY Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosu... 137 Tablo 55 Patlatma Anında Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m3)... 138 Tablo 56 Patlatma Anında Çöken Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m3)... 139 Tablo 57 Patlatma Sonrası Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m3)... 141 Tablo 58 Patlatma Sonrasında Çöken Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m 3 )... 142 Tablo 59 Tüpraş-404 Dizel Yakıtının Genel Özellikleri... 146 Tablo 60 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (kg/t)... 146 Tablo 61 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (kg/t)... 147 Tablo 62 İnşaat Aşamasında Personel Su İhtiyacı... 148 Tablo 63 Evsel Nitelikli Atık Sularda Kirleticiler ve Ortalama Konsantrasyonları... 148 Tablo 64 inşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atık Sularda Kirleticiler ve Ortalama Konsantrasyonları... 148 Tablo 65 İnşaat Aşamasında Oluşacak Çamur Miktarı... 149 Tablo 66 Proje İnşaat Aşamasında Su Kullanım ve Atıksu Miktarı... 151 Tablo 67 İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Katı Atık Miktarı... 152 Tablo 68 Regülatör Alanında Kullanılacak Makine ve Ekipmanlar ve Motor Güçleri... 156 Tablo 69 Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyesine Uygun Olarak Tanımlanan Ses Gücü Seviyeleri... 156 Tablo 70 Muhtemel Gürültü Kaynakları ve Ses Gücü Düzeyleri... 158 Tablo 71 Proje Kapsamında Kullanılacak Gürültü Kaynaklarının Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Dağılımı... 159 Tablo 72 Proje Kapsamında Kullanılacak Gürültü Kaynaklarının Ses Basınç Düzeyleri... 159 Tablo 73 Mesafeye Bağlı Olarak Hesaplanan Atmosferik Yutuş Değerleri... 161 XV
Tablo 74 Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Ses Basınç Düzeyleri... 161 Tablo 75 Frekanslara Göre Düzeltme Faktörleri... 163 Tablo 76 Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Net Ses Düzeyleri... 163 Tablo 77 Faaliyet Alanında Kullanılacak Tüm Gürültü Kaynaklarının Mesafeye Bağlı Net Ses Düzeyleri... 165 Tablo 78 Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri... 165 Tablo 79 Titreşim Hız Değerleri... 167 Tablo 80: Bina Temeli Titreşim Hızı (Vo) Değerlerine Bağlı Olarak Patlatma Nedeniyle Hasar Görebilecek Bina Türleri (Forssbland,1981)... 168 Tablo 81 Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Çok Hassas (Ek ibare:rg-27/4/2011-27917) ve Hassas Kullanım Alanının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri... 168 Tablo 82 Islak Çevre Yöntemine Göre Dereköy Regülatör Yerinde Aylık Bazda Alınması Gerekli Olan Can Suyu Miktarları (m 3 /s) ve Su Seviyesi Yüksekliği... 177 Tablo 83 Dereköy Regülatör Sahasında Klasik Sistem Sulama Yöntemine Göre Bitki Su Tüketimleri Ve Regülatörden Aylar İtibari ile Sulama için Bırakılması Gereken Su Miktarı (Şebeke Toprak Kanal, Yüzeysel Sulama Yöntemi) Alan 26 ha... 178 Tablo 84 Dereköy Regülatörü İşletme Tablosu... 178 Tablo 85 İşletme Aşamasında Personel Su İhtiyacı... 184 Tablo 86 Evsel Nitelikli Atık Sularda Kirleticiler ve Ortalama Konsantrasyonları... 184 Tablo 87 Işletme Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atık Sularda Kirleticiler ve Ortalama Konsantrasyonları... 184 Tablo 88 İşletme Aşamasında Oluşacak Günlük Çamur Miktarı... 185 Tablo 89 İşletme Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Katı Atık Miktarı... 185 Tablo 90 Acil Durumlarda Aranması Gerekli Telefon Numaraları... 197 XVI
ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1 Proje Alanını Gösterir Uydu Görüntüsü (1)... 14 Şekil 2 Proje Alanını Gösterir Uydu Görüntüsü (2)... 15 Şekil 3 Proje Alanını Gösterir Uydu Görüntüsü (3)... 15 Şekil 4 Proje Sahasına ait Çevre Düzeni Planı Kesiti... 16 Şekil 5 1970-2011 Yılları Arası Basınç Dağılımları Grafiği... 24 Şekil 6 1970-2010 Yılları Arası Sıcaklık Dağılımları Grafiği... 25 Şekil 7 1970-2011 Yılları Arası Yağış Dağılımları Grafiği... 25 Şekil 8 1970-2011 Yılları Arası Bağıl Nem Dağılımı Grafiği... 26 Şekil 9 1970-2011 Yılları Arası Buharlaşma Grafiği... 27 Şekil 10 1970-2011 Yılları Arası Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler Dağılımı... 28 Şekil 11 1970-2011 Yılları Arası Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı... 30 Şekil 12 1970-2011 Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı... 31 Şekil 13 1970-2011 Yılları Arası Aylık Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı... 34 Şekil 14 Uzun yıllar esme hızlarına göre rüzgar hızları diyagramı... 35 Şekil 15 Yönlere Göre Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı... 38 Şekil 16 Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Grafiği... 39 Şekil 17 Maximum Rüzgar Hızı Grafiği... 39 Şekil 18 Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları Grafiği... 40 Şekil 19 Bölgenin Genel Stratigrafik Kesitleri... 44 Şekil 20 Proje Yerini Gösteren Heyelan Haritası... 47 Şekil 21 Antalya İli Deprem Haritası... 48 Şekil 22 Proje Yeri Diri Fay Haritası... 49 Şekil 23 Proje Alanı Çevresinde Bulunan Yeraltı Suyu Kuyuları... 53 Şekil 24 Proje Alanı ve Çevresindeki Yüzeysel Su Kaynaklarını Gösterir Harita... 58 Şekil 25: Proje Sahası Arazi Kullanım Durumu... 61 Şekil 26 Korunan Alanlar Uydu Görüntüsü (1)... 69 Şekil 27 Korunan Alanlar Uydu Görüntüsü (2)... 70 Şekil 28 Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri (Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburgh)... 75 Şekil 29 Proje Alanı Vejetasyon Haritası... 76 Şekil 30 Proje alanında tespit edilen omurgalı hayvan türlerinin dağılımları (Kaynak: HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu, Şekil 2.3.)... 79 Şekil 31 Islak Çevre Yöntemine Göre Bırakılması Gerekli Can Suyu Miktarı... 84 Şekil 32 Kumluca İlçesi Hayvan Varlığı Dağılımı... 92 Şekil 33 Beton Santrali İş Akım Şeması... 113 Şekil 34 Yıkama-Eleme Tesisi İş Akım Şeması... 114 Şekil 35 Proje Sahasına Gidiş Güzergahı... 117 Şekil 36 2011 Yılı Proje Alanını ve Çevresini Gösterir Trafik Hacim Haritası... 117 Şekil 37 Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Su Kanalları ve İçme Suyu Tesisleri... 121 Şekil 38 Patlatma Anında Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 )... 139 Şekil 39 Patlatma Anında Çöken Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 )... 140 Şekil 40 Patlatma Sonrasında Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 )... 142 XVII
Şekil 41 Patlatma Sonrasında Çöken Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 )... 143 Şekil 42 Tip Paket Arıtma Sistemi... 150 Şekil 43 Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği... 165 Şekil 44 Halkın Katılım Toplantısı (1)... 204 Şekil 45 Şekil 46 Halkın Katılım Toplantısı (2)... 204 Şekil 47 Ulusal Gazete - Star Gazetesi İlanı... 205 Şekil 48 Yerel Gazete - Antalya Gündem Gazetesi İlanı... 206 XVIII
KISALTMALAR % yüzde SAN. Sanayi A.Ş. Anonim Şirketi Bkz. Bakınız ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi ÇGDYY Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği dba A-ağırlıklı desibel DSİ Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ÇGDYY Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği g gram ha hektar HES Hidroelektrik Santrali Hz Hertz kg kilogram km kilometre Leq eşdeğer gürültü seviyesi Lp ses şiddeti seviyesi Da Dekar m metre m 2 metrekare m³ metreküp mm milimetre no. numara ort. Ortalama MWe Elektriksel Güç MWm Mekanik Güç PM Partikül Madde R.G. Resmi Gazete s saniye T.C. Türkiye Cumhuriyeti vb. ve benzeri XIX
PROJENİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ (Projenin inşaat ve işletme aşamalarında yapılması planlanan tüm çalışmaların ve çevresel etkiler için alınması öngörülen tüm önlemlerin, mümkün olduğunca basit, teknik terim içermeyecek şekilde ve halkın anlayabileceği sadelikte anlatılması) Dereköy Elektrik Üretim ve Ticaret Ltd. Şti. tarafından Antalya İli, Kumluca İlçesi sınırları içerisinde Alakır Çayı sularından faydalanılarak enerji üretimi amacıyla, toplam kurulu gücü 4,502 MWm / 4,007 MWe olan Dereköy Regülatörü ve HES projesinin tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Antalya İli, Kumluca İlçesi sınırlarında bulunan proje alanı, ilçe merkezinin kuzeyinde, kuş uçuşu 25 km mesafededir. Projenin ismini aldığı Dereköy, yapımı planlanan regülatörün kuş uçuşu 18 km kuzeyinde yer almaktadır. Antalya il merkezinden D400 boyunca ilerleyerek Kemer İlçe merkezine ardından Ovacık Köyü yolu üzerinden Altınyaka yoluna dönülerek yaklaşık 125 km yol ile Altınyaka Köyüne ulaşılabilmektedir. Proje kapsamında mansap köy yollarında iyileştirme yapılması talebi olursa söz konusu talebin gerçekleştirilmesi düşünülmektedir. Regülatör alanına en yakın yerleşim yeri 350 m kuzeydoğu yönünde bulunan Havutönü Damları ve 1.250 m uzaklıkta, güneybatı yönünde bulunan Yukarıuzundamlar Mahallesidir. Regülatör yerinin doğusunda Andızlı Mevkii, batısında Merdeklialanı Mevkii bulunmaktadır. Santral yerine ise en yakın yerleşim yerleri kuş uçuşu 200 m güneybatısında bulunan Camiyanı Mahallesi, kuş uçuşu 450 m kuzeyinde bulunan Aşağıuzundamlar Mahallesi ve kuş uçuşu 300 m güneydoğuda Yanıklar Mahallesidir. Proje kapsamında regülatör ve su alma yapısı, çökeltim havuzu, iletim kanalı, yükleme havuzu, cebri boru ve santral yapılacaktır. Ayrıca inşaat çalışmalarında Yıkama-Eleme tesisi ile Hazır Beton Tesisi kurulacak ve 3 adet kazı fazlası malzeme alanı kullanılacaktır. İletim kanalı trapez tipinde inşa edilecek olup dik yamaçların olduğu yerlerde duvarlı kanal tipinde yapılacaktır. Canlıların zarar görmemesi için trapez kanalın çevresine tel örgü çekilecek, duvarlı kanalın üstü ise kapaklarla kapatılacaktır. Kanal güzergâhında canlı geçişlerinin olduğu yerlerde gereken düzenlemeler yapılacaktır. Dereköy Regülatörü ve HES Projesi, nehir tipi hidroelektrik santral olarak tasarlanmıştır. Nehir tipi santrallerde su tutulması sebebiyle dere yatağında kabarma alanı oluşur, göl alanı oluşması söz konusu değildir. Söz konusu projede, kabarma ile herhangi bir yerleşim yeri ve/veya yapı su altında kalmayacaktır. Dereköy Regülatörü ile çevrilen Alakır Çayı suları elektrik üretimi için türbinlenecek olup kimyasal değişim olmaksızın aynı miktarda regülatör aksından yaklaşık 3 km sonra çaya iade edilecektir. Proje kapsamında üretilecek enerji, yaklaşık 12,55 km mesafede bulunan Ovacık Havza Trafo Merkezi ne aktarılacaktır. DSİ 13. Bölge Müdürlüğünün görüşüne göre, proje alanı içme veya kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel su havzasında kalmamakta ve Alakır Çayı herhangi bir içme suyu kaynağını beslememektedir. 1
Dereköy Regülatöründen mansaba doğal hayatın devamlılığı ve su kullananaların etkilenmemesi için su bırakılacaktır. Bırakılacak miktarı T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı- Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün görüşü doğrultusunda belirlenmiştir. Enerji üretimine başlandığında mansaba bırakılan su miktarı ölçümleri için ölçüm istasyonları yerlerinin belirlenmesi hususunda DSİ 13. Bölge Müdürlüğü ile irtibata geçilerek, ölçüm istasyonu yerlerinin arazide tespiti yapılacaktır. AGİ istasyonları GPRS modemli cihazla donatılacak ve online olarak DSİ 13. Bölge Müdürlüğü ile bağlantısı sağlanacaktır. Proje formülasyonu, memba ve mansap mevcut su hakları ile ilgili olarak, ilgili Kurum ve Kuruluşların mevcut-mutasavver su haklarına riayet edilecektir. İnşaat aşamasında, regülatör ve su alma yapısı, santral ve kuyruk suyu kanalı dere yatağı derivasyon kanalları kazılarında ortaya çıkacak kum çakıl malzeme elendikten sonra Hazır Beton Tesisinde agrega olarak kullanılacaktır. Kazıdan çıkan malzeme miktarının yeterli olmaması durumunda, yakındaki ocaklardan malzeme temin edilerek beton üretimine devam edilecektir. İnşaat için gerekli diğer malzemeler serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından saha girişinde hazır olarak teslim alınmak suretiyle tedarik edilecektir. Proje kapsamında herhangi bir malzeme ocağı açılması ve işletilmesi planlanmamaktadır. Dere yatağından inşaat aşamasında ve sonrasında kum, çakıl vb. maddeler alınmayacaktır. Projenin inşaat aşamasında yaklaşık 50 personel, işletme aşamasında ise yaklaşık 10 personel çalışacaktır. Projede çalışacak mühendis, teknisyen ve makine operatörleri gibi teknik personel ve vasıfsız işçilerin Antalya İli, Kumluca İlçesi yerleşim yerlerindeki yöre halkından karşılanmasına özen gösterilecektir. Çalışacak personellerin tüm sosyal ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile bir sahada bir adet merkezi şantiye kurulması düşünülmektedir. Şantiye içerisinde yemekhane, yatakhane, tuvalet, banyo, revir gibi yapılar yer alacaktır. Dereköy Regülatörü ve HES in inşaat süresi yaklaşık 2 yıl, işletme süresi ise yaklaşık 49 sene olarak öngörülmektedir. Proje sahasında kalan şahıs arazisi, tarım veya mera arazisi olup olmadığı ve söz konusu arazilerin kesin miktarları kamulaştırma planı çalışmaları tamamlandığında belli olacaktır. Proje sahasında kalan orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu 17. Madde gereğince Orman İzni Antalya Orman Bölge Müdürlüğü nden alınacaktır. Yapımı planlanan ünitelerin şahıs arazisinde kaldığı durumlarda kamulaştırma işlemleri, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 15/c (Değişik:10/5/2006-5496/5.md.) maddesi gereğince EPDK tarafından, 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu ile bu Kanunda çeşitli değişiklikler yapan 4650 Sayılı Kanuna göre gerçekleştirilecektir. 2
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 19. maddesi gereğince; kamulaştırma talepleri EPDK tarafından değerlendirilir ve uygun görülmesi hâlinde EPDK tarafından kamu yararı kararı verilir. Kamulaştırılan taşınmazın mülkiyeti ve/veya üzerindeki sınırlı ayni haklar, üretim veya dağıtım tesislerinin mülkiyetine sahip olan ilgili kamu kurum veya kuruluşuna, bunların bulunmaması hâlinde ise Hazineye ait olur. Proje için kullanılacak alan tarım alanları içerisinde ise tarım dışı amaçla kullanılabilmesi amacıyla 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümlerine, eğer kullanılacak alan mera, yayla, kışlak alanları ile umuma ait çayır ve otlak alanları içinde ise 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerine uyulacaktır. Gerekli izinler inşaat çalışması başlamadan önce T.C. Antalya Valiliği, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nden alınacaktır. Ayrıca, 22.03.1971 Tarihli 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve ilgili yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. T.C. Antalya Valiliği-Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü görüşüne göre proje alanı içerisinde tabiat varlığı ve doğal sit bulunmamaktadır. Ayrıca, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü görüşünde, proje alan yüzeyinde 2863 sayılı yasa kapsamında herhangi bir kültür varlığına rastlanılmadığı ve tescil edilmiş herhangi bir koruma alanı, sit alanı dâhilinde kalmadığı belirtilmiştir. 2863 sayılı Kanunun 4. maddesi gereğince herhangi bir kültür varlığına rastlanması durumunda Mülki İdare Amirliği ne veya Müze Müdürlüğü ne haber verilecektir. Bunlara ek olarak, proje sahasında Maden İşleri Genel Müdürlüğü (MİGEM) tarafından verilen ruhsatlar bulunmakta olup projenin söz konusu ruhsatın faaliyetlerini etkilemeyeceği, kaynak kaybına neden olmayacağı belirlenmiş ve MİGEM tarafından sakınca bulunmadığı tespit edilmiştir. Antalya ili Kumluca ilçesinde bulunan proje alanı, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına (1996) göre 2. derece deprem kuşağı içinde yer almaktadır. Proje kapsamında balık geçidi yapılacak ve devamlı işler durumda bulundurulacaktır. Proje kapsamında regülatörde kabartılan suların çökeltim havuzundan sonra isale kanalına geçişi aşamasında sucul canlıların geçişini engelleyecek tedbirler alınacaktır. HES inşaatı, gerekse regülatörün yapımı esnasında suda meydana gelebilecek bulanıklığı önlemek amacıyla suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini değiştirmeyecek bir boru veya kanal yardımıyla, suyun bulanıklığa neden olacak bölgeden bypass edilerek suyun bulanmayacağı şekilde dere yatağına verilmesi sağlanacaktır ve bu konu ile ilgili gerekli tedbirler alınacaktır. 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında ana su kaynağı amacı dışında (proje dışı) herhangi bir amaçla kullanılmayacaktır. Projenin ömrünü tamamlaması veya herhangi bir şekilde kullanılmaması halinde dere projeden önceki haline getirilecektir. Sanat yapıları rekreasyon amaçlı bölgeye kazandırılacaktır. 3
İnşaat aşamasında oluşacak kazı fazlası malzeme, topografik yapıya uygun ve emniyetli tarafta kalacak şekilde şevlendirilmesi suretiyle depolanacaktır. İnşaat çalışmaları sırasında regülatör ve su alma yapısı, santral ve kuyruk suyu kanalı dere yatağı derivasyon kanalları kazılarında ortaya çıkacak agrega olarak kullanılabilir malzemeler dışındaki kazı fazlası malzemeler, regülatör temeli dolgu ve sıkıştırma işlerinde, temel ve çukur kısımların dolgusunda, tesis içi yolların yapım işlemlerinde ve çevre düzenleme çalışmalarında kullanılması planlanmaktadır. Faaliyet alanı ve çevresindeki akarsuların ve mevsimsel akış gösteren kuru dere yataklarının faaliyet sırasında zarar görmemesi için dere yataklarına ve dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere pasa malzeme, hafriyat atıkları, katı ve sıvı atıklar atılmayacak, dere yatakları değiştirilmeyecek ve çevre kirliliği engellenecektir. Projenin orman sayılan alanlardan geçtiği yerlerde toprakça fakir, taşlık-kayalık alanların seçilmesine özen gösterilecek, mümkün mertebe ağaç kesiminden kaçınılacak, orman sayılan alanlarda izne konu edilecek tesislerin inşası esnasında çıkan kazı fazlası malzemelerin depolanması izne konu edilecek tesisler dışından kesinlikle pasa, atık veya herhangi bir malzeme döktürülmeyecektir. İnşaat çalışmaları sırasında iletim kanalı, yükleme havuzu ve santral yapımında patlayıcı madde kullanılacaktır. Yapımı planlanan diğer ünitelerin inşasında iş makineleri kullanılacaktır. Proje kapsamında kontrollü patlatma yapılacaktır. Patlatma işleminde patlayıcı madde olarak Anfo ve dinamit, ateşleyici olarak gecikmeli kapsül kullanılacaktır. Patlatma işlemi için vagondrill kullanılacak olup, vagondrill ile açılacak deliklere yerleştirilen patlayıcıların patlatılması ile malzeme alınması planlanmaktadır. Patlayıcı yerleştirilen deliklerde çok iyi sıkılama yapılarak parça savrulma riski önlenecektir. Patlatma işleminde geciktirmeli kapsüller kullanılarak patlatma esnasında tehlikeli çok büyük taş parçalarının uzak mesafelere fırlaması engellenmiş olacak, sarsıntı ve vibrasyon etkisi hafifletilecektir. Oluşacak titreşim için gerekli önlemler alınacaktır. Patlayıcı maddeler proje sahasında depolanmayacaktır. Patlatma çalışmalarının yapılabilmesi için gerekli olan patlayıcı madde ruhsatı üretim çalışmalarına başlanmadan önce alınacak ve patlatmalar ehliyetli kişilerce ve gerekli emniyet tedbirleri alındıktan sonra yapılacaktır. Tüm patlatma işlemlerinde jandarma birimleri ile koordineli hareket edilecektir. Patlatma esnasında inşaat araç ve makinelerini işleten kişiler de dâhil olmak üzere kolayca duyulabilecek, yeterli sesi olan bir siren olacaktır. Çalıştırılacak olan bütün patlatma elemanları ilgili Devlet Otoriteleri nce teste tabi tutulan ve belgelendirilen kişilerden seçilecektir. Gerçekleştirilen bütün patlatmaların kaydı tutulacak ve bu kayıtlar her bir patlatmanın zamanını, yerini, tipini, kullanılan patlayıcı malzeme miktarını ve diğer her türlü gerekli bilgiyi içerecektir. 4
Patlatma işlemlerini izlemek için sismografik bir ekipman temin edilecek olup, yapılacak tüm patlatmalar izlenecektir. Gerçekleştirilen gevşetme patlatmaları esnasında, patlatma işlemlerinin yapıldığı yerlerde patlayıcı maddeler kesinlikle imha edilmeyecektir. Patlatma yapılacağı zaman anons ve duyuru yöntemleriyle, yöre sakinlerinin bilgilendirilmesi sağlanacaktır. İnşaat aşamasında oluşacak toz emisyonunu en aza indirmek için kamyonların kasaları branda ile örtülecek, arasöz ile su spreyleme yöntemiyle arazi nemlendirilecektir. İnşa çalışmalarının başlaması ile birlikte spreyleme işlemi eş zamanlı olarak devreye girecek inşa çalışmaları süresince uygulanacaktır. Açılacak sondajlar ile arazi ve laboratuvar deneylerinden elde edilecek sonuçlara göre heyelanlara karşı, taş tahkimat, istinat duvarı, gabion gibi önlemlerden uygun olanı tercih edilerek ıslah çalışmaları yapılacaktır. Proje kapsamında; İçme-kullanma amaçlı, Oluşacak tozun kontrolü amaçlı, Yıkama-Eleme tesisinde, Beton imalatında, Transmikserlerin yıkanması için su kullanımı olacaktır. Proje inşaat ve işletme aşamalarında gerekli içme-kullanma suyu ihtiyacını karşılamak için yatırımcı tarafından kiralanan tankerler vasıtası ücrete mukabil şehir şebekesinden Kumluca Belediyesince su verilecektir. Suyun kullanılması sonucu oluşacak evsel nitelikli atıksular için paket arıtma sistemi kurulacaktır. Arıtma tesisi proje inşaat aşaması ile eş zamanlı olarak işletmeye alınacaktır. Proje kapsamında kullanılan araziye atıksu deşarjı yapılamayacaktır. Proje kapsamında oluşan arıtma çamuru, en yakın lisanslı çamur bertaraf tesisine faaliyet sahibi tarafından taşınacaktır. Söz konusu projenin inşaatı aşamasında oluşacak olan atıklar; inşaat demiri, kalıplar için kullanılan kereste/tahta artıkları ve benzeri katı atıklardan oluşacaktır. Oluşacak bu atıklar hurda olarak toplanıp, geri dönüşümü mümkün olan katı atıklar yeniden kullanılmak üzere lisanslı kuruluşlara verilecektir. Ayrıca, toplanan kereste/tahta artıklarına talep olması durumunda civardaki köylülere verilecektir. Geri dönüşümü mümkün olmayan inşaat malzemesi atıkları ise bertaraf edilecektir. 5
Proje kapsamında; inşaat ve işletme aşamasında oluşacak personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atıklarla çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı araçlarla yatırımcı firma tarafından, Kumluca Belediyesi Katı atık düzenli depolama tesisine, ücret mukabilinde, bertaraf edilmek üzere taşınacaktır. İnşaat işlemleri sırasında çalışacak iş makineleri ve ekipmanların yakıt ikmalleri, yağ değişimleri, lastik, akü değişimleri gibi bakım işlemleri en yakın ruhsatlı yakıt istasyonunda / serviste gerçekleştirilecek olup, proje sahası içerisinde herhangi bir bakım işlemi yapılmayacaktır. Atık yağ oluşması durumunda katagorisine göre ayrı ayrı toplanacak ve kırmızı renkli ve üzerinde "Atık Yağ" ibaresi yer alan tank/konteynerlerde geçici depolanarak lisanslı araçlarla lisanslı bertaraf/geri kazanım tesislerine nakledilecektir. Ambalaj atıkları, evsel nitelikli katı atıklardan ayrı olarak ve ağzı kapalı kaplarda biriktirilerek lisanslı geri dönüşüm firmalarına verilecektir. Yaralanmalar olması durumunda; proje sahası içerisinde bulunan revirde ilk müdahale gerçekleştirilecek ve yaralının en yakın sağlık birimine sevki sağlanacaktır. İlk yardım müdahalesi gereken durumlardan kaynaklanacak tıbbi atıklar, diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak ve lisanslı geri kazanım/bertaraf tesislerine verilerek bertarafı sağlanacaktır. Proje alanında zorunlu durumlarda iş makinelerinden çıkabilecek kullanılamaz durumdaki lastikler ise lisanslı geri kazanım tesislerine verilip bertarafı sağlanacaktır. Sahada ömrünü tamamlamış pil ve aküler, ayrı toplanarak biriktirilerek pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce oluşturulacak toplama noktalarına teslim edilecektir. Proje tamamlandıktan sonra saha rehabilite edilecektir. Çevre sorunları göz önünde bulundurularak gerekli tüm önlemler titizlikle faaliyet sahibince alınacaktır. Bunlara ek olarak, talep doğrultusunda, köylüler tarafından sağlanan arsa üzerine ürettikleri yaklaşık 500 ton narı depolayabilecek büyüklükte soğuk hava deposu yapılacak ve söz konusu depoda köylüler imece usulü gönüllü olarak çalışacaktır. 6
BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI (Proje konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, projede kurulacak tesislere ait karakteristik verileri gösteren tablo (su alma kotu, türbin eksen kotu, brüt düşü, santral tipi, net düşü türbin tipi, ünite sayısı, ünite gücü, kurulu güç (MWm/MWe), firm enerji, sekonder enerji, toplam enerji, proje debisi, türbin verimi, jeneratör verimi, trafo verimi vb.), pazar veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri, (proje alanı ve çevresindeki su kaynaklarının görünebileceği, ölçekte renkli harita üzerinde su kaynakları yerleri ve proje alanına mesafeleri, rapor hazırlanırken proje kapsamındaki tüm işlemlerin dsi tarafından onaylanmış olan fizibilite raporuna uygun olarak hareket edilmesi ve buna ilişkin bilgi ve su kullanma anlaşması hakkında bilgi) Proje Konusu Faaliyetin Tanımı Dereköy Elektrik Üretim ve Ticaret Ltd. Şti. tarafından Antalya İli, Kumluca İlçesi sınırları içerisinde Alakır Çayı sularından faydalanılarak enerji üretimi amacıyla, toplam kurulu gücü 4,502 MWm / 4,007 MWe olan Dereköy Regülatörü ve HES projesinin tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır. Projeye ilişkin Yer Bulduru Haritası ekte verilmektedir (Bkz. Ek-1). Proje konusu faaliyet; 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği Ek II Seçme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi Madde 32 Kurulu gücü 0-25 MWm arasında olan nehir tipi santraller kapsamında değerlendirilmiş olup, 23.11.2009 yılında projeyle ilgili olarak Proje Tanıtım Dosyası hazırlanarak Antalya Valiliği ne (Mülga Antalya İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne) sunulmuştur. Valilik tarafından; 25.06.2010 tarih ve 6145 sayılı yazı ile Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir kararı verilmiştir. Söz konusu karara ilişkin Antalya 2. İdare Mahkemesine dava açılmıştır. 2010/1047 esas numaralı davada 26.04.2012 tarihinde 2012/705 karar numarası ile Alakır Vadisinin ekolojisi ve içerdiği yapılar dikkate alındığında önemli çevresel etkiler olacağı anlaşıldığından, bu etkilerinin en aza indirilmesinin sağlanabilmesi için çevresel etki sürecine dâhil edilerek ÇED raporu hazırlatılması gereken bir proje olduğu belirtilmiş ve ÇED Gerekli Değildir Kararı iptal edilmiştir. Bu kapsamda; 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği ne Tabi Projeler, Madde7-(1) b) Seçme Eleme Kriterlerine tabi olup, "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir" kararı verilen projelere, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanması zorunludur hükmü gereğince çalışmalar başlatılmıştır. Kapsam Belirleme ve İnceleme Değerlendirme Komisyonunu tarafından belirlenen özel format doğrultusunda işbu ÇED Raporu hazırlanmıştır. Proje sahası, Antalya O24-c4 numaralı paftada yer almaktadır. Proje alanını ve yakın çevresini gösterir 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita ekte verilmektedir (Bkz. Ek-2). Antalya İli, Kumluca İlçesi sınırlarında bulunan proje alanı, ilçe merkezinin kuzeyinde, kuş uçuşu 25 km mesafededir. Projenin ismini aldığı Dereköy, yapımı planlanan regülatörün kuş uçuşu 18 km kuzeyinde yer almaktadır. 7
Antalya il merkezinden D400 boyunca ilerleyerek Kemer İlçe merkezine ardından Ovacık Köyü yolu üzerinden Altınyaka yoluna dönülerek yaklaşık 125 km yol ile Altınyaka Köyüne ulaşılabilmektedir. Proje kapsamında mansap köy yollarında iyileştirme yapılması talebi olursa söz konusu talebin gerçekleştirilmesi düşünülmektedir. Regülatör alanına en yakın yerleşim yeri 350 m kuzeydoğu yönünde bulunan Havutönü Damları ve 1.250 m uzaklıkta, güneybatı yönünde bulunan Yukarıuzundamlar Mahallesidir. Regülatör yerinin doğusunda Andızlı Mevkii, batısında Merdeklialanı Mevkii bulunmaktadır. Santral yerine ise en yakın yerleşim yerleri kuş uçuşu 200 m güneybatısında bulunan Camiyanı Mahallesi, kuş uçuşu 450 m kuzeyinde bulunan Aşağıuzundamlar Mahallesi ve kuş uçuşu 300 m güneydoğuda Yanıklar Mahallesidir. Proje kapsamında regülatör ve su alma yapısı, çökeltim havuzu, iletim kanalı, yükleme havuzu, cebri boru ve santral yapılacaktır. Projede kurulacak tesislere ait karakteristik verileri gösteren tablo aşağıda verilmektedir. Tablo 1 Projede Kurulacak Tesislere Ait Karakteristik Verileri TESİSLERİ KARAKTERİSTİK VERİLER REGÜLATÖR Talveg kotu 396 m Tipi Beton, dolu gövdeli Proje debisi 8 m 3 /s Kret kotu 407 m Uzunluğu 110 m ÇÖKELTİM HAVUZU Efektif boyu 50 m Havuzda su yüksekliği 4 m Bölme adedi 2 Bölme genişliği 4.17 m Havuzda su hızı 0.24 m/s İLETİM KANALI Tipi Trapez kanal Kapasitesi 8 m 3 /s Uzunluğu 2930 m Eğimi 0.0005 YÜKLEME HAVUZU Uzunluğu 65.0 m Genişliği 5.2 m Derinliği (ortalama) 5.0 m CEBRİ BORU Çapı 1.3 m Uzunluğu 260 m TÜRBİN Tipi Francis Ünite adedi 2 Ünite güçleri 2 004 kw Net düşü (proje debisi için) 56.918 m GENERATÖR Ünite adedi 2 Ünite güçleri 2 250 kva Anma gerilimi 6.6 kv Güç faktörü 0.85 Verimlilik % 95 Frekans 50 Hz 8
ANA TRANSFORMATÖR Ünite adedi 2 Ünite güçleri 2 250 kva Anma gerilimi 6.6/33 kv Tipi Harici yağlı Soğutma şekli ONAF Bağlantı şekli Y Nd 11 ENERJİ ÜRETİMİ Güvenilir enerji 7 694 426 kwh Sekonder enerji 11 113 699 kwh Toplam enerji 18 808 124 kwh İletim kanalı trapez tipinde inşa edilecek olup dik yamaçların olduğu yerlerde duvarlı kanal tipinde yapılacaktır. Canlıların zarar görmemesi için trapez kanalın çevresine tel örgü çekilecek, duvarlı kanalın üstü ise kapaklarla kapatılacaktır. Kanal güzergâhında canlı geçişlerinin olduğu yerlerde gereken düzenlemeler yapılacaktır. Dereköy Regülatörü ve HES Projesi, nehir tipi hidroelektrik santral olarak tasarlanmıştır. Nehir tipi santrallerde su tutulması sebebiyle dere yatağında kabarma alanı oluşur, göl alanı oluşması söz konusu değildir. Söz konusu projede, kabarma ile herhangi bir yerleşim yeri ve/veya yapı su altında kalmayacaktır. Dereköy Regülatörü ile çevrilen Alakır Çayı suları elektrik üretimi için türbinlenecek olup kimyasal değişim olmaksızın aynı miktarda regülatör aksından yaklaşık 3 km sonra çaya iade edilecektir. Proje Alanı ve Çevresindeki Yüzeysel Su Kaynaklarının Gösterir 1/25.000 Ölçekli Renkli Harita ekte verilmektedir (Bkz. Ek-3). Söz konusu su kaynakları, proje alanına mesafeleri ve konumları aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 2 Proje Alanı ve Çevresindeki Yüzeysel Su Kaynakları, Proje Alanına Mesafeleri ve Konumları Proje Ünitesi Yüzeysel Su Kaynağı Proje Ünitesine Göre Konumu Mesafesi (m)* Gönençay Kuzey 15 Alakır Çayı Üzerinde - Kuvvettaş Deresi Regülatör (Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere) Batı 460 Yelektaş Deresi (Gönençay kolu, mevsimsel akışlı dere) Doğu 1650 Gönençay kolu, mevsimsel akışlı dere Doğu 530 Kuvvettaş Deresi Hazır Beton ve (Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere) Batı 480 Y-E Tesisleri Gönençay Kuzey 130 Gönençay kolu, kuru dere Doğu 500 Kuvvettaş Deresi (Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere) Kuzeybatı 50 Kazı Fazlası Alakır Çayı Batı 10 Malzeme Alanı 1 Gönentaş Çayı Kuzeydoğu 500 Gönençay kolu, mevsimsel akışlı dere Doğu 850 Kazı Fazlası Malzeme Alanı 2 Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere (1) Kuzey 430 Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere (1) Kuzeybatı 50 Alakır Çayı Doğu 14 Yelektaş Deresi Doğu 1480 Gönençay kolu, mevsimsel akışlı dere Kuzeydoğu 850 Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere (2) Güneydoğu 175 Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere (3) Güneybatı 600 9
Alakır Çayı Batı 10 Kazı Fazlası Kızılboz Deresi Malzeme Alanı 3 (Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere) Doğu 450 Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere (3) Kuzey 480 Kızılboz Deresi Doğu 80 (Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere) Yükleme Mevsimsel akışlı dere Güneydoğu 340 Havuzu Gödene Çayı Güney 400 Alakır Çayı Batı 210 Kızılboz Deresi (Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere) Güney 13 Alakır Çayı Batı 10 Gödene Çayı Güney 320 Santral Zeytinli Deresi (Gödene çayı kolu, mevsimsel akışlı dere) Doğu 1730 İnağzı Deresi (Gödene çayı kolu) Güneydoğu 1120 Mevsimsel akışlı dere (Pazarcıkolu Deresi kolu) Batı 1630 Kuvvettaş Deresi (Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere) Batı 500 Gönençay kolu, mevsimsel akışlı dere Doğu 580 Yelektaş Deresi Doğu 1550 Mevsimsel akışlı dere Güneydoğu 390 İletim Kanalı Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere (3) Batı 310 Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere (2) Kesişmektedir - Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere (1) Batı 110 Gödene Çayı Güney 440 Kızılboz Deresi (Alakır çayı kolu, mevsimsel akışlı dere) Doğu 125 *Ek-3 te verilen proje alanı ve çevresindeki yüzeysel su kaynaklarının gösterir harita kullanılarak mesafeler ölçülmüştür. Planlanan iletim kanalı yapısı mevsimsel akışlı dere ile kesişmektedir. Bu kapsamda 09.09.2006 tarih ve 26284 sayı ile yürürlüğe giren ve Dere Yatakları ve Taşkınlar adı ile yayımlanan 2006/27 nolu Başbakanlık Genelgesi hükümlerine riayet edilecek ve inşaat başlamadan önce DSİ Genel Müdürlüğü gerekli görüş ve izinler alınacaktır. Proje kapsamında 64 m brüt, 56.918 m net düşü ve 8,00 m 3 tasarım debisi ile 7.694.426 kwh i güvenilir enerji, 11.113.699 kwh i sekonder enerji olmak üzere yılda toplam 18.808.124 kwh enerji üretilecektir. Dereköy Regülatörü ve HES Projesine ait Üretim Lisansı ekte verilmektedir (Bkz. Ek-4). Proje kapsamında üretilecek enerji, yaklaşık 12,55 km mesafede bulunan Ovacık Havza Trafo Merkezi ne aktarılacaktır. Üretilecek enerjinin nakli için yapılması düşünülen Enerji İletim Hatları bu proje kapsamında değerlendirilmeye alınmamış olup, 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği kapsamında ayrıca değerlendirilecektir. Proje ile ilgili olarak hazırlanan revize fizibilite raporu DSİ Genel Müdürlüğü Etüd ve Plan Dairesi Başkanlığı tarafından incelenmiş olup, 15.09.2008 tarih ve 10852 sayılı yazı ile uygun bulunmuştur. DSİ Genel Müdürlüğü Uygunluk Yazısı ekte verilmektedir (Bkz. Ek- 5). Bu rapor hazırlanırken söz konusu revize fizibilite raporundan yararlanılmıştır. Proje kapsamında Alakır Çayı sularının çevrilmesi sonucunda, regülatör yeri ile santral yeri arasında su kaynağını kullananların etkilenmemesi için Mansap Su Kullanım Hakları Raporu hazırlanmış olup, DSİ 13. Bölge Müdürlüğü ne sunulmuş ve onaylanmıştır (Bkz. Ek-6). 10
Proje formülasyonu, memba ve mansap mevcut su hakları ile ilgili olarak, ilgili Kurum ve Kuruluşların mevcut-mutasavver su haklarına riayet edilecektir. Dereköy Regülatörü ve HES Projesi ile Alakır Çayı sularından faydalanabilmek için Su Kullanım Hakları Raporu nun onaylanmasının ardından 26.06.2003 Tarih ve 25150 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Anlaşması imzalanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri uyarınca Dereköy Elektrik Üretim A.Ş. ile Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü arasında Dereköy Regülatörü ve Hidroelektrik Enerji Üretim Tesisinin Su Kullanım Hakkı ve İşletme Esaslarına İlişkin Anlaşma imzalanmıştır. Ankara 58. Noterliğince 02.11.2011 tarih ve 29764 sayı ile tecil edilen Anlaşma eklerdedir (Bkz. Ek-7). Doğabilecek her türlü hidrolojik, teknik ve ekonomik riskler yatırımcı firma tarafından yüklenilecek ve planlanan tesis Dereköy Regülatörü ve Hidroelektrik Enerji Üretim Tesisinin Su Kullanım Hakkı ve İşletme Esaslarına İlişkin Anlaşma hükümlerine göre işletilecektir. Proje kapsamında, 18.08.2009 tarih ve 27323 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Anlaşması imzalanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik kapsamında yer alan 7. Madde hükümlerine uyulacaktır. Dereköy Regülatörü ve HES Projesinin doğal ortama ve bölgenin hidrolojisine etkilerinin değerlendirildiği HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu (Bkz. Ek-8) ve proje kapsamında kullanılan alanların stabilize edilmesi, ekolojik koşullarının iyileştirilmesi ve kullanılır hale getirilmesi amacıyla Peyzaj Onarım Planı Raporu (Bkz. Ek-9) hazırlanmıştır. Proje ünitelerinin yapımında kullanılmak üzere 1 adet 200.000 ton/yıl üretim kapasitesine sahip Yıkama-Eleme Tesisi ile 1 adet 35 m 3 /saat üretim kapasitesine sahip Hazır Beton Tesisi kurulacaktır. Yapımı planlanan Yıkama-Eleme (Y-E) Tesisi, 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği, EK-II, Seçme-Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi, Madde 49; Madencilik projeleri, d bendi, Kırmaeleme-yıkama tesisleri (Ek-1 de yer almayanlar) kapsamında yer almaktadır. 35 m 3 /saat üretim kapasitesine sahip Hazır Beton Tesisi ise 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği, EK-II, Seçme- Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi, Madde 19 (Değişik:RG-30/6/2011-27980) Üretim kapasitesi 100 m³/saat ve üzeri olan hazır beton tesisleri, çimento veya diğer bağlayıcı maddeler kullanılarak şekillendirilmiş malzeme üreten tesisler, ön gerilimli beton elemanı, gaz beton, betopan ve benzeri üretim yapan tesisler. kapsamında yer almamaktadır. İnşaat aşamasında, regülatör ve su alma yapısı, santral ve kuyruk suyu kanalı dere yatağı derivasyon kanalları kazılarında ortaya çıkacak kum çakıl malzeme elendikten sonra Hazır Beton Tesisinde agrega olarak kullanılacaktır. Kazıdan çıkan malzeme miktarının yeterli olmaması durumunda, yakındaki ocaklardan malzeme temin edilerek beton üretimine devam edilecektir. 11
İnşaat için gerekli diğer malzemeler serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından saha girişinde hazır olarak teslim alınmak suretiyle tedarik edilecektir. Projenin inşaat aşamasında yaklaşık 50 personel, işletme aşamasında ise yaklaşık 10 personel çalışacaktır. Çalışacak personellerin tüm sosyal ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile bir sahada bir adet merkezi şantiye kurulması düşünülmektedir. Projenin Ömrü Dereköy Regülatörü ve HES in inşaat süresi yaklaşık 2 yıl, işletme süresi ise yaklaşık 49 sene olarak öngörülmektedir. Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri Dereköy Regülatör ve HES Projesinin amacı sadece enerji üretmektir. Türkiye de 2000-2011 yılları arası kurulu güç ve üretiminin yıllar itibariyle gelişimi Tablo 3 te verilmektedir. Tablo 3 Türkiye Kurulu Güç Ve Üretiminin Yıllar İtibariyle Gelişimi KURULU GÜÇ (MW) ÜRETİM (GWh) Yıllar Termik Hidrolik Jeoter.+rüz Toplam Artış% Termik Hidrolik Jeoter.+rüz Toplam Artış% 2000 16052.5 11175.2 36.4 27264.1 4.4 93934.2 30878.5 108.9 124921.6 7.3 2001 16623.1 11672.9 36.4 28332.4 3.9 98562.8 24009.9 152.0 122724.7-1.8 2002 19568.5 12240.9 36.4 31845.8 12.4 95563.1 33683.8 152.6 129399.5 5.4 2003 22974.4 12578.7 33.9 35587.0 11.7 105101.0 35329.5 150.0 140580.5 8.6 2004 24144.7 12645.4 33.9 36824.0 3.5 104463.7 46083.7 150.9 150698.3 7.2 2005 25902.3 12906.1 35.1 38843.5 5.5 122242.3 39560.5 153.4 161956.2 7.5 2006 27420.2 13062.7 81.9 40564.8 4.4 131835.1 44244.2 220.5 176299.8 8.9 2007 27271.6 13394.9 169.2 40835.7 0.7 155196.2 35850.8 511.1 191558.1 8.7 2008 27595.0 13828.7 393.5 41817.2 2.4 164139.3 33269.8 1008.9 198418.0 3.6 2009 29339,1 14553,3 868,8 44761,2 7,0 156923,4 35958,4 1931,1 194812,9-1,8 2010 32278,5 15831,2 1414,4 49524,1 10,6 155827,6 51795,5 3584,6 211207,7 8,4 2011 33931,1 17137,1 1842,9 52911,1 6,8 171638,3 52338,6 5418,2 229395,1 8,6 Kaynak: www.teias.gov.tr Ülkemizde gaz, petrol, kömür gibi fosil enerji yatakları oldukça sınırlı olması yüzünden ithal edilmektedir. Bu durum Türkiye yi enerji kaynakları bakımından dışa bağımlı bir ülke durumuna getirmektedir. Bu sebeple ülkemizdeki doğal kaynaklar tercih edilmelidir. Türkiye de teorik hidroelektrik potansiyel 433 milyar kwh, teknik olarak değerlendirilebilir potansiyel ise 216 milyar kwh olarak hesaplanmıştır. Avrupa Birliği nin yeşil enerji için uyguladığı vergi indirimleri ve destekleme politikaları ekonomik olarak potansiyelin artmasını sağlayacaktır. 12
Türkiye de işletmede olan 303 adet hidroelektrik santralin toplam kurulu gücü 17.372 MW ve ortalama yıllık üretimi ise 62.000 GWh olup, bu değer toplam teknik potansiyelin %28,7 sine karşılık gelmektedir. 1 Söz konusu proje, ülkemiz hidroelektrik potansiyelinin değerlendirilmesi sağlayan, Türkiye nin enerji ihtiyacını karşılamaya yönelik geliştirilen ve kamu yararı taşıyan HES projelerinden birisidir. Hidroelektrik santrallerin devreye girmesiyle dışa bağımlılığımız nispeten azalacak, ucuz enerji elde edilmiş olacaktır. Ayrıca ithal edilen doğalgaz, petrol yerine ülkenin kendi doğal kaynaklarımız kullanılmış olacaktır. Projeye konu olan nehir tipi santrallerin, kuruluş ve işletme giderleri düşük, çevresel etkileri sınırlı, az bir zaman zarfında inşa edilebilen, büyük ölçüde yerli ve ekonomik geri dönüşümü kısa süren tesislerdir. 2. Küresel ısınma ve buzulların erimesi sorununun Kyoto Protokolü gereğince ülkelere CO 2 emisyonlarını azaltma, dolayısıyla fosil yakıt kullanımını azaltma zorunluluğunu getirdiği, fosil yakıtların başında gelen fuel-oil ve doğal gaz gibi yakıtlar dikkate alındığında ülkemizin önemli ölçüde dışa bağımlı olduğunun görüldüğü, bu bağımlılığın azaltılmasının ülkemiz enerji kaynaklarının değerlendirilebilmesi ile mümkün olabileceği, bu yönüyle bakıldığında hidroelektrik santrallerinin önemli bir yenilenebilir enerji seçeneği olarak öne çıktığı, Türkiye nin enerji bakımından yurtdışı bağımlılığının azaltılması, etkin bir korumakullanma dengesinin kurulmasının yanı sıra çevre faktörlerinin de korunması suretiyle sağlanmasının mümkün olduğu, bu açıdan bakıldığında yenilenebilir enerji üretim potansiyeline sahip kaynakların kamu-özel sektör işbirliği ile değerlendirilmesinin teşvikinin önem taşıdığı, bu alandaki faaliyetlerin Kyoto Protokolü uyarınca fosil yakıtlara bağımlılığın azaltılması doğrultusundaki küresel eğilim ve politikalarla da uyumlu olduğu, nitekim hidroelektrik santrallerin çevre dostu olma özellikleri dikkate alınarak özellikle küçük ve orta ölçekli santrallerle gerçekleştirilen hidroelektrik üretiminin Avrupa Birliğince de teşvik edildiği hususları birlikte dikkate alınıp değerlendirildiğinde, hidroelektrik santrallerin kurulması sağlıklı ve sürdürülebilir bir ulusal kalkınma bakımından zorunluluk arz etmektedir. Bunlara ek olarak, projede çalışacak mühendis, teknisyen ve makine operatörleri gibi teknik personel ve vasıfsız işçilerin Antalya İli, Kumluca İlçesi yerleşim yerlerindeki yöre halkından karşılanmasına özen gösterilecektir. Böylece, ülke yüzeyine dağılmış çok sayı da küçük santralin, kırsal kalkınma ve istihdam bağlamında birkaç büyük santralden çok daha işlevsel olacaktır. 2 1 http://www.dsi.gov.tr/docs/hizmet-alanlari/enerji.pdf?sfvrsn=2, 2013 2 Nehir Tipi Santrallerin Türkiye nin Hidroelektrik Üretimindeki Yeri, Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: (7), Sayı: (2), Yıl: 2005 13
BÖLÜM II PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.I. Projenin Yeri (İlgili Valilik Veya Belediye Tarafından Doğruluğu Onanmış Olan Proje Yerinin, Lejant ve Plan Notlarının Da Yer Aldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı ve İmar Planları Üzerinde, Bu Planlar Yoksa Mevcut Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Gösterimi) Faaliyet alanının ülke ve bölge içindeki konumunu gösterir Yer Bulduru Haritası ekte verilmektedir (Bkz.Ek-1). Dereköy Regülatörü ve HES Projesi kapsamındaki tüm üniteler; Akdeniz Bölgesi, Antalya Bölüm, Antalya İli, Kumluca İlçesi sınırları içerisindedir. Proje sahası; Kumluca ilçe merkezinin kuzeydoğusunda, yaklaşık 25 km mesafededir. Proje alanını ve yakın çevresini gösterir 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita eklerde verilmektedir (Bkz. EK-2). Regülatör alanına en yakın yerleşim yeri 350 m kuzeydoğu yönünde bulunan Havutönü Damları ve 1.250 m uzaklıkta, güneybatı yönünde bulunan Yukarıuzundamlar Mahallesidir. Regülatör yerinin doğusunda Andızlı Mevkii, batısında Merdeklialanı Mevkii bulunmaktadır. Santral yerine ise en yakın yerleşim yerleri kuş uçuşu 200 m güneybatısında bulunan Camiyanı Mahallesi, kuş uçuşu 450 m kuzeyinde bulunan Aşağıuzundamlar Mahallesi ve kuş uçuşu 300 m güneydoğuda Yanıklar Mahallesidir. Proje Alanını Gösterir Fotoğraflar ekte verilmektedir (Bkz. Ek-10). Proje Alanı Şekil 1 Proje Alanını Gösterir Uydu Görüntüsü (1) 14
Şekil 2 Proje Alanını Gösterir Uydu Görüntüsü (2) Şekil 3 Proje Alanını Gösterir Uydu Görüntüsü (3) 15
Proje alanı Antalya-Burdur Planlama Bölgesine ait 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planında yer almakta olup söz konusu plana göre proje sahası orman alanları üzerinde bulunmaktadır. Onanlı 1/100.000 Çevre Düzeni Planı (ÇDP), Plan Lejantı ve Plan Hükümleri & Proje Alanını Gösterir ÇDP ekte verilmektedir (Bkz. Ek-11). Proje sahasına ait Çevre Düzeni Planı kesiti aşağıda verilmektedir. Şekil 4 Proje Sahasına ait Çevre Düzeni Planı Kesiti 1/25.000 Arazi Kullanım Haritasına göre proje sahasının üzerinde yer aldığı saha büyük toprak gruplarından kahverengi orman toprakları üzerinde yer almaktadır. Sahanın büyük bir kısmının arazi kullanım şekli orman olup diğer yerler kuru ve sulu tarım yapılmaya elverişlidir. Eğim ve erozyon zararı ile toprak yetersizliği ise sahanın diğer özellikleri arasında yer almaktadır. Projeye ait ünitelerin işlendiği 1/25.000 Ölçekli Arazi Kullanım Haritası ekte verilmektedir (Bkz. Ek-12). Proje alanı içerisinde tabiat varlığı ve doğal sit bulunmadığına ilişkin T.C. Antalya Valiliği-Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünden alınan yazı ekte verilmektedir (Bkz. Ek-21). Ayrıca, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü görüşünde, proje alan yüzeyinde 2863 sayılı yasa kapsamında herhangi bir kültür varlığına rastlanılmadığı ve tescil edilmiş herhangi bir koruma alanı, sit alanı dâhilinde kalmadığı belirtilmiştir. 2863 sayılı Kanunun 4. maddesi gereğince herhangi bir kültür varlığına rastlanması durumunda Mülki İdare Amirliği ne veya Müze Müdürlüğü ne haber verilecektir (Bkz. Ek-21). Bunlara ek olarak, proje sahasında 1 adet IV. grup arama ruhsat sahası, 1 adet IV. grup işletme ruhsat sahası ile 1 adet IV. grup arama ihalelik saha bulunduğu belirlenmiştir. Projenin sağlayacağı kamu yararı düşünülerek proje alanında Maden İşleri Genel Müdürlüğü (MİGEM) tarafından verilen ruhsatların faaliyetlerini etkilemeyeceği, kaynak kaybına neden olmayacağı belirlenmiş ve MİGEM tarafından sakınca bulunmadığı tespit edilmiştir (Bkz. Ek-21). 16
II.2. Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının ve Varsa Memba ve Mansabındaki Diğer Projelerle Birlikte Vaziyet Planı Üzerinde 1/25.000 lik Haritada Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri Proje Kapsamında Yer Alan Geçici ve Nihai Depolama Alanlarının 1/2000, 1/5000 ve/veya 1/1000'lik Haritalar Üzerinde Gösterimi), Şantiye Yerleşim Planı, Hafriyat Döküm Sahaları, Regülatör, İletim Tüneli/Kanalı, Yükleme Havuzu, Cebri Boru, Santral Binası, (Birbirleri ile Olan Mesafeleri de Belirtilmesi), Kırma- Eleme ve Beton Santrali (Yapılması Düşünülüyorsa) v.b. Yapılara Ait Plan ve Kesitler İle Yağış Alanı ve Akım Gözlem İstasyonlarını Gösterir Çizimler Teknik Resim Standartlarına Uygun Olarak, Proje Ünitelerinin Yerlerini (Koordinatlarını) İçeren Sayısal CD (ED 50 Formatında) Proje kapsamında regülatör, su alma yapısı, çökeltim havuzu, iletim kanalı, yükleme havuzu, cebri boru ve santral yapılacaktır. Ayrıca, ünitelerin inşasında kullanmak üzere 1 adet 200.000 ton/yıl üretim kapasitesine sahip Yıkama-Eleme Tesisi ile bir adet 35 m 3 /s üretim kapasitesine sahip Hazır Beton tesisi kurulacaktır. İnşaat aşamasında çalışacak personellin tüm sosyal ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile bir adet merkezi şantiye kurulacaktır. Şantiye içerisinde yemekhane, yatakhane, tuvalet, banyo, revir gibi yapılar yer alacaktır. Proje kapsamındaki tüm yapıların işlendiği 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita ekte verilmektedir (Bkz. EK-2). Yaklaşık 396 m talveg kotunda yer alacak regülatörün uzunluğu 110 m olarak seçilmiştir. İki bölümden oluşacak çökeltim havuzunun bölümlerinden her biri 4.17 m genişlikte, efektif boyu 50 m ve su yüksekliği yaklaşık 4 m olacaktır. Regülatör alanının güneydoğusunda yaklaşık 50 m mesafede Hazır Beton Tesisi ve Yıkama- Eleme Tesisi alanı bulunacaktır. Regülatör ile çevrilen sular iletim kanalına alınacaktır. Alakır çayının sol sahilinde yer alan iletim kanalı, yaklaşık 2930 m uzunluğunda, yaklaşık 1,51 genişliğinde olması planlanmaktadır. İletim kanalının batısında, regülatör alanının yaklaşık 400 m güneybatısında, yaklaşık 2380 m 2 büyüklüğünde olan Kazı Fazlası Malzeme Alanı 1 yer alacaktır. Söz konusu alanın yaklaşık 470 m güneyinde ise Kazı Fazlası Malzeme Alanı 2 yer alacak olup büyüklüğü yaklaşık 10190 m 2 olacaktır. İletim kanalında taşınan sular yaklaşık 65 m uzunlukta, 5,2 m genişlikte ve 5 m derinlikte tasarlanan Yükleme Havuzuna alınacaktır. Yükleme havuzundaki suları santral binasına taşıyan cebri boru ise yaklaşık 260 m uzunlukta ve 1,3 m çapta olacak şekilde tasarlanmıştır. Yükleme havuzunun yaklaşık 150 m güneybatısında Santral binası bulunacaktır. Santral binası yaklaşık 343 metre kotunda yer alacaktır. Santral binasının kuzeyinde yaklaşık 90 m mesafede, yükleme havuzunun 160 m kuzeybatısında şantiye alanı yer alacaktır. Şantiye alanı yaklaşık 7200 m 2 alan üzerine kurulacaktır. Şantiye batı sınırında Kazı Fazlası Malzeme Alanı 3 yer alacak olup yaklaşık 2245 m 2 büyüklüğünde olacaktır. Proje kapsamındaki ünitelerin/yapıların kesin boyutları kati proje aşamasında belirlenecektir. Proje üniteleri, Hazır Beton Tesisi ve Yıkama-Eleme Tesisi ile Kazı Fazlası Malzeme Alanlarına ait Plan ve Kesitler ekte verilmektedir (Bkz.Ek-13). 17
Yapımı planlanan ünitelere en yakın yerleşim yerleri, konumları ve yaklaşık mesafeleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 4 Yapımı Planlanan Ünitelere En Yakın Yerleşim Yerleri, Konumları ve Yaklaşık Mesafeleri Proje Ünitesi Yerleşim Yeri Proje Ünitesine göre Konumu Yaklaşık Mesafe (m) Regülatör, Su Alma Yukarıuzundamlar Mah. Yapısı, Çökeltim (Çaltı Köyü) Güneybatı 1.250 Havuzu, Yıkama- Eleme Tesisi ve Havutönü Damları Kuzeydoğu 350 Hazır Beton Tesisi Havutönü Damları Kuzeydoğu 350 Yukarıuzundamlar Mah. (Çaltı Köyü) Batı 830 İletim Kanalı Aşağıuzundamlar Mah. (Çaltı Köyü) Batı 200 Camiyanı Mah. (Çaltı Köyü) Güneybatı 380 Yanıklar Mah. (Çaltı Köyü) Güney 400 Çulha Mah. (Çaltı Köyü) Güneybatı 900 Sarıağaç Alanı (Çaltı Köyü) Doğu 780 Yükleme Havuzu, Cebri Boru, Santral Kazı Fazlası Malzeme Alanı 1 Kazı Fazlası Malzeme Alanı 2 Kazı Fazlası Malzeme Alanı 3, Şantiye Camiyanı Mah. (Çaltı Köyü) Güneybatı 200 Aşağıuzundamlar Mah. (Çaltı Köyü) Kuzey 450 Yanıklar Mah. (Çaltı Köyü) Güneydoğu 300 Çulha Mah. (Çaltı Köyü) Güney 700 Yukarıuzundamlar Mah. (Çaltı Köyü) Güneybatı 870 Havutönü Damları Kuzeydoğu 800 Yukarıuzundamlar Mah. (Çaltı Köyü) Batı 750 Aşağıuzundamlar Mah. (Çaltı Köyü) Güney 450 Sarıağaç Alanı (Çaltı Köyü) Doğu 1000 Aşağıuzundamlar Mah. (Çaltı Köyü) Batı 100 Yanıklar Mah. (Çaltı Köyü) Güney 440 Çulha Mah. (Çaltı Köyü) Güney 870 Aşağıuzundamlar Mah. (Çaltı Köyü) Kuzey 250 Alakır Çayı üzerinde, membadan mansaba doğru Alakır 1-2, Kürce, Dereköy, Kozdere ve Çayağzı HES projeleri bulunmaktadır. Alakır Çayının yan kolu olan Balıklar Deresinde ise Balıklar Projesi yer almaktadır. Kürce HES yeri ile Dereköy Regülatörü arasında 450 metre, Dereköy HES ile Kozdere Regülatörü arasında yaklaşık 380 metre mesafe bulunmaktadır. HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu sonuna Kümülatif Etki Değerlendirme Raporu ilave edilmiştir. Kümülatif Etki Değerlendirme Raporunda en yakın yerleşimler üzerinde başka etkilerin meydana gelip gelmeyeceğinin değerlendirilmesi için planlanan projenin çevresindeki diğer projeler göz önüne alınarak çalışma yapılmıştır ve Dereköy Regülatör yerinde aylık bazda bırakılması gereken çevresel/ekosistem suyu miktarları belirlenmiştir. Ayrıca, söz konusu raporda Dereköy projesi memba ve mansabındaki diğer projelerle birlikte vaziyet planı üzerinde gösterimine yer verilmiştir (Bkz. Ek-8). Proje ünitelerinin yerlerini (koordinatlarını) içeren sayısal CD (ED 50 formatında) ekte verilmektedir (Bkz. Ek-14). 18
BÖLÜM III PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI III.I. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı, Finans Kaynakları, bu kaynakların nereden temin edileceği, Regülatör inşaatı sırasında çalışma alanını kuruda tutabilmek için önce çakıl geçidi inşa edilerek su bu geçitten derive edilecek ve regülatör inşaatının bir bölümü tamamlanacaktır. Daha sonra su alma yapısı inşa edilerek nehir suyu su alma ağzına çevrilecek ve regülatör inşaatının geri kalan bölümü tamamlanacaktır. Regülatör ve su alma ağzı inşaatının yedi ayda tamamlanacağı öngörülmüştür. Regülatör inşaatının takriben ortasında başlayacak olan çökeltim havuzunun altı ay süreceği tahmin edilmiştir. Kanal inşaatının on ay ve cebri boru inşaatının sekiz ayda tamamlanacağı varsayılmıştır. Santral binası inşaatının süresi bir yıl olarak tahmin edilmiştir. 3 Projenin gerçekleşmesi ile ilgili gerekli olan finans kaynakları faaliyet sahibinin özkaynakları ile karşılanacaktır. Projeye ait revize fizibilite raporunda, Proje Bedeli 8.247.366 TL, yatırım bedeli 9.030.866 TL olarak hesaplanmıştır. III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu, Projenin gerçekleşmesi ile ilgili İş Programı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-15). III.3. Projenin Fayda Maliyet Analizi, Fayda/maliyet (F/M) oranı, bir projenin ekonomik olarak uygulanabilir olup olmadığının bir göstergesidir. Bu oranın birden büyük olması projenin yararlı olduğunu göstermektedir. Projenin Yıllık Faydası DSİ tarafından hidroelektrik santralların ekonomik analizi için kullanılan firm (güvenilir) enerji birim faydası 6.0 cent/kwh, sekonder enerji birim faydası ise 3.3 cent/kwh değeri kullanılarak hesaplamalar yapılmıştır. 1 Dolar=1.54 TL olduğu kabul edilmiştir. Hesap sonuçları aşağıda verilmektedir. Güvenilir enerji faydası Sekonder enerji faydası Güvenilir enerji Sekonder enerji Güvenilir enerji faydası Sekonder enerji faydası Toplam fayda : 0.0924 TL/kWh : 0.05082 TL/kWh : 7 694 426 kwh : 11 113 699 kwh : 710 965 TL : 564 798 TL : 1 275 763 TL 3 Dereköy Regülatörü ve HES Revize Fizibilite Raporu 19
Projenin Yıllık Maliyeti Yıllık giderler, faiz, amortisman, işletme ve bakım giderleri ile yenileme giderlerinin toplamından oluşmaktadır. Yıllık toplam giderler 981.234 TL olarak belirlenmiştir. Fayda/Maliyet (F/M) Oranı Yıllık toplam fayda olan 1.275.763 TL nin yıllık toplam maliyet olan 981.234 TL ye bölünmesi ile söz konusu oran 1,30 olarak bulunmuştur. 4 III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri, Proje kapsamında mansap köy yollarında iyileştirme talebi olursa söz konusu talebin gerçekleştirilmesi düşünülmektedir. Ayrıca, talep doğrultusunda, köylüler tarafından sağlanan arsa üzerine ürettikleri yaklaşık 500 ton narı depolayabilecek büyüklükte soğuk hava deposu yapılacak ve söz konusu depoda köylüler imece usulü gönüllü olarak çalışacaktır. III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi için Zaruri Olan ve Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri, Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşebilmesi için zaruri olan ve proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi planlanan diğer ekonomik, sosyal ve altyapı projeleri bulunmamaktadır. III.6. Faaliyetin Etki Alanı içinde Kalan Yerleşim Birimlerine Ait Bilgilerin Verilmesi. Kamulaştırma, Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı, Kamulaştırma Kapsamında Halkı Bilgilendirme Yöntemlerine İlişkin Bilgi, Proje alanı yakın çevresinde Çaltı Köyü ne bağlı Yukarıuzundamlar, Aşağıuzundamlar, Yanıklar, Camiyanı ve Çulha Mahalleleri yer almaktadır. Söz konusu yerleşim yerlerinin konumları ve proje alanına yaklaşık mesafeleri Tablo 4 te verilmektedir. Ek-2 de verilen 1/25.000 Ölçekli Topografik Haritaya göre, en yakın yerleşim iletim kanalı yakınındaki Aşağıuzundamlar Mahallesi konutu olup yaklaşık 200 m batısında yer almaktadır. Proje sahası ile ilgili Antalya Orman Bölge Müdürlüğü den alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ve 1/25.000 ölçekli Meşcere Haritası ekte verilmektedir (Bkz.Ek- 16). Verilen haritaya göre yapılan çalışmada, projenin orman alanlarından geçen kısmının yaklaşık 33.000 m 2 olduğu belirlenmiştir. Proje sahasında kalan orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu 17. Madde gereğince Orman İzni Antalya Orman Bölge Müdürlüğü nden alınacaktır. 4 Dereköy Regülatörü ve HES Revize Fizibilite Raporu 20
Proje sahasında kalan şahıs arazisi, tarım veya mera arazisi olup olmadığı ve söz konusu arazilerin kesin miktarları kamulaştırma planı çalışmaları tamamlandığında belli olacaktır. Yapımı planlanan ünitelerin şahıs arazisinde kaldığı durumlarda kamulaştırma işlemleri, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 15/c (Değişik:10/5/2006-5496/5.md.) maddesi gereğince EPDK tarafından, 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu ile bu Kanunda çeşitli değişiklikler yapan 4650 Sayılı Kanuna göre gerçekleştirilecektir. 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 19. maddesi gereğince; kamulaştırma talepleri EPDK tarafından değerlendirilir ve uygun görülmesi hâlinde EPDK tarafından kamu yararı kararı verilir. Kamulaştırılan taşınmazın mülkiyeti ve/veya üzerindeki sınırlı ayni haklar, üretim veya dağıtım tesislerinin mülkiyetine sahip olan ilgili kamu kurum veya kuruluşuna, bunların bulunmaması hâlinde ise Hazineye ait olur. Proje için kullanılacak alan tarım alanları içerisinde ise tarım dışı amaçla kullanılabilmesi amacıyla 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümlerine, eğer kullanılacak alan mera, yayla, kışlak alanları ile umuma ait çayır ve otlak alanları içinde ise 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerine uyulacaktır. Gerekli izinler inşaat çalışması başlamadan önce T.C. Antalya Valiliği, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nden alınacaktır. Ayrıca, 22.03.1971 Tarihli 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve ilgili yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. III.7. Diğer Hususlar Bu bölümle ilgili değinilecek başkaca bir husus bulunmamaktadır. 21
BÖLÜM IV PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI (*) IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (Etki Alanının Nasıl ve Neye göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek) Proje konusu faaliyetten etkilenecek alanın belirlenmesinde; projenin inşaat ve işletme olarak 2 ayrı aşamada muhtemel olan çevresel etkileri ile ekonomik ve sosyal etkileri incelenmiştir. Söz konusu inceleme yapılırken yerleşim birimlerinin proje alanına mesafesi, faaliyetten etkilenecek alanın mevcut arazi kullanımı (tarım, mera, orman, su yüzeyi vb.) ve kalitesi, flora fauna yapısı gibi özellikleri göz önüne alınmıştır. Dereköy Regülatörü ve HES Projesi, nehir tipi hidroelektrik santral olarak tasarlanmıştır. Nehir tipi santrallerde su tutulması sebebiyle dere yatağında kabarma alanı oluşur, göl alanı oluşması söz konusu değildir. Söz konusu projede, kabarma ile herhangi bir yerleşim yeri ve/veya yapı su altında kalmayacaktır. Proje kapsamında, arazinin hazırlanması ve inşaat çalışmalarında gerçekleşen kazma, yükleme, taşıma gibi çalışmalardan kaynaklanacak gürültü, emisyon v.b. çevresel etkiler kısa süreli olup, bu etkiler inşaat çalışmalarının tamamlanması ile sona ereceğinden süreklilik arz etmeyecektir. Proje kapsamında inşaat aşamasında oluşacak gürültü ile etki alanı belirlenirken öncelikle muhtemel gürültü kaynaklarının gürültü seviyeleri 30.12.2006 Tarih ve 26392 Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmelik kapsamında belirlenmiş ardından 04.06.2010 Tarih ve 27601 Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında gürültü seviyesi mesafelere göre hesaplanarak geçici olarak etkilenebilecek alan bulunmuştur (Bkz. V.1.19.). İnşaat aşamasında oluşacak toz emisyonu için öncelikle kazı fazlası malzeme miktarı Fizibilite Raporu Keşif Cetvelleri baz alınarak yapılmış ardından 03.07.2009 Tarih ve 27277 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-12 de verilen toz emisyon faktörleri kullanılarak hesaplamalar yapılarak mesafe ve yönlere göre toz emisyonu hesaplanarak geçici olarak etkilenecek alan belirlenmiştir. Değerlendirme yapılırken en yakın duyarlı yapı (yerleşim yeri, bina) göz önüne alınmıştır. Söz konusu projenin doğal ortama ve bölgenin hidrolojisine etkileri ile etki alanı ise HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu kapsamında değerlendirilmiştir (Bkz. Ek-8). 22
IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı, IV.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler Proje kapsamında gerekli değerlendirmelerin yapılabilmesi için Meteoroloji Genel Müdürlüğü nden 1970-2011 yılları arasına ait Antalya Kumluca meteorolojik verileri alınmıştır. 1- Bölgenin Genel İklim Şartları Antalya ilinde Akdeniz iklimi hüküm sürer. Yazları sıcak ve kurak geçer. Yazın öğleden sonra meltem rüzgarı ile sahiller biraz serinler. Kış bol yağışlı geçer. Dağlara kar yağar. Antalya, sahilinde denize girilirken, dağlarında kayak yapılan dünyanın sayılı şehirlerinden biridir. Sıcaklığı -4.3 C ile 43.4 C arasında değişir. Kışın 10 dereceden aşağı soğuk çok nadirdir. Yağış ortalaması metrekareye 1070 milimetredir. 5 Antalya ili iklimi genel olarak Akdeniz iklimine girmektedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı olarak ifade edilen iklim tipi diğer bir değişle mutedil deniz ve sıcak deniz iklim sınıfına girer, daha iç kesimlerde ise soğuk ve yarı-kara iklim tipi görülmektedir. Yazın ortalama sıcaklık 30-34 derece arasındadır. Ocak ayında ise sıcaklık ortalama 9-15 derece arasında değişir. Şehirde kar yağması ve don gibi meteorolojik olaylar hemen hemen hiç olmaz. İlde yıllık ortalama nispi nem % 64 civarındadır. Antalya nın kıyı bölgesinde yazlar hem uzun hem de sıcaktır. Kışlar bile ılığa yakın serinlikte geçer. Yazın hiç görülmeyen yağmur, Aralık, Ocak ayları ile çok nadir olarak ilk ve sonbahar aylarında sağanak halinde yağar. Yılın ancak 40-50 günü kapalı ve yağışlıdır. Antalya, yılda ortalama 300 güneşli günü, 18.7 derece yıllık sıcaklık ortalaması ile yılın 12 ayı turizm hareketlerine açık, ender bölgelerden birisidir. Yılın en az dokuz ayı denize girilebilir. 6 Meteorolojik ve iklimsel özellikler bölümü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü nden alınan, Finike Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1970-2011) gözlem kayıtlarından yararlanılarak oluşturulmuş olup Onaylı Meteorolojik Bülten ekte verilmiştir. (Bkz.Ek-17). 2- Basınç Dağılımı Finike istasyonu uzun yıllar (1970-2010) gözlem kayıtlarına göre bölgede ortalama basınç yıllık 1012,0 hpa, maksimum basınç yıllık 1032 hpa, minimum basınç yıllık 989,7 hpa dır. 5 http://www.cografya.gen.tr 6 http://tr.wikipedia.org 23
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK DEREKÖY ELEKTRİK ÜRETİM Tablo 5 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri Aylar Ortalama Basınç (hpa) 1016,4 1014,9 1013,7 1011,6 1010,9 1008,2 1005,3 1006,1 1010,2 1013,9 1016,3 1016,9 1012,0 Maksimum Basınç (hpa) 1031,6 1032 1027,7 1026 1020,8 1016,9 1013 1012,8 1020,3 1024,2 1028,6 1031,4 1032 Minimum Basınç (hpa) 989,7 994,3 992,8 994,5 999,1 998,6 998,1 999,9 1002,6 1000,1 1000,5 995,8 989,7 İstasyon Adı: 17375-Finike, Denizden Yüksekliği:3 m, Enlem: 36, Boylam: 30 3- Sıcaklık Dağılımı Şekil 5 1970-2011 Yılları Arası Basınç Dağılımları Grafiği 1970-2011 yılları arası Finike Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama sıcaklık 18,9 C dir. En yüksek sıcaklık 43,9 C ile 2000 yılının Temmuz ayında, en düşük sıcaklık -2,2 C ile 1983 yılının Şubat ayında ölçülmüştür. Tablo 6 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Değerleri Aylar Ortalama Sıcaklık ( C) 11,1 11,3 13,2 16,5 20,7 25,3 28,1 27,8 24,4 20 15,4 12,4 18,9 Maksimum Sıcaklık ( C) 25,3 24 28 34,6 38,1 42,5 43,9 42,4 41,2 38,6 31,6 25 43,9 Minimum Sıcaklık ( C) -1,1-2,2 1 3,6 6,9 11,5 13,8 14,1 0 6 2,8-0,3-2,2 İstasyon Adı: 17375-Finike, Denizden Yüksekliği:3 m, Enlem: 36, Boylam: 30 24
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık DEREKÖY ELEKTRİK ÜRETİM 4) Yağış Dağılımı Şekil 6 1970-2010 Yılları Arası Sıcaklık Dağılımları Grafiği Finike Meteoroloji İstasyonu Uzun yıllar (1970-2011) gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama toplam yağış miktarı 77,88 mm dir. Günlük en çok yağış miktarı 248,6 mm ile Aralık ayında ölçülmüştür. Tablo 7 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri AYLAR Toplam Yağış Ortalaması (mm) 198,5 155 80,5 46,8 18,6 8,9 2,2 1,6 8,8 65,1 133,9 214,7 77,88 Günlük Maksimum Yağış (mm) 132,3 197,8 79,9 93,1 50,6 73 13,1 24,4 54 172,7 200,9 248,6 248,6 İstasyon Adı: 17375-Finike, Denizden Yüksekliği:3 m, Enlem: 36, Boylam: 30 Şekil 7 1970-2011 Yılları Arası Yağış Dağılımları Grafiği 25
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK DEREKÖY ELEKTRİK ÜRETİM 5) Ortalama Nispi Nem 1970-2011 yılları arası Finike Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama bağıl nem % 67,4 dir. Tablo 8 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu Bağıl Nem Değerleri Aylar Ortalama Nem (%) 69,8 70,1 70,7 69,5 69,1 63,2 62,2 63,6 65,2 67,7 68,4 69,7 67,4 Minimum Nem (%) 4 11 11 9 11 7 6 10 10 11 8 11 4 İstasyon Adı: 17375-Finike, Denizden Yüksekliği:3 m, Enlem: 36, Boylam: 30 Şekil 8 1970-2011 Yılları Arası Bağıl Nem Dağılımı Grafiği 6) Buharlaşma 1970-2011 yılları arası Finike Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre Yıllık Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması 148,81 mm dir. Günlük Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması 12.73 mm ile Eylül ayında görülmüştür. Aylar Ortalama Açık Yüzey buharlaşması (mm) Maksimum Açık Yüzey buharlaşması (mm) 45,4 50,6 87,6 111,1 158,8 206,1 244,1 223,9 171,7 116,3 62,1 45,2 148,81 5,7 6,5 8,8 25,4 11,6 13,1 15,5 13,6 13 10,5 7,1 4,8 12,73 İstasyon Adı: 17375-Finike, Denizden Yüksekliği:3 m, Enlem: 36, Boylam: 30 26
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık DEREKÖY ELEKTRİK ÜRETİM Şekil 9 1970-2011 Yılları Arası Buharlaşma Grafiği 7) Sayılı Günler 1970-2011 yılları arası Finike Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yağışın 0,1 mm, ve büyük olduğu günler sayısı yıllık ortalaması 6,21, kar yağışlı günler sayısı yıllık 0,1, kar örtülü günler olmayıp, sisli günler sayısı yıllık 0,2, dolulu günler sayısı yıllık 1,9 ve kırağılı günler sayısı yıllık 4,4 olarak ölçülmüştür. Tablo 9 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler AYLAR Kar Yağışlı Günler Sayısı 0,1 0 0 0 0,1 Kar Örtülü Günler Sayısı 0 Sisli günler Sayısı Ortalaması 0 0 0,1 0 0,1 0 0 0,2 Dolulu Günler Sayısı Ortalaması 0,4 0,5 0,2 0,1 0,1 0 0 0,1 0,1 0,4 1,9 Kırağılı Günler Sayısı Oratalaması 1,7 1,4 0,7 0,1 0,5 4,4 Orajlı Günler Sayısı Ortalaması 3,8 3,4 2,6 2,2 2,4 2 1,1 1 1,4 3,4 3,3 4 30,6 İstasyon Adı: 17375-Finike, Denizden Yüksekliği:3 m, Enlem: 36, Boylam: 30 27
Şekil 10 1970-2011 Yılları Arası Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler Dağılımı 8) Maksimum Kar Kalınlığı 1970-2011 yılları arası Finike ili Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına kar yağışlı günler sayısı 0,1 dir. Buna göre toplam yıllık maksimum kar kalınlığı olabilecek kadar kar yağışı yoktur. 9) Rüzgar Dağılımı Yıllık, Mevsimlik, Aylık Rüzgar Yönü 1970-2011 yılları arası Finike Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre rüzgarın esme sayıları toplamı Tablo 10 da verilmektedir. 28
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK TOPLAM DEREKÖY ELEKTRİK ÜRETİM Tablo 10 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu Esme Sayıları Toplamı N Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NNE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı ENE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı E Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı ESE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SSE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı S Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı SW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı WSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı W Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı WNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı NW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 3329 2867 3044 2855 2786 2666 2496 2587 2992 3344 3424 3236 35626 1764 1682 1937 2272 2541 2512 2609 2341 1908 1726 1444 1582 24318 563 495 695 865 1232 1199 1500 1272 752 610 585 691 10459 552 619 823 937 1748 1752 2065 1155 791 723 471 419 12055 240 271 383 652 1013 1127 1004 699 564 307 205 174 6639 392 560 678 950 1380 1795 1705 1204 937 713 343 366 11023 488 505 775 952 1490 1563 1420 1192 852 756 657 450 11100 1584 1768 2395 2655 2941 2876 2930 2389 1992 1816 1653 1257 26256 1610 1834 2371 2381 2432 2610 2855 3053 2884 2523 1898 1289 27740 1895 1908 2640 2987 3038 2683 2924 3033 2753 2603 2130 1679 30273 619 697 780 685 599 596 504 654 561 657 661 568 7581 778 950 965 1051 839 858 816 833 811 819 773 737 10230 265 242 270 230 202 282 225 279 257 259 319 313 3143 915 794 986 886 604 754 848 773 782 889 799 1096 10126 3993 3210 3205 2435 1988 1623 1721 2484 3146 3527 3695 4479 35506 NNW Yönünde Rüzgarın 12200 10032 9285 7428 6332 5238 5484 6950 7907 9815 11034 12572 104277 Esme Sayıları Toplamı İstasyon Adı: 17375-Finike, Denizden Yüksekliği:3 m, Enlem: 36, Boylam: 30 1970-2011 yılları arası Finike Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre 1. Derece hakim rüzgar yönü (NNW) Kuzey-KuzeyBatıdan Güney-GüneyDoğuya doğru, 2. Derece hakim rüzgar yönü (N) Kuzeyden Güneye doğru, 3. Derece hakim rüzgar yönü (NW) KuzeyBatıdan Kuzey-KuzeyDoğuya doğru, 4. Derece hakim rüzgar yönü ise (SSW) Güney- GüneyBatıdan Kuzey-KuzeyDoğuya doğrudur. Aşağıda esme sayılarına göre yıllık rüzgar diyagramı verilmiştir. 29
Şekil 11 1970-2011 Yılları Arası Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre esme sayıları mevsimlik olarak hesaplanmış ve aşağıda tabloda verilmiştir. Tablo 11 1970-2011 Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı KIŞ İLKBAHAR YAZ SONBAHAR N Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 9432 8685 7749 9760 NNE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 5028 6750 7462 5078 NE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1749 2792 3971 1947 ENE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1590 3508 4972 1985 E Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 685 2048 2830 1076 ESE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1318 3008 4704 1993 SE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1443 3217 4175 2265 SSE Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 4609 7991 8195 5461 S Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 4733 7184 8518 7305 SSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 5482 8665 8640 7486 SW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 1884 2064 1754 1879 WSW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 2465 2855 2507 2403 W Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 820 702 786 835 WNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 2805 2476 2375 2470 NW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 11682 7628 5828 10368 NNW Yönünde Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı 34804 23045 17672 28756 İstasyon Adı: 17375-Finike, Denizden Yüksekliği:3 m, Enlem: 36, Boylam: 30 30
Şekil 12 1970-2011 Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı 31
32
33
Şekil 13 1970-2011 Yılları Arası Aylık Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı Yönlere Göre Rüzgar Hızı 1970-2011 yılları arası Finike Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre rüzgarın esme hızları Tablo 12 de verilmektedir. 34
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ortalama Rüzgar Hızı DEREKÖY ELEKTRİK ÜRETİM Tablo 12 1970-2011 Yılları Arası Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızları N Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,5 1,5 1,4 1,2 1,1 1,1 1 1 1,1 1,2 1,3 1,4 1,2 NNE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,5 1,4 1,4 1,3 1,2 1,2 1,2 1,1 1,1 1,2 1,4 1,5 1,3 NE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,3 1,2 1,2 1,2 1,2 1,1 1 1 1,1 1,2 1,2 1,3 1,2 ENE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,3 1,3 1,3 1,3 1,2 1,2 1,1 1,1 1,2 1,2 1,3 1,3 1,2 E Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1,1 1 1 1 1,1 1 1,1 1,1 ESE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,2 1,4 1,3 1,3 1,4 1,3 1,3 1,2 1,3 1,2 1,2 1,2 1,3 SE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,4 1,5 1,6 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,3 1,4 1,5 SSE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,7 2 2 1,9 1,9 1,9 2 2 2,1 2 1,8 1,8 1,9 S Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 2,3 2,6 2,7 2,8 2,7 2,9 3 3,2 3,3 2,8 2,3 2 2,7 SSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 2,2 2,4 2,8 2,9 2,9 3 3,2 3,2 3,2 2,7 2,3 2,1 2,7 SW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 2,1 2,5 2,7 3,1 2,8 3 3,2 3,2 3 2,6 2,1 2 2,7 WSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı m/sn) 2 2,5 2,8 2,8 2,9 2,8 2,9 3 2,8 2,5 2,1 2,2 2,6 W Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,5 1,6 1,6 1,6 1,7 1,8 1,5 1,7 1,8 1,3 1,4 1,6 1,6 WNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı /sn) 1,4 1,5 1,4 1,3 1,5 1,4 1,4 1,4 1,4 1,3 1,3 1,4 1,4 NW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn) 1,9 1,8 1,6 1,4 1,2 1,3 1,5 1,3 1,3 1,4 1,6 1,8 1,5 NNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı m/sn) 2 1,9 1,7 1,5 1,3 1,4 1,4 1,3 1,3 1,5 1,7 1,9 1,6 İstasyon Adı: 17375-Finike, Denizden Yüksekliği:3 m, Enlem: 36, Boylam: 30 Aşağıda esme hızlarına göre uzun yıllar ortalaması rüzgar diyagramı verilmiştir. Bu doğrultuda esme hızları en yüksek olan yönler (S, SSW, SW) Güney, Güney-GüneyBatı, GüneyBatı ve (WSW) Batı-GüneyBatı yönleridir. Şekil 14 Uzun yıllar esme hızlarına göre rüzgar hızları diyagramı 35
36
37
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık YILLIK ORT. DEREKÖY ELEKTRİK ÜRETİM Ortalama Rüzgar Hızı Şekil 15 Yönlere Göre Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı 1970-2011 Yılları Arası Finike Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama rüzgar hızı 2,0 m/sn dir. Tablo 13 1970-2011 Yılları Arası Aylık Ortalama Rüzgar Hızları AYLAR Ortalama Rüzgar Hızı (m/sn) 2,2 2,2 2,1 2 1,8 1,8 1,8 1,9 2 2 2 2,1 2,0 İstasyon Adı: 17375-Finike, Denizden Yüksekliği:3 m, Enlem: 36, Boylam: 30 38
En Hızlı Esen Rüzgarın Yönü En Hızlı Esen Rüzgar Yönü Ve Hızı Şekil 16 Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Grafiği Tablo 14 Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü AYLAR 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 YILLIK SW WNW NNW WSW WSW SW WSW WNW WSW W WSW SSE NNW Hızı 22 25,4 30 22,1 23,1 19,1 19,2 22,4 29,9 24,1 26,6 26,4 30 İstasyon Adı: 17375-Finike, Denizden Yüksekliği:3 m, Enlem: 36, Boylam: 30 Şekil 17 Maximum Rüzgar Hızı Grafiği 39
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Toplam DEREKÖY ELEKTRİK ÜRETİM Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı 1970-2011 yılları arası Finike Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama yıllık toplam fırtınalı günler sayısı 3,1, kuvvetli rüzgarlı günler sayısı 36,1 dir. Tablo 15 1970-2011 Yılları Arası Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları AYLAR Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması 0,5 0,5 0,5 0,3 0,2 0,1 0 0 0 0,1 0,4 0,5 3,1 Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması 3,2 3,2 3,5 4 3,1 3 2,8 2,8 2,7 2,2 2,3 3,3 36,1 İstasyon Adı: 17375-Finike, Denizden Yüksekliği:3 m, Enlem: 36, Boylam: 30 Şekil 18 Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları Grafiği Standart zamanlarda ölçülen en yüksek yağış miktarı, tekerrür grafikler Antalya İl sınırları içerisindeki Finike istasyonuna ait 1970-2011 yılları Meteorolojik Bülten ekte verilmektedir (Bkz.Ek-17). 40
IV.2.2. Jeolojik Özellikler IV.2.2.1. Bölgesel Jeoloji, Sahanın 1/25.000 Ölçekli Genel Jeoloji Haritası, Stratigrafik Kolon Kesitleri, Proje alanının içinde yer aldığı Batı Toroslar da Antalya Körfezi batısı ve civarında Beydağları otoktonu, Antalya napları, Likya napları ve Yeşilbarak napı yüzeylenir. Beydağları otoktonu Malm-Üst Kretase yaşlı neritik kireçtaşlarından oluşan Beydağları formasyonu, Paleosen yaşlı kireçtaşı-kumlu kireçtaşlarından oluşan Söbütepe formasyonu, Üst Lütesiyen-Priaboniyen yaşlı kalkarenit, kumtaşı, kiltaşı vb. kaya türlerinden oluşan Küçükköy formasyonu, Alt Miyosen yaşlı algli kireçtaşlarından oluşan Karabayır formasyonu ile kumtaşı, kiltaşı ve silttaşlarından oluşan Karakuştepe formasyonu ve Üst Burdigaliyen- Langiyen yaşlı konglomera ve kumtaşlarından oluşan Kasaba formasyonu ile temsil edilir. Antalya napları yapısal ve stratigrafik özelliklerine göre Üst Triyas-Üst Kretase kayalarından oluşan Çataltepe napı, Üst Permiyen-Üst Kretase kayalarından oluşan Alakırçay napı, Orta Kambriyen-Üst Kretase kayalarından oluşan Tahtalıdağ napı ile Tekirova ofiyoliti ve Kırkdirek formasyonundan oluşan Tekirova ofiyolit napı olarak bölümlendirilmiştir. Likya napları bu alanda yalnızca Jura-Kretase yaşlı çörtlü kireçtaşlarından oluşan Gülbahar napı ile temsil edilir. Ayrıca bölgede, Beydağları otoktonu ile Likya napları arasında, yanal yönlerde süreklilik sunan ve Üst Lütesiyen-Alt Miyosen yaşlı kırıntılılardan oluşan Yeşilbarak napı yer alır. Bölgenin batı kesiminde Beydağları otoktonu ve Likya napları, doğu kesiminde ise Antalya napları bulunur. Ayrıca, Beydağları otoktonu ile Likya napları arasında, yanal yönlerde süreklilik gösteren Yeşilbarak napı, Beydağları otoktonu ile Antalya napları arasında ise küçük boyutta Orta Eosen yaşlı kireçtaşı dilimi yer alır. Naplı yapıların egemen olduğu bölgede vahşi bir morfoloji egemendir. Proje sahasının gösterildiği 1/25.000 Ölçekli Genel Jeoloji Haritası Ek-18 de verilmiştir. Haritadan da görüleceği üzere bölgede Tesbihli, Gökdere, Karadere, Ballık, Tekedağı, Kırkdirek, Keçili formasyonları ve güncel oluşum olarak alüvyon bulunmaktadır. Tesbihli Formasyonu (Trat) Tabakalı çörtlerden oluşan formasyon, Alakırçay napının her iki istifinde(kumluca ve Alakırçay birimleri) yaygın olarak bulunan Tesbihli formasyonu yer yer Tahtalıdağ napında da görülür. Genelde Alakırçay grubunun tabanını oluşturur. Birimin Kumluca biriminin tipik formasyonu olan Jura-Kretase yaşlı Ballık formasyonundan ayırdı güçtür. Birim, ince-orta tabakalı, çoğun kızıl, kızıl kahve, yersel yeşil, gri, kirli sarı, mavi, siyah renkli radyolarit, çört ve şeyllerden oluşur. Birimin tabanında çörtlü kireçtaşı veya kalsitürbiditler görülebilir. Bazı alanlarda sinsedimenter kıvrımlıdır. Birim içinde seyrek de olsa bitümlü şeyl seviyeleri olağandır. Ender olarak diyabaz daykları ile kesilir. Birim yanal ve düşey yönde Gökdere, Çandır ve Karadere formasyonları ile giriklik gösterir. Kalınlığı 20-70 metre arasında değişir. Ladiniyen yaşlı kabul edilmiştir. Birim volkanizmanın zaman zaman etkin olduğu havza ortamında çökelmiştir. 41
Gökdere Formasyonu (Trag) Plaket görünümlü, mikrit ve çörtlü mikritlerden oluşan formasyon, Alakırçay napında yaygın olarak bulunur. Tahtalıdağ napında Üst Aniziyen-Noriyen, çoğun Gökdere formasyonu ile temsil edilir. Gökdere formasyonu ince-orta tabakalı, bej, krem, gri, açık gri renkli plaket görünümlü, çoğun çört yumrulu, bol radyolaryalı, mikritik dokulu, yersel halobialı kireçtaşlarından oluşur. Birim içinde kalkarenit, şeyl, tüfit vb. seviyeler görülebilir. Gökdere formasyonu içinde yer yer ammonitico-rosso fasiyesinde (hallstatt fasiyesi) ammonitli kırmızı renkli kireçtaşları bulunur. Formasyon seyrek olarak diyabaz daykları ile kesilir.birim yanal ve düşey yönde Tesbihli formasyonu, Çandır ve Karadere formasyonları ile giriktir. Tahtalıdağ napında birim üstten Tekedağı formasyonu ile geçişlidir. Kalınlığı 10-350 metre arasında değişir. Birimin yaşı Üst Aniziyen-Noriyen kabul edilmiştir. Birim volkanizmanın etkin olduğu duraysız havza ortamında çökelmiştir. Karadere Formasyonu (Trak) Bazik volkanitlerle temsil edilen formasyon, koyu kahve, koyu yeşil, yeşilimsi siyah, kızıl renkli, yastık yapılı alkalen özellikte bazalt, spilit ve spilitleşmiş bazaltlardan oluşur. Yer yer tabakalı çört, mikrit, şeyller ile seyrek aglomera ve tüfler kapsar. Yersel diyabaz dayklıdır. Formasyonun egemen kaya türünü oluşturan bazaltlar, plajioklas/andezin, ojit ve titanlı olivin minerallerinden oluşur. Az miktarda titano-magnetit ve losit içerir. Karadere formasyonu yanal ve düşey yönde Tesbihli, Gökdere ve Çandır formasyonları ile giriktir. Birim, bazen Resiyen-Senomaniyen yaşlı Tekedağı formasyonu tarafından uyumlu olarak örtülür. Kalınlığı 0-700 metre arasında değişir. Stratigrafik konumuna göre birim, Ladiniyen-Noriyen yaşlıdır. Karadere formasyonu, Aniziyen sonu, Ladiniyen başı platformun parçalanması sonucu açılmaya (riftleşmeye) bağlı olarak gelişmiş ve volkanizma Noriyen sonlarına kadar devam etmiştir. Alakırçay grubu üstte genelde Üst Kampaniyen-Maastrihtiyen yaşlı Keçili formasyonu tarafından uyumsuz olarak örtülür. Ballık Formasyonu (JKba) Tabakalı çörtlerden oluşan birim, Kumluca biriminin tipik formasyonudur. Formasyon ince-orta tabakalı, kızıl, kızıl kahve, yeşil, gri, koyu gri, sarımsı kahve vb. renklerde radyolarit, çört ve şeyllerden oluşur. Ballık formasyonu yer yer küçük mangan yumruları kapsar. Seyrek de olsa birim içinde sinsedimenter kıvrımlar bulunur. Altta Gökdere formasyonu ile geçişli, üstte Keçili formasyonu ile olası uyumludur. Yaklaşık 130 metre kalınlık gösterir. Ballık formasyonu, havza ortamında karbonat erime sınırı altında çökelmiştir. Tekedağı Formasyonu (JKt) Neritik kireçtaşlarından oluşan formasyon, orta-kalın tabakalı, bej, krem, kirli sarı, açık gri, açık kahve, yersel pembe, kirli beyaz renkli neritik kireçtaşlarından oluşur. Bazı alanlarda altta dolomitler veya megalodonlu ve mercanlı kireçtaşları kapsar. Üstte dolomit ve dolomitik kireçtaşı seviyeleri görülebilir. Birimin Malm yaşlı kireçtaşlarında oolitik kireçtaşları belirgindir. Alt Kretase kayalarında yer yer ince bitümlü laminalı seviyeler veya kıymıksı ayrılmalı kireçtaşları görülür. Üstte rudistli kireçtaşları ve kristalize kireçtaşları yaygındır. 42
Formasyon, altta genelde Gökdere formasyonu ile geçişli, seyrek olarak da Karadere formasyonu ile uyumludur. Üstte Keçili formasyonu tarafından uyumsuz olarak örtülür. Yaklaşık 1200 metre kalınlık gösterir. Kırkdirek Formasyonu (Kkm) Birim, ofiyolitli karmaşıktır. Serpantinit bir hamur içinde, değişik boyutta halobialı kireçtaşı, bitkili kumtaşı, şeyl, tabakalı çört, radyolarit, bazik volkanit, Jura-Kretase yaşlı neritik kireçtaşı, gabro, diyabaz, amfibolit vb. bloklar kapsar. Bazen Keçili formasyonuna ait dilimler de içerir. Ancak Keçili formasyonu, birim üzerinde bazı alanlarda uyumsuz olarak da görülebilir. Antalya napları arasında değişik boyutta tektonik dilimler halinde bulunur. Kalınlığı 0-600 metre arasında değişir. Ofiyolit napının kıtasal kabuk üzerine yerleşimine bağlı olarak Üst Senoniyen'de gelişmiştir. Keçili Formasyonu (Kk) Bloklu flişle temsil edilen formasyon, Antalya naplarını oluşturan tüm yapısal birimlerde bulunur. Keçili formasyonu Çataltepe napındaki Dereköy radyolaritini ve Yeniceboğazıdere formasyonunu olası uyumlu olarak örter. Tabanında kırmızı, pembe, yeşil, gri, kirli sarı renkli mikrit, çörtlü mikrit, radyolarit, çört, şeyl ve kalsitürbiditler kapsar. Üstte ofiyolit kırıntılı kumtaşı, kiltaşı, silttaşı, marn kumlu-killi kireçtaşları bulunur. Daha üstte ise Antalya naplarına ait olistolitler içeren olistostrom seviyesi ile sonlanır. Birim Alakırçay napını oluşturan yapısal birimler üzerinde uyumsuz olarak bulunur. Tabanında bazı alanlarda bol ofiyolit kırıntılı kumtaşı, konglomera, silttaşı, bazı alanlarda ise kalsitürbidit araseviyeli çörtlü mikrit ve mikritler (Narlı üyesi) bulunur. Birimin kırıntılı kayaları içinde Antalya napına ait değişik boyutta olistolitler yer alır. Bazı alanlarda, monojenik (salt serpantinit veya volkanit gibi) konglomera seviyeleri belirgin kalın düzeyler oluşturur. Yer yer mikrit, kalsitürbidit ve killi-kumlu kireçtaşı bant ve mercekleri içerir. Tahtalıdağ napında, bazı alanlarda kalsitürbiditler (Breş üyesi), bazı alanlarda kalsitürbidit araseviyeli marnlar, bazen de polijenik konglomeralarla başlar. Üstte bloklu fliş niteliğindedir. Tekirova ofiyolit napını oluşturan Kırkdirek formasyonu ve Tekirova ofiyoliti üzerinde bol ofiyolit malzemeli kırıntılılarla başlar. Yer yer salt diyabaz, gabro, serpantinit veya peridotit çakıllarından oluşan monojenik düzeylidir. Keçili formasyonu bol ofiyolit kırıntısı ve olistolitler içermesiyle tanınır. Sinsedimenter kıvrımlanma, faylanma ve ekaylanma gibi yapılar ile sık kanal dolguları kapsar. Alüvyon (Qal) Günümüz dere ve çay yataklarında ince şeritler halinde, ovalarda geniş alanlar halinde bulunur. Değişik boyutta blok, çakıl, kum ve çamur depolanmasından oluşur. Bölgenin genel stratigrafik kesitleri Şekil 19 da verilmiştir. 43
Şekil 19 Bölgenin Genel Stratigrafik Kesitleri 44
IV.2.2.2. Proje Alanı Jeolojisi, İnceleme Alanına Ait Büyük Ölçekli (1/5000 Ya Da Varsa 1/1000 Ölçekli) Jeoloji Haritası İle Proje Kapsamındaki Ünitelerin Kesitleri, Harita Ölçekleri ve Lejantları Metindekine Uygun Olmalı, Yapılan Büyütme ya da Küçültmeler Çizgisel Ölçekte Gösterilmeli, Jeolojik Harita ve Kesitlerin Harita Alma Tekniğine Uygun Olarak Hazırlanması Jeolojik Bilgilerin Formata Uygun Olarak Detaylandırılması), Regülatör Yeri Dereköy Regülatörü ve HES regülatör yeri Beydağları otoktonları üzerine uyumsuzlukla gelen Kırkdirek formasyonunda yer almaktadır. Birim, ofiyolitli karmaşıktır. Serpantinit bir hamur içinde, değişik boyutta halobialı kireçtaşı, bitkili kumtaşı, şeyl, tabakalı çört, radyolarit, bazik volkanit, Jura-Kretase yaşlı neritik kireçtaşı, gabro, diyabaz, amfibolit vb. bloklar kapsar. Formasyonun içindeki bazı büyük çaptaki gabrolar gözlenmiştir. Bazen Keçili formasyonuna ait dilimler de içerir. Ancak Keçili formasyonu, birim üzerinde bazı alanlarda uyumsuz olarak da görülebilir. Alakır çayı yatağında ince şeritler halinde gözlenen alüvyon, ovalarda geniş alanlar halinde bulunur. Değişik boyutta blok, çakıl, kum ve çamur depolanmasından oluşur. Regülatör yeri jeolojik kesitleri Ek-19 da verilmiştir. İletim Kanalı Sol sahilde 2.930 m uzunluğunda projelendirilen iletim kanalı Beydağları otoktonları üzerine uyumsuzlukla gelen Kırkdirek formasyonunda yer almaktadır. Birim, ofiyolitli karmaşıktır. Serpantinit bir hamur içinde, değişik boyutta halobialı kireçtaşı, bitkili kumtaşı, şeyl, tabakalı çört, radyolarit, bazik volkanit, Jura-Kretase yaşlı neritik kireçtaşı, gabro, diyabaz, amfibolit vb. bloklar kapsar. Formasyonun içindeki bazı büyük çaptaki gabrolar gözlenmiştir. Bazen Keçili formasyonuna ait dilimler de içerir. İletim kanalı jeolojik kesitleri Ek-19 da verilmiştir Cebri Boru Güzergahı Alakır çayı grubu içerisinde yer alan Ballık formasyonu altta Gökdere formasyonu ile geçişli, üstte Keçili formasyonu ile olası uyumludur. Tabakalı çörtlerden oluşan birim, Kumluca biriminin tipik formasyonudur Formasyon ince-orta tabakalı, kızıl, kızıl kahve, yeşil, gri, koyu gri, sarımsı kahve vb. renklerde radyolarit, çört ve şeyllerden oluşur. Ballık formasyonu yer yer küçük mangan yumruları kapsar. Kırkdirek formasyonun da görüldüğü cebri boru güzergahında Ballık formasyonu yaklaşık 130 metre kalınlık gösterir. Ballık formasyonu, havza ortamında karbonat erime sınırı altında çökelmiştir. Cebri boru güzergahı jeolojik kesitleri Ek-19 da verilmiştir Santral Yeri Santral yeri Beydağları otoktonları üzerine uyumsuzlukla gelen Kırkdirek formasyonunda yer almaktadır. Birim, ofiyolitli karmaşıktır. Serpantinit bir hamur içinde, değişik boyutta halobialı kireçtaşı, bitkili kumtaşı, şeyl, tabakalı çört, radyolarit, bazik volkanik, Jura-Kretase yaşlı neritik kireçtaşı, gabro, diyabaz, amfibolit vb. bloklar kapsar. Formasyonun içindeki bazı büyük çaptaki gabrolar gözlenmiştir. 45
Bazen Keçili formasyonuna ait dilimler de içerir. Ancak Keçili formasyonu, birim üzerinde bazı alanlarda uyumsuz olarak da görülebilir. Santral yeri jeolojik kesitleri Ek-19 da verilmiştir. IV.2.2.3. Kitle Hareketleri (Heyelan/Moloz Akması), Duyarlılık Analizi, Heyelan Risk Haritası, Heyelan Yağış İlişkisi Heyelanlar başlıca litolojik ve morfolojik faktörlerin etkisinde meydana gelmektedir. Toros Dağları nın Antalya Körfezi ndeki dirseğin batısı ve doğusu hem morfolojik hem de litolojik farklılıklar gösterir. Bu dirseklenmenin batısı daha çok karbonat ve volkaniklerin oluşturduğu Bey Dağları ile temsil edilir. Bu dağlık alanın zirve düzlükleri doğuya Antalya Körfezi ne ve güneye Akdeniz e doğru yüksek eğimli yamaçlara sahip drenaj sistemleriyle bağlanmaktadır. Bey Dağları nın söz konusu bu doğu yamaçları heyelan yoğunlaşmalarının gözlendiği bölgelerdendir 7 (Bkz. Şekil 20). Bey Dağları nda neritik kireçtaşlarından (Orta Triyas-Paleosen neritik ve palejik karbonatlar) oluşan litolojik birimler geniş alanlar kaplar. Daha çok bu birimlerin bulunduğu kesimler dağlık zirve düzlüklerini oluştururlar. Bu zirve düzlüklerinin sonladığı kesimlerde karbonat ve kırıntılılardan oluşan litolojik birimler yüzeylenir. Bu litolojik farklılıklar belirgin morfolojik sınırlarla ayrılırlar. Erken Triyas karbonat ve kırıntılılardan oluşan litolojik birimler üzerinde yamaç üniteleri şekillenmiştir. Bu yamaçlar yoğun bir dentritik akaçlama ağı ile kazılmıştır. Bey Dağları nın doğu yamaçlarında büyük alanlar kaplayan derin aktif ve eski kayma alanları bulunur. Bu bölgedeki büyük kaymalar Bey Dağları nı oluşturan neritik karbonatların altta bulunan kırıntılılar üzerinde kaymasıyla meydana gelir. Ayrıca yanal ve düşey yönde birbiriyle girik olan Gökdere, Tesbihli, Çandır ve Karadere formasyonlarından oluşan Alakırçay grubunda özellikle Çandır formasyonunda değişik boyutta heyelanlar yaygındır. 8 7 Türkiye Heyelan Envanteri Haritası Konya Paftası, MTA, 2009 8 Antalya İl Çevre Durum Raporu, 2011 46
Proje yeri Şekil 20 Proje Yerini Gösteren Heyelan Haritası IV.2.2.4. Proje Sınırları İçindeki Alan için Yamaç Stabilitesi, Yamaçlardaki Kayma Hareketlerini Gösteren Harita, Kayma Analizi (Hafriyat Atığı Olması Durumunda da Uygulanmalıdır), Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi ve yamaçlardaki kayma hareketini gösteren harita IV.2.2.3. başlığı altında verilmiştir. IV.2.2.5. Depremsellik Ve Doğal Afet Potansiyeli, Antalya ili Kumluca ilçesinde bulunan proje alanı, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına (1996) göre 2. derece deprem kuşağı içinde yer almaktadır. Antalya ili deprem haritası Şekil 21 de, proje alanını gösteren 1992 yılında MTA nın hazırladığı diri fay haritası Şekil 22 de verilmiştir. 2012 diri fay haritasında, proje alanının bulunduğu NJ 36-13 paftasında diri fay tespit edilmemiştir. 47
Proje kapsamında 14.07.2007 tarih ve 26582 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik ve 6/3/2007 tarihli ve 26454 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik hükümlerine titizlikle uyulacaktır. Şekil 21 Antalya İli Deprem Haritası 48
Proje yeri Şekil 22 Proje Yeri Diri Fay Haritası 49
IV.2.2.6. Jeoteknik Etüt Raporu (Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Detaylı Jeoteknik Etütleri), Proje kapsamında yapılacak yapılar için Bayındırlık ve İskan Bakanlığı nın (Afet İşleri Genel Müdürlüğü) 19.08.2008 tarih ve 10337 sayılı Genelgesi ve 11.11.2008 gün ve 13171 sayılı makam oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik etüt raporlarının 04.07.2011 tarih ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname doğrultusunda Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü ne onaylatılacaktır. IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikler (Yer Altı Su Seviyeleri, Halen Mevcut Her türlü Keson, Derin, Artezyen vb. Kuyu Emniyetli Çekim Değeri; Suyun Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik Özellikleri, Yeraltı Suyunun Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Debileri, Proje Alanına Mesafeleri), Proje alanı ve yakın çevresinde mostra veren jeolojik birimlerin hidrojeolojik özellikleri aşağıda açıklanmıştır: Tesbihli Formasyonu Birimlerin geçirimlilikleri çok düşük olduğundan formasyon geçirimsiz bir özellik göstermektedir. Gökdere Formasyonu Bünyesinde yer alan kırık-çatlak yapılarından dolayı karstik akifer özellik göstermektedir. Karadere Formasyonu Formasyon içerisindeki birimler masif bir yapı gösterdiğinden dolayı geçirimlilikleri çok düşüktür. Bundan dolayı geçirimsiz bir özellik göstermektedir. Ballık Formasyonu Birimlerin geçirimlilikleri çok düşük olduğundan formasyon geçirimsiz bir özellik göstermektedir. Tekedağı Formasyonu Bünyesinde yer alan kırık-çatlak yapılarından dolayı karstik akifer özellik göstermektedir. Kırkdirek Formasyonu Genelinde geçirimsiz bir özellik göstermektedir. 50
Keçili Formasyonu Genelinde geçirimliliği düşük birimlerden oluştuğundan yarı geçirimli bir özellik göstermektedir. Kuvaterner Alüvyon akifer içerisinde kil, kum ve çakıl seviyelerinin bölgelere göre farklılık gösterdiği gözlenmektedir. Alüvyon akiferin genelinde kil seviyeleri kum ve çakıl düzeyleri ile ardalanmalı şekilde bulunmaktadır. Bu durum, bazı alanlarda akiferin basınçlı bir karakter kazanmasına neden olmuştur. Marn, kil, silt ve çamurtaşları çalışma alanı genelinde geçirimsiz bir özellik göstermektedir. Kum ve çakıl gibi etek birikintileri topoğrafik olarak mostra verdiği alanlara bağlı olarak yüzey sularının yeraltına iletilmesinde köprü görevi yapmaktadır. Bununla beraber düşey ve yanal yöndeki dağılımına bağlı olarak yersel akifer özelliği göstermektedir. Antalya İlinde bulunan yeraltı suyu kaynakları aşağıda verilmiştir: 9 S.NO KAYNAK ADI 1. Aykırçay Kaynağı-Aykırçay 2. Akçapınar Kaynağı-Akçapınar 3. Bileydi Antalya 4. Beypınarı Gömbe 5. Bodemya Kaynağı-İslamlar 6. Balıklar Kaynağı-Karacaören 7. Çatalpınar Kaynağı-Gödene 8. Çokpınar Kaynağı-Kayabükü 9. Deregözü Kaynağı-Dereköy 10. Değirmenözü Kaynağı-Eskibağ 11. Dörtgözlü Kaynağı - Karayolu Köprüsü. 12. Dumlupınar Kaynağı-Küçüklü 13. Eylek Antalya 14. Evga Kaynağı-Sinanhoca 15. Ekizpınarı-Kızılcaköy 16. Fadıl Kaynağı-Arif Köyü 17. Gürkavak Kaynağı 18. Gökçesu Kaynağı - Kayadibi Fethiye 19. Gelinuçtu Kaynağı-Topallı 20. Hurma Pınarı Antalya 21. İngiliz Gölü Antalya 22. Karaağaç Kaynakları 23. Kocapınar Kaynağı-Adrasan 24. Kadıpınarı-Değirmendere 25. Kaşlıoğlu Kaynağı-Demirtaş 26. Kocadere Kaynağı-Fettahlı 27. Kızılöz Kaynağı-Hacıyusuflar 28. Kurbağalı Kaynağı-Haskızılören 29. Kalabatlı Kaynağı Topallı 9 Antalya İl Çevre Durum Raporu, 2011 51
30. Kurşunlu şelalesi-topallı 31. Kazanpınarları Elmalı 32. Kilise Pınarı-Kurşunlu 33. Kırkpınar Kaynağı-Kırkpınar 34. Kocapınar Kaynağı-Manay 35. Kırkpınar Kaynağı-Yeleme 36. Kürdeşen Pınarı-Yeleme 37. Karapınar Kaynağı-Yeşilyayla 38. Pınargözü Kaynağı-Gödene 39. Pınargözü Kaynağı-Değirmenözü 40. Sinadon Kaynağı-Çukurbağ 41. Sugözü Kaynağı-Çaltı 42. Sugözü Kaynağı-Çıplaklı 43. Sugözü Kaynağı-Değirmenlik 44. Soğucaksu-Yeniköy 45. Salur Pınarları-Finike 46. Sıtmagözü Kaynağı-ġahinler 47. Tekke Pınarları-Finike 48. Tekirova Su alma ağzı 49. Ulupınar Kaynağı Memba 50. Üzümdere Kaynağı-Üzümdere 51. Yarıkpınar-Yeleme 52. Süvariler Yaylası 53. Üzümlü Kaynağı Dim 54. Aksu Karayolu Köprü 55. Gürleyik Kaynağı Proje alanına kuşuçuşu yaklaşık 15-20 km mesafede ve proje alanının güneydoğusunda yeraltı kuyuları bulunmaktadır. 10 (Bkz. Şekil 23) Bu kuyularla ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir. Tablo 16 Proje Alanı Çevresinde Bulunan Yeraltısuyu Kuyuları Bilgileri No Kuyu No Adı Zemin Kotu (m) Derinliği (m) 1 - Gülcihan 0 28 2 2582 Madenli 0 318 3 45387 Hayat-Uluçınar 50 80 4 2581 Üçgüllük-Ekver 0 89 5 5969 Gökmeydan Batısı 0 181 6 5868 Çamçiftlik 0 362 7 45386 Hatay-Uluçınar 35 90 8 45385 Hatay-Uluçınar 80 120 9 - Arpa Çiftliği 0 56 10 45723 Uluçınar Sulama Koop. 38 116 10 http://geodata.ormansu.gov.tr/3d/indexv5.aspx 52
Şekil 23 Proje Alanı Çevresinde Bulunan Yeraltı Suyu Kuyuları 53
IV.2.4. Hidrolojik Özellikler (Yüzeysel Su Kaynaklarının Deniz, Göl, Akarsu ve Diğer Sulak Alanların Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik ve Ekolojik Özellikleri, Bu Kapsamda Akarsuların Debisi ve Mevsimlik Değişimleri, Taşkınlar, Su Toplama Havzası Oligotrofik, Mezotrofik, Ötrofik, Distrofik Olarak Sınıflandırılması, Sedimantasyon, Drenaj, Tüm Su Kaynaklarının Kıyı Ekosistemleri), Antalya İlinde bulunan başlıca akarsular aşağıda tablo halinde verilmektedir. AKARSU ADI TOPLAM UZUNLUĞU (km) Tablo 17 Antalya İlinde Bulunan Başlıca Akarsular ve Özellikleri İL SINIRLARI İÇİNDEKİ UZUNLUĞU (km) TOPLAM UZUNLUĞA ORANI (%) DEBİSİ (m3/sn) DÜDEN ÇAYI 14 14 100 25,19 AKSU ÇAYI 112 55 49 30,00 KÖPRÜ ÇAY 119 57 48 97,98 MANAVGAT ÇAYI ALARA ÇAYI 82 82 100 31,20 KARPUZ ÇAYI 30 30 100 4,70 KARGI ÇAYI 45 45 100 7,81 OBAÇAYI 12 12 100 1,96 DİM ÇAYI 28 28 100 15,61 SEDRE ÇAYI 21 21 100 2,83 BIÇKICI DERESİ 27 27 100 4,99 SALAMUR ÇAYI 20 20 100 1,12 ALAKIR ÇAYI 22 22 100 3,38 BAŞGÖZ ÇAYI 30 30 100 5,00 EŞEN ÇAYI 112,4 14,4 13 48,23 KORKUTELİ ÇAYI İL SINIRLARI İÇİNDE BAŞLANGIÇ VE BİTİŞ NOKTALARI Aşağı Mahalle A.Deniz (Antalya) Eğridir Gölü Akdeniz (Aksu) Yeşilbaş Mah. Akdeniz (Serik) 93 93 100 126,00 Simyon Yaylası Akdeniz (Manavgat) Dereyurt Yaylası Akdeniz (Alanya) Değirmen Taş. Akdeniz (Alanya) Sıçanlı Yaylası Akdeniz(Alanya) Avclar Mahallesi Akdeniz (Alanya) Alacami Akdeniz (Alanya) Tekne Dağı Akdeniz (Alanya) Soğuk Oluk Akdeniz (Gazipaşa) Taşkesiği Korkuteli Göksar Akdeniz (Finike) Başgöz Mahallesi Akdeniz (Finike) Karaçay Kayadibi- Akdeniz 35,5 35,5 100 1,16 Söbüce Yaylası Korkuteli Barajı Kaynak Antalya İl Çevre Durum Raporu 2010 KULLANIM Turizm - Su sporları, Turizm, Balıkçılık Su Sporları, Turizm, Balıkçılık - - - - Turizm, Balıkçılık - - - Balıkçılık - - - 54
Antalya ilinde, taşkınlarla bazı seneler artan, bazı seneler ise azalan ve genellikle senenin 8-10 ayında göl halini alan Karagöl ile gene senenin 6-7 ayında göl halini alan Avlan Gölü vardır. Karagöl de devamlı su altında bulunup göl durumunu koruyan saha 24,5 km 2, Avlan da ise 8,5 km 2 dir 11. Proje alanı ve çevresindeki Yüzeysel Su Kaynaklarının Gösterir 1/25.000 Ölçekli Renkli Harita ekte verilmektedir (Bkz. Ek-3). Ayrıca, söz konusu su kaynakları, proje alanına mesafeleri ve konumları Tablo 2 de verilmektedir. IV.2.5. Su Toplama Havzası İle İlgili, Projenin Gerçekleştirileceği Derelere İlişkin En Az 10 Yıllık Aylık Maksimum, Aylık Minimum Ve Aylık Ortalama Debilerinin m3/sn Olarak Verilmesi, Tablo 18 Dereköy HES Regülatör Yeri Aylık Minimum Debi Değerleri (m3/s) Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül 1978 2,46 2,46 2,14 2,73 6,88 4,60 5,41 5,41 4,60 4,08 4,08 1,89 1979 1,47 3,18 2,30 4,08 2,51 2,30 5,06 4,73 4,73 3,89 3,59 3,59 1980 2,51 2,09 2,09 8,99 4,08 4,40 3,18 1,84 4,73 5,06 5,06 5,06 1981 5,20 4,02 4,34 2,30 2,30 10,22 8,99 7,58 5,83 5,83 5,55 5,83 1982 3,96 3,96 5,69 3,23 11,72 6,95 5,27 6,95 6,27 5,91 5,91 5,91 1983 4,60 4,02 5,62 3,77 7,50 2,67 5,34 3,96 2,73 5,13 3,96 3,96 1984 3,41 4,27 3,89 3,89 3,53 6,72 6,57 6,20 5,83 5,06 5,06 5,06 1985 4,47 4,08 4,08 4,60 4,60 6,95 5,98 5,20 4,66 4,27 4,27 3,47 1986 2,62 2,62 2,95 2,95 4,08 4,66 4,08 3,83 3,47 3,47 3,65 2,46 1987 2,30 2,56 2,78 3,23 3,71 4,79 5,27 4,60 3,53 2,84 2,56 2,56 1988 2,56 2,35 2,84 2,84 2,56 8,56 6,88 4,79 3,59 3,00 2,56 2,14 1989 2,35 0,75 1,55 2,78 2,56 2,56 2,56 2,14 2,14 1,74 1,55 1,74 1990 1,70 1,89 2,24 2,51 2,09 3,18 2,89 2,89 2,35 1,84 1,60 0,95 1991 0,87 1,05 0,75 0,87 1,01 1,31 1,01 0,91 0,91 0,91 0,91 0,91 1992 0,75 0,75 1,42 0,84 0,84 0,75 0,75 2,09 1,14 1,14 0,96 0,96 1993 0,96 0,75 0,75 0,79 0,96 2,89 1,79 1,56 1,14 1,14 0,96 0,96 1994 0,96 0,96 0,75 1,02 2,14 1,44 0,75 1,79 0,96 0,96 0,75 0,75 1995 0,75 0,75 0,75 0,75 7,50 5,13 2,62 2,14 2,14 2,14 1,89 1,02 1996 1,02 0,75 1,44 1,66 1,89 3,65 2,35 2,14 2,14 1,44 1,44 1,23 1997 2,04 2,04 2,62 2,04 2,04 2,56 2,56 1,67 1,19 1,01 1,01 0,84 1998 0,75 3,18 2,46 2,51 2,24 6,72 3,65 3,00 1,94 1,94 1,67 1,42 1999 1,19 1,19 0,87 2,24 2,73 6,65 5,76 3,18 3,18 3,47 3,47 3,18 2000 2,04 2,04 2,62 2,04 2,04 2,56 2,56 2,56 1,48 1,28 1,48 1,29 2001 1,06 1,10 0,75 1,10 1,29 1,48 0,75 0,91 1,29 0,91 0,75 0,75 2002 0,75 0,75 3,83 3,65 2,89 3,96 4,02 3,29 2,89 2,30 2,62 1,89 2003 2,14 2,14 1,55 0,80 8,15 5,48 3,29 2,67 4,14 4,14 3,35 3,06 2004 2,56 2,09 2,09 2,84 5,41 4,47 4,14 3,83 3,83 2,89 2,89 2,89 2005 3,29 2,35 2,09 2,95 3,29 4,66 4,66 3,96 2,95 3,29 3,29 2,95 2006 2,30 2,30 2,30 2,30 2,89 2,89 3,18 2,56 2,56 2,30 2,30 1,79 2007 2,25 2,25 2,25 2,25 2,70 2,92 2,85 2,30 2,12 2,07 1,99 1,70 2008 1,82 1,82 2,44 2,56 2,58 3,46 3,10 2,17 2,06 1,93 1,93 1,65 2009 1,98 1,89 1,92 1,92 2,79 4,10 2,32 2,20 2,72 2,54 2,09 1,79 2010 1.02 1.02 5.59 4.13 3,57 3.57 2.75 1.96 1,70 1,70 1,07 1.02 2011 2.22 2.89 4.56 2.35 4.56 4.42 3.57 3.16 1.70 1,07 1,02 2.22 11 Antalya İl Çevre Durum Raporu 2011 55
Tablo 19 Dereköy HES Regülatör Yeri Aylık Maksimum Debi Değerleri (m 3 /s) Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül 1978 2,73 2,73 5,91 41,59 69,86 13,92 9,69 5,98 5,69 4,34 4,47 3,83 1979 47,12 65,91 39,20 95,64 19,30 10,13 6,72 12,80 10,13 5,06 4,14 4,14 1980 18,58 47,67 76,46 46,57 10,96 42,28 17,18 19,90 6,35 5,41 5,41 5,06 1981 5,83 18,11 35,75 94,09 34,95 18,11 11,91 15,08 7,58 6,13 5,83 7,19 1982 7,19 27,57 136,59 30,18 29,44 14,02 8,31 7,98 17,64 6,65 5,91 12,01 1983 24,52 16,84 16,17 17,30 41,59 29,15 7,34 5,34 14,23 27,00 5,13 3,96 1984 6,20 27,57 29,00 15,08 18,58 13,92 10,68 7,03 6,20 5,83 5,06 5,06 1985 4,47 10,22 5,91 23,46 27,57 8,07 11,72 8,23 7,50 5,41 5,41 4,79 1986 3,77 5,00 3,59 15,95 16,96 5,41 6,57 5,06 3,83 3,65 3,65 3,65 1987 3,96 3,47 2,78 77,86 6,35 30,63 6,35 7,11 4,60 3,06 2,84 2,56 1988 2,84 5,62 4,93 14,65 19,18 38,87 13,81 6,88 5,13 6,13 3,00 3,00 1989 2,78 125,09 27,00 3,00 3,59 5,13 3,29 2,56 2,14 2,14 1,94 1,94 1990 2,30 7,50 7,50 5,34 11,24 3,77 3,47 2,89 3,18 2,35 1,84 1,60 1991 1,89 1,05 4,66 1,16 1,31 1,31 2,67 9,60 1,29 0,91 0,91 0,91 1992 2,56 4,21 13,20 4,34 5,69 2,73 3,83 15,29 3,96 1,56 1,32 0,96 1993 0,96 6,65 2,89 11,72 6,20 22,67 3,47 4,86 2,62 1,32 1,14 0,96 1994 0,96 5,76 3,18 9,25 5,55 3,65 2,89 2,89 4,86 1,32 2,30 0,75 1995 8,65 22,93 4,73 90,52 12,40 25,88 6,95 3,29 2,14 2,35 2,14 1,66 1996 1,44 6,95 1,89 4,40 44,94 20,15 3,65 2,35 2,14 1,89 1,44 1,23 1997 2,62 3,18 4,08 3,47 4,27 4,93 3,83 1,94 1,94 1,19 1,01 0,84 1998 23,59 6,20 56,13 8,99 11,53 67,00 25,06 12,50 3,00 1,94 1,94 2,19 1999 2,19 3,65 32,91 362,03 146,02 8,65 15,51 5,76 3,47 3,47 3,47 3,47 2000 2,62 3,18 4,08 3,47 4,27 4,93 3,53 11,91 2,56 1,65 1,48 1,48 2001 3,53 2,35 1,69 2,09 8,99 2,35 1,69 4,21 1,29 1,29 0,91 0,75 2002 0,75 74,15 96,42 64,19 11,15 21,39 8,65 4,40 4,73 3,18 4,08 11,05 2003 3,29 20,02 17,53 48,41 146,66 30,93 7,19 4,66 23,32 4,14 3,89 4,73 2004 4,21 2,62 5,69 281,75 39,71 6,42 13,92 5,27 4,53 3,83 2,89 3,18 2005 3,96 20,15 11,91 9,60 27,00 7,66 5,06 4,34 3,29 3,29 3,29 3,65 2006 11,15 5,62 5,62 5,62 9,60 48,41 4,14 3,18 2,56 8,15 2,56 5,27 2007 6,89 6,43 3,71 4,41 5,27 11,96 4,00 2,85 2,30 4,12 2,41 3,16 2008 5,00 6,29 5,79 3,88 6,72 16,72 5,30 3,10 2,30 4,28 2,30 3,07 2009 4,60 10,01 4,28 13,04 12,10 18,47 7,86 9,03 3,09 5,06 2,72 11,51 2010 16.59 66.79 905.59 297.10 692.57 16,59 5.29 3.57 7.93 3,85 1,70 1,07 2011 31.43 31.68 917.58 189.74 57.16 18.20 16.59 15.8 6.97 3,16 1,70 2,35 DSİ Genel Müdürlüğü tarafından 1978-2011 yılları arası Regülatör Yeri Onaylı Aylık Ortalama Akım Verileri (m 3 /s) Ek-20 de ve Tablo 20 de verilmektedir. 56
Tablo 20 Regülatör Yeri Onaylı Aylık Ortalama Akım Verileri (m 3 /s) 57
IV.2.6. Projenin Yer Aldığı Havzanın Su Kullanım Durumu, (İçme Kullanma Suyu Amaçlı Herhangi Bir Su Kaynağı Havzasında Kalıp Kalmadığı, Yağış-Akış İlişkisi, Ekolojik Potansiyeli, Projenin Kurulacağı Su Kaynağının/Kaynaklarının Uzun Yıllara Ait Aylık Ortalama Değerleri (m3/sn) ), Proje alanı Batı Akdeniz Havzasında yer almaktadır. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı web sayfasında yayınlanan yüzeysel su kaynaklarını gösterir harita aşağıda verilmektedir. Proje Alanı Şekil 24 Proje Alanı ve Çevresindeki Yüzeysel Su Kaynaklarını Gösterir Harita DSİ 13. Bölge Müdürlüğünün görüşüne göre, proje alanı içme veya kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel su havzasında kalmamakta ve Alakır Çayı herhangi bir içme suyu kaynağını beslememektedir. DSİ 13. Bölge Müdürlüğü görüşü ekte verilmektedir (Bkz.Ek-21). Projenin kurulacağı Alakır Çayına ait 1978-2011 yılları arası ortalama debi değerleri Bölüm IV.2.5. te verilmektedir. Yağış-Akış İlişkisi, Ekolojik Potansiyeli 18 Haziran 2008 Tarihli Revize Fizibilite Raporu kapsamında DSİ Genel Müdürlüğünce uygun görülmüş olmasına rağmen regülatör yeri membasında debi ölçümleri yapılması nedeniyle regülatör yerine ait debiler yeniden hesaplanmıştır. Debi ölçümleri 2005 yılından itibaren Karaağaç mevkiinde yapılmakta olup yağış alanı 110,7 km 2 dir. Ölçülen debileri daha uzun süreli hale getirmek için havzada yapılan araştırma sonucu tespit edilen 808, 809 ve 818 nolu istasyonlarla bir dizi korelasyon yapılmıştır. 58
Hesaplarda en iyi ilişki 808 nolu istasyonla yapılan korelasyon sonucu tespit edilmesine rağmen istasyonun membasındaki Avlan gölü nedeniyle doğallığı bozulmuştur. Bu nedenle en iyi ikinci ilişkiyi veren 818 nolu istasyonla yapılan korelasyon denkleminin kullanılmasına karar verilmiştir. 818 nolu istasyonla yapılan korelasyon çalışması sonucu hesaplanan denklem kullanılarak debi değerleri 1978 yılına kadar hesaplanmıştır. Regülatör yeri yağış alanı 250,0 km 2 dir. Regülatör yeri ile debi Karaağaç mevkiinde yapılan ölçümler sonucu yaklaşık 2,7 m3/s lik baz akım tespit edilmiştir. Hesaplanan debi değerleri, regülatör yerinin ölçüm yeri mansabında olması nedeniyle direkt alan oranı ile yapılacak taşıma ile bulunan debilerden daha küçük ve güvenilir olmasını sağlamıştır. IV.2.7. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut Ve Planlanan Kullanımı, Varsa Havza Özelliği (İçme, Kullanma, Sulama Suyu, Elektrik Üretimi, Baraj, Göl, Gölet, Su Ürünleri Üretiminde Ürün Çeşidi ve Üretim Miktarları), Proje Alanının İçme ve Kullanma Suyu Temin Edilen Kıta İçi Yüzeysel Su Havzasında Kalıp Kalmadığı, Söz Konusu Derelerin Herhangi Bir İçme Suyu Kaynağını Besleyip Beslemediği, Söz Konusu Derelerden İçme Ve Kullanma Suyu Alınıp Alınmadığı, Antalya ilindeki akarsular Tablo 17 de görüleceği gibi turizm, balıkçılık ve su sporları gibi amaçlarla kullanılmaktadır. Ayrıca, ildeki akarsulardan faydalanmak için çeşitli baraj ve göletler yapılmıştır. Antalya ilinde, işletmede bulunan barajlar ve hidroelektrik santrallar ile özellikleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 21 Antalya İlinde Bulunan İşletmedeki Barajlar ve Hidroelektrik Santrallar ile Özellikleri Tesisin Adı Oymapınar Barajı Korkuteli Barajı Alakır Barajı Çayboğazı Barajı Dim Barajı Barajın Yeri Manavgat Korkuteli Kumluca Akarsuyu Manavgat Irmağı Korkuteli Çayı Alakır Çayı Amacı İnşaatın (başlama-bitiş) yılı Enerji Sulama+Taşkın+İçme ve Kullanma suyu Taşkın+Sulama Kaş ilçesi Gömbe beldesi Sancıkısık ve Kapaklı Çayları Sulama Alanya Dim Çayı Enerji- Sulama+İçmesuyu- Taşkın 1977-1984 1971-1976, 1967-1971 1986-2002 1997-2009 Gövde dolgu tipi Beton Kaya dolgu Kaya,Kum,Çakıl Kil çekirdekli Önyüzü Beton Kaplı Kaya Dolgu Gövde hacmi 0,575 hm 3 2,019 hm 3 1,6 hm 3 9418 hm 3 4,8 hm 3 Yükseklik (talvegden) Normal su kotunda göl hacmi Normal su kotunda göl alanı 155 m 50,2 m 44,5 m 67,7 m 123,50 m 235,996 hm 3 40,2 hm 3 39,960 hm 3 0 239,329 hm 3 4 km 2 2,414 km 2 3,188 km 2 0 5 km 2 Sulama alanı - ha 5986 ha 6752 ha 13593 ha 5312 ha Güç 540 MW - MW - MW - MW 38,25 MW Yıllık Üretim 1620 GWh -GWh -GWh -GWh 122 GWh Kaynak http://www2.dsi.gov.tr/bolge/dsi13/antalya.htm, 2013 59
Antalya ilinde bulunan işletmedeki göletler ve özellikleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 22 Antalya İlinde Bulunan İşletmedeki Göletler ve Özellikleri Göletin Adı Göletin Yeri Akarsu Amacı Gövde Depolama Aktif Ölü Yükseklik Yükseklik Sulama dolgu tipi hacmi Hacim Hacim talvegden temelden Alanı Kozağacı Korkuteli Çağman Homojen Sulama 3,87 hm 3 2,566 0,123 Göleti İlçesi Deresi Kil Dolgu hm 3 hm 3 23 m 23 m 555 ha Korkuteli Dikenli Dikenli Homojen Küçükköy Sulama 0,929 hm 3 0,666 0,065 Göleti Deresi Kil Dolgu hm 3 hm 3 Kasabası 21,5 m 24,5 m 300 ha Ekşili Göleti Cevizli Göleti Baranda (İslamlar) Göleti Yelten Göleti Hatipler Göleti Doyran Göleti Yeşilyayla Göleti Osmankalf alar Göleti Hacıbekar Göleti Toptaş Göleti Karabekir Göleti Merkez Ekşili Köyü Akseki Cevizli Bucağı Elmalı- İslamlar Köyü Korkuteli Yelten Beldesi Merkez Hatipler Köyü Merkez İlçe Korkuteli- Antalya Korkuteli Antalya Korkuteli- Antalya Karaçay Deresi Kalın Deresi Sulama Taşkın Sulama Homojen Kil Dolgu Homojen Kil Dolgu 1,664 hm 3 1,107 hm 3 0,029 hm 3 24 m 27m 127 ha 1,850 hm 3 1,120 hm 3 1,065 hm 3 14,2 m 21,2m 300 ha 76 Sulama Doğal Gölet 32 hm 3 2,7 hm 3 0,18 hm 3 - m -m 500 ha Yayla Deresi Karadere Karagür Deresi Doyran Çayı Yavuz Deresi Kemer Dere Kara Dere Gökdere Çayı Sulama Sulama Sulama Sulama Sulama Sulama Kumluca - Sulama Manavgat - Sulama Homojen Kil Dolgu Homojen Kil Dolgu Homojen Kil Dolgu Zonlu toprak dolgu Zonlu toprak dolgu Zonlu toprak dolgu Zonlu toprak dolgu Kil Çekirdekli Zonlu toprak dolgu 2,1 hm 3 1,140 hm 3 1,080 hm 3 25 m 39.m 160 ha 1,58 hm 3 1,233 hm 3 0,19 hm 3 30 m 33m 148 ha 2,2 hm 3 1,693 hm 3 0,105 hm 3 25 m 45 170 ha 3,17 hm 3 2,29 hm 3 0,35 hm 3 35 m 52 m 546 ha 8,18 hm 3 6,68 hm 3 0,68 hm 3 25,5 m 29,8 m 842 ha 1,7 hm 3 1,23 hm 3 0,44 hm 3 19,7 m 39,2 m 202 ha - hm 3 25,60 m 30,60 m 125 ha - hm 3 31 m 35,8 m 132 ha Kaynak http://www2.dsi.gov.tr/bolge/dsi13/antalya.htm, 2013 DSİ 13. Bölge Müdürlüğünün görüşüne göre, proje alanının içme veya kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel su havzasında kalmamakta ve Alakır Çayının herhangi bir içme suyu kaynağını beslememekte olup kurum görüşü ekte verilmektedir (Bkz.Ek-21). Alakır Çayı üzerinde, membadan mansaba doğru Alakır 1-2, Kürce, Dereköy, Kozdere ve Çayağzı HES projeleri bulunmaktadır. Alakır Çayının yan kolu olan Balıklar Deresinde ise Balıklar Projesi yer almaktadır. Kürce HES yeri ile Dereköy Regülatörü arasında 450 metre, Dereköy HES ile Kozdere Regülatörü arasında yaklaşık 380 metre mesafe bulunmaktadır. HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu sonuna Kümülatif Etki Değerlendirme Raporu ilave edilmiştir. 60
Kümülatif Etki Değerlendirme Raporunda en yakın yerleşimler üzerinde başka etkilerin meydana gelip gelmeyeceğinin değerlendirilmesi için planlanan projenin çevresindeki diğer projeler göz önüne alınarak çalışma yapılmıştır ve Dereköy Regülatör yerinde aylık bazda bırakılması gereken çevresel/ekosistem suyu miktarları belirlenmiştir. Ayrıca, söz konusu raporda Dereköy projesi memba ve mansabındaki diğer projelerle birlikte vaziyet planı üzerinde gösterimine yer verilmiştir (Bkz. Ek-8). IV.2.8. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (Toprak Yapısı, Arazi Kullanım Kabiliyeti, Sınıflaması, Taşıma Kapasitesi, Yamaç Stabilitesi, Kayganlık, Erozyon, Toprak İşleri İçin Kullanımı, Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır vb.), Söz konusu proje sahasının üzerinde gösterildiği 1/25.000 Ölçekli Arazi Kullanım Haritası Ek-12 de verilmiştir. Ayrıca haritaya ait bir kesit de aşağıdaki şekilde gösterilmiştir: Şekil 25: Proje Sahası Arazi Kullanım Durumu 61
Simge LEJANT 1)Büyük toprak grubu 2)Toprak özellikleri kombinasyonu 3)Arazi kullanım şekli 4)Arazi kullanım kabiliyeti (tarımsal amaçlı) 5)Arazi kullanım kabiliyeti alt sınıfı Proje yapıları Kahverengi orman toprakları Derinlik: Sığ (50-20cm) Eğim: %0-2 Kuru tarım VI.Sınıf Eğim-erozyon zararı ile toprak yetersizliği Kazı Fazlası Malzeme Alanı 3 Kahverengi orman toprakları Derinlik: Orta derin (90-50cm) Eğim: %0-2 Sulu tarım III.Sınıf Eğim-erozyon zararı Santral, Şantiye, Yükleme Havuzu, Cebri Boru ile iletim kanalının küçük bir kısmı Kahverengi orman toprakları Derinlik: Çok Sığ (20-0 cm) Eğim: %0-2 Orman VII.Sınıf Toprak yetersizliği ve eğim-erozyon zararı İletim kanalının bir kısmı, Kazı Fazlası Malzeme Alanı 1 ve 2, Hazır Beton Tesisi-Y-E Tesisi, Regülatör Ek-12 de verilen 1/25.000 ölçekli Arazi Kullanım Haritası ve yukarıdaki şekilden de anlaşılacağı üzere proje sahasının üzerinde yer aldığı saha büyük toprak gruplarından kahverengi orman toprakları üzerinde yer almaktadır. Sahanın büyük bir kısmının arazi kullanım şekli orman olup diğer yerler kuru ve sulu tarım yapılmaya elverişlidir. Eğim ve erozyon zararı ile toprak yetersizliği ise sahanın diğer özellikleri arasında yer almaktadır. Proje kapsamında Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, Mera Kanunu ve Su Ürünleri Kanunu hükümlerine riayet edilecektir. IV.2.9. Tarım Alanları (Tarımsal Alan Varlığının Olup, Olmadığı, Var İse Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları, Ürünlerin Ülke Tarımındaki Yeri ve Ekonomik Değeri), Antalya ili oldukça dağlık bir coğrafyada yer alması nedeniyle toplam arazinin ancak % 20,8 inde tarım yapılabilmektedir. Antalya ili' n de toplam tarım arazisi 466.465 hektardır. Bu tarım alanlarının 223.624 hektarı sulanabilir arazi niteliğindedir. 12 12 Antalya İl Çevre Durum Raporu 2011 62
Tablo 23 Antalya İli Arazi Dağılımı Niteliği Alan % Tarım Alanı 466.464,84 22 Orman 1.173.248,13 56,37 Mera 388.416,84 18.66 Yerleşim 32.629,26 1,57 Diğer 20.678,24 0,99 Toplam 2.081.437,31 100 Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2010 Antalya genelinde ürün desenleri, ekiliş alanları ve bunların yıllık üretim miktarları aşağıda verilmiştir. Bitkisel Üretim: Buğdaygiller Buğday, arpa, çavdar, yulaf, mısır olmak üzere toplam 178.212 hektarda 480.952 ton üretim yapılmaktadır. Baklagiller Bakla, nohut, kuru fasülye olmak üzere toplam 21.805 hektarda 38.485 ton üretim yapılmıştır. Yem Bitkileri Fiğ (dane), şeker pancarı, yonca (yeşil ot), sudan otu, fiğ (kum ot), korunga, mısır (hasıl) olmak üzere toplam 7.252 hektarda 174.995 ton üretim yapılmıştır. Endüstriyel Bitkiler Pamuk, anason, susam, yer fıstığı, patates olmak üzere toplam 10.889 hektarda 112.375 ton üretim yapılmıştır. Diğerleri: yağlı tohumlar:10.611 hektarda 18.150 ton yumrulu bitkiler 2.219 hektarda 56.219 ton üretim yapılmıştır. Bahçe Bitkileri: Meyve Üretimi Elma, armut, ayva, avakado, yenidünya, muşmula, erik, iğde, kayısı, kiraz, kızılcık, Şeftali, vişne, zerdali, zeytin, altıntop, limon, mandalina, portakal, turunç, antepfıstığı, ceviz, badem, fındık, kestane, çilek, dut, incir, keçiboynuzu, muz, nar, trabzonhurması, kivi, üzüm olmak üzere toplam 1.172.343 ton üretim yapılmıştır. Sebze Üretimi Açık tarla ve örtü altında sebzesi olarak tüm sebzeler olmak üzere toplam 48.848 hektarda 3.818.449 ton üretim yapılmıştır. 63
Süs Bitkileri Cam sera, plastik sera, açık tarlada toplam 5.055 dekarda süs bitkileri üretilmektedir. Organik Tarım İlimizde 2011 yılında 43 üretici ve 6 işletme organik tarım faaliyetinde bulunarak sertifika almıştır. 28.761,6 dekar alanda tarla, bahçe ürünleri ve doğadan toplama şeklinde olmak üzere Alanya, Manavgat, Gazipaşa, Demre, Kaş, Serik, Muratpaşa, Akseki, Elmalı, Finike, İbradı, Kemer, Kumluca, Konyaaltı, ilçelerinde organik tarım faaliyeti gerçekleşmiştir. Tarımsal Gelişim Alanları Antalya 20.591.010 dekar toplam alana sahip olup, Türkiye topraklarının % 2.6 sını kaplamaktadır. 4.150.160 dekarı kullanılabilir tarım alanı olan topraklarının 2.120.550 dekarında sulu tarım alanı yapılmaktadır. Toplam tarım alanının %51 i sulanmaktadır. Bu alanlardan yılda iki hafta üç ürün alınabilmektedir. Özel Mahsul Plantasyon Alanları Antalya da örtü altında 147.457 dekarlık alanda sebze ve süsü bitkileri yetiştiriciliği yapılmaktadır. Türkiye cam sera alanlarının % 81 i, plastik sera alanlarının % 47 si Antalya da bulunmaktadır. Turfanda yetiştiricilik denilince akla ilk gelen il Antalya olmaktadır. Proje Alanı Kumluca İlçesi sınırları içerisinde kalmaktadır. İlçede polikültür tarım yapılmaktadır. İlçe tarımsal üretim açısından güneyde Akdeniz kuzeyinde Toros dağlarına doğru gidildikçe rakımın birden bire yükselmesi nedeni ile üç ana bölgeye ayırmak mümkündür. Buna göre deniz seviyesinden rakımın 300 m yüksekliğe kadar arada kalan alanda, ki buraya halk arasında Finike çukuru da denmektedir, özellikle seracılık ve narenciye tarımı yapılmaktadır. Toros lara doğru çıktıkça rakımın 300 m ile 600 m arasında kalan geçit bölgesi, yani iklim olarak ne tam karasal iklimi nede Akdeniz iklimini yansıtmayan bölge, ki buraya da Alakır havzası denmektedir. Bu bölge iklim koşulları nedeni ile hububat, nar, zeytin, kısım kısım açıkta sebze, sera ve narenciye tarımı yapılmaktadır. Toros lara çıkıldıkça rakımın 700 m üzerine çıkması ile oluşan bölgede, karasal iklimin hakim olması nedeniyle; hububat, kiraz, elma, ceviz, fasulye gibi tarımsal ürünler yetiştirilmektedir. 13 13 http://kumluca.antalya-tarim.gov.tr 64
Kumluca İlçesi arazi nitelik dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tarım Alanı Tablo 24 Kumluca İlçesi Arazi Nitelik Dağılımı Nitelik Alan (ha) Sulu Mutlak Tarım 3.785,85 Kuru Mutlak Tarım 894,43 Dikili Meyve 284,05 Dikili Narenciye 3.196,29 Dikili Zeytin 43,24 Kuru Marjinal 12.266,73 Toplam Tarım Alanı 20.423,59 Orman 67.183 Yerleşim 713,58 Diğer 1.406,45 Mera 18.751,04 Toplam 108.477,66 Kaynak: Antalya Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, 2011 Ayrıca, Kumluca ilçesinin arazi kullanım dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 25 Kumluca İlçesi Arazi Kullanım Dağılımı Kullanma Şekli Alan (ha) Kuru tarım (Nadaslı) 123 Kuru tarım (Nadassız) 13390 Sulu Tarım 2396 Yetersiz Sulu Tarım 733 Bahçe (Sulu) 263 Turunç 3802 Çayır 331 Mera 9936 Orman 56508 Funda 10742 Yerleşim 227 Az Yoğun Yerleşim 31 Turistik Alan 16 Diğer Araziler 26283 Toplam 125321 Kaynak: Antalya İl Özel İdaresi, 2011 Proje sahasının içerisinde bulunduğu alan orman sayılan yerlerdendir. Bölgede Akdeniz Kızılçam ormanları yaygın bir şekilde bulunmaktadır. Kumluca ilçesinin tarımsal üretim alanları ve dağılışları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 26 Kumluca İlçesi Tarımsal Üretim Alanları ve Dağılışı Üretim Alanı Üretim Alanı Miktarı (da) Tarla Bitkileri 46.050 Zeytinlik 2.890 Meyvecilik 41.227 Sebzecilik 39.857 Süs Bitkileri 21 Nadas 38.455 Ekilemeyen Alan 1.500 TOPLAM 170.000 Kaynak: http://kumluca.antalya-tarim.gov.tr 65
Kumluca İlçesi bitkisel üretim değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 27 Kumluca İlçesi Bitkisel Üretim Değerleri Bitkisel Üretim Değerleri Sıra Ürün Adı Üretim Alanı Üretim Miktarı Üretim Değeri (Da) (Ton) ( TL) 1 Örtüaltı Sebze 37.060 477.920 387.552.500 2 Açıkta Sebze 2.782 6.498 4.548.000 3 Meyve 44.117 122.633 91.407.460 4 Tarla Bitkileri (Hububat) 44.500 8.900 3.960.000 5 Süs Bitkileri 21 8.800 adet 725.000 6 Fidelik 222 297 Milyon Adet 44.000.000 Toplam 532.192.960 Kaynak: http://kumluca.antalya-tarim.gov.tr Kumluca İlçesinin toplam meyve üretimi aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 28 Kumluca İlçesi Meyve Üretimi Verileri Meyve Adı Üretim Alanı Üretim Miktarı Toplam Üretim (da) (ton) Değeri TL Portakal 31.700 111.267 80.112.240 Elma 2.130 3.550 2.662.800 Nar 6.000 3.200 3.840.000 Limon 400 1.250 625.000 Mandarin 300 1.312 1.181.250 Zeytin 2.890 675 1.146.820 Diğer 697 1.379 1.839.350 TOPLAM 44.117 122.633 91.407.460 Kaynak: http://kumluca.antalya-tarim.gov.tr Kumluca İlçesinde örtüaltı tarım; cam ve plastik seralarda turfanda sebzecilik yapılmakta ve Türkiye nin sebze ihtiyacının önemli bir kısmı buradan karşılanmaktadır. Kumluca İlçesi Örtüaltı Üretimi ve Üretim Değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 29 Kumluca İlçesi Örtüaltı Üretimi ve Üretim Değerleri Sebze Adı Üretim Alanı (da) Üretim Miktarı (Ton) Toplam Üretim Değeri TL Fasulye 90 135 128.250 Kavun 3.260 19.560 13.300.000 Kabak 1.800 10.800 10.368.000 Salatalık 4.160 41.600 20.800.000 Patlıcan 4.120 41.200 43.260.000 Domates 28.000 252.000 181.440.000 Biber 11.175 112.625 118.256.250 Toplam 52.605 477.920 387.552.500 15.545 da ikinci ürün ekilişi mevcuttur. Kaynak: http://kumluca.antalya-tarim.gov.tr Dereköy Regülatörü ve HES projesi Antalya İli, Kumluca İlçesi Çaltı Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Tarımsal Ürün Desenleri olarak; Kumluca İlçe merkezinde birinci öncelikli ürün Portakal, daha sonra sırasıyla serada sebze yetiştiriciliği ve Mandarin meyvesi gelmektedir. Çaltı Köyünün ürün desenleri ise sırasıyla Nar, Buğday, Zeytin yetiştiriciliğidir. 66
Ayrıca Altınyaka Köyü, Gölcük Köyü ve Kuzca Köyleri de proje sahasına en yakın yerleşimlerdir. Bu köylerin ürün desenleri de sırası ile Altınyaka Köyünün Buğday, Elma, Kiraz; Gölcük Köyünün Buğday, Arpa, Elma ve Kuzca Köyünün ise Buğday, Arpa ve Bademdir. IV.2.10. Orman Alanları (Ağaç Türleri ve Miktarları, Kapladığı Alan Büyüklükleri ve Kapalılığı Bunların Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, 1/25.000 Ölçekli Meşcere Haritası, 1/10.000 Ölçekli Orman Kadastro Haritası), Antalya İli yaklaşık olarak %58 lik oranla ülkenin orman alanı bakımından en zengin şehridir. Antalya ormanlarının tipik türü Kızılçamdır. Bunun dışında orman alanlarının diğer türleri; Lübnan Sediri, Toros Göknarı, fıstık çamı, servi, kestane, ıhlamur, sığla, karaçam, kermes meşesi, sandal, mazı meşesi, akçakesme, defne, keçiboynuzu, zeytin, zakkumdur. İldeki orman alanlarının dağılımı şu şekildedir: Tablo 30 Antalya İli Orman Alanları Durumu Alan (ha) Oran (%) Ormanlık Alan 1145327,6 56 Türkiye Orman Alanına Oranı 21 188 746 5,4 Normal 602501,2 53 Bozuk 542826,4 47 Açık alan 918158,4 44 TOPLAM ALAN 2 063 486 100 Kaynak: Antalya İl Çevre Durum Raporu, 2011 Söz konusu proje kapsamında Antalya Orman Bölge Müdürlüğü nden alınan İnceleme ve Değerlendirme Formu ile 1/25.000 ölçekli Meşcere Haritası ve 1/10.000 ölçekli Orman Kadastro Haritası Ek-16 da verilmiştir. İnceleme ve Değerlendirme Formu na göre sahanın, İşletme Şekli Mevcut Ağaç Cinsleri Meşcere Tipleri :Kızılçam İşletme Sınıfı :Çz (Kızılçam) :Çzab3 (Kızılçam, a çağ sınıfı, 3 kapalı), Çzd2 (Kızılçam, d çağ sınıfı, 2 kapalı), BÇz (Bozuk Kızılçam) Şeklindedir. İnceleme Değerlendirme Formu nda orman alanları belirtilmemekle birlikte ekte verilen 1/25.000 ölçekli Meşcere Haritasına bakıldığında projenin orman alanlarından geçen kısmının 33.000 m 2 olduğu belirlenmiştir. Proje kapsamındaki yapılardan regülatör, iletim kanalı ve yükleme havuzunun tamamı ile kazı fazlası malzeme alanı 2 nin bir kısmı ve cebri borunun çok küçük bir kısmı orman alanı içerisinde; santral, şantiye, kazı fazlası malzeme alanı 1 ve cebri borunun büyük bir kısmı ise tarım alanları içerisinde kalmaktadır. 67
Tablo 31 Proje Yapılarının Orman Ve Tarım Alan Durumları Proje Yapıları Tarım Alanı Orman alanı Meşcere Tipi Regülatör Çzd2 (Kızılçam, d çağ sınıfı, 2 kapalı) İletim kanalı Çzab3(Kızılçam, a çağ sınıfı, 3 kapalı), Çzd2 (Kızılçam, d çağ sınıfı, 2 kapalı), BÇz (Bozuk Kızılçam) Yükleme havuzu BÇz (Bozuk Kızılçam) Santral - Cebri boru BÇz (Bozuk Kızılçam) Şantiye - Depo sahası 1 - Depo sahası 2 BDyc2 (Bozuk diğer yapraklı, c çağ sınıfı, 2 kapalı) İnceleme ve Değerlendirme Formu nun üst yazısında Dereköy Elektrik Üretim ve Tic. Ltd. Şti. tarafından Kumluca Orman İşletme Müdürlüğü, Y. Alakır, A. Alakır ve Akdağ Orman işletme Şeflikleri 278,281,1,5,6,7,74 nolu bölmelerinde ekteki haritada belirtilen alanlarda, (4,502 MW/4,007 Mwe) HES projesi için, Alakın Barajı üzerinde devam eden mahkemeler bulunduğundan, ilerde mahkeme kararları sonucu doğacak haklarımız saklı kalmak şartıyla; ÇED olumlu görüşü verilmesinde sakınca olmadığı ifadesine yer verilmiştir. Proje kapsamında söz konusu orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu hükümleri gereği Orman Genel Müdürlüğü nden gerekli izinler alınacaktır. Proje kapsamında yapılacak olan tesislerin inşası esnasında çıkan kazı fazlası malzeme, depo alanları dışında başka bir yere depolanmayacak, bu alanlar dışından kesinlikle pasa, atık veya herhangi bir malzeme döktürülmeyecektir. Yapılacak yollar yamaçlardan aşağı toprak kaydırmayacak şekilde ekskavatörle ve orman alanı içinde ise B-Tipi orman yolu standardında olacaktır. Antalya Orman Bölge Müdürlüğü nden alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu nda belirtilen hususlara riayet edilecektir. 68
IV.2.11. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar, Projenin Korunan Alanlara Uzaklıklarının 1/100.000 lik Ölçekli Haritada Anlaşılır ve Renkli Gösterilmesi) ÇED Yönetmeliği nin EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alındığında, proje alanı ve çevresinde, 1. Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar a) 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. maddesinde tanımlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtları ve Tabiat Koruma Alanları, Söz konusu proje sahasının yaklaşık olarak (kuş uçuşu mesafe ile) 10 km doğusunda Beydağları Sahil Milli Parkı ; sahanın yaklaşık olarak 4,5 km batısında, Sarıkaya Yaban Hayatı Geliştirme Sahası nın içerisinde ise Dibek Tabiatı Koruma Alanı yer almaktadır. b) 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman Bakanlığı nca belirlenen Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları Söz konusu proje sahasının yaklaşık olarak (kuş uçuşu mesafe ile) 4 km batısında Sarıkaya Yaban Hayatı Geliştirme Sahası bulunmaktadır. Aşağıdaki şekilde proje sahası ve yukarıda bahsedilen alanların uydu görüntüsü verilmiştir: Sarıkaya YHGS Dibek TKA Proje Alanı Beydağları Sahil MP Şekil 26 Korunan Alanlar Uydu Görüntüsü (1) 69
Dibek TKA Proje Alanı Sarıkaya YHGS Beydağları Sahil MP Şekil 27 Korunan Alanlar Uydu Görüntüsü (2) Ayrıca söz konusu projeye ilişkin, korunan alanların gösterildiği 1/100.000 ölçekli Korunan Alanlar Haritası Ek-22 de verilmiştir. c) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3. maddesinin birinci fıkrasının Tanımlar başlıklı (a)bendinin 1.,2.,3. ve 5. alt bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3. maddesinin birinci fıkrasının Tanımlar başlıklı (a) bendinin 1.,2.,3. ve 5. alt bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar bulunmamaktadır. Proje alanı içerisinde tabiat varlığı ve doğal sit bulunmadığına ilişkin T.C. Antalya Valiliği-Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünden alınan yazı ekte verilmektedir (Bkz. Ek-21). Ayrıca T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü nün 22.01.2013 tarih ve 14951 sayılı yazısı Ek-21 de verilmiştir. Buna göre proje alanı 4957/2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu kapsamında Bakanlar Kurulu Kararı ile ilan edilen herhangi bir Turizm Merkezi veya Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi sınırları içerisinde kalmamaktadır. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü görüşünde, proje alan yüzeyinde 2863 sayılı yasa kapsamında herhangi bir kültür varlığına rastlanılmadığı ve tescil edilmiş herhangi bir koruma alanı, sit alanı dâhilinde kalmadığı belirtilmiştir. 2863 sayılı Kanunun 4. maddesi gereğince herhangi bir kültür varlığına rastlanması durumunda Mülki İdare Amirliği ne veya Müze Müdürlüğü ne haber verilecektir. 70
ç) 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları, Proje ana su kaynağı Alakır Çayı dır. Söz konusu çay, Göksar dan doğar, Finike İlçesinden denize dökülür. Söz konusu proje kapsamında hazırlanan Mansap Su Hakları Raporu nda proje sahasında balık çiftliği bulunmadığı belirtilmiştir (Bkz. Ek-6). d) 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar bulunmamaktadır. e) 2/11/1986 tarihli ve 19269 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. maddesinde tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri, Proje alanı ve yakın çevresinde 19269 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49. maddesinde tanımlanan Hassas Kirlenme Bölgeleri bulunmamaktadır. f) 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar bulunmamaktadır. g) 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar bulunmamaktadır. yerler ğ) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman alanı sayılan Proje sahasının içerisinde yer aldığı alanın büyük bir kısmı, 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman alanı sayılan yerler içerisinde kalmaktadır. h) 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar bulunmamaktadır. 71
ı) 26/1/1939tarihli ve 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde, 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun da belirtilen alanlar bulunmamaktadır. i) 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar, Proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamına giren alanlar bulunmamaktadır. j) 17/5/2005 tarihli ve 25818 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde (26/08/2010 tarihli ve 27684 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) belirtilen alanlar, Proje ana su kaynağı Alakır Çayı dır. Söz konusu çay, Göksar dan doğar, Finike İlçesinden denize dökülür. 2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar a) 20/2/1984 tarih ve 18318 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları, Proje alanı ve yakın çevresinde 18318 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları bulunmamaktadır. b) 12/6/1981 tarih ve 17368 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar Proje alanı ve yakın çevresinde 17368 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar bulunmamaktadır. ı) 23/10/1988 tarihli ve 19968 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde 19968 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar bulunmamaktadır. 72
ıı) 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar bulunmamaktadır. ııı) Cenova Deklerasyonu nun 17. maddesinde yer alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde Cenova Deklerasyonu nun 17. maddesinde yer alan Akdeniz e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar bulunmamaktadır. c) 14/2/1983 tarih ve 17959 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde 17959 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi nin 1. ve 2. maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar bulunmamaktadır. ç) 17/05/1994 tarih ve 21937 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde 21937 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar bulunmamaktadır. d) 27/7/2003 tarihli ve 25181 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi Proje kapsamında hazırlanan Peyzaj Onarım Planı Raporu Ek-9 da verilmiştir. Avrupa Peyzaj Sözleşmesi kapsamında, faaliyetin inşaat aşamasının tamamlanmasını müteakip alanda gerekli çalışmalar yapılacaktır. 3. Korunması gereken alanlar a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tesbit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.), Söz konusu proje nin üzerinde gösterildiği 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı Ek- 11 de verilmiştir. Buna göre proje sahası orman alanları üzerinde yer almaktadır. 73
Proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.) bulunmamaktadır. b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı, Söz konusu proje sahası orman alanları içerisinde yer almaktadır (Bkz. Ek 11: Çevre Düzeni Planı). Proje sahasında tarımsal nitelikli alan bulunmamakla birlikte nehrin sağ sahilinde tarım alanı bulunmaktadır. c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler, Proje ana su kaynağı Alakır Çayı dır. Söz konusu çay, Göksar dan doğar, Finike İlçesinden denize dökülür. Toplam 22 km uzunluğundadır. 14 İrili ufaklı birçok dere ile beslenen ve kış aylarındaki yüksek debisine rağmen, yaz sıcaklarıyla debisi oldukça azalan bir akarsudur. ç) Göller, akarsular, yeraltısuyu işletme sahaları, Antalya İli içerisinde yer alan başlıca göller ve akarsular şu şekildedir: Göller: Avlan Gölü, Karagöl Sazlığı, Eğri Göl, Söğüt Gölü Akarsular: Aksu Çayı, Alakır Çayı, Alara Çayı, Başgöz Çayı, Bıçkıcı Deresi, Dim Çayı, Düden Çayı, Eşen Çayı, Kargı Çayı-1, Karpuz Çayı, Köprü Çay, Korkuteli Çayı, Manavgat Çayı, Oba Çayı, Salamur Çayı, Sedre Çayı, Demre Çayı, Kargı Çayı, Finike- Karasu, Finike Tekkepınarı, Finike-Salur pınarı, Kırkgözler d) Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar, Proje alanı ve yakın çevresinde Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar bulunmamaktadır. 14 Antalya İl Çevre Durum Raporu, 2011 74
IV.2.12. Flora ve Fauna (Türler, Endemik Özellikle Lokal Endemik Bitki Türleri, Alanda Doğal Olarak Yaşayan Hayvan Türleri, Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Nadir ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler ve Bunların Alandaki Bulunuş Yerleri, Bölgedeki Dağılımları, Endemizm Durumları, Bolluk Miktarları, Av Hayvanlarının Adları, Popülasyonları ve Bunlar İçin Alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) Her Bir Türün Kim Tarafından ve Ne Zaman, Hangi Yöntemle (Literatür Gözlem vs.) Tespit Edildiği, Collins Bird Guide, Türkiye nin Önemli Kuş Alanları Kitabı, Türkiye nin Önemli Doğa Alanları Kitabı, IUCN, Bern Sözleşmesi, MAK Kararları, CITES gibi Uluslararası Anlaşmalara Göre Durumu, Türlerin Projeden Ne Şekilde Etkileneceği, Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi. Projeden ve Çalışmalardan Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri (İnşaat Ve İşletme Aşamasında). Flora için Türkiye Bitkileri Veri Servisi (TUBİVES) Kullanılarak Kontrol Yapılması Flora Proje alanı, Davıs in grid sistemi (flora of Turkey and the East Aegen Islands) açısından bakıldığı zaman C-3 karesinde, Akdeniz Bölgesi-Toros Bölgesi içerisine girmektedir. Aşağıda Şekil 28 de grid sistem üzerinde Türkiye nin fitocoğrafik bölgeleri, Şekil 29 da ise proje alanı vejetasyon haritası verilmiştir: PROJE ALANI Şekil 28 Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri (Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburgh) Kısaltmalar: EUR.-SIB (EUX) : Avrupa-Sibirya Bölgesi (Öksin alt bölgesi); Col: Öksin alt bölgesinin Kolşik sektörü. MED. : Akdeniz Bölgesi (Doğu Akdeniz alt bölgesi); W.A. : Batı Anadolu bölgesi; T. : Toros bölgesi; A. : Amanus bölgesi IR.-TUR. : İran-Turanien Bölgesi; C.A. : İç Anadolu; E.A. : Doğu Anadolu (Mes: Mezopotamya) X. : Muhtemelen Avrupa-Sibirya bölgesinin Orta Avrupa/Balkan alt bölgesi - - - -> Avrupa-Sibirya penetrasyonları. --- -- --> Akdeniz penetrasyonları 75
Proje Alanı Şekil 29 Proje Alanı Vejetasyon Haritası Söz konusu proje kapsamında Gazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Ekoloji ve Çevre Biyolojisi A.B.D. Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat EKİCİ, EMS Çevre Araştırmaları Sosyal Hizmetler ve Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti. den Uzman Biyolog Esra TAŞ, Gazi Ünv. Eğitim Fak. Biyoloji Bölümü nden Hidrobiyolog Doç.Dr. Tahir ATICI ve Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü nden Hidrojeolog Yrd.Doç.Dr. Erkan DİŞLİ tarafından HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu hazırlanmıştır. Ek-8 de verilmiş olan rapor; Fitoekolojik Değerlendirme, Faunistik Genel Değerlendirme, Hidrobiyolojik Değerlendirme ve Jeolojik ve Hidrojeolojik Değerlendirme olarak 4 bölümden oluşmaktadır. Bununla birlikte söz konusu projenin içerisinde yer aldığı saha olan Alakır Vadisi için 2011 yılında, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi nden Prof.Dr. İdris OĞURLU editörlüğünde Alakır Vadisi Ekolojik Değerlendirme Raporu hazırlanmıştır. Rapor, Alakır Çayı Vadisi nin doğal değerlerinden fauna, flora ve vejetasyonu ortaya çıkarmak, alanın mevcut fiili kullanım durumunu belirlemek, alandaki bitkiler ve bitki örtüsü üzerine baskı yapan faktörleri belirlemek, korunması gereken nadir ve endemik bitkilerini ve bunların tehlike kategorileri ile tarihi ve arkeolojik unsurların da ortaya çıkarılması amacıyla hazırlanmıştır. Söz konusu bu rapor Ek-8 de verilmiştir. Flora HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu Bölüm 1: Fitoekolojik Değerlendirme kısmı Prof.Dr. Murat EKİCİ tarafından hazırlanmıştır. Raporda proje sahası ve çevresine ait biyolojik çeşitlilik tespiti yapılmış, bölgedeki habitat tipleri belirlenmiş, yürütülecek inşaat faaliyetlerinin bölge florası üzerine etkisi ile bölgedeki faaliyetlerden etkilenebilecek nadir, lokal endemik veya nesli tehlike altında bulunan türlerle ilgili etki azaltıcı önlemler belirtilmiştir. 76
Proje sahası ve çevresinde başlıca riparyan ve maki vejetasyonu tespit edilmiştir. Yapılan arazi çalışmaları neticesinde 37 familyaya ait 102 tür ve tür altı seviyede takson tespit edilmiş olup bunlar raporun Tablo 1.2 sinde verilmiştir. Bu tabloda taksonlar, Türkçe adları, ait oldukları fitocoğrafik bölgeler, endemizm durumları ve IUCN kategorilerine göre değerlendirmesi yapılmıştır. Alanda tespit edilen türlerden 10 u ülkemize endemiktir. Bunlar: Raporun değerlendirme bölümünde şu ifadelere yer verilmiştir: Su içerisinde ve kenarında yaşayan bitki türleri için önemli mevsimler ilkbahar ve yaz mevsimleridir. Alanda özellikle su kenarında yetişen bitkiler tespit edilmiştir. Bu türler geniş yayılışlı olup, faaliyet alanının dışındaki bölgelerde de yayılış göstermektedir. Bu nedenle yapılacak olan projenin sucul bitkilere herhangi bir olumsuz etkisi olmayacaktır. Doğal hayatın devamlılığı ve söz konusu projenin ekosisteme olabilecek zararının en aza indirilmesi için belirtilen can suyu miktarının sürekli ve mutlak suretle dere yatağına bırakılması gereklidir. Kadim su hakları (balık çiftlikleri, sulama, içme vb.) çerçevesinde doğabilecek su ihtiyacı bu miktarın dışında tutulmalıdır. Bunun yanı sıra dere yatağına ve çevresine hafriyat atıklarının dökülmemesi için önlem alınmalıdır. Balıklar ve diğer sucul canlılar için belirlenmiş olan can suyu miktarı su bitkileri için de yeterlidir. Türkiye florasının %34 ünün endemik olduğu düşünülürse çalışma alanının florasının endemizm açısından son derece fakir olduğu anlaşılmaktadır. Alandan tespit edilen endemik türler de geniş bir yayılışa sahip olup, gelecekte nesillerinin tehlikeye girmesi gibi bir durum da söz konusu değildir. Yapılması planlanan faaliyetler sonucunda alandaki doğal flora elemanları kısmen etkilenecektir. Tespit edilen türlerin önemli bir kısmının da kozmopolit olması ve endemiklerinin de geniş yayılışlı olması nedeniyle yapılacak olan faaliyetin, flora türlerinin geleceği açısından risk oluşturmayacağı ortadadır. Dere boylarında gelişen ve su isteği yüksek bitkilerde dereye bırakılacak yeterli can suyu sayesinde popülasyonlarını muhafaza edeceklerdir. Bölgede yıllık yağış ortalaması yeterli seviyede olduğu için bölgede yetişen bitki türleri ihtiyacı olan suyu yağmurdan ve nemden de sağlayabilirler. Dolayısıyla yeterli can suyu, su isteği yüksek bitkiler için gerekli olmakla birlikte dere boylarının ıslak kalması bile bu türlerin yaşamının devamı açısından yeterlidir. 77
Faaliyet alanı içerisinde yer alan ve kısmen tahrip olan habitatlar ve popülasyonu zarar gören türler kısa zaman dilimi içerisinde kendini yenileyecektir. İnşaat dönemi esnasında, özellikle kullanılan yollar sık sık ıslatılırsa toz kalkması önlenecektir. Böylece doğal çevre faaliyetlerden fazla etkilenmemiş olacaktır. Bununla birlikte Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi nden Prof.Dr.İdris OĞURLU editörlüğünde hazırlanan Alakır Vadisi Ekolojik Değerlendirme Raporu na göre projenin de içerisinde yer aldığı alan olan Alakır Çayı Vadisi, bitki örtüsü bakımından ekseriyetle kızılçam (Pinus brutia) ormanlarından, yer yer meşe (Quercus sp.) ve sedir (Cedrus libani) ormanlarından ve de higrofil vejetasyondan (çınar, söğüt, ılgın vs.) oluşmaktadır. Ancak vadinin birçok yerinde çam ormanları açılarak tarım alanları oluşturulmuş, balık çiftlikleri, besi damları vs.ye dönüştürülerek vejetasyon yapısı bozulmuştur. Buna karşılık son zamanlarda tarım alanlarının bir kısmı da doğal flora elementlerinin baskısı altında kalarak ormana dönüşmüştür. Alanda nesli tehlike altında olan herhangi bir endemik bitki türüne rastlanmamıştır. Alan ve yakın çevresindeki florayı oluşturan bitki türlerinin belirlenen frekanslarına dayanarak bunların sahada geniş yayılışa sahip türlerden oluştuğu tespit edilmiştir (Bkz. Ek-8). Fauna HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu Bölüm 2: Faunistik Değerlendirme (Ekolojik Yapı, İki Yaşamlılar, Sürüngenler, Kuşlar ve Memeli Hayvanlar) kısmı Uzman Biyolog Esra TAŞ tarafından hazırlanmıştır. Alanın faunasının tespiti yapılırken bölgede daha önceki yıllarda yapılan arazi çalışmalarından elde edilen bilgiler, yapılan arazi çalışmaları ve literatür bilgileri kullanılmıştır. Arazi çalışmaları sırasında dışkılar, ayak izleri, yenmiş besin kalıntıları ve baykuş pelletleri de kaydedilmiştir. Çalışma alanı içerisinde arazi çalışması yapılarak alandaki biyotop tipleri belirlenmiş ve optik olarak görüntülenmiştir. Güzergah genel olarak ormanlık alanları kapsamakta olup, çalışma koridoru Alakır Çayı nı içine almaktadır. Arazi çalışmasına ilaveten veri toplama ve verilerin değerlendirilmesinde bölgede yapılmış olan diğer sistematik ve ekolojik çalışmalardan elde edilen bulgular kullanılmıştır. Bunun dışında bu alanda yapılan bilimsel yayınlara da başvurulmuştur. 78
Proje alanında saptanan fauna elemanlarının türlere göre dağılım yüzdeleri aşağıda verilmiştir: Şekil 30 Proje Alanında Tespit Edilen Omurgalı Hayvan Türlerinin Dağılımları (Kaynak: HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu, Şekil 2.3.) Proje alanında tespit edilen fauna türleri HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu, Tablo 2.1, 2.2, 2.3 ve 2.4 te verilmiştir. Tablolarda türlerin biyotop özellikleri, AB Habitat ve Tür Direktifi ile Bern ve CITES Sözleşmeleri ne göre değerlendirilmesi yapılmıştır. Raporda, karasal fauna elemanları üzerine olabilecek etkiler ve alınması gerekli önlemler şu şekilde belirtilmiştir: Biyotoplar ve Fauna Üzerine Olası Etkileri HES çalışmaları genelde oldukça geniş alanları etkilediği için ekosistem kaybına, türlerin alanı terk etmesine ve doğal yapının bozulmasına neden olabilmektedir. HES sahasının yer aldığı Akdeniz fauna elemanları bölgedeki ekolojik bütünlüğe bağlı olarak geniş yayılışlı türlerdir. Sınırlayıcı faktör genelde bu bölgede rakımdır. Ayrıca habitat bütünlüğü içinde HES projesinin oluşturacağı çevresel etkilerden genel popülasyonun çok az bir kısmının etkileneceği söylenebilir. Alandaki başlıca biyotoplar; orman biyotopu ve kayalık biyotoplardır. Bu alanlardan özellikle alanın alt kesimlerindeki kayalık yamaçlar kuş, yarasa, diğer memeli türleri ve sürüngenler için önem taşımaktadır. Ayrıca HES su nakil hattı boyundaki ağaçların kesilmesi ve yapılan kazı çalışmaları ile erozyona ve ciddi toprak kaybına yol açması olanaklıdır. 79
Fauna Üzerine Olası Etkiler HES projelerinin inşaat ve işletme aşamalarındaki fauna üzerine etkileri farklıdır. Karasal fauna üzerine asıl olumsuz etkinin inşaat aşamasında ortaya çıkabileceği söylenebilir. İşletme aşamasında kısmen stabil bir sistem oluştuğu için fauna üzerine etkisi daha azdır. HES çalışmalarında suyun kanallarla taşınması sırasında ekolojik bir sorun özellikle orman içi geçişlerde habitat fragmentasyonu ve ekoton alanı oluşturarark alandaki biyoçeşitliliği zaman içinde değiştirmesidir. Buna yol açan temel faktör su kanallarının geçeceği güzergahtaki ormanın-alanın traşlanarak kesilmesidir. Ayrıca suyun açık kanaldan iletiminin planlanması halinde yine hayvan hareketlerini sınırlayıcı bir etki oluşabilir. Sonuç ve Öneriler Proje inşaat çalışması biyotoplarda boyutsal bir kayba yol açmayacak olmakla birlikte, kontrollü ağaç kesimi, kazma gibi proje çalışmaları erozyona ve ciddi toprak kaybına neden olabilir. Alanda yapılacak tahribat (kanal açma, yol açma, ağaç kesimi vb.) geri kazanım çalışmalarıyla giderilmelidir. Akdeniz Anadolu ya özgü faunaya sahiptir. Bu nedenle çalışmaların yapım aşamasında özen gösterilmelidir. İnşaat aşamasının yabani hayvanların üreme zamanı olan Mart-Haziran arasında çok dikkatli yapılması, gürültünün minimize edilmesi, gerekirse yapılacak patlatma çalışmalarının ise bu aylarda yapılmaması önerilir. Proje kapsamında depolama ve hafriyat atıkları ile ilgili en önemli husus şudur; kazı çalışmalarından oluşacak hafriyat malzemesinin düzenli ve uygun depolanması, bu malzemenin kesinlikle dere yatağına bırakılmaması, depolama yapılırken gereken tüm önlemlerin alınması. Proje inşaat sürecinin tamamlanmasından sonra oluşan bu hafriyat malzemenin büyük bir bölümü depolamada, diğer kalan kısımlar (bitkisel toprak) da restorasyon, oluşan boşlukların doldurulması ve diğer bertaraf yöntemleriyle kullanılmasıdır. İnşaat çalışmalarında dere yatağının bozulmamasına dikkat edilmeli ve taşıma sırasında özen gösterilmelidir. Bitkisel toprağın döküleceği alanlarda toprak üst tabaka örtüsünün %10 nemli kalmasını sağlayacak şekilde yeterli miktarda sulanmalıdır, depolanan bitkisel toprağın yüksekliği 2-6 metreyi geçmeyecek şekilde olması gerekmektedir. Artık hafriyat malzemesi, proje dahilinde seçilen depo sahalarında depolanmalı, inşaat işlerinin tamamlanmasına müteakip gerçekleştirilecek peyzaj onarımı çalışmalarında ve rekreasyon alanlarının peyzaj düzenlemesinde de kullanılabilecektir. 80
Oluşacak hafriyat atıklarının bertarafı konusunda Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine (9., 13., 14., 16. Ve 23. Madde hükümlerine) uyulması gerekmektedir. Ayrıca köprü, yol ve benzeri alt ve üst yapıların yapımı esnasında ortaya çıkan atıklarda yine Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine göre bertaraf edilmelidir. Alandaki ekosistemlerin çoğu antropojenik etki altındadır. Alanın doğallık kriteri oldukça düşüktür. Ancak yine de mevcut yapıya en az zarar vermek amacıyla doğal biyotoplarda çalışılırken, özellikle inşaat aşamasında özen gösterilmelidir. Alanın biyolojik ve ekolojik karakterini oluşturan önemli unsurlar (BİYOTOPLAR, TÜRLER VE SÜREÇLER) değerlendirme açısından bir odak oluşturur. HES hattının geçtiği ekolojik zon farklı yaşam alanlarını içinde barındırması, bu biyotopların ihtiva ettiği tür çeşitliliği, bu türlerin birbirleri ve çevreleriyle olan ilişkileri değerlendirmelerde göz önünde tutulmalıdır. Alanın özgün değeri genel olarak biyoçeşitliliği fazla olan Akdeniz bölgesinde olmasıdır. Sonuç olarak; belirtilen listelenen hususlara dikkat edilmesi ve Birleşmiş Milletler in çevre sorunlarına yaklaşımını açık bir şekilde tanımlayan UNEP in (United Nation Environmental Programme) çevresel konulara yaklaşımı olan Ekonomik gelişmeyi ve kalkınmayı engellemeyecek şekilde doğa koruma stratejilerinin geliştirilmesi prensibini ve ülke çıkarları göz önüne alınarak yapılması planlanan HES in çevresel etkilerinin fauna ile biyotoplar üzerine geri dönüşümsüz bir etki yapmayacağı öngörülmektedir. Yine Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi nden Prof.Dr.İdris OĞURLU editörlüğünde hazırlanan Alakır Vadisi Ekolojik Değerlendirme Raporu na göre alan, çevresine göre faunistik açıdan önemli bir farklılık ve memeli fauna türlerinin ekolojik istekleri yönüyle bağımlı oldukları alanlar bağlamında kritik önem arz etmemektedir. Keza alanda kuşlara ait kritik habitatlar da kaydedilmemiştir. Bununla birlikte alanda tespiti yapılmış olan yaban keçisi (Capra aegagrus), IUCN e göre nesli tehlike altında olarak sınıflandırılmıştır. Ancak bu tür, proje sahasının yaklaşık 4 km batısında bulunan Sarıkaya Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içerisinde diğer tüm türler olduğu gibi oldukça iyi korunduğu tespit edilmiştir. Proje nedeniyle etkilenecek sucul fauna türleri, bunlar üzerine olabilecek etkiler, alınması gerekli önlemler, balık geçitleri ve bırakılması gereken can suyu miktarı; HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu, Bölüm 3: Hidrobiyolojik Değerlendirme (Bkz. Ek-8) başlığı altında ve ÇED Raporu Bölüm IV.2.13. te verilmiştir. Proje kapsamında Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan 2012-2013 Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir. Bunun yanı sıra BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de riayet edilecektir. Ayrıca faaliyetin inşa ve işletme aşamalarında doğal peyzaj bütünlüğünün sağlanması amacıyla peyzaj onarım planı raporu hazırlanmıştır, Ek-9 da verilmiştir. Dereköy HES için Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamında Ek-2 Sulak Alan Faaliyet İzin Belgesi, proje inşa işlemleri başlanmadan önce alınacaktır. 81
IV.2.13. Sucul Flora ve Fauna, İç Sulardaki (Göl, Akarsu) Canlı Türleri (Bu Türlerin Tabii Karakterleri, Ulusal Ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler; Bunların Üreme, Beslenme, Sığınma ve Yaşama Ortamları; Bu Ortamlar İçin Belirlenen Koruma Kararları), Söz konusu proje kapsamında Gazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Ekoloji ve Çevre Biyolojisi A.B.D. Öğretim Üyesi Prof.Dr. Murat EKİCİ, EMS Çevre Araştırmaları Sosyal Hizmetler ve Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti. den Uzman Biyolog Esra TAŞ, Gazi Ünv.Eğitim Fak.Biyoloji Böl. den Hidrobiyolog Doç.Dr. Tahir ATICI ve Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü nden Hidrojeolog Yrd.Doç.Dr. Erkan DİŞLİ tarafından HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu hazırlanmıştır. Ek-8 de verilmiş olan rapor; Fitoekolojik Değerlendirme, Faunistik Genel Değerlendirme, Hidrobiyolojik Değerlendirme ve Jeolojik ve Hidrojeolojik Değerlendirme olarak 4 bölümden oluşmaktadır. Bununla birlikte söz konusu projenin içerisinde yer aldığı saha olan Alakır Vadisi için 2011 yılında, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi nden Prof.Dr. İdris OĞURLU editörlüğünde Alakır Vadisi Ekolojik Değerlendirme Raporu hazırlanmıştır (Bkz. Ek-8). HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu Bölüm 3: Hidrobiyolojik Değerlendirme kısmında söz konusu projenin ana su kaynağı olan Alakır Çayı nda sucul flora ve fauna çalışmasının detayları verilmiştir. Çalışma kapsamında iki ayrı sucul örnekleme istasyonundan fitoplankton, zooplankton, bentik omurgasız ve balık örnekleri alınmıştır. Örneklerde tespit edilen mikroskobik algler, zooplanktonik organizmalar, bentik omurgasızlar ve sucul hayvan toplulukları, raporun Tablo 3.4, 3.5, 3.6, 3.7 sinde verilmiştir. Tespiti yapılan türlerden algler, zooplankton ve bentik omurgasızlar, hemen hemen tüm nehirlerde gözlenebilen yaygın türlerdir. Sucul hayvanlardan ise Salmo trutta macrostigma (alabalık), Natrix tsellata (su yılanı) ve Rana ridibunda (su kurbağası) tespit edilmiştir. Bunlardan Natrix tsellata (su yılanı) ve Rana ridibunda (su kurbağası) yaygın olarak gözlenebilen türlerdir. Balık türleri ise genelde akarsu boyunca hareketli olup çoğunluğu dipte yaşamaktadır. Bunlardan özellikle Salmo trutta macrostigma (alabalık) oksijen ihtiyacı çok yüksek olan bir türdür. Yayılış bakımından ve tür çeşitliliği açısından çok zengin yayılış göstermemektedir. Türler IUCN Bern Söz. MAK Natrix tsellata LC Ek II Ek Liste I Rana ridibunda LC Ek III - Salmo trutta macrostigma LC - - Yukarıdaki tabloda sucul hayvanların IUCN Kırmızı Listesi ne göre tehlike kategorileri, Bern Sözleşmesi ve Merkez Av Komisyonu Kararları na göre hangi ek listelerde bulunduğu belirtilmiştir. Bern Sözleşmesine göre koruma altına alınan fauna türleri iki kategoriye ayrılmıştır. II III Kesin olarak koruma altına alınan türler Korunan türler 82
Bern Sözleşmesi Madde 6 hükümleri Her Âkit Taraf, II no.lu ek listede belirtilen yabani fauna türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu türler için özellikle aşağıdaki hususlar yasaklanacaktır: a) Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri; b) Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek; c) Yabani faunayı, bu Sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde, özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek; d) Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak; e) Bu madde hükümlerinin etkinliğine katkı sağlayacak hallerde, tahnit edilmiş hayvanlar ve hayvandan elde edilmiş kolayca tanınabilir herhangi bir kısım veya bunun kullanıldığı malzeme dahil, bu hayvanların canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti Bern Sözleşmesi Madde 7 hükümleri 1 - Her Âkit Taraf, III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. 2 - III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın her türlü işletme şekli, 2. maddenin şartları gözönünde tutularak, populasyonlarının varlığını tehlikeye düşürmeyecek şekilde düzenlenmiş olacaktır. 3 - Alınacak önlemler; a)kapalı av mevsimlerini ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esasları, b)yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda, işletmenin geçici veya bölgesel olarak yasaklanmasını, c)yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarını, kapsayacaktır. IUCN e göre koruma altına alınan fauna türleri şu şekilde sınıflandırılmıştır: EX (Extınct) Nesli tükenmiş olan takson (Tükenmiş) EW (Extinct in the Wild) Doğada yok olmuş takson (Doğada Tükenmiş) CR (Critically Endangered) Kritik olarak tehlikede olan takson (Kritik) EN (Endangered) Tehlike altında olan takson (Tehlikede) VU(Vulnerable) Neslinin doğada tükenme riskinin yüksek olduğu takson(duyarlı) NT(Near Threatened) Tehdit altına girebilir (Tehdite Yakın) LC(Least Concern) Geniş yayılışlı ve nüfusu yüksek olan takson (Düşük Riskli) DD (Data Deficient) Yeterli bilgi bulunmadığı için yayılışına ve/veya nüfus durumuna bakarak tükenme riskine ilişkin bir değerlendirme yapmanın mümkün olmadığı takson (Yetersiz Verili) NE (Not Evaluated) Değerlendirilmemiş takson (Değerlendirilmemiş) 83
T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Merkez Av Komisyonu nun 2012-2013 Av Dönemi kararına göre aşağıdaki tabloda gösterilen kategoriler sınıflandırılmıştır. Ek Liste- I Ek Liste-II Ek Liste-III Orman ve Su İşleri Bakanlığı nca koruma altına alınan yaban hayvanları Merkez Av Komisyonu nca koruma altına alınan av hayvanları Merkez Av Komisyonu nca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları IV.2.13.1 Endemik, Hassas, Nesli Tehlike Altındaki Balık Türleri İçin Gerekli Optimum Su Yükseklikleri, Miktarları, Çözünmüş Oksijen Miktarı, Su Hızı Gibi Parametrelerin İncelenerek, Projenin Bu Türler Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi, Alınacak Tedbirlerin Belirtilmesi, Söz konusu projeden en çok etkilenmesi beklenen tür Salmo trutta macrostigma (alabalık) dır. Bu tür genellikle nehirlerin hızlı akan soğuk kısımlarında yaşar. Oksijen ihtiyacı yüksektir. Sucul canlı yaşamının tehlikeye girmemesi için bırakılması gereken can suyu miktarı ıslak çevre yöntemine göre şu şekildedir: Balık Geçitleri Şekil 31 Islak Çevre Yöntemine Göre Bırakılması Gerekli Can Suyu Miktarı Balık geçitleri, baraj ve regülatörlerde projelendirme yapılırken mutlaka düşünülmesi gereken oluşumlardır. Fiziksel bir engel olarak baraj yapıları nehrin üst kısımları ve alt kısımları arasında hareket eden türlerin geçişini engellemektedir. Regülatör gövdeleri bu tür göçleri farklı derecelerde engelleyebilmektedir. Balıkların göçlerini engelleyen bir yapı olarak görülen regülatörlerin yapılarındaki olumsuzluklar, balık geçitleri ile kısmen çözümlenebilmektedir. 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu gereğince proje kapsamında balık geçidi yapılacaktır. Balık geçidine ait planlar Ek-13 te verilmiş olup planlar; ilk olarak DWA (Su, Atık Su ve Atık Teşkilatı), daha sonra FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı) tarafından yayınlanan, daha sonra Türkçe tercümesi DSİ (Devlet Su İşleri) tarafından yapılan Fish Passes: design, dimensions and monitoring-balık Geçitleri Tasarım, Boyutlandırma ve İzleme adlı kaynak göz önüne alınarak yapılmıştır. Balık geçidi devamlı işler durumda bulundurulacaktır. 84
1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu nun 20.Maddesi nde Su ürünleri veya bunları istihlak edenlerin veya kullananların sağlığına veyahut istihsal vasıtalarına malzeme, teçhizat, alet ve edevata zarar veren maddelerin içsulara ve denizlerdeki istihsal yerlerine veya civarlarına dökülmesi veya döküleceği şekilde tesisat yapılması yasaktır. İfadesi yer almaktadır. Bu nedenle gerek HES inşaatı, gerekse regülatörün yapımı esnasında suda meydana gelebilecek bulanıklığı önlemek amacıyla suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini değiştirmeyecek bir boru veya kanal yardımıyla, suyun bulanıklığa neden olacak bölgeden bypass edilerek suyun bulanmayacağı şekilde dere yatağına verilmesi sağlanacaktır ve bu konu ile ilgili gerekli tedbirler alınacaktır. Proje kapsamında regülatörde kabartılan suların çökeltim havuzundan sonra isale kanalına geçişi aşamasında sucul canlıların geçişini engelleyecek tedbirler alınacaktır. 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında ana su kaynağı amacı dışında (proje dışı) herhangi bir amaçla kullanılmayacaktır. Projenin ömrünü tamamlaması veya herhangi bir şekilde kullanılmaması halinde dere projeden önceki haline getirilecektir. Sanat yapıları rekreasyon amaçlı bölgeye kazandırılacaktır. HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu Bölüm 3: Hidrobiyolojik Değerlendirme kısmını hazırlayan Doç.Dr.Tahir ATICI; Alakır Çayı nın su kalitesi bakımından alabalık üretimi için elverişli olduğunu, bu bölgede balık üretimi için dereye aşılama yapılması ile popülasyonun arttırılması gerektiğini belirtmiştir. Proje kapsamında belirtilen miktarda can suyunun bırakılması ve balık geçidi yapılması ile hidrobiyolojik olarak projenin yapılmasında hiçbir mahsur olmadığını ifade etmiştir. Dereköy HES için Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamında Ek-2 Sulak Alan Faaliyet İzin Belgesi, proje inşa işlemleri başlanmadan önce alınacaktır. IV.2.14. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (Rezerv Miktarları, Mevcut ve Planlanan İşletilme Durumları, Yıllık Üretimleri ve Bunun Ülke veya Yerel Kullanımlar İçin Önemi ve Ekonomik Değerleri), Antalya ili, Türkiye'nin güneyinde Akdeniz Bölgesinde yer alan ve ülkemizin turizm başkenti sayılabilecek bir ildir. Toros orojenik kuşağı içinde Antalya ve Alanya birlikleri yer alır. Antalya birliğine özgü kayaç birlikleri yerli olup, metamorfik olmayan Ordovisiyen, Silüriyen, Devoniyen, Permokarbonifer, Triyas yaşlı birimlerle temsil edilirler. Alanya birliğine ait metamorfik birimler ise, Karbonifer öncesi, Karbonifer, PermoTriyas yaşlı birimlerle temsil edilirler. MTA Genel Müdürlüğü nün Antalya ili ve yakın çevresinde yaptığı çalışmalar sonucunda endüstriyel hammadde ve metalik maden yatağı ve zuhurları ortaya çıkarılmıştır. Bunlar başta alüminyum ve barit olmak üzere kuvarsit, kum-çakıl, manganez, kurşun-çinko ve krom cevherleşmeleridir. 85
İlde çok sayıda boksit yatak ve zuhurları bulunmaktadır. Bunlar genellikle Alanya, Gündoğmuş, Kaş, İbradi ve Akseki ilçelerinde bulunmaktadır. Alanya ve Gazipaşa ilçelerinde Türkiye nin en önemli barit yatakları yer almaktadır. % 86-99 BaSO 4 içeren barit oluşumları yaygın olarak dolomit ve kalkerlerin içerisinde filon ve damarlar şeklindedir. İlçelerdeki yatakların toplam görünür rezervi 2.090.000 tondur. Antalya ilindeki barit yatakları yüksek tenörü ve limanlara yakınlığı nedeniyle günümüzde işletilmektedir. Büyük oranda barit ihtiyacımız bu bölgeden gerçekleşmektedir. Alanya ve Gazipaşa ilçelerinde aynı zamanda kuvarsit yataklarına da rastlanmaktadır. Alanya ilçesindeki % 95-97 SiO 2 içerikli sahaların toplam rezervi yaklaşık 33.500.000 tondur. Gazipaşa-Burhan sahasındaki 2.250.000 ton görünür+muhtemel rezerve sahip kuvarsitlerin % SiO 2 içerikleri ise 95.17 dir. Manavgat, Aksu ve Serik ilçelerinde de inşaat agregası olarak kullanılmaya elverişli orta-iyi kaliteli kum-çakıl hammaddelerinin varlığı tespit edilmiştir ancak bunlar genelde küçük boyutlu oluşumlardır. Gazipaşa, Alanya ve Kemer ilçelerinde kurşun-çinko zuhurları, Kemer, Korkuteli ve Kumluca ilçelerinde manganez ve krom yatak ve zuhurları yer almaktadır. Geçmiş yıllarda bir kısmı işletilmiş olan krom zuhurlarının çoğunluğu küçük boyutlardadır. IV.2.15. Hayvancılık (Türleri, Beslenme Alanları, Yıllık Üretim Miktarları, Bu Ürünlerin Ülke Ekonomisindeki Yeri ve Değeri), Antalya İlinde hayvancılık; çok yaygın olmayan bir ekonomik faaliyettir. Merkeze bağlı köylerde daha çok küçükbaş hayvancılık yaygındır çünkü arazi yapısı küçükbaş hayvancılığı için uygundur. Kümes hayvancılığı da yaygın bir ekonomik faaliyettir. Büyükbaş hayvancılık daha çok şehir merkezi dışındaki yüksek bölgelerde yapılmaktadır. Bunlar dışında arıcılık gezginci arıcılık şeklinde yapılmaktadır. 15 Antalya İlinde hayvancılık; giderek kültür ırklarının ve kültür melezlerinin yaygınlaşmasına doğru ilerlemektedir. Yerli ırklar giderek yerini daha verimli kültür ırklarına bırakmaktadır. Antalya da kuruluş çalışmalarını tamamlamış olan Antalya ili Holstein Süt Sığırı Yetiştiricileri Birliği 1987 yılından buyana ilimize girmiş bulunan kültür ırkı damızlık hayvanlarının Soy Kütüğü kayıtlarını tutmaktadır. 640 km lik bir sahil bandı bulunan ilimizde rejimleri düzensiz olsa da irili ufaklı birçok dere ve çaylar bulunmaktadır. Bu kaynakların potansiyelleri dikkate alınarak kaynaklar üzerinde değişik kapasitelerden oluşan su ürünleri üretim projeleri uygulanmıştır. Avcılık ve yetiştiricilikten elde edilen su ürünleri üretimi 4.350 ton/yıl civarındadır. Büyükbaş Hayvancılık Sığır-saf kültür At Katır Eşek Deve :127.542 adet :1.866 adet :1.888 adet :2.503 adet :129 adet İl mevcudu bulunmaktadır. 15 http://tr.wikipedia.org 86
Sığır 24.747 adet kesilen hayvandan 5.799 ton kırmızı et üretimi ve mevcut sığırlardan 195.623 ton süt üretimi gerçekleşmiştir. Küçükbaş Hayvancılık Koyun Keçi :279.125 adet :419.194 adet İl mevcudu bulunmaktadır. Bu mevcutların dışında; 47.145 adet keçi, 47.946 adet koyun kesilmiş olup 1.615 ton kırmızı et ve mevcut hayvanlardan toplam 22.888 ton süt üretimi gerçekleşmiştir. Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretim) Kanatlı 529.511 adet İl mevcudu bulunmaktadır. Mevcutlardan kesilen toplam 205.316 adet kanatlıdan 723.3 ton beyaz et üretimi gerçekleşmiştir. Mevcut yumurtacı tavuklardan 48.511.415 adet yumurta üretilmiştir. Su Ürünleri Deniz balıkları avcılığından 1.416 ton, Diğer deniz ürünleri avcılığından 79 ton, Tatlı su ürünleri avcılığından 6,5 ton, Kültür balıkçılığı üretiminden 3.009 ton olmak üzere toplam su ürünleri üretimi 4510,5 ton olarak gerçekleşmiştir. Arıcılık ve İpekböceği Yetiştiriciliği Eski ve yeni tip arılı kovan mevcudu 165.756 adettir. 971 kutu ipek böceği kuluçka ettirilerek 28 ton koza üretimi yapılmıştır. Dereköy Regülatörü ve HES projesi Antalya İli, Kumluca İlçesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Kumluca İlçesinde hayvancılık durumu hakkında veriler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 32 Kumluca İlçesi Hayvancılık Durumu Hayvan Cinsi Hayvan Sayısı (Adet) Sığır 2.100 Kıl Keçisi 9.000 Koyun 1.000 Arılı Kovan 6.320 Kaynak: http://kumluca.antalya-tarim.gov.tr 87
Kumluca İlçesi hayvan varlığının dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 33 Kumluca İlçesi Hayvan Varlığı Dağılımı Hayvan Cinsi % Sığır 11 Kıl Keçisi 50 Koyun 5 Arılı Kovan 34 Tavuk 20.000 http://kumluca.antalya-tarim.gov.tr Ayrıca 2011 yılında, 400 adet Kınalı Keklik Kumluca İlçesi Döğüştepesi Mevkiinde doğaya salınmıştır. IV.2.16. Peyzaj Değeri Yüksek Yerler ve Rekreasyon Alanları Söz konusu proje sahasının yaklaşık olarak (kuş uçuşu mesafe ile) 10 km doğusunda Beydağları Sahil Milli Parkı ; sahanın yaklaşık olarak (kuş uçuşu mesafe ile) 4 km batısında Sarıkaya Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ; Sarıkaya Yaban Hayatı Geliştirme Sahası nın içerisinde sahanın yaklaşık olarak 4,5 km batısında, ise Dibek Tabiatı Koruma Alanı yer almaktadır. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü nün görüşünde, proje alanı yüzeyinde 2863 sayılı yasa kapsamında herhangi bir Kültür varlığına rastlanmadığı ve tescil edilmiş herhangi bir kültür varlığı koruma alanı ile sit alanını dahilinde kalmadığı belirtilmiştir. Söz konusu görüş ekte verilmektedir (Bkz Ek-21). Proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde peyzaj değeri yüksek yerler ve rekreasyon alanları bulunmamaktadır. Proje kapsamında hazırlanan Peyzaj Onarım Planı Raporu ise ekte verilmiştir (Bkz.Ek-9). IV.2.17. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar, vb.), Proje alanı Antalya-Burdur Planlama Bölgesine ait 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planına göre ormanlık alan üzerinde bulunmaktadır. Bununla birlikte yakın çevresinde devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarruf altında bulunan; askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsil edilmiş alanlar bulunmamaktadır. IV.2.18. Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Kirlilik Yükü, Antalya ilinde sanayi sektörü, tarım ve turizm sektörüne göre geri planda kalmıştır. İlde kirlilik yükün arttıracak şekilde üretim yapan tesis yok denecek kadar azdır. Hava kirliliği kontrolü yönetmeliğinde belirlenmiş olan faaliyetlere emisyon izni için kuvvetli yaptırımlar uygulanmakta ve yaptırımları uygulamayan tesisler için emisyon izni verilmemektedir. Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğinde belirlenmiş olan sanayi tesisleri için arıtma tesisi yaptırma zorunluluğu vardır. Büyükşehir Belediyesi ve Çevre İl Müdürlüğü tarafından rutin olarak denetlenen tesislere standartları açtığı takdirde yaptırımlar uygulanmaktadır. 88
Yerleşim alanlarına yakın olan sanayi işletmelerinde gürültü kontrol yönetmeliğinde belirlenen sınırlar içerisinde izolasyon çalışması yapılmakta, gürültü kaynağı olan işletmelere yaptırımlar uygulanmaktadır. 16 Regülatör ve HES alanının bulunduğu bölge ve yakın çevresinde inşa çalışmaları (2 yıl) gerçekleştirilecek olup, inşaatın yoğun olacağı regülatör ve HES yakınındaki yerleşimlerde inşaat süresince mevcut hava kalitesinde geçici olarak düşüş gerçekleşecektir. Ancak hava kalitesinde meydana gelen düşüş; 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde verilen sınır değerleri aşacak nitelikte olmayacaktır. Proje alanının topografik koşulları ve iklim koşullarının uygunluğu, sanayi bölgelerinin de olmaması sebebiyle bölgede hava kirliliğine yol açacak olumsuz bir durum söz konusu değildir. Proje kapsamında; mevcut su kalitesini belirlemek için, 31.12.2004 tarihli ve 25687 sayılı R.G. de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği kapsamında memba ve mansaptan numuneler alınarak yüzeysel su analizleri yaptırılmıştır (Bkz. Ek-24). Böylece, ileride Alakır Çayında proje kaynaklı kirlilik oluşup oluşmadığı belirlenebilecektir. IV.2.19. Projenin Gerçekleştirileceği Dereler Üzerinde ve Proje Alanında Planlanan Diğer Projelerle Olan Etkileşimleri, Gerekli Hesaplamaların Yapılması HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu sonuna Kümülatif Etki Değerlendirme Raporu ilave edilmiştir. Kümülatif Etki Değerlendirme Raporunda en yakın yerleşimler üzerinde başka etkilerin meydana gelip gelmeyeceğinin değerlendirilmesi için planlanan projenin çevresindeki diğer projeler göz önüne alınarak çalışma yapılmıştır (Bkz. Ek-8). IV.2.20. Diğer Özellikler. Bu bölümde değerlendirilmesi gereken başkaca bir husus bulunmamaktadır. IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri IV.3.1. Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler, Yöresel İşgücünün Bu Sektörlere Dağılımı, Sektörlerdeki Mal ve Hizmet Üretiminin Yöre ve Ülke Ekonomisi İçindeki Yeri ve Önemi, Diğer Bilgiler ), Antalya şehrinin ekonomisinde turizm, ticaret ve tarım ön planda olup sanayi faaliyetleri de son dönemde gelişme gösteren faaliyetlerdendir. Bunun dışında Antalya'da hayvancılık, madencilik gibi diğerlerine göre daha az yönelinen kollarda iş faaliyetleri de sürdürülmektedir. 16 Antalya İl Çevre Durum Raporu 2011 89
Antalya'da 1970'li yıllara kadar belirli bir seviyede kalmış olan ticaret sektöründe bu tarihten sonra çeşitli hareketlenmeler olmuştur. 1980'lerde gelişen turizm hareketi ile birlikte de konaklama ve dinlenme tesisleriyle değişik türde lüks mağazalar açılmıştır. Teknolojinin de kullanımını yaygınlaşmasıyla tarım ve sanayide üretimi artırmış, ticari piyasa oldukça hareketlenmiştir. 17 Kumluca ilçesi Kumluca İlçesi nin ekonomisinde ana gelir kaynağı seracılıktır. Seracılık ilçe nüfusunun tamamına yakınını doğrudan etkilemektedir. Çünkü ilçede yaşayan tüm halk seracılığın ve portakal bahçelerinin ekonomisi ile işlerini yönlendirmektedir. İlçede turizm Çavuşköy Kasabası'ndaki Adrasan koyu ile Olympos Koyu'ndaki otel, motel, pansiyon ve restoranları ile yerli ve yabancı turistlere hizmet vermektedir. Mavikent Kasabası Karaöz Koyu'nda ise, tatil siteleri bulunmaktadır. İlçede sanayi tesisi bulunmamaktadır. 18 Tarım ve Hayvancılık Antalya ili sahip olduğu Antalya Ovası ile tarımsal potansiyel ve ekolojik uygunluk açısından Türkiye tarımında önemli bir yere sahiptir. Antalya topraklarının beşte birinde tarım yapılan bir bölgedir. Antalya'da tarım yapılan yerleri kıyı kesimi ve kıyıdan uzak kesimler olarak ayırırsak kıyı kesminde portakal, muz, avakado gibi tropikal bitkilerin yetiştirilebilmesinin yanında sera tarımına da uygundur. Ama kıyıdan uzak kesimlerde ise elma, armut, ayva gibi meyve türleri yetiştirilebilir. 19 Kentin hızlı gelişmesine paralel bir süreç yaşayan tarım sektörü kendi yapısında da derin değişimlere uğramıştır. 1970 yılında nüfusun dörtte üçü tarımsal sektörlerden geçiniyorken 2000 yılında bu oran %49'a düşmüştür. Antalya 20.591.010 dekar toplam alana sahip olup, Türkiye topraklarının %2.6 sını kaplamaktadır. 4.150.160 dekarı kullanılabilir tarım alanı olan topraklarının 2.120.550 dekarında sulu tarım alanı yapılmaktadır. Toplam tarım alanının %51 i sulanmaktadır. Bu alanlardan yılda iki hafta üç ürün alınabilmektedir. Antalya da örtü altında 147.457 dekarlık alanda sebze ve süs bitkileri yetiştiriciliği yapılmaktadır. Türkiye cam sera alanlarının %81 i, plastik sera alanlarının %47 si Antalya da bulunmaktadır. Turfanda yetiştiricilik denilince akla ilk gelen il Antalya olmaktadır. 20 Organik tarıma bakıldığında Antalya İli nde son yıllarda kullanımı artmış olan yeni tarım tekniklerinden birisi olan seralarda tozlaşma amacıyla hormon yerine Bambus arılarının kullanılmasıdır. Bambus arısı kullanımı başlangıçta ithal edilen koloniler yapılmakta iken bugün sadece ana arı ithalatı yapılarak ilimizde koloni üretimi gerçekleşmektedir. 21 17 http://www.antalya.bel.tr 18 http://tr.wikipedia.org/wiki/kumluca,_antalya 19 http://www.antalya.bel.tr 20 Antalya İl Çevre Durum Raporu, 2011 21 Antalya İl Çevre Durum Raporu, 2011 90
Antalya ilinde hayvancılık çok yaygın olmayan bir ekonomik faaliyettir. Merkeze bağlı köylerde daha çok küçükbaş hayvancılık yaygındır çünkü arazi yapısı küçükbaş hayvancılığı için uygundur. Kümes hayvancılığı da yaygın bir ekonomik faaliyettir. Büyükbaş hayvancılık daha çok şehir merkezi dışındaki yüksek bölgelerde yapılmaktadır. Bunlar dışında arıcılık gezginci arıcılık şeklinde yapılmaktadır. Şehrin kuzeyindeki Kepez Su Ürünleri Üretme İstasyonu'nda ise balık çeşitlerinin artırılması yönünde çalışmalar yapılmaktadır. İlde eski ve yeni tip arılı kovan mevcudu 134.621 adettir. İlde 817 kutu ipek böceği kuluçka ettirilerek koza üretimi yapılmış, 18.500 kg ipek kozası elde edilmiştir. 22 Kumluca İlçesi İlçe ekonomisinde ana gelir kaynağı seracılıktır. Seracılık ilçe nüfusunun tamamına yakınını doğrudan etkilemektedir. Çünkü ilçede yaşayan tüm halk seracılığın ve portakal bahçelerinin ekonomisi ile işlerini yönlendirmektedir. 23 İlçenin kuruluş tarihinde ekonomisi hububat, hayvancılık ve az miktarda da meyvecilik gelirlerine dayanmakta iken daha sonraki yıllarda Ant Birliğin kuruluşu ile bu alanlarda pamuk ekimi yaygınlaşmıştır. 1960 lı yıllardan sonra narenciye tarımı, 1970 li yıllardan sonra ise örtü altı tarımı hızla yaygınlaşmaya başlamıştır. 1990 lı yıllardan itibaren ise seracılığın yaygınlaşmasına paralel olarak hayvancılık giderek azalmıştır. İlçede polikültür tarım yapılmaktadır. İlçeyi tarımsal üretim açısından güneyde Akdeniz kuzeyinde Toros dağlarına doğru gidildikçe rakımın birden bire yükselmesi nedeni ile üç ana bölgeye ayırmak mümkündür. Buna göre deniz seviyesinden rakımın 300 m yüksekliğe kadar arada kalan alan, ki buraya halk arasında Finike çukuru da denmektedir. Bu alanlarda iklim ve arazi koşulları özellikle seracılık ve narenciye tarımının yapılmaktadır. Toros lara doğru çıktıkça rakımın 300 m ile 600 m arasında kalan geçit bölgesi, yani iklim olarak ne tam karasal iklimi nede Akdeniz iklimini yansıtmayan bölge, ki buraya da Alakır havzası denmektedir. Bu bölge iklim koşulları nedeni ile hububat, nar, zeytin, kısım kısım açıkta sebze, sera ve narenciye tarımı yapılmaktadır. Toros lara çıkıldıkça rakımın 700 m üzerine çıkması ile oluşan bölge, bu bölgede de karasal iklimin hakim olması nedeniyle; hububat, kiraz, elma, ceviz, fasulye gibi tarımsal ürünler yetiştirilmektedir. 24 Kumluca ilçesinin hayvancılık durumu aşağıdaki gibidir. 25 Tablo 34 Kumluca İlçesinin Hayvancılık Durumu 22 http://www.antalya.bel.tr 23 http://tr.wikipedia.org/wiki/kumluca,_antalya 24 http://kumluca.antalya-tarim.gov.tr/yukleme/file/tarimsal%20yapi.pdf 25 http://kumluca.antalya-tarim.gov.tr/yukleme/file/tarimsal%20yapi.pdf 91
Şekil 32 Kumluca İlçesi Hayvan Varlığı Dağılımı Sanayi Antalya, Türkiye'nin gelişmişlik düzeyine göre 7. ili olmasına rağmen sanayi alanında Türkiye ortalamasının altında kalmaktadır. Bunun temel nedeni olarak Antalya'da turizmin ve tarımın ön planda olmasını gösterebiliriz. Ayrıca Antalya bu iki ekonomik faaliyetle sanayileşmenin yarattığı hava kirliliği gibi durumların yaşanmadığı bölgelerdendir. 1950'li yıllarda Sümerbank ve Antbirlik tesisleriyle başlayan sanayileşme girişimleri sonucunda Antalya'da yaklaşık 200 sanayi siciline sahip firma bulunmakta olup bunlardan 63'ü Antalya Organize Sanayi Bölgesi'nin kontrolündedir. 1961 yılında kurulup Antalya'nın ilk sanayi kuruluşlarından olan ve kurulduğu bölgeye Dokuma ismini veren Antalya Pamuklu Dokuma Fabrikası ise 17 Kasım 2004 tarihinde faaliyetlerini durdurmuştur. Döşemealtı'ndaki Organize Sanayi Bölgesi ve Konyaaltı'nda bulunan Serbest Bölge dışında, Antalya şehir merkezinde üç sanayi sitesi bulunmaktadır. Bunlar: Akdeniz Sanayi Sitesi, Yeşil Antalya Sanayi Sitesi ve Antalya'daki en eski sanayi sitesi olan Sanayi Çarşısı'dır. Sanayi sektörünün gayrisafi hasıla içindeki payı Türkiye genelinde %28 iken, Antalya'da %7 düzeyindedir. Antalya ili milli geliri içerisindeki sanayi payı sadece %4,3 gibi bir oranda kalmaktadır. Antalya Organize Sanayi Bölgesi (AOSB) 1976 yılında Bakanlar Kurulu'nun verdiği onayla yapımına başlanan Antalya Organize Sanayi Bölgesi, bir yıl iki aylık bir sürenin ardından tamamlanıp 370 hektarlık bir alanda faaliyet göstermeye başlamıştır. Kurulduktan 6 yıl sonra kurulduğu arsa üzerinde bir hata tespit edilmiş ve faaliyet alanı 310 hektar daraltılarak 60 hektara indirilmiş, ama 1998 yılında bu sorun aşılmış ve yeniden 370 hektarlık bir alanda etkinliklerine devam etmiştir. 2005 yılında çevresindeki 294 hektarı da bünyesine katarak 664 hektarlık bir alan yayılmıştır. Antalya-Burdur karayolunun 26. kilometresinde bulunan Organize Sanayi Bölgesi 2 batıda ve 1 doğuda olmak üzere toplam üç giriş kapısına sahiptir. %84.86'lık bir doluluk oranına sahip OSB'de 179 firmaya ait 208 adet alan tahsis edilmiştir. 26 26 http://www.antalya.bel.tr 92
Kumluca İlçesi İlçede sanayi tesisi bulunmamaktadır. 27 Madencilik 28 Toros orojenik kuşağı içinde Antalya ve Alanya birlikleri yer alır. Antalya birliğine özgü kayaç birlikleri yerli olup, metamorfik olmayan Ordovisiyen, Silüriyen, Devoniyen, Permokarbonifer, Triyas yaşlı birimlerle temsil edilirler. Alanya birliğine ait metamorfik birimler ise, Karbonifer öncesi, Karbonifer, Permo-Triyas yaşlı birimlerle temsil edilirler. MTA nın Antalya ili ve yakın çevresinde yaptığı çalışmalar sonucunda endüstriyel hammadde ve metalik maden yatağı ve zuhurları ortaya çıkarılmıştır. Bunlar başta alüminyum ve barit olmak üzere kuvarsit, kum-çakıl, manganez, kurşun-çinko ve krom cevherleşmeleridir. İlde çok sayıda boksit yatak ve zuhurları bulunmaktadır. Bunlar genellikle Alanya, Gündoğmuş, Kaş, İbradi ve Akseki ilçelerinde bulunmaktadır. Alanya ve Gazipaşa ilçelerinde Türkiye nin en önemli barit yatakları yer almaktadır. % 86-99 BaSO4 içeren barit oluşumları yaygın olarak dolomit ve kalkerlerin içerisinde filon ve damarlar şeklindedir. İlçelerdeki yatakların toplam görünür rezervi 2.090.000 tondur. Antalya ilindeki barit yatakları yüksek tenörü ve limanlara yakınlığı nedeniyle günümüzde işletilmektedir. Büyük oranda barit ihtiyacımız bu bölgeden gerçekleşmektedir. Alanya ve Gazipaşa ilçelerinde aynı zamanda kuvarsit yataklarına da rastlanmaktadır. Alanya ilçesindeki % 95-97 SiO2 içerikli sahaların toplam rezervi yaklaşık 33.500.000 tondur. GazipaşaBurhan sahasındaki 2.250.000 ton görünür+muhtemel rezerve sahip kuvarsitlerin % SiO2 içerikleri ise 95.17 dir. Manavgat, Aksu ve Serik ilçelerinde de inşaat agregası olarak kullanılmaya elverişli orta-iyi kaliteli kum-çakıl hammaddelerinin varlığı tespit edilmiştir ancak bunlar genelde küçük boyutlu oluşumlardır. Gazipaşa, Alanya ve Kemer ilçelerinde kurşun-çinko zuhurları, Kemer, Korkuteli ve Kumluca ilçelerinde manganez ve krom yatak ve zuhurları yer almaktadır. Geçmiş yıllarda bir kısmı işletilmiş olan krom zuhurlarının çoğunluğu küçük boyutlardadır. ALUMİNYUM (Al) Alanya-Karamanlar Sahası Tenör : % 51.62 Al2 O3, % 10.90 SiO2, Rezerv : 56.700 ton mümkün rezerv. Alanya-Orhan Köyü Sahası Tenör : % 25.23 Al2 O3, % 32.10 SiO2, % 20.57 Fe2 O3 Rezerv : 28.500 ton mümkün rezerv. 27 http://kumluca.antalya-tarim.gov.tr/index_tr.asp?mn=12 28 http://www.mta.gov.tr/v2.0/turkiye_maden/maden_potansiyel_2010/antalya_madenler.pdf 93
Alanya-Çatak Yaylası Sahası Tenör : % 43.10 Al2 O3,% 16.85 SiO2 Rezerv : 85.500 ton mümkün rezerv. Alanya-Maşat Mah. Sahası Tenör : % 58.28 Al2 O3, % 18.00 Fe2 O3, % 5.00-8.00 SiO2 Rezerv : 325.500 ton görünür+muhtemel rezerv. Kaş Civarındaki Küçük Zuhurlar Şeklinde Yer Alan Mostralar Tenör : % 40.00-47.00 Al2 O3 Rezerv : 17.000 ton görünür+muhtemel rezerv.barit (Ba) Antalya İli Alanya ve Gazipaşa İlçeleri Barit Yatakları Yatakların büyük çoğunluğu işletilmektedir. Belirlenmiş rezervler aşağıda verilmiştir. Tablo 35 Alanya ve Gazipaşa İlçeleri Barit Yatakları KROM (Cr) Hurmalı, Küçükcankurtaran, Atbükü (Koztepe) Sahaları Tenör :% 40.00-44.00 Cr2 O3 Rezerv :Bilinmiyor. Geçmiş yıllarda 71.450 ton üretim yapılmıştır. KUM-ÇAKIL (Kçm) Aksu-Mandırlar ve Fettahlı Köyü Sahası Kalite :İnşaat agregası. Rezerv :Rezerv çalışması yapılmamıştır. Serik-Sağırın Köyü Kalite :Iyi kaliteli. Rezerv :Rezerv çalışması yapılmamıştır. 94
Manavgat-Çeltikçi ve Ulukapı Köyü Sahası Kalite :Orta. Rezerv :Tane cinsi ağırlıklı olarak kireçtaşıdır. KURŞUN-ÇİNKO (Pb-Zn) Gazipaşa (Muz Vadi, Berem Mah., Karalar Köyü, Kıcık, Endişe, Güney Seyfe, Beyobası, Burhanlı), Alanya (Aydop, Demirtaş), Kemer (Ağva) zuhurları Tenör :% 3.00-14.00 Pb, % 0.1-5.00 Zn (12 gr/ton Ag değeri de bilinmektedir) Rezerv :Zuhur olduğundan rezerve yönelik çalışma yapılmamıştır. MANGANEZ (Mn) Merkez-Kepeztepe Sahası Tenör :24.51 Mn Rezerv :60 ton toplam rezerv. Korkuteli-Taşkesiği Sahası Tenör :- Rezerv :1.000 ton toplam rezerv. Kumluca-Tüllütepe Sahası Tenör : % 48 Mn Rezerv : 500 ton toplam rezerv. KUVARSİT Gazipaşa-Burhan Sahaları Tenör :% 95.17 SiO2 Rezerv :2.257.897 ton görünür+muhtemel rezerv. Alanya-Demirtaş (Hıdırallez, Domalan, Karakaya, Çakmaktepe, Yaylakonak) Sahaları Tenör : % 95-97 SiO2 Rezerv : 15.201.422 toplam rezerv. Alanya-Mevlütlü-Karadağ Sahası Tenör : % 95.34 SiO2 Rezerv : 18.407.877 ton muhtemel mümkün rezerv Turizm Turizm denince Antalya için ayrı bir parantez açmak gerekir. Antalya Türkiye'de İstanbul'la birlikte turizmin lokomotifi konumundadır. Antalya, dört mevsimde de turizm olanaklarının ve tesislerinin olduğu bir ildir. Antalya'da kültür turizmi başta olmak üzere deniz, spor, sağlık, kış, kongre, yayla, mağara, kamp ve inanç turizmi yapılabilmekte bu turizm seçenekleri için tesisler bulunmaktadır. 2010 yılı turizm istatistiklerine göre Antalya, dünyada en çok ziyaret edilen dördüncü il durumundaydı. 95
Antalya'da kültür turizminin ağırlıklı olarak yapılacağı yerler kıyı şeridinin çeşitli yerleridir. Bu bölgede Kaleiçi, tarihi yapılar, tarihi cami ve kiliseler bulunmaktadır. Antalya'da deniz turizmi de yine kıyı şeridi boyunca yapılmaktadır. Bu bölgede kıyı turizmiyle beraber deniz turları da yapılabilmektedir. Deniz turizminin en bilinen noktaları Kleopatra, Konyaaltı ve Lara plajlarıdır. Spor turizmi bakımından Antalya popüler sporlara ev sahipliği yapan bir ildir. Başta futbol, tenis, ve golf olmak üzere her yıl yüzlerce sporcu ve takım Antalya'yı tercih etmektedir. Antalya, bu sporların tesislerine sahip olduğu gibi sporculara ve yetkililerine verilen seminerlere de ev sahipliği yapmaktadır. Antalya, 2009-2010 döneminde judo,halter, eskrim, voleybol, badminton ve benzeri pek çok alanda 39 u uluslararası, 66 sı ulusal, 27 si milli takım kampı ve 45 i kurs ve seminer olmak üzere toplam 177 etkinliğe ev sahipliği yapmıştır. Ayrıca Antalya 2003-2008 yılları arasında Dünya Ralli Şampiyonası'na ev sahipliği yapmıştır. Antalya yaz turizmiyle öne çıksa da kış turizminde de ülkenin önde gelen illerindendir. Antalya'daki Saklıkent Kayak Merkezi kenti kış turizminde önde tutan tesislerdir. Kongre turizmi bakımından Antalya ulaşımın kolaylığı ve ulaşım imkanlarının çeşitliliği pekçok turizm ve dinlenme imkanı sunması ve toplamda 106.000 koltuğu aşan bir kapasitesi ile dünyanın her tarafından gelecek konuklar için önemli toplantıların yapılabileceği olanağa da sahiptir. Antalya'da Torosların eteğinde kurulan Antalya'nın dağları ana iskelet bakımından genellikle kireç taşlarından (kalkerlerden) oluşmuştur. İldeki mağaraların büyük bir çoğunluğu da bu kireç taşı formasyonları içinde gelişmiştir. Antalya da yaklaşık 500 kadar mağara tespit edilmiştir. Antalya da mağara turizmi de yapılabilmektedir. Antalya'da turizme açılan 3, turizme açılmayı bekleyen ya da yerel imkânlarla açılmış olan 28 tane mağara vardır. Antalya'da inanç turizmi gelişme gösteren bir turizm koludur. Antalya'da özellikle Selçuklu döneminden pek çok cami vardır. Bunlardan Murat Paşa Camii ve Yivli Minare Camii en eski camilerdir. 29 Kumluca İlçesi İlçede; Olympos, Corydella, Rhodiapolis, İdebessiois, Gagae gibi önemli antik kentler bulunmaktadır. Özellikle, Olympos çok fazla yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret edilmektedir. 1991 yılında bu antik şehirde yapılan çalışmalar ve ortaya çıkarılan tarihi eserler, buranın tarihi ve turistik değerini daha da artırmıştır. İlçenin sahil şeridi 30 km.'dir. Bu sahil şeridinde Çavuşköy Kasabası'ndaki Adrasan koyu ile Olympos koyu; otel, motel, pansiyon ve restoranları ile yerli ve yabancı turistlere hizmet vermektedir. Mavikent Kasabası Karaöz Koyu'nda ise, tatil siteleri bulunmaktadır. Mavikent beldesi ile Finike ilçe sınırı arasındaki sahil şeridi, şu anda sadece yöre halkı tarafından inşa edilmiş ahşap evler (obalar) ile iskân edilmiştir. 29 http://tr.wikipedia.org/wiki/antalya#.c5.9eehir_ekonomisi 96
Ancak, Mavikent ve Beykonak sahillerinde tatil siteleri inşaatları yapımı da devam etmektedir. Ayrıca yayla turizmi olarak yerli ve yabancı turistler için yaylalara turlar düzenlenir. 30 IV.3.2. Nüfus (Yöredeki Kentsel ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus Artış Oranları, Ortalama Hane Halkı Nüfusu, Diğer Bilgiler), Antalya ili, Antalya güneyinin şehrinin turizm alanı ilan edilmesinden sonra hızla kalabalıklaşmıştır. Özel ve kamu sektörü yatırımları kent merkezi ve çevresinde yoğunlaşmış, bunun sonucu ortaya çıkan çalışma olanakları büyük bir nüfus akımına yol açmıştır. Turizm imkânlarının çeşitliliği buna göre tesisleşmenin gelişmişliği, her mevsim tarıma uygun toprakları, ulaşım sistemlerinin kullanışlılığı, denize kıyısı olması gibi nedenlerin göçü teşvik ediyor olması muhtemeldir. 1927 sayımında nüfusu 206.270 olan il nüfusu zamanla doğum oranı ve göçlerle katlanarak artmış ve bugün 2 milyonu geçmiştir. Göçe rağmen, 2008'de Antalya'da işsizlik oranı (%10,7) Türkiye genel işsizlik oranının (%11,9) altındaydı. İşe katılım bazında da (%57) TÜİK tarafından belirlenen 26 bölge içinde 2. Konumundaydı. İstihdam edilenlerin %45'i hizmetler, %5'i sanayi, %50'si tarımda çalışır (bu oranlar Türkiye için sırasıyla %49, %27 ve %24'tür). Nüfusun, 1.000.081'i merkez il sınırları içinde 919.648'i ilçe sınırları içindedir. Bu durumda il nüfusunun %52'si il ve ilçe merkezlerinde, %48'i ise köy ve beldelerde yaşamaktadır. Antalya ili 2009 yılında yapılan genel nüfus sayımına göre nüfus büyüklüğü olarak 81 il arasında 7. sıradadır. 1.919.729 kişilik Antalya nüfusu bir önceki yıla göre 60.454 kişi artmış ve Türkiye nüfusunda Antalya payı 2,59'dan 2,64'e yükselmiştir. Antalya il nüfusu Türkiye geneline göre daha yüksek bir eğitim düzeyine sahiptir. 2008 verilerine göre, 15 yaş üstü okuma yazma oranı toplam il nüfusunun %97'sini (erkeklerde %91, kadınlarda %86'sını) oluşturur, bu oran Türkiye için %83'tür (erkeklerde %88, kadınlarda %79). Bu farklılık özellikle nüfusun üniversite eğitimli kesiminde belirginleşir: üniversite ve yüksekokul mezunlarının toplam nüfusa oranı Antalya'da %7 dolaylarındadır Türkiye genelinde ise %5,4'tür. 31 30 http://tr.wikipedia.org/wiki/kumluca,_antalya 31 http://tr.wikipedia.org/wiki/antalya 97
Tablo 36 Antalya İl Nüfus Durumu 32 Tablo 37 Antalya İlçelerinin Nüfusu 33 2012 Nüfus Antalya Nüfusuna Oranı (%) Büyükşehir Belediyesi 1.121.222 53,58 Aksu 65.588 3,13 Döşemealtı 47.497 2,27 Kepez 433.961 20,74 Konyaaltı 131.513 6,28 Muratpaşa 442.663 21,15 Akseki 13.122 0,63 Alanya 264.692 12,65 Elmalı 37.783 1,81 Finike 46.405 2,22 Gazipaşa 47.963 2,29 Gündoğmuş 8.053 0,38 Kaş 53.633 2,56 Korkuteli 51.023 2,44 Kumluca 66.186 3,16 Manavgat 201.027 9,61 Serik 111.764 5,34 Demre 25.489 1,22 İbradı 2.907 0,14 Kemer 41.268 1,97 Antalya Nüfusu 2.092.537 100 Kaynak: TUİK Tablo 38 İllerin Aldığı Göç, Net Göç ve Net Göç Hızı (2010-2011 Dönemi) 34 Sıra İl ADNK 2011 Aldığı Verdiği Net Göç Net Göç Nüfusu Göç Göç Hızı 1 İstanbul 13.624.240 450.445 328.663 121.782 8,98 2 Ankara 4.890.893 191.864 137.385 54.479 11,2 3 İzmir 3.965.232 110.364 101.420 8.944 2,26 4 Antalya 2.043.482 89.731 62.875 26.856 13,23 5 Kocaeli 1.601.720 63.314 50.070 13.244 8,3 6 Tekirdağ 829.873 42.265 28.620 13.645 16,58 Kaynak: TUİK 32 http://tr.wikipedia.org/wiki/antalya 33 http://www.tuik.gov.tr 34 http://www.tuik.gov.tr 98
Antalya 81 il içerisinde aldığı göç ve net göç rakamı ile 3., net göç hızı büyüklüğü ile 2. sıradadır. Kumluca İlçesi İlçe bağlısı olarak merkez hariç olmak üzere ilçe merkezine bağlı; 3 belde, 24 köy ve 20 mahalleden oluşmaktadır. Tablo 39 Kumluca İlçesi Nüfus Durumu 35 IV.3.3. Gelir (Yöredeki Gelirin İşkollarına Dağılımı, İşkolları İtibariyle Kişi Başına Düşen Maksimum, Minimum ve Ortalama Gelir), Sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından Türkiye nin önde gelen illerinden olan Antalya aynı zamanda iç göç bakımından bir çekim merkezidir. Bu durum kent açısından hem genç ve dinamik nüfus yapısıyla fırsatlar sunmakta hem de işgücünün vasıf ve eğitim düzeyinin düşüklüğünden ötürü bir meydan okuma yaratmaktadır. Göç ve ilin ekonomisinde başı çeken hizmet ve tarım sektörlerindeki olumlu gelişmeler sonucu ilin Türkiye nüfusu ve GSYİH ndaki payı artmaktadır. Sanayi sektörü il ekonomisinde oldukça sınırlı bir paya sahiptir. 36 TUİK iller bazında GSYİH değerlerini ve bu değer içerisinde sektörlerin paylarını en son 2001 yılında açıklamıştır. 2010 itibari ile GSKD değerleri 2006 yılından başlayarak bölgesel düzeyde yayınlanmaktadır. TR 61 (Antalya, Burdur, Isparta), 2008 yılı itibariyle 32,9 Milyar TL GSKD ile İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa-Eskişehir-Bilecik, Kocaeli Bölgesi, Adana-Mersin'den sonra 7. Sıradadır. TR 61, 13.236 TL veya 10.334 $ kişi başına GSKD ile İstanbul, Kocaeli, Bursa, Ankara, Edirne-Kırklareli, İzmir bölgelerinden sonra 7. sırada gelmektedir. Türkiye ortalaması 12.020 TL veya 9.384 $ dır. İlk sıradaki İstanbul'da ise bu değerler 18.689 TL veya 14.591 $ dır. 35 http://tr.wikipedia.org/wiki/kumluca,_antalya 36 http://www.ilo.org/public/turkish/region/eurpro/ankara/info/antalya-isgucu.pdf 99
Tablo 40 Cari Fiyatlarla GSKD, 2008 37 TR 61 Türkiye TR 61/Tr (%) Değer (%) Değer (%) Tarım 4,7 Milyar TL 14,3 72,2 Milyar TL 8,4 6,5 Sanayi 4,8 Milyar TL 14,6 232,5 Milyar TL 27,2 2,1 Hizmetler 23,4 Milyar TL 71,1 549,8 Milyar TL 64,3 4,3 GSKD 32,9 Milyar TL 100 854,5 Milyar TL 100 3,9 Kaynak:TUİK Antalya nın iç göç açısından bir çekim merkezi haline gelmesinde ilin yüksek bir GSYİH gelişme hızına sahip olması ve bunun sonucunda Türkiye GSYİH içinde Antalya nın payının gerek cari fiyatlarla gerekse sabit fiyatlarla artış göstermesi etkilidir. 1987 de %2.1 olan bu pay 2001 de cari fiyatlarla %2.6, sabit fiyatlarla % %2.7 dir. Fert başına GSYİH Antalya da 2001 de 2.193 dolarla Türkiye ortalamasının üzerindedir. 1995-2000 döneminde fert başına teşvik belgeli yatırım tutarı da ülke genel seviyesinin ve birinci derecede gelişmiş iller grubu genel seviyesinin oldukça üzerindedir. Aynı durum kırsal nüfusa götürülen alt yapı hizmetleri ve kamu yatırımlarından alınan pay itibariyle de söz konusudur. 8 İlin bu denli hızlı gelişmesinin dinamiklerine bakıldığında, ana sektörlerin GSYİH içindeki paylarının 1997-2001 arasındaki dönemde gösterdiği gelişme hangi sektörlerin ne doğrultuda büyüdüğü konusunda fikir vermektedir. 9 Buna göre Türkiye deki gelişime paralel olarak Antalya da esas olarak tarımın payı azalmakta, ticaretin payı artmaktadır. Ancak 2001 sonrası döneme ilişkin olarak tarımsal üretimin katma değeri yüksek ürünlerde arttığına ve tarımın il ekonomisi içindeki öneminin çoğaldığına dair bulgular vardır. 38 IV.3.4. İşsizlik (Yöredeki İşsiz Nüfus ve Faal Nüfusa Oranı), Antalya ili genelinde turizm ve tarıma (seracılık) dayalı iş alanları yoğunluktadır. 39 TR61 bölgesi olarak Antalya, Isparta ve Burdur da 2004 de 60 bin işsiz vardır ve işsizlik oranı %7 dir. 2009 da işsiz sayısı 120 bine ve işsizlik oranı %11.4 e çıkmıştır. Bu oran Türkiye genelinde %14 olan işsizlik oranının altındadır. 120 bin işsizin 75 bini erkek ve 44 bini kadındır. İşsizlik oranı erkeklerde %10,7 ve kadınlarda %13 dür. Kadınların işsizler içindeki payı %36,7 olup, işgücü içindeki payları olan %32,5 den daha yüksektir. 40 37 http://www.tuik.gov.tr 38 http://www.ilo.org/public/turkish/region/eurpro/ankara/info/antalya-isgucu.pdf 39 Antalya İl Çevre Durum Raporu, 2011 40 http://www.ilo.org/public/turkish/region/eurpro/ankara/info/antalya-isgucu.pdf 100
Tablo 41 İşgücü Durumu 2011 (Bin Kişi, 15+ Yaş) 41 Türkiye TR 61 2010 2011 2010 2011 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus 52.541 53.593 1.914 1.964 İşgücü 25.641 26.725 1.102 1.138 İstihdam 22.594 24.110 984 1.032 İşsiz 3.046 2.615 118 106 İşgücüne dâhil olmayan nüfus 26.901 26.867 812 826 İşgücüne katılma oranı (%) 48,8 49,9 57,6 57,9 İşsizlik oranı (%) 11,9 9,8 10,7 9,3 Tarım dışı işsizlik oranı (%) 14,8 12,4 14,8 12,5 İstihdam oranı (%) 43 45 51,4 52,6 Kaynak:TUİK IV.3.5. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu), Eğitim Eğitim ve öğretim açısından Türkiye'nin önemli merkezlerinden biri olan Antalya'da 595 tane okul öncesi eğitim kurumu (21.921 öğrenci), 681 tane ilk (249.662 öğrenci), 190 tane orta dereceli (84.525 öğrenci) eğitim veren okul vardır. Ayrıca Antalya'da bir devlet üniversitesi olan Akdeniz Üniversitesi mevcuttur. Bu üniversitelerde il genelinden öğrencilere eğitim verildiği gibi, il dışından ve öğrenci değişim programları ile yurtdışından gelen öğrencilere de eğitim verilmektedir. 2011 yılı üniversiteye yerleşme basamakları olan Yükseköğrenime Geçiş Sınavı (YGS) ile Lisans Yerleştirme Sınavı'na (LYS) başvuran 38618 kişiden 19803'si ya da diğer bir değişle %51,27'si sınavda başarılı oldu. Bu kişilerden 9616'sı lisans programına, 4063'ü açık öğretim fakültelerine, 3549'u YGS'yle yerleşilebilen bölümlere, 2575 kişi de sınavsız programlara gitme hakkı elde etti. Ayrıca Antalya'nın 15 yaş ve üzeri nüfusunun %6,73'ü üniversite mezunu, %2,8'si yüksek lisans mezunu, %0,06'sı ise doktora mezunudur. İldeki okullaşma oranı; okul öncesinde %23, ilköğretimde %99,8, ortaöğretimde %80, genel lisede %62, mesleki ve teknik lisede %38'dir. Üniversiteler Antalya'da 2011 itibariyle aktif olan tek üniversite 1982 yılında eğitime başlayan 11 fakülte 5 yüksekokul 11 meslek yüksekokulu ve 5 enstitüyle 21.809 öğrenciye eğitim vermekte olan Akdeniz Üniversitesi'dir. Antalya'da yapımı devam eden Uluslararası Antalya Üniversitesi 2012-13 döneminde eğitim öğretime başlayacaktır. Antalya'da eğitim veren üniversiteler şunlardır: Devlet: Akdeniz Üniversitesi Özel: Uluslararası Antalya Üniversitesi (2012-13 döneminde eğitime başlayacak.) 42 41 www.tuik.gov.tr 42 http://tr.wikipedia.org/wiki/antalya_(il)#e.c4.9fitim 101
Sağlık Antalya ilinde devlet, üniversite ve özel hastaneler tarafından sağlık hizmetleri verilir. İlde 2009 itibarıyla 37 tane Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı'na bağlı, 1 üniversitelere bağlı, 16'sı özel hastane olmak üzere toplam 67 hastane ve 1 ağız ve diş sağlığı merkezi bulunmaktadır. En büyük hastaneler arasında Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi, Antalya Atatürk Devlet Hastanesi, Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi'dir. (950 yataklı). İlde sıcak su kaynakları sınırlıdır. Sağlık turizmine elverişli değildir. 43 Kültür Hizmetleri 44 Antalya ilindeki müzelerin büyük çoğunluğu Antalya şehir merkezi ve Alanya sınırları içerisinde kalır. İlde çeşitli kurumlarca işletilen 11 müze bulunmaktadır. Özellikle ilk çağdan olmak üzere ve Türkiye'de cumhuriyetin kuruluş yıllarına kadarki döneme ait önemli eşyaları Antalya'daki müzelerde bulmak mümkündür. Tarihsel süreçten bakılırsa Antalya Müzesi'nden başlayarak Alanya Atatürk Evi Müzesi'ne kadar süregelen müzeler Antalya'nın tarihini aydınlatacak eserleri barındırır. Bunların yanı sıra Kaleiçi Müzesi ve Alanya Kızılkule Etnografya Müzesi de birer etnografya müzesi olarak hizmet vermektedir. İldeki Antalya Müzesi, Alanya Arkeoloji Müzesi ve Side Müzesi ilk çağ eserlerini, Alanya'daki İçkale Müzesi Selçuklu dönemi eserlerini, Antalya Atatürk Müzesi ve Alanya Atatürk Evi Müzesi de Türkiye Cumhuriyeti dönemi eserlerini ziyaretçilerine sunar. İldeki bu müzeler dışında tematik bir müze olan Antalya Oyuncak Müzesi aynı zamanda Türkiye'deki ikinci büyük oyuncak müzesidir. Türkiye'de yakın zamanda yaygınlaşmaya başlayan kent müzesi kurma planları da Antalya'da uygulanmaya başlanmıştır. Antalya Kent Müzesi şu an büyükşehir belediyesi binasında ve bir kısmı açıkhava müzesi olarak hizmet vermektedir. İlde sayısız arkeolojik alan vardır. Buralarda bazı keşfedilmiş kıymetli eserlerin bir kısmı Antalya Müzesi'nde sergilenmekte, yapılar da ziyarete açık tutulmaktadır. Antalya'nın 30 km kuzeyindeki Karain Mağarası paleolitik, neololitik, kalkolitik, eski tunç gibi protohistorik çağlarda ve klasik çağda insanlar tarafından sürekli bir biçimde iskân edilmiştir. Karain Mağarası insanlık tarihinin en eski yerleşim yerlerinin başında gelir. Antalya Kalesi'nin, (şimdiki adıyla Kaleiçi) kapısı Romalılar zamanında Kral Hadrianus'un şehri ziyaretine hitaben inşa edilmiş ve sonraki yüzyıllar boyunca çeşitli medeniyetlerce kullanılmıştır. Kuruluş tarihi tam olarak bilinmeyen Termessos kentinin tarih sahnesine çıkışı Büyük İskender'in MÖ 333'te kenti kuşatması ve Termesosluların güçlü bir savunma yaparak kenti teslim etmemesiyle olmuştur. 43 http://tr.wikipedia.org/wiki/antalya 44 http://tr.wikipedia.org/wiki/antalya 102
Antalya'da MÖ 12. yüzyılda Yunan göçleriyle kurulan Pamfilya'nın antik kentlerinden Perge'nin kalıntıları günümüze ulaşmıştır. MÖ 10. yüzyıldan kalan antik kent Aspendos ve bu kentte M.S. 2. yüzyılda kurulan Aspendos tiyatrosu ilin Serik ilçesindedir. Demre ilçesindeki Simena, Türkiye'nin sadece denizden ulaşılabilen nadir yerleşimlerinden biridir. Kekova Adası ve çevresindeki kıyılarda doğal, kültürel ve coğrafi değerlerin korunması amacıyla oluşturulmuştur, 260 km² alanı kaplayan Kekova Özel Çevre Koruma Alanı'nın içerisinde yer alan Simena Antik Kenti, 1. Derece arkeolojik sit alanı olarak tescillidir. Demre'deki Myra, kaya mezarları, Likçe yazıtları ve sikkeler, kentin en azından MÖ 5. yüzyıldan itibaren varlığını sürdürdüğünü gösterirler. Side Antik kenti, M.S. 2. yüzyıla tarihlenen tiyatroda M.S. 3. yüzyılda orkestranın etrafı yüksek bir duvarla çevrilerek arena şekline dönüştürülmüş olmalıdır. Duvar üzerindeki su geçirmez sıva kalıntılarından havuz şekline de dönüştürülmüş olabileceğini düşünülse de bu teknik olarak mümkün görünmemektedir. M.S. 5. yüzyılda tiyatro içerisine Şapeller yapılarak Erken Hıristiyanlık Dönemi'nde de kutsal bir mekan (açık hava kilisesi) olarak kullanıldığı bilinmektedir. MÖ 13. yüzyıla ait Hitit metinlerinde şehrin adı Patar olarak geçen Patara, Tepecik Akropolü'nde ele geçen seramik parçaları, Orta Tunç Çağı özelikleri içerirken, yine Tepecik'in doğu yamacı eteklerinde ortaya çıkarılan, Demir Çağı öncesine ait taş balta Patara'nın tarihinin ne kadar eskilere gittiğini göstermektedir. 13 Antik kentten biri olan Olympos, kesin kuruluş tarihi bilinmemekle birlikte İ.Ö.167-168 yılarında basılan Likya Birlik sikkelerinde adı geçer. Likya Birliği'nde üç oy hakkına sahip 6 şehirden biridir. Alanya Kalesi ise denizden ve karadan zor ulaşılabilirliği ve doğal korunaklı oluşu nedeniyle tarih boyunca kesintisiz yerleşim görmüş olan Alanya Kalesi, Anadolu'yu süsleyen yüzlerce kaleden bugün ayakta kalabilmiş, en iyi korunmuş ortaçağ kalelerinden birisidir. IV.3.6. Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (Yerleşme Alanlarının Dağılımı, Mevcut ve Planlanan Kullanım Alanları, Bu Kapsamda Sanayi Bölgeleri, Konutlar, Turizm Alanları vb.), Kentsel Alanlar Antalya İlinin yürürlükte bulunan Antalya kent merkezine ait 1/25000 ölçekli imar planı 29/05/1997 tarihinde onaylanmış olup yine merkez ilçeye ait 1/5000 ölçekli nazım imar planı ise 30/08/1998 yılında onaylanmıştır. Mevcut imar planlarında konut alanı olarak gösterilmiş ve 18. madde uygulaması yapılmış alanlar yerleşik alanın yaklaşık % 78 ini oluşturmaktadır. İmar uygulaması yapılmış alanların bir kesiminin henüz yapılaşmamış olduğu bilinmektedir. Merkezi iş alanlarının kuzeyinde ve kuzey doğusunda yer alan alanlarda da yapılaşmamış alanlar bulunmaktadır. 103
Kıyı uzunluğu 640 km olan Antalya da şehirleşme daha çok kıyıya yakın yerlerdedir. Eşsiz kıyı güzelliği nedeni ile kent kıyıya paralel olarak gelişmektedir. Ayrıca kentin kuzey kısımlarında tarım yapılmakta ve buralara konut talebi olmaktadır. Konyaaltı varyantının kuzeyinde bulunan bölge önemli yer altı su kaynaklarının bulunduğu yerdir. Burası iskân dışı yeşil alan olarak korumaya alınması gerekirken yapılaşmanın önüne geçilememiştir. Kentte yerleşim alanları için uygun bölgeler Konyaaltı varyantı ile liman arasında ki bölge, Mazı Dağı diye adlandırılan gecekondu bölgesinden güneye doğru olan bölge ile Kepez Elektrik Santralinin üst tarafında ki organize sanayi bölgesinin karşı taraflarıdır. Kırsal Alanlar Şehirleşmenin uzanamadığı kırsal kesimlerde genellikle tarımla uğraşılmaktadır. Kırsal yerleşim kentin doğu tarafında Aksu'ya doğru yayılmış vaziyettedir. Bu kesimlerde yerleşim genellikle geniş arazi üzerine kuruludur. Antalya anakentinde önemli büyüklüklerde vakıf ve hazine arazileri bulunmaktadır. Bu araziler kuzey kesimde Organize Sanayi Bölgesinin doğusunda ve Havaalanının kuzeyinde kümelenmiştir. Bu araziler kentin gelişme stratejilerinde önemli yönlendiricilerdir. Kırsal bölgelerde entegre tesisi niteliğinde olmamak kaydıyla konutla birlikte mandıra, kümes, ağıl, su ve yem depoları, hububat depoları, balık üretim tesisleri ve un değirmenleri gibi konut dışı yapılarda % 40 yapılanma koşulu, yapı yüksekliği 6,50 m geçmeyen 2 katı aşmamak şartıyla yapılabilir. Bu tesisler hakkında Mülga Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı ve ilgili kurum/kuruluşları taşra teşkilatlarının uygun görüşü alınması ve başka bir amaçla kullanılamayacağı hususunda taşra teşkilatlarının uygun görüşü alınması ve ilgili idareye taahhütname vermesi gerekmektedir. Köy ve mezraların yerleşik alanlarında ve civarında yapılacak ifraz işlerinde parsel genişlikleri 15.00 m den parsel derinlikleri de 20.00 m den olamaz. Köy yerleşik alanlarında yapılan mevzii imar planlarında yapılanma koşulu 15/30 ve saçak seviyesi 6,50 kat adeti 2 olarak öngörülmektedir. 45 IV.3.7. Diğer Özellikler. Bu bölümde değerlendirilmesi gereken başkaca bir husus bulunmamaktadır. 45 Antalya İl Çevre Durum Raporu 2011 104
BÖLÜM V. PROJENİN BÖLÜM IV TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER(**) 46 (Bu bölümde; projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri, bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler V.1 ve V.2 başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır). V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler (Regülatör, HES ve İletim Yapısı), V.1.1. Arazinin Hazırlanması İçin Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Miktarı, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler, Patlayıcı Maddeler, Varsa Patlatma İle İlgili Bilgiler Etkiler ve Alınacak Önlemler, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum vb Maddelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Hafriyat Döküm Alanlarının Koordinatları, Özellikleri ve 1/1000 Ölçekli Plan ve Kesit Görünüşleri ile Birlikte Hafriyat Malzemesi Düzenleme ve Restorasyon Planı, Alınacak Görüşler ve Geçici Depolama Alanının Özellikleri, Dereköy Regülatörü ve HES Projesi kapsamında regülatör ve su alma yapısı, çökeltim havuzu, iletim kanalı, yükleme havuzu, cebri boru ve santral yapılması planlanmaktadır. Planlanan yapıların inşası için bir adet 200.000 ton/yıl kapasiteye sahip Yıkama-Eleme Tesisi ve 35 m 3 /s üretim kapasitesine sahip Hazır Beton Tesisi kurulacaktır. Söz konusu tesisler, Regülatör alanının güneydoğusunda yaklaşık 50 m mesafede belirlenen alanda yer alacaktır. İnşaat aşamasında, regülatör ve su alma yapısı, santral ve kuyruk suyu kanalı dere yatağı derivasyon kanalları kazılarında ortaya çıkacak kum çakıl malzeme, Yıkama-Eleme Tesisinde işlem gördükten sonra Hazır Beton Tesisinde agrega olarak kullanılacaktır. Kazıdan çıkan malzeme miktarının yeterli olmaması durumunda, yakındaki ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından malzeme temin edilerek beton üretimine devam edilecektir İnşaat için gerekli diğer malzemeler serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından saha girişinde hazır olarak teslim alınmak suretiyle tedarik edilecektir. Dere yatağından inşaat aşamasında ve sonrasında kum, çakıl vb. maddeler alınmayacaktır. İnşaat çalışmaları sırasında regülatör ve su alma yapısı, santral ve kuyruk suyu kanalı dere yatağı derivasyon kanalları kazılarında ortaya çıkacak agrega olarak kullanılabilir malzemeler dışındaki kazı fazlası malzemeler, regülatör temeli dolgu ve sıkıştırma işlerinde, temel ve çukur kısımların dolgusunda, tesis içi yolların yapım işlemlerinde ve çevre düzenleme çalışmalarında kullanılması planlanmaktadır. 46 (**) Bu bölümde su temini faaliyeti için Bölüm IV de verilen mevcut çevre üzerinde olması muhtemel etkiler ortaya konarak, alınacak önlemler belirtilmelidir 105
Kazı yapılacak alandaki bitkisel toprak, ayrı bir alanda biriktirilecek ve kazı fazlası malzeme ile karıştırılmayacaktır. Bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak ve canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprağın depolanacağı yerin ise % 5 den fazla olmayacaktır. İnşaat aşaması sonrası bitkisel toprak peyzaj çalışmalarında yüzey kaplaması amaçlı kullanılmak üzere uygun malzeme alanlarında depolanacaktır. Çalışmalar tamamlanınca bitki örtüsüne uygun şekilde geri serilecektir. Açığa çıkan kazı fazlası malzemenin yaklaşık % 5 inin bitkisel toprak olacağı öngörülmektedir. Kazı fazlası malzeme, topografik yapıya uygun ve emniyetli tarafta kalacak şekilde şevlendirilmesi suretiyle depolanacaktır. Söz konusu malzemeler için 3 adet depolama sahası belirlenmiştir. Kazı Fazlası Malzeme Alanı 1, regülatör alanının yaklaşık 400 m güneybatısında, yaklaşık 2380 m 2 büyüklüğündedir. Söz konusu alanın yaklaşık 470 m güneyinde, yaklaşık 10190 m 2 büyüklüğünde Kazı Fazlası Malzeme Alanı 2 yer alacaktır. Kazı Fazlası Malzeme Alanı 3 ise Şantiye alanının batı sınırında yaklaşık 2245 m 2 büyüklüğünde olacaktır. Proje kapsamında belirlenen kazı fazlası malzeme alanları için DSİ 13. Bölge Müdürlüğü nden alınan görüş ekte verilmektedir (Bkz. Ek-21). Kazı fazlası malzeme alanlarına ait koordinatlar aşağıda verilmektedir. Kazı Fazlası Malzeme Alanı 1 Nokta UTM ED-50 Sağa-Yukarı Coğrafi WGS84 Y X Enlem: Boylam D1/1 259682,102 4054840,517 36.60716978:30.31281912 D1/2 259707,911 4054852,648 36.60728552:30.31310359 D1/3 259719,680 4054832,376 36.60710594:30.31324138 D1/4 259724,120 4054794,205 36.60676332:30.31330290 D1/5 259731,500 4054767,233 36.60652230:30.31339376 D1/6 259753,052 4054724,262 36.60614077:30.31364791 D1/7 259735,079 4054732,310 36.60620872:30.31344465 D1/8 259698,056 4054773,027 36.60656605:30.31301841 Kazı Fazlası Malzeme Alanı 2 Nokta UTM ED-50 Sağa-Yukarı Coğrafi WGS84 Y X Enlem: Boylam D2/1 259876,001 4054256,005 36.60195507:30.31516740 D2/2 260044,001 4054129,005 36.60085371:30.31708336 D2/3 260016,001 4054068,005 36.60029736:30.31678968 D2/4 259943,001 4054120,005 36.60074725:30.31595816 D2/5 259945,001 4054155,005 36.60106293:30.31596957 D2/6 259902,001 4054178,005 36.60125922:30.31548214 Kazı Fazlası Malzeme Alanı 3 Nokta UTM ED-50 Sağa-Yukarı Coğrafi WGS84 Y X Enlem: Boylam D3/1 259773,918 4052913,248 36.58983776:30.31444667 D3/2 259802,660 4052928,482 36.58998218:30.31476287 D3/3 259820,844 4052929,068 36.58999203:30.31496574 D3/4 259837,268 4052920,865 36.58992230:30.31515171 D3/5 259824,363 4052900,101 36.58973207:30.31501408 D3/6 259802,660 4052862,859 36.58939124:30.31478336 D3/7 259786,236 4052884,538 36.58958232:30.31459318 106
Kazı fazlası malzeme alanlarının toplam büyüklüğü 14.815 m 2 (2380+10190+2245=14.815 m 2 ) olarak belirlenmiştir. Kazı fazlası malzeme alanlarını gösterir 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita ekte verilmektedir (Bkz.Ek-2). Kazı fazlası malzeme alanlarına ait Plan ve Kesitler ekte verilmektedir (Bkz. Ek-13). Antalya-Burdur Planlama Bölgesine ait 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planına göre Kazı Fazlası Malzeme Alanları orman alanı üzerindedir (Bkz. Ek-11). 1/25.000 Ölçekli Arazi Kullanım Haritasına göre Kazı Fazlası Malzeme Alanları kahverengi orman toprakları üzerinde olup arazi kullanım şekli Kazı Fazlası Malzeme Alanı 1ve Kazı Fazlası Malzeme Alanı 2 için orman, Kazı Fazlası Malzeme Alanı 3 için ise kuru tarım olarak belirlenmiştir. Malzeme alanlarından derelere feyezan anında malzeme taşınmasını engelleyecek şekilde gerekli önlemler alınacaktır. Faaliyet alanı ve çevresindeki akarsuların ve mevsimsel akış gösteren kuru dere yataklarının faaliyet sırasında zarar görmemesi için dere yataklarına ve dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere pasa malzeme, hafriyat atıkları, katı ve sıvı atıklar atılmayacak, dere yatakları değiştirilmeyecek ve çevre kirliliği engellenecektir. Proje kapsamında 18.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Ayrıca 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmeliği hükümlerine ve proje üniteleri dere yatağı kenarında olduğu için, 09.09.2006 tarih ve 26284 sayı ile yürürlüğe giren ve Dere Yatakları ve Taşkınlar adı ile yayımlanan 2006/27 no.lu Başbakanlık Genelgesine uyulacaktır. Proje üniteleri, Antalya-Burdur Planlama Bölgesine ait 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planına göre orman alanı üzerindedir (Bkz. Ek-11). 1/25000 ölçekli Meşcere Haritasına bakıldığında projenin orman alanlarından geçen kısmının 33.000 m 2 olduğu belirlenmiştir. Proje kapsamındaki yapılardan regülatör, iletim kanalı ve yükleme havuzunun tamamı ile kazı fazlası malzeme alanı 2 nin bir kısmı ve cebri borunun çok küçük bir kısmı orman alanı içerisinde; santral, şantiye, kazı fazlası malzeme alanı 1 ve cebri borunun büyük bir kısmı ise tarım alanları içerisinde kalmaktadır (Bkz.Ek-16). Proje kapsamındaki kazı fazlası malzeme alanları ise, inşa edilecek proje ünitelerine yakınlığı sebebiyle yine orman alanında yer alması zaruret olmuştur. Projenin orman sayılan alanlardan geçtiği yerlerde toprakça fakir, taşlık-kayalık alanların seçilmesine özen gösterilecek, mümkün mertebe ağaç kesiminden kaçınılacak, orman sayılan alanlarda izne konu edilecek tesislerin inşası esnasında çıkan kazı fazlası malzemelerin depolanması izne konu edilecek tesisler dışından kesinlikle pasa, atık veya herhangi bir malzeme döktürülmeyecektir. 107
İnşaat çalışmaları sırasında iletim kanalı, yükleme havuzu ve santral yapımında patlayıcı madde kullanılacaktır. Yapımı planlanan diğer ünitelerin inşasında iş makineleri kullanılacaktır. Arazi hazırlık ve inşa çalışmalarında kullanılacak başlıca ekipmanlar aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 42 Arazi Hazırlık ve İnşaat Çalışmalarında Kullanılacak Başlıca Ekipmanlar Makine Adet Dozer 1 Ekskavatör 2 Kamyon 4 Kompresör 1 Transmikser 2 Beton Pompası 2 Vinç 1 Arazöz 2 Silindir 1 Elek 4 Vagondrill 1 Toplam 21 İnşaat aşamasında oluşacak toz emisyonunu en aza indirmek için kamyonların kasaları branda ile örtülecek, arasöz ile su spreyleme yöntemiyle arazi nemlendirilecektir. Proje kapsamında kontrollü patlatma yapılacaktır. Patlatma işleminde patlayıcı madde olarak Anfo ve dinamit, ateşleyici olarak gecikmeli kapsül kullanılacaktır. Patlatma işlemi için vagondrill kullanılacak olup, vagondrill ile açılacak deliklere yerleştirilen patlayıcıların patlatılması ile malzeme alınması planlanmaktadır. Patlayıcı yerleştirilen deliklerde çok iyi sıkılama yapılarak parça savrulma riski önlenecektir. Patlatma işleminde geciktirmeli kapsüller kullanılarak patlatma esnasında tehlikeli çok büyük taş parçalarının uzak mesafelere fırlaması engellenmiş olacak, sarsıntı ve vibrasyon etkisi hafifletilecektir. Oluşacak titreşim için yürürlükteki Çevresel Gürültü Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği 25. Madde hükümlerine riayet edilerek gerekli önlemler alınacaktır. Patlayıcı maddeler proje sahasında depolanmayacaktır. Patlatma çalışmalarının yapılabilmesi için gerekli olan patlayıcı madde ruhsatı üretim çalışmalarına başlanmadan önce alınacak ve patlatmalar ehliyetli kişilerce ve gerekli emniyet tedbirleri alındıktan sonra yapılacaktır. Tüm patlatma işlemlerinde jandarma birimleri ile koordineli hareket edilecektir. Patlatma esnasında inşaat araç ve makinelerini işleten kişiler de dâhil olmak üzere kolayca duyulabilecek, yeterli sesi olan bir siren olacaktır. Çalıştırılacak olan bütün patlatma elemanları ilgili Devlet Otoriteleri nce teste tabi tutulan ve belgelendirilen kişilerden seçilecektir. Gerçekleştirilen bütün patlatmaların kaydı tutulacak ve bu kayıtlar her bir patlatmanın zamanını, yerini, tipini, kullanılan patlayıcı malzeme miktarını ve diğer her türlü gerekli bilgiyi içerecektir. Patlatma işlemlerini izlemek için sismografik bir ekipman temin edilecek olup, yapılacak tüm patlatmalar izlenecektir. 108
Gerçekleştirilen gevşetme patlatmaları esnasında, patlatma işlemlerinin yapıldığı yerlerde patlayıcı maddeler kesinlikle imha edilmeyecektir. Patlayıcı maddelerin kullanımı ile ilgili olarak 29 Eylül 1987 Tarih ve 12028 Sayılı Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle, Av Malzemesi Ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi, Usul Ve Esasları tüzük hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca 24.12.1973 Tarih ve 14752 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli Ve Zararlı Maddelerle Çalışan İşyerlerinde Ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük hükümlerine uyulacaktır. Patlatma yapılacağı zaman anons ve duyuru yöntemleriyle, yöre sakinlerinin bilgilendirilmesi sağlanacaktır. Patlatma işlemleri için yapılan ön çalışmada belirlenen paternler aşağıda verilmiştir. Tablo 43 İletim Kanalı Patlatma Paterni Toplam üretim 78300 m3 Çalışma süresi 14.5 ay Aylık patlatma sayısı 4 Aylık üretim miktarı 5400 m3 Toplam patlatma sayısı 58 Bir patlatmada alınacak miktar 1350 m3 Delik sayısı 90 (2*45) Delik ayna mesafesi 2.5 m Delikler arası mesafe 1m Delik boyu 6,5 m Alt delik boyu 0,5 m Anfo ihtiyacı 18792 kg Jelatinit ihtiyacı 5220 kg Tablo 44 Yükleme Havuzu Patlatma Paterni Toplam üretim 9720 m3 Çalışma süresi 9 hafta Aylık patlatma sayısı 4 Aylık üretim miktarı 4320 m3 Toplam patlatma sayısı 9 Bir patlatmada alınacak miktar 1080 m3 Delik sayısı 60 (2*30) Delik ayna mesafesi 1,5 m Delikler arası mesafe 2 m Delik boyu 6,5 m Alt delik boyu 0,5 m Anfo ihtiyacı 1944 kg Jelatinit ihtiyacı 540 kg Tablo 45 Santral Alanı Patlatma Paterni Toplam üretim 18000 m3 Çalışma süresi 5 hafta Aylık patlatma sayısı 4 Aylık üretim miktarı 14400 m3 Toplam patlatma sayısı 5 Bir patlatmada alınacak miktar 3600 m3 Delik sayısı 30 (3*10) Delik ayna mesafesi 5 m Delikler arası mesafe 4 m Delik boyu 6,5 m Alt delik boyu 0,5 m Anfo ihtiyacı 540 kg Jelatinit ihtiyacı 150 kg 109
Tablo 46 Genel Patlatma Paterni Toplam üretim 106 020 m3 Çalışma süresi 18 ay Aylık patlatma sayısı 4 Toplam Delik sayısı 180 Delik boyu 6,5 m Alt delik boyu 0,5 m Bir delikte kullanılacak anfo miktarı 3,6 kg Toplam kullanılacak anfo miktarı 21276 kg Aylık anfo ihtiyacı 1182 kg Kullanılacak jelatinit miktarı 5910 kg Planlanan projenin inşaatının başlangıcından denemelerin tamamlanıp işletime geçilmesine kadar olan saha dışı inşaat faaliyetleri ve olası gecikmeleri de içeren toplam inşaat süresi yaklaşık 2 yıldır. Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında yapımı planlanan ünite yerlerinde oluşacak kazı fazlası malzeme miktarları ile ilgili hesaplar aşağıda verilmektedir. Personelin günde 8 saat ve ayda 26 gün çalışılacağı düşünülerek hesaplanmalar yapılmıştır. Hesaplamalarda kullanılan kazı hacimleri (m 3 ) için 18 Haziran 2008 tarihli revize fizibilite raporunda yer alan keşif özetlerinden ve patlatma bilgileri NBA Proje adlı fizibilite firmasından alınan bilgilerden yararlanılmıştır. 1. Regülatör ve Su Alma Yapısı Alanında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı: Yumuşak toprak kazısı = 4.500 m 3 Yoğunluk = 1,6 ton/ m 3 Kaya kazısı = 600 m 3 Yoğunluk = 2,6 ton/ m 3 Oluşacak hafriyat miktarı = (4.500 m 3 x 1,6 ton/ m 3 )+(600 m 3 x 2,6 ton/ m 3 ) = 8.760 ton 2. Çökeltim Havuzu Alanında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı: Yumuşak toprak kazısı = 2.200 m 3 Yoğunluk = 1,6 ton/ m 3 Kaya kazısı = 2.200 m 3 Yoğunluk = 2,6 ton/ m 3 Oluşacak hafriyat miktarı = (2.200 m 3 x 1,6 ton/ m 3 )+(2.200 m 3 x 2,6 ton/ m 3 ) = 9.240 ton 3. İletim Kanalı, Yükleme Havuzu ve Santral Alanında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı: İletim Kanalı, Yükleme Havuzu ve Santral alanında patlatma yapılacaktır. Patlatma sonucu yaklaşık toplam 106.020 m 3 malzeme açığa çıkacaktır. Patlatma ile açığa çıkan malzeme = 106.020 m 3 Malzeme yoğunluğu = 2,2 ton/m 3 Oluşacak hafriyat miktarı = 106.020 m 3 x 2,2 ton/m 3 = 233.244 ton 110
Söz konusu malzemenin yaklaşık 56.020 m 3 kadarı taşınırken geri kalan yaklaşık 50.000 m 3 kadarı dolgu malzemesi olarak anında kullanılacak, yükleme, taşıma, boşaltma, depolama işlemleri yapılmayacaktır. Santral yerinden alınan yaklaşık 18.000 m 3 kazı fazlası malzeme Yıkama-Eleme Tesisine agrega olarak kullanılmak üzere taşınacak, yaklaşık 38.020 m 3 (56.020 m 3-18.000 m 3 = 38.020 m 3 ) malzeme kazı fazlası malzeme alanlarına taşınacaktır. 4. Cebri Boru Güzergahında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı: Yumuşak toprak kazısı = 1.650 m 3 Yoğunluk = 1,6 ton/ m 3 Kaya kazısı = 3.200 m 3 Yoğunluk = 2,6 ton/ m 3 Oluşacak hafriyat miktarı = (1.650 m 3 x 1,6 ton/ m 3 )+(3.200 m 3 x 2,6 ton/ m 3 )= 10.960 ton Tablo 47 Ünitelerin İnşasında Oluşacak Yaklaşık Toplam Kazı Malzemesi Miktarları ÜNİTE m 3 Kazı Malzemesi Miktarları ton Regülatör ve Su Alma Yapısı 5.100 8.760 Çökeltim Havuzu 4.400 9.240 İletim Kanalı, Yükleme Havuzu ve Santral Binası 106.020 233.244 Cebri Boru 4.850 10.960 TOPLAM 120.370 262.204 Tablo 48 İnşaat Aşamasında Tesisteki Ünite Yerlerinde Oluşacak Kazı Fazlası Malzemenin Çalışma Süresine Göre Miktarları Çalışma Miktarı Regülatör ve Su Alma Yapısı m 3 ton 7 ay 5.100 8.760 1 ay (26 gün) 728,57 1251,43 1 gün ( 8 saat) 28,02 48,13 1 saat 3,50 6,02 Çalışma Miktarı Çökeltim Havuzu m 3 ton 6 ay 440 924 1 ay (26 gün) 73,33 154 1 gün ( 8 saat) 2,82 5,92 1 saat 0,35 0,74 Çalışma Miktarı İletim Kanalı, Yükleme Havuzu ve Santral m 3 ton 18 ay 106.020 233.244 1 ay (26 gün) 5890,00 12958,00 1 gün ( 8 saat) 226,54 498,38 1 saat 28,32 62,30 Çalışma Miktarı Cebri Boru m 3 ton 8 ay 4.850 10.960 1 ay (26 gün) 606,25 1370,00 1 gün ( 8 saat) 23,32 52,69 1 saat 2,91 6,59 111
Yıkama-Eleme Tesisi DEREKÖY ELEKTRİK ÜRETİM İnşaat sırasında oluşacak kazı fazlası malzeme miktarı yaklaşık 120.370 m 3 olarak belirlenmiştir (Bkz. Tablo 47). Sıyrılacak bitkisel toprak miktarının ise yaklaşık 6.019 m 3 (120.370 m 3 x 0,05 = 6.018,5 m 3 ) olması beklenmektedir. İnşaat aşamasında, regülatör ve su alma yapısı, santral ve kuyruk suyu kanalı dere yatağı derivasyon kanalları kazılarında ortaya çıkacak kum çakıl malzeme, Yıkama-Eleme Tesisine taşınacaktır. Ayrıca, patlatma sonucu açığa çıkacak kazı fazlası malzemenin yaklaşık 50.000 m 3 kadarı dolgu malzemesi olarak anında kullanılacak, yükleme, taşıma, boşaltma, depolama işlemleri yapılmayacaktır. Bu nedenle, kazı fazlası malzeme alanlarına yaklaşık 47.270 m 3 malzeme taşınacaktır. Toplam Kazı Fazlası Malzeme - ( Regülatör Ve Su Alma Yapısı Yerinde Oluşan Kazı Fazlası Malzeme + Santral Yerinde Yapısı Yerinde Oluşan Kazı Fazlası Malzeme + Patlatma Sırasına Yapısı Yerinde Oluşan Kazı Fazlası Malzemenin Dolguda Kullanılacak Kısmı ) = Kazı Fazlası Malzeme Alanlarına Götürülecek Toplam Miktar 120.370 m 3 - ( 5.100 m 3 + 18.000 m 3 + 50.000 m 3 ) = 47.270 m 3 En fazla 5 m yüksekliğinde depolama yapılacağı düşünülürse, 47.270 m 3 /5m= 9.454 m 2 alana ihtiyaç vardır. Kazı fazlası malzeme alanlarının toplam büyüklüğü 14.815 m 2 olup bu alan depolama için yeterlidir (14.815 m 2 > 9.454 m 2 ). Yıkama-Eleme ünitesine taşınan malzemenin uygun olmaması halinde kazı fazlası malzeme alanlarında depolaması için yeterli alan mevcuttur ((120.370 m 3-50.000 m 3 )/5 m= 14.074 m 3 ). Proje kapsamında kurulacak olan yıkama eleme tesisine ait üretim programı aşağıda verilmektedir. Tablo 49 Yıkama-Eleme Tesisi Üretim Programı Yıllık Üretim Aylık Üretim Günlük Üretim Saatlik Üretim ton m 3 ton m 3 ton m 3 ton m 3 200.000 100.000 16.666,6 8.333,3 641 320,5 80 40 V.1.2. Proje Kapsamında Kullanılacak Olan Malzemenin Nereden ve Nasıl Temin Edileceği (Beton Kullanımı vb), Santra, Çalışma Alanı, Ruhsat Alanı ve İçerisindeki Tesislere Ait Koordinatların Ayrı Ayrı Belirtilmesi ve Konum Bilgileri İle Nakliye Güzergahına Ait Bilgiler, İş Akım Şeması, Varsa Malzeme Alımı İle İlgili Bilgiler, İmalat Haritaları, 1/25.000 Ölçekli Topografik Haritada Ocak ve Tesisin İşaretlenmesi, Yerleşim Yerlerine Mesafeleri ve Nakliye Güzergahının Belirtilmesi, Varsa Malzeme Ocakları İle İlgili Mülkiyet Durumu, Yapıların inşası için gerekli beton, proje kapsamında kurulması planlanan 35 m 3 /s kapasiteli Hazır Beton Tesisinden temin edilecektir. 112
Yapımı planlanan Hazır Beton Tesisinde, agrega olarak regülatör ve su alma yapısı, santral ve kuyruk suyu kanalı, dere yatağı derivasyon kanalları kazılarında ortaya çıkacak kazılarında ortaya çıkacak olan kazı fazlası malzemeler kullanılacaktır. Söz konusu malzemeler kullanılmadan önce kapasitesi 200.000 ton/yıl olan Yıkama-Eleme Tesisinde işlemden geçecektir. Regülatör yeri kazılarında ortaya çıkan malzemenin yeterli olmaması durumunda yakındaki ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından malzeme temin edilerek beton üretimine devam edilecektir. İnşaat için gerekli diğer malzemeler serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından saha girişinde hazır olarak teslim alınmak suretiyle tedarik edilecektir. Hazır beton tesislerinde agrega ve suyun geri kazanımının sağlanması için Yıkama Tamburu ve Çöktürme Havuzu kurulacaktır. Yıkama tamburundan, tesisin muhtelif yerlerinden, transmikserlerin dışının yıkanmasından ve Yıkama-Eleme tesisinden açığa çıkacak atıksular çöktürme havuzunda kademeli bölmelerden geçirilip çamuru çöktürülecektir. Elde edilen su, prosese yeniden katılacak (yıkama ünitesinde, beton santralinde, transmikserlerin yıkanmasında vs.) ve/veya inşaat çalışmalarında toz önleme amaçlı kullanılacaktır. Söz konusu atıksu kesinlikle alıcı ortama verilmeyecektir. Çöktürme havuzu dibinde elde edilen malzeme, dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Çöktürme havuzu, proje onayı 2013/4 sayılı Proje Onay Genelgesi Kapsamında yapılacak olup, gerekli izinler alınacaktır. Beton santraline ilişkin iş akım şeması aşağıda görülmektedir. Şekil 33 Beton Santrali İş Akım Şeması Beton Santrali ile ilgili olarak; 17.05.2005 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği Ek-2 Listesi (Değişik:RG-26/8/2010-27684) Madde 4. Mineral, İnşaat Malzemeleri Endüstrisi bend 4.6. Üretim kapasitesi 10 m 3 /saat ve üzerinde olan, çimento kullanarak beton, harç veya yol malzemesi üreten tesisler; malzemelerin sadece kuru oldukları zaman karıştırıldıkları yerler dâhil kapsamında bulunmaktadır. Bu nedenle, Ek-2 faaliyeti izin belgesi başvurusunda bulunulacaktır. 113
Kamyonlar vasıtasıyla Yıkama-Eleme Tesiseine getirilecek malzeme, bunker içerisine istenmeyen boyutlarda yan kayaçların girmesini önlemek için ızgaradan geçirilerek bunkere aktarılacak, bunkerden bantlı besleyici vasıtasıyla yıkama helezonuna aktarılacaktır. Yıkama helezonları kanal şeklinde yapılmış eğimli gövde içinde üzerine lastik kaplı helisli milin dönmesiyle malzeme hem ovalanırken hem de eğimin ters yönüne doğru sürüklenerek suyun geriye akmasıyla susuzlaştırma sağlanır. Su içinde yüzen ince mil bu kanalın iki yanındaki havuzda çökeltilerek kirli su ile kaçan malzeme en aza indirilir. Tek ve çift helis milli olarak üretilen helezonlu yıkayıcılar 0-10 mm arası malzemelerin yıkanması için oldukça yaygın kullanma sahip bir makinadır. 47 Malzeme yıkama helezonunda yıkandıktan sonra eleme işlemine tabi tutulmak üzere titreşimli elek ünitesine gönderilecektir. Elek ünitesinde, 0-5mm, 5-15 mm, 15-25 mm gradasyonunda malzeme elde etmek amacıyla 3 adet elek ve elek üstü malzemenin toplandığı 4. elek bulunması planlanmaktadır. Elek ünitesinde, eleme işlemine tabi tutularak sınıflandırılacak olan üç ayrı boyuttaki agrega silolara ve/veya hazır beton tesisine taşınacaktır. Yıkama-Eleme Tesisine ilişkin iş akım şeması Şekil 34 te görülmektedir. Malzemenin Ekskavatör ile Çıkarılması Gerekmesi Durumunda, Malzemenin Ruhsatlı ve İzinli Malzeme Ocaklarından Temini Malzemenin Kamyonlara Yüklenmesi ve Yıkama-Eleme Tesisine Sevkiyatı Belediye Malzemenin Depolanması Yıkama Suyu Çökeltim Havuzu Malzemenin Yıkanması ve Boyutlandırılması Atık Yıkama Suyu Malzemenin Silolara ve/veya Hazır Beton Tesisine Gönderilmesi Şekil 34 Yıkama-Eleme Tesisi İş Akım Şeması İnşaat çalışmaları sırasında regülatör ve su alma yapısı, santral ve kuyruk suyu kanalı dere yatağı derivasyon kanalları kazılarında ortaya çıkacak agrega olarak kullanılabilir malzemeler dışındaki kazı fazlası malzemeler, regülatör temeli dolgu ve sıkıştırma işlerinde, temel ve çukur kısımların dolgusunda, tesis içi yolların yapım işlemlerinde ve çevre düzenleme çalışmalarında kullanılması planlanmaktadır. 47 http://www.kensan.com.tr/yikama_helezonu_yh.asp 114
Proje kapsamında herhangi bir malzeme ocağı açılması ve işletilmesi planlanmamaktadır. Proje kapsamında yer alan tüm ünite koordinatları iç kapakta ve Ek-14 te sayısal CD (ED 50 formatında) olarak verilmektir. Proje kapsamındaki üniteleri gösterir 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita ekte verilmektedir. (Bkz.Ek-2). Proje kapsamında, malzemelerin taşınması için iletim kanalı güzergahı boyunca geçici olarak yapılacak olan servis yolunu kullanacaktır. İnşa edilmesi planlanan ünitelere en yakın yerleşim yerleri Tablo 4 te verilmektedir. Söz konusu tabloya göre en yakın yerleşim birimi, iletim kanalının 200 m güneybatısında bulunan Çaltı Köyüne bağlı Aşağıuzundamlar Mahallesi konutudur. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili İş Programı ekte verilmektedir (Bkz.Ek-15). V.1.3. Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli, Toksin ve Kimyasal Olanların Taşınışları, Depolanmaları ve Kullanımları, Bu İşler İçin Kullanılacak Alet ve Makineler, Proje kapsamında; iletim kanalı, yükleme havuzu ve santral inşasında kontrollü patlatma yapılacaktır. Yapımı planlanan diğer ünitelerin inşasında ise iş makineleri kullanılacaktır. Proje kapsamında kontrollü patlatma yapılacaktır. Patlatma işleminde patlayıcı madde olarak Anfo ve dinamit, ateşleyici olarak gecikmeli kapsül kullanılacaktır. Patlatma işlemi için vagondrill kullanılacak olup, vagondrill ile açılacak deliklere yerleştirilen patlayıcıların patlatılması ile kalker alınması planlanmaktadır. Patlayıcı yerleştirilen deliklerde çok iyi sıkılama yapılarak parça savrulma riski önlenecektir. Patlatma işleminde geciktirmeli kapsüller kullanılarak patlatma esnasında tehlikeli çok büyük taş parçalarının uzak mesafelere fırlaması engellenmiş olacak, sarsıntı ve vibrasyon etkisi hafifletilecektir. Oluşacak titreşim için yürürlükteki Çevresel Gürültü Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği 25. Madde hükümlerine riayet edilerek gerekli önlemler alınacaktır. Patlayıcı maddeler proje sahasında depolanmayacaktır. Patlatma çalışmalarının yapılabilmesi için gerekli olan patlayıcı madde ruhsatı üretim çalışmalarına başlanmadan önce alınacak ve patlatmalar ehliyetli kişilerce ve gerekli emniyet tedbirleri alındıktan sonra yapılacaktır. Tüm patlatma işlemlerinde jandarma birimleri ile koordineli hareket edilecektir. Patlatma esnasında inşaat araç ve makinelerini işleten kişiler de dâhil olmak üzere kolayca duyulabilecek, yeterli sesi olan bir siren olacaktır. Çalıştırılacak olan bütün patlatma elemanları ilgili Devlet Otoriteleri nce teste tabi tutulan ve belgelendirilen kişilerden seçilecektir. 115
Gerçekleştirilen bütün patlatmaların kaydı tutulacak ve bu kayıtlar her bir patlatmanın zamanını, yerini, tipini, kullanılan patlayıcı malzeme miktarını ve diğer her türlü gerekli bilgiyi içerecektir. Patlatma işlemlerini izlemek için sismografik bir ekipman temin edilecek olup, yapılacak tüm patlatmalar izlenecektir. Gerçekleştirilen gevşetme patlatmaları esnasında, patlatma işlemlerinin yapıldığı yerlerde patlayıcı maddeler kesinlikle imha edilmeyecektir Patlayıcı maddelerin kullanımı ile ilgili olarak 29 Eylül 1987 Tarih ve 12028 Sayılı Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle, Av Malzemesi Ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi, Usul Ve Esasları tüzük hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca 24.12.1973 Tarih ve 14752 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli Ve Zararlı Maddelerle Çalışan İşyerlerinde Ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük hükümlerine uyulacaktır. Patlatma yapılacağı zaman anons ve duyuru yöntemleriyle, yöre sakinlerinin bilgilendirilmesi sağlanacaktır. V.1.4. Proje Kapsamındaki Ulaşım Altyapısı Planı, Proje Alanının Karayollarına Uzaklıkları, Karayoluna Bağlantı Yolları, Ulaşım İçin Kullanılacak Mevcut Yolların Zarar Görmemesi İçin Alınacak Tedbirler İle Trafik Güvenliği Açısından Alınacak Önlemler, Ulaştırma Altyapının İnşası İle İlgili İşlemler, Yeni Yapılacak Yolların Özellikleri, Kullanılacak Malzemeler, Kimyasal Maddeler, Araçlar, Makineler; Altyapının İnşası Sırasında Kırma Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, Araç Yükü, Cinsi ve Sayısı, Artışın Hesaplanması, Haritası (Bu Kapsamda Alınacak Görüşler, İzinler), Proje alanına Antalya il merkezinden D400 boyunca ilerleyerek Kemer İlçe merkezine ardından Ovacık Köyü yolu üzerinden Altınyaka yoluna dönülerek yaklaşık 125 km yol ile Altınyaka Köyüne ulaşılabilmektedir. 116
Proje Alanı Şekil 35 Proje Sahasına Gidiş Güzergahı 48 Altınyaka Köyünden sonra proje sahasına mevcut stabilize-toprak yollarla ulaşmak mümkündür. Bu nedenle sadece kanalın yanına yapılacak olan servis yolu düşünülmüş ve bunun maliyeti kanal maliyeti içerisinde değerlendirilmiştir. 49 Karayolları Genel Müdürlüğü Program ve İzleme Dairesi Başkanlığı Ulaşım ve Maliyet Etütleri Şubesi Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen 2011 Yılı Otoyollar ve Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası adlı çalışma kapsamında hazırlanan haritanın kesiti aşağıda verilmektedir. PROJE ALANI Şekil 36 2011 Yılı Proje Alanını ve Çevresini Gösterir Trafik Hacim Haritası 50 48 http://maps.google.com/ 49 Dereköy Regülatörü ve HES Revize Fizibilite Raporu, 18 Haziran 2008 117
Proje sahası D400 Karayolu arası kuş uçuşu yaklaşık mesafe 20 km dir. D 400 Devler Karayolu Proje Alanı yakını trafik hacmi; Otomobil : 11.567 taşıt/gün Orta Yüklü Ticari Taşıt : 1.430 taşıt/gün Otobüs : 280 taşıt/gün Kamyon : 2.145 taşıt/gün Kamyon+Römork, Çekici+Yarı Römork : 278 taşıt/gün Toplam : 15.700 taşıt/gün olarak verilmiştir. Söz konusu faaliyetin inşaat aşamasında kullanılacak iş makineleri karayolu üzerinden çalışma alanına getirilecek ve iş bitimine kadar bakım-onarım işleri haricinde trafiğe çıkmayacaktır. 2011 yılı trafik hacim haritasından da görüleceği üzere; toplam taşıt hacmi 15.700 taşıt/gün olup, inşa aşamasında çalışacak tüm ekipmanlarla yola çıkılması halinde-en kötü durumda (gidiş-geliş olmak üzere 42 taşıt/gün) toplam taşıt hacmi % 0,3 (100*42/15700 =% 0,3) artarak toplam trafik hacmi 15.742 taşıt/gün olacaktır. Söz konusu artışın bölgenin mevcut karasal trafiğine etkisi göz ardı edilebilecek kadar azdır ve inşaat işlerinin tamamlanması ile sonlanacaktır. İnşaat ve işletme aşamasında taşıma faaliyetlerinde 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu, 19.07.2003 tarih ve 25173 sayılı R.G. de yayımlanarak yürürlüğe giren 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu, 11.06.2009 tarih ve 27255 sayılı Karayolu Taşıma Yönetmeliği, 18.07.1997 tarih ve 23053 sayılı Karayolları Trafik Yönetmeliği hükümlerine ve 15 Mayıs 1997 tarih, 22990 sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanmış olan Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Söz konusu kanun ve yönetmeliklere uyulması ile taşımalar sırasında yollara gelebilecek zarar önlenecektir. Proje kapsamında, iletim kanalı, yükleme havuzu ve santral yapımı sırasında kontrollü patlatma yapılacaktır. Patlatma işleminde patlayıcı madde olarak Anfo ve dinamit, ateşleyici olarak gecikmeli kapsül kullanılacaktır. Patlayıcı maddeler proje sahasında depolanmayacaktır. Patlatma ile ilgili detaylı bilgi V.1.3. te verilmektedir. Patlatma işlemi sırasında sadece patlatma yapılan zamanlarda anlık olarak ve kısa süreli toz oluşacaktır. Patlatma sonucu açığa çıkacak kazı fazlası malzemenin bir kısmı dolgu malzemesi olarak anında kullanılacak, yükleme, taşıma, boşaltma, depolama işlemleri yapılmayacaktır. Geri kalan kısmı ise Kazı Fazlası Malzeme Alanlarına taşınacaktır. Yapımı planlanan diğer ünitelerin inşası iş makineleri kullanılacaktır. Arazi hazırlık ve inşa çalışmalarında kullanılacak başlıca ekipmanlar Tablo 42 de verilmektedir. 50 Karayolları Genel Müdürlüğü web sitesi, http://www.kgm.gov.tr 118
İnşaat aşamasında, regülatör ve su alma yapısı, santral ve kuyruk suyu kanalı, dere yatağı derivasyon kanalları kazılarında ortaya çıkacak kum çakıl malzemeler Yıkama-Eleme Tesisinde işlemden geçtikten sonra Hazır Beton Tesisinde agrega olarak kullanılacaktır. Kazıdan çıkan malzeme miktarının yeterli olmaması durumunda, yakındaki ocaklardan malzeme temin edilerek beton üretimine devam edilecektir Yıkama ünitesi üretim kapasitesi 200.000 ton/yıl ve beton santrali üretim kapasitesi 35 m 3 /saat olarak belirlenmiştir. Faaliyet kapsamında, yıkama-eleme tesisinde toz emisyonu oluşturabilecek bütün üniteler (bunker, bantlar, elekler) kapalı ortam içerisine alınacaktır ve kapalı ortam içerisine alınan ünitelere toz indirgeme sistemi (torbalı filtre gibi.) kurulacaktır. Dolayısıyla tesisten kaynaklı bir toz emisyonu oluşumu söz konusu olmayacaktır. Dere yatağından inşaat aşamasında ve sonrasında kum, çakıl vb. maddeler alınmayacaktır. İnşaat için gerekli diğer malzemeler serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından saha girişinde hazır olarak teslim alınmak suretiyle tedarik edilecektir. Ünitelerin inşası sırasında açığa çıkacak kazı fazlası malzeme, topografik yapıya uygun ve emniyetli tarafta kalacak şekilde şevlendirilmesi suretiyle olarak depolanacaktır. Söz konusu malzemeler için 3 adet depolama sahası belirlenmiştir. Kazı Fazlası Malzeme Alanı 1, regülatör alanının yaklaşık 400 m güneybatısında, yaklaşık 2380 m 2 büyüklüğündedir. Söz konusu alanın yaklaşık 470 m güneyinde, yaklaşık 10190 m 2 büyüklüğünde Kazı Fazlası Malzeme Alanı 2 yer alacaktır. Kazı Fazlası Malzeme Alanı 3 ise Şantiye alanının batı sınırında yaklaşık 2245 m 2 büyüklüğünde olacaktır. Proje kapsamında belirlenen kazı fazlası malzeme alanları için DSİ 13. Bölge Müdürlüğü nden alınan görüş ekte verilmektedir (Bkz. Ek-21). Söz konusu malzemeler, uygun olması durumunda, regülatör dolgu ve sıkıştırma işlerinde, temel ve çukur kısımların dolgusunda, tesis içi yolların yapım işlemlerinde ve çevre düzenleme çalışmalarında kullanılacaktır. Kazı yapılacak alandaki bitkisel toprak, ayrı bir alanda biriktirilecek ve kazı fazlası malzeme ile karıştırılmayacaktır. Kazı fazlası malzemeler söküldükten sonra kamyonlara yüklenecek, taşınacak, boşatılacak ve depolanacaktır. Daha sonra malzemeler yüklenecek, taşınacak ve boşaltılarak kullanılacaktır. Bu işlemler sırasında toz emisyonu oluşacaktır. Bu kapsamda yapılan çalışma V.1.13 te verilmektedir. Oluşacak toz emisyonunu en aza indirmek için kamyonların kasaları branda ile örtülecek, arasöz ile su spreyleme yöntemiyle arazi nemlendirilecektir. V.1.5. Zemin Emniyetinin Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler, Cebri boru güzergâhında bitkisel toprak ve altındaki anakayanın atmosferik şartlardan etkilenerek bozuşmuş olan yaklaşık 1,0 metre kalınlığındaki kısmı tamamen kaldırılacaktır. Kati proje aşamasında arazide ve laboratuvarda yapılacak testler ile kesin RMR değerleri hesaplanacaktır. Arazi gözlemlerinde görüldüğü kadarıyla yapı yerinde stabilite sorunu beklenmemektedir. Ek-23 te yapı yerlerinin jeolojik yönden genel bir değerlendirmesinin yapılması amacıyla düzenlenen Dereköy Hes Günübirlik Gezi Raporu verilmiştir. 119
Su alma yapısında ilk gözlemlere göre, projenin yapımını engelleyecek boyutta, stabilite ve geçirimlilik sorunu beklenmemektedir. İletim yapısında tünel güzergahında ana kayayı oluşturan Kırkdirek Formasyonu ofiyolitleri, tünel açımı açısından zor bir birimdir. Bu birimde, kazı sırasında fazla sökülmeler olabilir. İlerleme adımları 2-5m arasında olabilir. Daha fazla ilerleme adımı sıkıntılar yaratacaktır. Kati proje aşamasında yapılacak sondajlı yer altı araştırmaları ile yerinde ve laboratuvar deneyleri ışığında elde edilecek veriler ile iletim güzergahı boyunca yapılacak kazılar için şev duyarlılığı analizleri yapılacaktır. HES yerinde görüldüğü kadarıyla yapı yerinde stabilite sorunu beklenmemektedir. Temel kazılarının alt seviyesi dere yatağındaki su seviyesinin altında olacağı için inşaat kazılarında su sorunu olacaktır. 51 Kesin proje aşamasında temel araştırma kuyuları açılarak yüzey jeolojisinin düşey boyutu ortaya konulduktan sonra zemin emniyeti için gerekli işlemler yapılacaktır. V.1.6. Proje Alanının Taşkın Etüdü, Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemlerin Nerelerde ve Nasıl Yapılacağı, Kabul edilen projeye esas taşkın yinelenme debileri, Mockus (Süperpezesiz) yöntemine göre hesaplanan taşkın yinelenme debi değerleri olup aşağıda verilmektedir. 52 Q 2 = 11,20 m 3 /s, Q 5 = 33,73 m 3 /s, Q 10 = 69,10 m 3 /s Q 25 = 129,10 m 3 /s, Q 50 = 183,22 m 3 /s, Q 100 = 243,29 m 3 /s Dereköy Regülatörü talvegden yüksekliği 11 m olan kapaksız bir yapı olarak tasarlanmıştır. Regülatör kreti aynı zamanda dolusavak işlevini de göreceğinden taşkınlar regülatör üzerinden mansaba aktarılacaktır. Regülatör dizaynı için 100 yıllık yinelenmeli taşkın debisi (Q 100 ) dikkate alınmıştır. Proje kapsamında yapılacak tüm çalışmalarda 09.09.2006 Tarih ve 26284 Sayılı Dere Yatakları ve Taşkınlar adı ile yayımlanan 2006/27 no lu Başbakanlık Genelgesi hükümlerine uyulacaktır. V.1.7. Projenin Mevcut Su Kanallarına, İçme Suyu Tesislerine ve Yaban Hayatına Etkileri ve Alınacak Önlemler T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı web sitesinde yayınlanan programdan alınan su kanalları ve içme suyu tesislerini gösterir resim aşağıda verilmektedir. 53 51 Dereköy Hes Günübirlik Gezi Raporu, 16.10.2012 52 Dereköy Regülatörü ve HES Projesi Revize Fizibilite Raporu 53 http://geodata.ormansu.gov.tr/3d/indexv5.aspx 120
Proje Alanı Şekil 37 Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Su Kanalları ve İçme Suyu Tesisleri Antalya ilinde Kemer Çamyuva Barajı, Dim Barajı ve HES, Gökçeler Barajı Ve Sulaması, Küçük Aksu Barajı ve Sulaması Projesi içme suyu temini için kullanılmaktadır. 54 DSİ 13. Bölge Müdürlüğünün görüşüne göre, proje alanı içme veya kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel su havzasında kalmamakta ve Alakır Çayı herhangi bir içme suyu kaynağını beslememektedir. DSİ 13. Bölge Müdürlüğü görüşü ekte verilmektedir (Bkz.Ek-21). Dereköy Regülatörü ile HES kuyruk suyu çıkışı arasında kalan alanda dere boyu 2 adet çiftçilerin kendi imkânları ile yapmış oldukları su alma yapısı (bent) vardır. Söz konusu kanalların hâkim olduğu 260 da (26 ha) saha tespit edilmiştir. Proje sahasında mansap su kullanımları dışında değirmen ve alabalık çiftlikleri mevcut değildir. 55 Söz konusu projenin arazi hazırlık ve inşaat döneminde, projenin yaban hayatı üzerine olabilecek etkileri ve alınması gerekli önlemler: HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu Bölüm 2: Faunistik Değerlendirme (Ekolojik Yapı, İki Yaşamlılar, Sürüngenler, Kuşlar ve Memeli Hayvanlar) de ve ÇED Raporu Bölüm IV.2.12 de detaylı bir şekilde verilmiştir. 54 Antalya İl Çevre Durum Raporu 2011 55 Mansap Su Kullanım Hakları Raporu, 2011 121
V.1.8. Proje Alanı İçindeki Su Ortamlarında Herhangi Bir Amaçla Gerçekleştirilecek Kazı, Dip Taraması, vb. İşlemler Nedeni İle Çıkarılacak Taş, Kum, Çakıl ve Benzeri Maddelerin Miktarları, Nerelere Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Dere Yatağında Yapılacak Olan Çalışmaların Etkileri (Bulanıklık, Suyun Debisi vb) Proje kapsamında yapımı planlanan Regülatör Alakır Çayı üzerinde olacaktır. Regülatör yerinde kazılar iş makineleri ile yapılacaktır. Patlayıcı malzeme kullanılmayacaktır. Regülatör ve Su Alma Yapısı kazısında 5.100 m 3 hacminde, 8.760 ton ağırlığında kazı fazlası malzeme oluşacaktır. İlgili hesaplar aşağıda verilmektedir. 1. Regülatör ve Su Alma Yapısı Alanında Oluşacak Kazı Fazlası Malzeme Miktarı: Yumuşak toprak kazısı = 4.500 m 3 Yoğunluk = 1,6 ton/ m 3 Kaya kazısı = 600 m 3 Yoğunluk = 2,6 ton/ m 3 Oluşacak hafriyat miktarı = (4.500 m 3 x 1,6 ton/ m 3 )+(600 m 3 x 2,6 ton/ m 3 ) = 8.760 ton Söz konusu kazıda ortaya çıkacak kum çakıl malzeme Yıkama-Eleme Tesisinde işlem gördükten sonra Hazır Beton Tesisinde agrega olarak kullanılacaktır. Yıkama-Eleme Tesisi ve Hazır Beton Tesisi alanı regülatörün güneybatısında yer almakta olup söz konusu alan topografik haritada işaretlenmiştir. (Bkz. EK-2). Tesislere, iletim kanalı yanında açılacak olan servis yolu ile ulaşılacaktır. Ayrıca, söz konusu malzemelerin geçici olarak depolanması için kazı fazlası malzeme alanları belirlenmiştir. Kazı fazlası malzeme alanlarını gösterir 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita ekte verilmektedir (Bkz.Ek-2). Dere yatağından inşaat aşamasında ve sonrasında kum, çakıl vb. maddeler alınmayacaktır. Regülatör inşasında inşaat alanını kuru tutabilmek için nehir suyunun derive edilmesi gerekecektir. Bu nedenle önce çakıl geçidi inşa edilerek suyun derivasyonu bu geçitten sağlanacak, bu arada regülatör inşaatının bir bölümü tamamlanacaktır. Daha sonra su alma yapısı inşa edilerek nehir suyu su alma ağzına çevrilecek ve regülatör inşaatının geri kalan kısmı tamamlanacaktır. Çakıl geçidi inşası sırasında geçici süre bulanıklık yaşanacaktır. Bulanıklığı önlemek amacıyla suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini değiştirmeyecek bir boru veya kanal yardımıyla suyun bulanıklığa neden olacak bölgeden bypass edilerek suyun bulanmayacağı şekilde dere yatağına verilmesi için gerekli tedbirler alınacaktır. Bulanıklığa bağlı etkilerin azaltılması amacıyla, akarsu kıyılarında yapılacak kazı faaliyetleri asgaride tutulacaktır. İnşaat çalışmalarına başlamadan önce su kalitesinin tespiti için memba ve mansaptan numuneler alınarak Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 5 te belirtilen parametrelere göre analizler yaptırılmıştır. Yüzeysel Su Analizi Sonuçları ekte verilmektedir (Bkz. Ek-24). 122
Proje kapsamında, türbinlenecek sular kimyasal değişim olmaksızın aynı miktarda regülatör aksından yaklaşık 3 km sonra çaya iade edilecektir. Regülatör yerinde Alakır çayı maksimum, minimum ve ortalama debi değerleri m 3 /s cinsinden Bölüm IV.2.5. te verilmektedir. V.1.9. Derivasyon (Regülatör İnşaat Alanının Kuru Tutulabilmesi İçin Akarsu Güzergahının Geçici Olarak Değiştirilmesi) Amacıyla veya Diğer Nedenlerle Akarsu Havzasında Yapılacak Her Türlü Doldurma, Kazıklar Üzerine İnşaat ve Benzeri İşlemler İle Bunların Nerelerde Ne Kadar Alanı Kaplayacağı ve Kullanılacak Malzemeler, Araç ve Makineler, Nehrin getireceği katı maddelerin su alma yapısı önünde birikmesini ve su alma ağzından içeri girmesini önlemek amacı ile (5.0 m*2.5 m) boyutunda bir çakıl geçiti tasarlanmıştır. Bu çakıl geçidi aynı zamanda regülatör inşaatı sırasında suyun derivasyonu amacı ile kullanılacaktır. Regülatör inşaatı sırasında çalışma alanını kuruda tutabilmek için önce çakıl geçidi inşa edilerek su bu geçitten derive edilecek ve regülatör inşaatının bir bölümü tamamlanacaktır. Daha sonra su alma yapısı inşa edilerek nehir suyu su alma ağzına çevrilecek ve regülatör inşaatının geri kalan bölümü tamamlanacaktır. Regülatör yerinin gösterildiği 1/25.000 ölçekli harita ekte verilmektedir. (Bkz.Ek-2). Yapıların inşası için gerekli beton, proje kapsamında kurulması planlanan 35 m 3 /s kapasiteli Hazır Beton Tesisinden temin edilecektir. Yapımı planlanan Hazır Beton Tesisinde, agrega olarak regülatör ve su alma yapısı, santral ve kuyruk suyu kanalı dere yatağı derivasyon kanalları kazılarında ortaya çıkacak olan kazı fazlası malzemeler kullanılacaktır. Söz konusu malzemeler kullanılmadan önce kapasitesi 200.000 ton/yıl olan Yıkama-Eleme Tesisinde işlemden geçecektir. Regülatör yeri kazılarında ortaya çıkan malzemenin yeterli olmaması durumunda yakındaki ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından malzeme temin edilerek beton üretimine devam edilecektir. İnşaat için gerekli diğer malzemeler serbest piyasadan ve/veya mevcut ruhsatlı ve izinli malzeme ocaklarından saha girişinde hazır olarak teslim alınmak suretiyle tedarik edilecektir. Agrega olarak kullanılabilir malzemeler dışındaki kazı fazlası malzemeler, regülatör temeli dolgu ve sıkıştırma işlerinde, temel ve çukur kısımların dolgusunda, tesis içi yolların yapım işlemlerinde ve çevre düzenleme çalışmalarında kullanılması planlanmaktadır. Arazi hazırlık ve inşa çalışmalarında kullanılacak başlıca ekipmanlar Tablo 42 de verilmektedir. V.1.10. Olabilecek heyelanlara karşı alınacak önlemler, Yapıların tasarımında kullanılacak olan RQD, karot yüzdesi, taşıma gücü şev oranı gibi jeoteknik parametrelerin ve kazı derinliklerinin belirlenmesi amacıyla kesin proje aşamasında, açılacak sondajlar ile arazi ve laboratuvar deneylerinden elde edilecek sonuçlara göre heyelanlara karşı, taş tahkimat, istinat duvarı, gabion gibi önlemlerden uygun olanı tercih edilerek ıslah çalışmaları yapılacaktır. 123
V.1.11. İnşaat işlemleri süresince su ortamında, dere yatağında ve proje alanında mevcut canlı türlerine (karasal ve sucul flora-fauna) olabilecek etkiler ve hassas türlerin ne şekilde korunacağı, alınacak önlemler, Karasal Flora ve Fauna Üzerine Olabilecek Etkiler ve Alınması Gerekli Önlemler Ek-8 de verilen HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu nda karasal flora ve fauna üzerine olabilecek etkiler ve alınması gerekli önlemler şu şekilde belirtilmiştir: Flora: Su içerisinde ve kenarında yaşayan bitki türleri için önemli mevsimler ilkbahar ve yaz mevsimleridir. Alanda özellikle su kenarında yetişen bitkiler tespit edilmiştir. Bu türler geniş yayılışlı olup, faaliyet alanının dışındaki bölgelerde de yayılış göstermektedir. Bu nedenle yapılacak olan projenin sucul bitkilere herhangi bir olumsuz etkisi olmayacaktır. Doğal hayatın devamlılığı ve söz konusu projenin ekosisteme olabilecek zararının en aza indirilmesi için belirtilen can suyu miktarının sürekli ve mutlak suretle dere yatağına bırakılması gereklidir. Kadim su hakları (balık çiftlikleri, sulama, içme vb.) çerçevesinde doğabilecek su ihtiyacı bu miktarın dışında tutulmalıdır. Bunun yanı sıra dere yatağına ve çevresine hafriyat atıklarının dökülmemesi için önlem alınmalıdır. Balıklar ve diğer sucul canlılar için belirlenmiş olan can suyu miktarı su bitkileri için de yeterlidir. Türkiye florasının %34 ünün endemik olduğu düşünülürse çalışma alanının florasının endemizm açısından son derece fakir olduğu anlaşılmaktadır. Alandan tespit edilen endemik türler de geniş bir yayılışa sahip olup, gelecekte nesillerinin tehlikeye girmesi gibi bir durum da söz konusu değildir. Yapılması planlanan faaliyetler sonucunda alandaki doğal flora elemanları kısmen etkilenecektir. Tespit edilen türlerin önemli bir kısmının da kozmopolit olması ve endemiklerinin de geniş yayılışlı olması nedeniyle yapılacak olan faaliyetin, flora türlerinin geleceği açısından risk oluşturmayacağı ortadadır. Dere boylarında gelişen ve su isteği yüksek bitkilerde dereye bırakılacak yeterli can suyu sayesinde popülasyonlarını muhafaza edeceklerdir. Bölgede yıllık yağış ortalaması yeterli seviyede olduğu için bölgede yetişen bitki türleri ihtiyacı olan suyu yağmurdan ve nemden de sağlayabilirler.dolayısıyla yeterli can suyu, su isteği yüksek bitkiler için gerekli olmakla birlikte dere boylarının ıslak kalması bile bu türlerin yaşamının devamı açısından yeterlidir. Faaliyet alanı içerisinde yer alan ve kısmen tahrip olan habitatlar ve popülasyonu zarar gören türler kısa zaman dilimi içerisinde kendini yenileyecektir. İnşaat dönemi esnasında, özellikle kullanılan yollar sık sık ıslatılırsa toz kalkması önlenecektir. Böylece doğal çevre faaliyetlerden fazla etkilenmemiş olacaktır. Bununla birlikte Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi nden Prof.Dr.İdris OĞURLU editörlüğünde hazırlanan Alakır Vadisi Ekolojik Değerlendirme Raporu na göre projenin de içerisinde yer aldığı alan olan Alakır Çayı Vadisi, bitki örtüsü bakımından ekseriyetle kızılçam (Pinus brutia) ormanlarından, yer yer meşe (Quercus sp.) ve sedir (Cedrus libani) ormanlarından ve de higrofil vejetasyondan (çınar, söğüt, ılgın vs.) oluşmaktadır. 124
Ancak vadinin birçok yerinde çam ormanları açılarak tarım alanları oluşturulmuş, balık çiftlikleri, besi damları vs.ye dönüştürülerek vejetasyon yapısı bozulmuştur. Buna karşılık son zamanlarda tarım alanlarının bir kısmı da doğal flora elementlerinin baskısı altında kalarak ormana dönüşmüştür. Alanda nesli tehlike altında olan herhangi bir endemik bitki türüne rastlanmamıştır. Alan ve yakın çevresindeki florayı oluşturan bitki türlerinin belirlenen frekanslarına dayanarak bunların sahada geniş yayılışa sahip türlerden oluştuğu tespit edilmiştir (Bkz. Ek-8). Fauna: HES çalışmaları genelde oldukça geniş alanları etkilediği için ekosistem kaybına, türlerin alanı terk etmesine ve doğal yapının bozulmasına neden olabilmektedir. HES sahasının yer aldığı Akdeniz fauna elemanları bölgedeki ekolojik bütünlüğe bağlı olarak geniş yayılışlı türlerdir. Sınırlayıcı faktör genelde bu bölgede rakımdır. Ayrıca habitat bütünlüğü içinde HES projesinin oluşturacağı çevresel etkilerden genel popülasyonun çok az bir kısmının etkileneceği söylenebilir. Alandaki başlıca biyotoplar; orman biyotopu ve kayalık biyotoplardır. Bu alanlardan özellikle alanın alt kesimlerindeki kayalık yamaçlar kuş, yarasa, diğer memeli türleri ve sürüngenler için önem taşımaktadır. Ayrıca HES su nakil hattı boyundaki ağaçların kesilmesi ve yapılan kazı çalışmaları ile erozyona ve ciddi toprak kaybına yol açması olanaklıdır. HES projelerinin inşaat ve işletme aşamalarındaki fauna üzerine etkileri farklıdır. Karasal fauna üzerine asıl olumsuz etkinin inşaat aşamasında ortaya çıkabileceği söylenebilir. İşletme aşamasında kısmen stabil bir sistem oluştuğu için fauna üzerine etkisi daha azdır. HES çalışmalarında suyun kanallarla taşınması sırasında ekolojik bir sorun özellikle orman içi geçişlerde habitat fragmentasyonu ve ekoton alanı oluşturarark alandaki biyoçeşitliliği zaman içinde değiştirmesidir. Buna yol açan temel faktör su kanallarının geçeceği güzergahtaki ormanın-alanın traşlanarak kesilmesidir. Ayrıca suyun açık kanaldan iletiminin planlanması halinde yine hayvan hareketlerini sınırlayıcı bir etki oluşabilir. Sonuç ve Öneriler Proje inşaat çalışması biyotoplarda boyutsal bir kayba yol açmayacak olmakla birlikte, kontrollü ağaç kesimi, kazma gibi proje çalışmaları erozyona ve ciddi toprak kaybına neden olabilir. Alanda yapılacak tahribat (kanal açma, yol açma, ağaç kesimi vb.) geri kazanım çalışmalarıyla giderilmelidir. Akdeniz Anadolu ya özgü faunaya sahiptir. Bu nedenle çalışmaların yapım aşamasında özen gösterilmelidir. İnşaat aşamasının yabani hayvanların üreme zamanı olan Mart-Haziran arasında çok dikkatli yapılması, gürültünün minimize edilmesi, gerekirse yapılacak patlatma çalışmalarının ise bu aylarda yapılmaması önerilir. Proje kapsamında depolama ve hafriyat atıkları ile ilgili en önemli husus şudur; kazı çalışmalarından oluşacak hafriyat malzemesinin düzenli ve uygun depolanması, bu malzemenin kesinlikle dere yatağına bırakılmaması, depolama yapılırken gereken tüm önlemlerin alınması. 125
Proje inşaat sürecinin tamamlanmasından sonra oluşan bu hafriyat malzemenin büyük bir bölümü depolamada, diğer kalan kısımlar (bitkisel toprak) da restorasyon, oluşan boşlukların doldurulması ve diğer bertaraf yöntemleriyle kullanılmasıdır. İnşaat çalışmalarında dere yatağının bozulmamasına dikkat edilmeli ve taşıma sırasında özen gösterilmelidir. Bitkisel toprağın döküleceği alanlarda toprak üst tabaka örtüsünün %10 nemli kalmasını sağlayacak şekilde yeterli miktarda sulanmalıdır, depolanan bitkisel toprağın yüksekliği 2-6 metreyi geçmeyecek şekilde olması gerekmektedir. Artık hafriyat malzemesi, proje dahilinde seçilen depo sahalarında depolanmalı, inşaat işlerinin tamamlanmasına müteakip gerçekleştirilecek peyzaj onarımı çalışmalarında ve rekreasyon alanlarının peyzaj düzenlemesinde de kullanılabilecektir. Oluşacak hafriyat atıklarının bertarafı konusunda Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine (9., 13., 14., 16. Ve 23. Madde hükümlerine) uyulması gerekmektedir. Ayrıca köprü, yol ve benzeri alt ve üst yapıların yapımı esnasında ortaya çıkan atıklarda yine Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği nin ilgili hükümlerine göre bertaraf edilmelidir. Alandaki ekosistemlerin çoğu antropojenik etki altındadır. Alanın doğallık kriteri oldukça düşüktür. Ancak yine de mevcut yapıya en az zarar vermek amacıyla doğal biyotoplarda çalışılırken, özellikle inşaat aşamasında özen gösterilmelidir. Alanın biyolojik ve ekolojik karakterini oluşturan önemli unsurlar (BİYOTOPLAR, TÜRLER VE SÜREÇLER) değerlendirme açısından bir odak oluşturur. HES hattının geçtiği ekolojik zon farklı yaşam alanlarını içinde barındırması, bu biyotopların ihtiva ettiği tür çeşitliliği, bu türlerin birbirleri ve çevreleriyle olan ilişkileri değerlendirmelerde göz önünde tutulmalıdır. Alanın özgün değeri genel olarak biyoçeşitliliği fazla olan Akdeniz bölgesinde olmasıdır. Sonuç olarak; belirtilen listelenen hususlara dikkat edilmesi ve Birleşmiş Milletler in çevre sorunlarına yaklaşımını açık bir şekilde tanımlayan UNEP in (United Nation Environmental Programme) çevresel konulara yaklaşımı olan Ekonomik gelişmeyi ve kalkınmayı engellemeyecek şekilde doğa koruma stratejilerinin geliştirilmesi prensibini ve ülke çıkarları göz önüne alınarak yapılması planlanan HES in çevresel etkilerinin fauna ile biyotoplar üzerine geri dönüşümsüz bir etki yapmayacağı öngörülmektedir. Yine Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi nden Prof.Dr.İdris OĞURLU editörlüğünde hazırlanan Alakır Vadisi Ekolojik Değerlendirme Raporu na göre alan, çevresine göre faunistik açıdan önemli bir farklılık ve memeli fauna türlerinin ekolojik istekleri yönüyle bağımlı oldukları alanlar bağlamında kritik önem arz etmemektedir. Keza alanda kuşlara ait kritik habitatlar da kaydedilmemiştir. Bununla birlikte alanda tespiti yapılmış olan yaban keçisi (Capra aegagrus), IUCN e göre nesli tehlike altında olarak sınıflandırılmıştır. Ancak bu tür, proje sahasının yaklaşık 4 km batısında bulunan Sarıkaya Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içerisinde diğer tüm türler olduğu gibi oldukça iyi korunduğu tespit edilmiştir. 126
Sucul Flora ve Fauna: 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu gereğince proje kapsamında balık geçidi yapılacaktır. Balık geçidine ait planlar Ek-13 te verilmiş olup planlar; ilk olarak DWA (Su, Atık Su ve Atık Teşkilatı), daha sonra FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı) tarafından yayınlanan, daha sonra Türkçe tercümesi DSİ (Devlet Su İşleri) tarafından yapılan Fish Passes: design, dimensions and monitoring-balık Geçitleri Tasarım, Boyutlandırma ve İzleme adlı kaynak göz önüne alınarak yapılmıştır. 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu nun 20.Maddesi nde Su ürünleri veya bunları istihlak edenlerin veya kullananların sağlığına veyahut istihsal vasıtalarına malzeme, teçhizat, alet ve edevata zarar veren maddelerin içsulara ve denizlerdeki istihsal yerlerine veya civarlarına dökülmesi veya döküleceği şekilde tesisat yapılması yasaktır. İfadesi yer almaktadır. Bu nedenle gerek HES inşaatı, gerekse regülatörün yapımı esnasında suda meydana gelebilecek bulanıklığı önlemek amacıyla suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini değiştirmeyecek bir boru veya kanal yardımıyla, suyun bulanıklığa neden olacak bölgeden bypass edilerek suyun bulanmayacağı şekilde dere yatağına verilmesi sağlanacaktır ve bu konu ile ilgili gerekli tedbirler alınacaktır. Proje kapsamında regülatörde kabartılan suların çökeltim havuzundan sonra isale kanalına geçişi aşamasında sucul canlıların geçişini engelleyecek tedbirler alınacaktır. 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında ana su kaynağı amacı dışında (proje dışı) herhangi bir amaçla kullanılmayacaktır. Projenin ömrünü tamamlaması veya herhangi bir şekilde kullanılmaması halinde dere projeden önceki haline getirilecektir. Sanat yapıları rekreasyon amaçlı bölgeye kazandırılacaktır. Proje kapsamında Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan 2012-2013 Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir. Bunun yanı sıra BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de riayet edilecektir. Ayrıca faaliyetin inşa ve işletme aşamalarında doğal peyzaj bütünlüğünün sağlanması amacıyla ekolojik peyzaj onarım planı raporu hazırlanmış ve Ek-9 da verilmiştir. Dereköy HES için Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamında Ek-2 Sulak Alan Faaliyet İzin Belgesi, proje inşa işlemleri başlanmadan önce alınacaktır. V.1.12. Yeraltı suyuna etkiler, Dereköy regülatörü, iletim kanalı ve santral yeri Kırkdirek formasyonu üzerinde; cebri boru güzergahı ise Ballık formasyonu üzerinde bulunmaktadır. Kırkdirek ve Ballık formasyonları genel olarak geçirimsiz özellik göstermektedir. Dolayısıyla yapılması planlanan projenin yeraltı suyu kalitesi üzerine önemli sayılabilecek bir etkisi beklenmemektedir. 127
Proje kapsamında tüm işlemlerde, 31.12.2004 Tarih ve 25687 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, 7 Nisan 2012 tarihli ve 28257 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik ve 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun hükümlerine titizlikle uyulacaktır. V.1.13. İnşaat esnasında kırma, öğütme, yıkama-eleme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, kümülatif değerler, İnşaat çalışmaları sırasında iletim kanalı, yükleme havuzu ve santral yapımında patlayıcı madde kullanılacaktır. Patlatma işlemi sırasında sadece patlatma yapılan zamanlarda anlık olarak ve kısa süreli toz oluşacaktır. Patlatma sonucu açığa çıkacak kazı fazlası malzemenin bir kısmı dolgu malzemesi olarak anında kullanılacak, yükleme, taşıma, boşaltma, depolama işlemleri yapılmayacaktır. Geri kalan kısmı ise Kazı Fazlası Malzeme Alanlarına taşınacaktır bu sebeple yükleme, taşıma, boşaltma işlemleri gerçekleştirilecektir. Yapımı planlanan diğer ünitelerin inşasında iş makineleri kullanılacaktır. Malzemenin sökülmesi, yüklenmesi, taşınması, boşaltılması sırasında toz emisyonu oluşumu söz konusu olacaktır. Proje kapsamında malzemelerin hazırlanması için kullanılacak yıkama-eleme tesisinde toz emisyonu oluşturabilecek bütün üniteler (bunker, bantlar, elekler) kapalı ortam içerisine alınacaktır ve kapalı ortam içerisine alınan ünitelere toz indirgeme sistemi (torbalı filtre) kurulacaktır. Dolayısıyla tesisten kaynaklı bir toz emisyonu oluşumu söz konusu olmayacaktır. Bunlara ek olarak inşa sırasında kullanılacak olan hazır beton tesisinde, malzemenin boşaltılmasından kaynaklı toz oluşacaktır. Proje kapsamında, 29.04.2009 Tarih ve 27214 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak 01.04.2010 tarihinde yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyularak gerekli izinler alınacaktır. Sahada oluşacak toz emisyonları için yürürlükteki SKHKKY Ek-12, Tablo 12.5 dikkate alınarak hesaplamalar yapılmıştır. Tablo 50 Toz Emisyonları Oluşumlarının Hesaplanmasında Kullanılacak Toz Emisyon Faktörleri Kaynaklar Emisyon Faktörleri kg/ton Kontrolsüz Kontrollü Patlatma 0,080 - Sökme 0,025 0,0125 Yükleme 0,010 0,005 Nakliye(gidiş-dönüş toplam mesafesi) 0,7 0,35 Boşaltma 0,010 0,005 Depolama 5,8 2,9 Birincil Kırıcı 0,243 0,0243 İkincil Kırıcı 0,585 0,0585 Üçüncül Kırıcı 0,585 0,0585 Kaynak: SKHKKY Ek-12, Tablo.12.5 128
Proje kapsamındaki Ünitelerin İnşasından Kaynaklı Oluşacak Toz Emisyonu Regülatör ve Su Alma Yapısı Bölüm V.1.1 de regülatör ve su alma yapısı alanında oluşacak toplam kazı fazlası malzeme miktarı yaklaşık 8.760 ton olarak belirlenmiştir. Söz konusu alandaki çalışmalar yaklaşık 7 ay sürecek olup günde 48,13 ton, saatte 6,02 ton malzeme açığa çıkacaktır. Malzemenin sökülmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 6,02 ton/sa x 0,025 kg/ton=0,15 kg/sa Malzemenin yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 6,02 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,06 kg/sa Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı: Söz konusu alanda oluşacak malzeme 20 ton kapasiteli kamyonlar ile taşınacaktır. Günde taşınacak malzeme yaklaşık 48,13 ton olduğu düşünüldüğünde yaklaşık 3 sefer yapılacaktır. 48,13 ton/20 ton/sefer= 2,41 sefer 3 sefer Malzemeler Yıkama-Eleme tesisine taşınacak olup gidiş dönüş mesafesi yaklaşık 100 m (0,1 km) olarak belirlenmiştir. 0.7 kg/km-sefer x 3 sefer/8 saat x 0,1 km = 0,03 kg/sa Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 6,02 ton/sa x 0,01 kg/ton=0,06 kg/sa Malzemenin depolanmasından kaynaklanacak toz miktarı: Hafriyat atıkları ortalama 5 metre yüksekliğinde kazı fazlası malzeme sahasında depolanacaktır. Günlük malzeme hacmi 28,02 m 3 /gün olarak belirlenmiştir (Bkz. Tablo 48) Buna göre, günlük depolanacak malzeme yaklaşık 5,60 m 2 /gün olacaktır. 28,02 m 3 /gün / 5 m= 5,60 m 2 /gün 5,8 kg/ha-gün x 5,60 m 2 /gün x 1 ha/10.000 m 2 x 1 gün/8 sa=0,0004 kg/sa Oluşacak tozun kütlesel debi değeri: (Sökme+Yükleme+Taşıma+Boşaltma+Depolama) 0,15 kg/sa + 0,06 kg/sa + 0,03 kg/sa + 0,06 kg/sa + 0,0004 kg/sa = 0,30 kg/sa 129
Çökeltim Havuzu Bölüm V.1.1 de Çökeltim havuzunun inşası sırasında oluşacak toplam kazı fazlası malzeme miktarı yaklaşık 9.240 ton olarak belirlenmiştir. Söz konusu alandaki çalışmalar yaklaşık 6 ay sürecek olup günde 59,23 ton, saatte 7,40 ton malzeme açığa çıkacaktır. Malzemenin sökülmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 7,40 ton/sa x 0,025 kg/ton=0,19 kg/sa Malzemenin yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 7,40 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,07 kg/sa Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı: Söz konusu alanda oluşacak malzeme 20 ton kapasiteli kamyonlar ile taşınacaktır. Günde taşınacak malzeme yaklaşık 59,23 ton olduğu düşünüldüğünde yaklaşık 3 sefer yapılacaktır. 59,23 ton / 20 ton/sefer = 2,96 sefer 3 sefer Malzemeler en yakın kazı fazlası malzeme alanına taşınacak olup gidiş dönüş mesafesi yaklaşık 1 km olarak belirlenmiştir. 0.7 kg/km-sefer x 3 sefer/8 saat x 0,8 km = 0,21 kg/sa Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı 7,40 ton/sa x 0,01 kg/ton=0,07 kg/sa Malzemenin depolanmasından kaynaklanacak toz miktarı: Hafriyat atıkları ortalama 5 metre yüksekliğinde kazı fazlası malzeme sahasında depolanacaktır. Günlük malzeme hacmi 28,21 m 3 /gün olarak belirlenmiştir (Bkz. Tablo 48) Buna göre, günlük depolanacak malzeme yaklaşık 5,64 m 2 /gün olacaktır. 28,21 m 3 /gün / 5 m= 5,64 m 2 /gün 5,8 kg/ha-gün x 5,64 m 2 /gün x 1 ha/10.000 m 2 x 1 gün/8 sa=0,0004 kg/sa Oluşacak tozun kütlesel debi değeri: (Sökme+Yükleme+Taşıma+Boşaltma+Depolama) 0,19 kg/sa + 0,07 kg/sa + 0,21 kg/sa + 0,07 kg/sa + 0,0004 kg/sa = 0,54 kg/sa 130
İletim Kanalı, Yükleme Havuzu & Santral Patlatma anında oluşacak toz emisyonu Patlatma işlemi sırasında sadece patlatma yapılan zamanlarda anlık olarak ve kısa süreli toz oluşacaktır. Oluşacak toz fazla yayılmadan hemen çökecektir. Ancak çalışmalar sırasında patlatma yapılacak olan alanın üzeri ve ön kısımları su ile nemlendirilecektir. Böylece patlatma sonucu oluşacak toz emisyonu azalacaktır. Bölüm V.1.1 de patlatma sırasında oluşacak çalışma sürelerine göre toplam kazı fazlası malzeme miktarı verilmiştir. Patlatma işlemleri 18 ayda tamamlanacak ve toplam 233.244 ton malzeme üretilecektir. Yıllık üretim ise yılda 12 çalışılacağı düşünülürse, 233.244 ton /18 ay x12 ay/1yıl = 155.496 ton/yıl Yıllık toplam toz miktarı: 0,08 kg/ton x 155.496 ton/yıl = 12.440 kg/yıl Ayda 26 gün, 8 saat çalışılacağı düşünülürse, toplam emisyon debisi: 12.440 kg/yıl x 1yıl/12 ay x 1ay/26 gün x 1gün/8 saat = 4,98 kg/saat Patlatma Sonrası Oluşacak Toz Emisyonu Patlatma sonrası oluşacak kazı fazlası malzemenin yaklaşık 50.000 m 3 kadarı dolgu malzemesi olarak anında kullanılacak, yükleme, taşıma, boşaltma, depolama işlemleri yapılmayacaktır. Bu nedenle, söz konusu malzeme miktarı için toz hesabı yapılmamıştır. Yıkama-Eleme Tesisine gönderilen kazı fazlası malzemeler Santral yerinden alınan yaklaşık 18.000 m 3 kazı fazlası malzeme Yıkama-Eleme Tesisine agrega olarak kullanılmak üzere taşınacaktır. Malzeme yoğunluğu 2,2 ton/m 3 alınırsa, 18.000 m 3 x 2,2 ton/m 3 = 39.600 ton Ayda 26 gün, 8 saat çalışılacağı düşünülürse, 39.600 ton/18 ay*1ay/26 gün = 84,62 ton/gün 84,62 ton/gün x 1gün/8 saat = 10,58 ton/saat Malzemenin yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 10,58 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,11 kg/sa 131
Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı: Söz konusu alanda oluşacak malzeme 20 ton kapasiteli kamyonlar ile taşınacaktır. Günde taşınacak malzeme yaklaşık 84,62 ton olduğu düşünüldüğünde yaklaşık 5 sefer yapılacaktır. 84,62 ton/20 ton/sefer= 4,23 sefer 5 sefer Malzemeler Y-E Tesisine taşınacak olup gidiş dönüş mesafesi yaklaşık 6 km olarak belirlenmiştir. 0.7 kg/km-sefer x 5 sefer/8 saat x 6 km = 2,63 kg/sa Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 10,58 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,11 kg/sa Oluşacak tozun kütlesel debi değeri: (Yükleme+Taşıma+Boşaltma) 0,11 kg/sa + 2,63 kg/sa + 0,11 kg/sa = 2,84 kg/sa Kazı Fazlası Malzeme Alanlarına gönderilen kazı fazlası malzemeler Oluşacak yaklaşık 38.020 m 3 (56.020 m 3-18.000 m 3 =38.020 m 3 ) malzeme kazı fazlası malzeme alanlarına taşınacaktır. Malzeme yoğunluğu 2,2 ton/m 3 alınırsa, 38.020 m 3 x 2,2 ton/m 3 = 83.644 ton Ayda 26 gün, 8 saat çalışılacağı düşünülürse, 83.644 ton /18 ay*1ay/26 gün = 178,73 ton/gün 178,73 ton/gün x 1gün/8 saat = 22,34 ton/saat Malzemenin yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 22,34 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,22 kg/sa Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı: Söz konusu alanda oluşacak malzeme 20 ton kapasiteli kamyonlar ile taşınacaktır. Günde taşınacak malzeme yaklaşık 178,73 ton olduğu düşünüldüğünde yaklaşık 9 sefer yapılacaktır. 178,73 ton/20 ton/sefer= 8,94 sefer 9 sefer 132
Malzemeler en yakın kazı fazlası malzeme alanına taşınacak olup gidiş dönüş mesafesi yaklaşık 1,8 km olarak belirlenmiştir. 0.7 kg/km-sefer x 9 sefer/8 saat x 1,8 km = 1,42 kg/sa Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 22,34 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,22 kg/sa Malzemenin depolanmasından kaynaklanacak toz miktarı: Hafriyat atıkları ortalama 5 metre yüksekliğinde kazı fazlası malzeme sahasında depolanacaktır. Günlük malzeme hacmi 81,24 m 3 /gün olarak belirlenmiştir. 38.020 m 3 /18 ay*1ay/26 gün = 81,24 m 3 /gün 81,24 m 3 /gün / 5 m= 16,25 m 2 /gün 5,8 kg/ha-gün x 16,25 m 2 /gün x 1 ha/10.000 m 2 x 1 gün/8 sa=0,0012 kg/sa Oluşacak tozun kütlesel debi değeri: (Sökme+Yükleme+Taşıma+Boşaltma+Depolama) 0,22 kg/sa + 1,42 kg/sa + 0,22 kg/sa + 0,0012 kg/sa = 1,87 kg/sa Patlatma sonrası oluşacak toz emisyonu toplamı yaklaşık olacaktır. 2,84 kg/sa +1,87 kg/sa= 4,71 kg/sa Cebri Boru Bölüm V.1.1 de cebri borunun yapılacağı yerde oluşacak toplam kazı fazlası malzeme miktarı yaklaşık 10,960 ton olarak belirlenmiştir. Söz konusu alandaki çalışmalar yaklaşık 8 ay sürecek olup günde 52,69 ton, saatte 6,59 ton malzeme açığa çıkacaktır. Malzemenin sökülmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 6,59 ton/sa x 0,025 kg/ton=0,16 kg/sa Malzemenin yüklenmesinden kaynaklanacak toz miktarı: 6,59 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,07 kg/sa Malzemenin taşınması sırasında meydana gelecek toz miktarı: Söz konusu alanda oluşacak malzeme 20 ton kapasiteli kamyonlar ile taşınacaktır. Günde taşınacak malzeme yaklaşık 52,69 ton olduğu düşünüldüğünde yaklaşık 3 sefer yapılacaktır. 133
52,69 ton/20 ton/sefer= 2,63 sefer 3 sefer Malzemeler en yakın kazı fazlası malzeme alanına taşınacak olup gidiş dönüş mesafesi yaklaşık 400 m (0,4 km) olarak belirlenmiştir. 0.7 kg/km-sefer x 3 sefer/8 saat x 0,4 km = 0,11 kg/sa Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 6,59 ton/sa x 0,01 kg/ton=0,07 kg/sa Malzemenin depolanmasından kaynaklanacak toz miktarı: Hafriyat atıkları ortalama 5 metre yüksekliğinde kazı fazlası malzeme sahasında depolanacaktır. Günlük malzeme hacmi 23,32 m 3 /gün olarak belirlenmiştir (Bkz. Tablo 48) Buna göre, günlük depolanacak malzeme yaklaşık 4,66 m 2 /gün olacaktır. 23,32 m 3 /gün / 5 m= 4,66 m 2 /gün 5,8 kg/ha-gün x 4,66 m 2 /gün x 1 ha/10.000 m 2 x 1 gün/8 sa=0,0003 kg/sa Oluşacak tozun kütlesel debi değeri: (Sökme+Yükleme+Taşıma+Boşaltma+Depolama) 0,16 kg/sa + 0,07 kg/sa + 0,11 kg/sa + 0,07 kg/sa + 0,0003 kg/sa = 0,40 kg/sa Beton Santrali Agreganın Boşaltılması 1 m 3 hazır beton üretiminde yaklaşık 2.000 kg agrega kullanılacağı düşünülmektedir. Beton Santrali nde kullanılacak agrega miktarı = 2.000 kg/1 m 3 beton x 35 m 3 /sa = 70.000 kg agrega/saat = 70 ton agrega/saat Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 70 ton /saat x 0,01 kg/ton = 0,7 kg/saat Çimentonun Boşaltılması 1 m 3 hazır beton üretiminde 250 kg çimento kullanılacağı düşünülmektedir. 134
Buna göre; tesiste kullanılacak toplam çimento miktarı; Çimento Miktarı = 250 kg çimento/1 m 3 beton x 35 m 3 beton/saat = 8.750 kg çimento/saat = 8,75 ton çimento/saat Malzemenin boşaltılmasından kaynaklanacak toz miktarı: 8,75 ton /saat x 0,01 kg/ton = 0.09 kg/saat Bu durumda oluşacak tozun kütlesel debi değeri: Q = Q1+Q2 = 0,7 kg/saat+0,09 kg/sa = 0,79 kg/sa Proje alanında oluşacak toz emisyon değerleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 51 Toz Emisyon Değerleri Ünite Adı Toz (kg/sa) Patlatma Anı (İletim Kanalı, Yükleme Havuzu ve Santral) 4,98 Patlatma Sonrası Oluşacak Toz Emisyonu 4,71 Regülatör ve Su Alma Yapısı 0,30 Çökeltim Havuzu 0,54 Cebri Boru 0,40 Hazır Beton Tesisi 0,79 Çalışma alanlarında basınçlı pülverize su ile toz bastırma sistemi uygulaması ve sahanın sulama spreyleme ile nemlendirilmesi bu iş için tahsis edilecek bir araçla sağlanacaktır. İnşa çalışmalarının başlaması ile birlikte su püskürtme işlemi eş zamanlı olarak devreye girecek inşa çalışmaları süresince uygulanacaktır. Proje kapsamında, ünitelerin inşaat aşamasında çalışmalar farklı lokasyonlarda ve eşzamanlı olarak yürütülmeyeceğinden kümülatif etki oluşmayacaktır. Proje kapsamında yer alan patlatma çalışmaları; Patlatma Anı (İletim Kanalı, Yükleme Havuzu ve Santral), Patlatma Sonrası Oluşacak Toz Emisyonu-Yıkama-Eleme Tesisine gönderilen kazı fazlası malzemeler, Patlatma Sonrası Oluşacak Toz Emisyonu-Kazı Fazlası Malzeme Alanlarına gönderilen kazı fazlası malzemeler SKHKKY, Ek-2, Tablo 2.1 de belirtilen 1 kg/saat toz sınır değerini aşmaktadır. Bu sebeple; toz modellemesi yapılmıştır. 135
Toz Modellemesinde Kullanılan Genel Formüller: Toz Modelleme hesaplarında, Antalya İl sınırları içerisindeki Finike istasyonuna ait 1970-2011 yılları Meteorolojik Bülteninden faydalanılmıştır (Bkz.Ek-17). Meydana gelen tozun dağılım modellemesinde Çevre Mevzuatı Formül II - III kullanılmıştır. Çevre Mevzuatı Formül II (Griffort Dipersiyon) 6 2 2 2 x 2 10 Q y ( z h) ( z h) 2 V di 1 h Ci ( x, y, z) * *exp * exp *exp * * U 2 2 2 *exp 3600* 2 h * y * z y z z U 2 2 2 2 h z( ) z 0 2 ( ) Çevre Mevzuatı Formül III d ( x, y) 3600 4 i 1 V di * C ( x, y,0) i U h (Rüzgâr Hızı) Değerinin hesaplanırken aşağıdaki formül kullanılır. U h =U r (h/ Za ) M h = Etkin baca yüksekliği z a = Metre birimiyle verilen anemometrenin zeminden yüksekliği M için ise aşağıdaki değerler alınır. Tablo 52 Yayılım Sınıfları Yayılım sınıfı M A (Çok kararsız) 0.09 B (Kararsız) 0.20 C/I (Nötral) 0.22 C/II (Nötral) 0.28 D (Kararlı) 0.37 E (Çok kararlı) 0.42 Havada Asılı Partiküller ve Çöken Tozun Değerlendirilmesi Proje kapsamında inşaat aşamasında oluşacak toz emisyonları ile ilgili olarak; 6/6/2008 tarihli ve 26898 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğinin (05.05.2009 Tarih ve 27219 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ) Ek-I A sında yer alan Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri ve Uyarı Eşikleri cetveli ve 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2 Tesislerin Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması ve Hava Kalitesi Ölçümü Listesi Tablo.2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosunda havada asılı partiküller ve çöken toz emisyonu miktarı için belirtilen sınır değerler esas alınmıştır. 136
Tablo 53 Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri ve Uyarı Eşikleri Cetveli Kirletici Ortalama Süre Sınır Değer Sınır Değerin Yıllık Azalması Uyarı Eşiği PM10 1 -KVS- 24 saatlik % 95/yıl -insan sağlığının korunması için- Kış Sezonu Ortalaması (1 Ekim 31 Mart) -insan sağlığının korunması için- -UVSyıllık -insan sağlığının korunması için- 300 µg/m 3 200 µg/m 3 150 µg/m 3 Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak 1.1.2014 tarihine kadar 100 µg/m 3 (sınır değerin %33 ü) olana kadar her 12 ayda bir eşit miktarda yıllık olarak azalır Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak 1.1.2014 tarihine kadar 90 µg/m 3 (sınır değerin %45 i) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda yıllık olarak azalır Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde başlayarak 1.1.2014 tarihine kadar 60 µg/m 3 (sınır değerin %40 ı) olana kadar her 12 ayda eşit bir miktarda yıllık olarak azalır İlk seviye: 260 µg/m 3 İkinci seviye: 400 µg/m 3 Üçüncü seviye: 520 µg/m 3 Dördüncü seviye: 650 µg/m 3 (Verilen değerler 24 saatlik ortalamalardır.) [1][1] PM10, asılı partikül madde siyah duman olarak da ölçülebilir. Siyah duman değerlendirmesi ve gravimetrik birimlere çevrimi için, hava kirliliğini ölçme metotları ve anket teknikleri üzerine çalışan OECD grubunun standartlaştırdığı metot (1964), referans metot olarak alınır. Tablo 54 SKHKKY Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosu Parametre Havada Asılı Partikül Madde (PM 10) Çöken toz Süre Sınır değer [µg/m 3 ] [CO mg/m 3 ] [Çöken toz mg/m 2 gün] YIL 2008 2009 2010 2011 2012 2013 KVS 300* 300 260 220 180 140 100 UVS 150* 150 132 114 96 78 60 KVS 650* 650 598 546 494 442 390 UVS 350* 350 322 294 266 238 210 Bu değerler 01.01.2014 tarihine kadar geçerlidir.01.01.2014 tarihinden sonra ilgili mevzuata göre tekrar düzenlenecektir. *Sınır değer 2014 yılı hedeflerine ulaşılana kadar yıllık eşit olarak azaltılacaktır. ** Hassas hayvanların, bitkilerin ve nesnelerin korunması için Patlatma Anı için Toz Dağılım Modellemesi Patlatma iletim kanalı, yükleme havuzu ve santral alanında patlatma yapılacak olup patlatma işlemleri kısım kısım yapılacaktır. Ancak, toz modelllemesi en kötü durum düşünülerek kümülatif olarak yapılmıştır. İletim kanalına en yakın yerleşim yeri 200 metre mesafede batı istikametinde bulunan Aşağıuzundamlar Mahallesi konutu, yükleme havuzu ve santral alanına en yakın yer ise 300 metre mesafede güneydoğu istikametinde yer alan Yanıklar Mahallesi konutudur. Bu sebeple değerlendirme sırasında en yakın yerleşim yerinin 200 metre mesafede batı istikametinde olduğu düşünülerek değerlendirme yapılmıştır. Patlatma anı toz emisyon değeri Tablo 51 de görüleceği gibi 4,98 kg/sa olarak belirlenmiştir. 137
Q = 4,98 kg/ saat Üretim sırasında meydana gelen toplam tozun % 80 ını (Edinilen tecrübelere göre) 10µ dan büyük partiküller oluşturmaktadır. Havada asılı partiküller için C (x,y,z) Q = 0,996 kg h = 20 m. z = 2 m. Vdi = 0,07 m/s (10µ dan küçük partiküller için) (edinilen tecrübelere göre) olarak alınmıştır. Çöken toz miktarı için (di) Q = 3,98 kg h = 20 m. z = 0 Vdi = 0,7 m/s (10µ dan büyük partiküller için) (edinilen tecrübelere göre) olarak alınmıştır. Yukarıdaki değerler ve formüller kullanılarak aşağıdaki toz dağılım tabloları çıkartılmıştır. Tablo 55 Patlatma Anında Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m3) Yön Yayılma Sınıfı U a U R M U h 100m 200m 300m 400m 500m 750m 1000m 1250m N A 1,2 1 0.09 1,06 80,3105 23,5778 10,6035 5,9636 3,8133 1,6965 0,9589 0,6179 NNE A 1,3 1 0.09 1,06 80,3105 23,5778 10,6035 5,9636 3,8133 1,6965 0,9589 0,6179 NE A 1,2 1 0.09 1,06 80,3105 23,5778 10,6035 5,9636 3,8133 1,6965 0,9589 0,6179 ENE A 1,2 1 0.09 1,06 80,3105 23,5778 10,6035 5,9636 3,8133 1,6965 0,9589 0,6179 E A 1,1 1 0.09 1,06 80,3105 23,5778 10,6035 5,9636 3,8133 1,6965 0,9589 0,6179 ESE A 1,3 1 0.09 1,06 80,3105 23,5778 10,6035 5,9636 3,8133 1,6965 0,9589 0,6179 SE B 1,5 1,5 0.2 1,72 68,1764 30,8942 14,8223 8,4822 5,4542 2,4312 1,3721 0,8826 SSE B 1,9 2 0.2 2,30 46,1793 22,2977 10,9266 6,3194 4,0893 1,8383 1,0419 0,6719 S C1 2,7 3 0.22 3,49 18,9249 24,7847 14,5729 9,0040 6,0256 2,8280 1,6455 1,0840 SSW C1 2,7 3 0.22 3,49 18,9249 24,7847 14,5729 9,0040 6,0256 2,8280 1,6455 1,0840 SW C1 2,7 3 0.22 3,49 18,9249 24,7847 14,5729 9,0040 6,0256 2,8280 1,6455 1,0840 WSW C1 2,6 3 0.22 3,49 18,9249 24,7847 14,5729 9,0040 6,0256 2,8280 1,6455 1,0840 W B 1,6 1,5 0.2 1,72 68,1764 30,8942 14,8223 8,4822 5,4542 2,4312 1,3721 0,8826 WNW A 1,4 1 0.09 1,06 80,3105 23,5778 10,6035 5,9636 3,8133 1,6965 0,9589 0,6179 NW B 1,5 1,5 0.2 1,72 68,1764 30,8942 14,8223 8,4822 5,4542 2,4312 1,3721 0,8826 NNW B 1,6 1,5 0.2 1,72 68,1764 30,8942 14,8223 8,4822 5,4542 2,4312 1,3721 0,8826 138
Şekil 38 Patlatma Anında Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 ) Tablo 56 Patlatma Anında Çöken Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m3) Yön Yayılma Sınıfı U a U R M U h 100m 200m 300m 400m 500m 750m 1000m 1250m N A 1,2 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 NNE A 1,3 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 NE A 1,2 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 ENE A 1,2 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 E A 1,1 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 ESE A 1,3 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 SE B 1,5 1,5 0.2 1,72 61,9780 8,1036 4,1122 2,8859 2,2966 1,6132 1,2880 1,0874 SSE B 1,9 2 0.2 2,30 45,6293 6,0232 3,0666 2,1556 1,7170 1,2076 0,9647 0,8147 S C1 2,7 3 0.22 3,49 29,4337 3,9237 2,0045 1,4113 1,1252 0,7924 0,6334 0,5351 SSW C1 2,7 3 0.22 3,49 29,4337 3,9237 2,0045 1,4113 1,1252 0,7924 0,6334 0,5351 SW C1 2,7 3 0.22 3,49 29,4337 3,9237 2,0045 1,4113 1,1252 0,7924 0,6334 0,5351 WSW C1 2,6 3 0.22 3,49 29,4337 3,9237 2,0045 1,4113 1,1252 0,7924 0,6334 0,5351 W B 1,6 1,5 0.2 1,72 61,9780 8,1036 4,1122 2,8859 2,2966 1,6132 1,2880 1,0874 WNW A 1,4 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 NW B 1,5 1,5 0.2 1,72 61,9780 8,1036 4,1122 2,8859 2,2966 1,6132 1,2880 1,0874 NNW B 1,6 1,5 0.2 1,72 61,9780 8,1036 4,1122 2,8859 2,2966 1,6132 1,2880 1,0874 139
Şekil 39 Patlatma Anında Çöken Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 ) Yukarıda yapılan dispersiyon modellemesine göre, her rüzgâr yönü için ayrı ayrı hesaplanma yapılmıştır. Patlatma anında havada asılı partiküllerin mesafeye göre dağılımına bakıldığında, SKHKKY Ek-2 Tablo 2.2 de belirtilen KVS (100 μg/m 3 ) ve UVS (60 μg/m 3 ) sınır değerlerinin 100 metre mesafede sağlanacağı görülmektedir. Patlatma anında çöken partiküllerin mesafeye göre dağılımına bakıldığında ise, SKHKKY Ek-2 Tablo 2.2 de belirtilen KVS (390 mg/m 2 -gün) ve UVS (210 mg/m 2 -gün) ve söz konusu yönetmeliğin Ek- 1 inde bahsi geçen 450 mg/m 2 -gün sınır değerinin 100 metre mesafede sağlanacağı tespit edilmiştir. Patlatma işlemlerinin gerçekleşeceği iletim kanalı, yükleme havuzu ve santral alanına en yakın yerleşim yeri 200 metre mesafede batı istikametinde bulunan Aşağıuzundamlar Mahallesi konutudur. Yukarıda yapılmış olan toz dağılım modellemesi sonuçlarına göre; W (Batı) yönünde oluşacak havada asılı partikül madde miktarları 200 m mesafede; 30,8942 μg/m 3, çöken toz emisyonu 8,1036 μg/m 3 dür. Söz konusu değerler sınır değerlerin altındadır. Ayrıca, alanda yapılacak çalışmalar öncesinde arazöz ile sulama yapılacak ve gerçekte oluşacak emisyon değerleri çok daha düşük olacaktır. Patlatma Sonrası Toz Dağılım Modellemesi Patlatma işlemleri ardından gerçekleşecek yükleme, taşıma gibi işlemler en kötü durum düşünülerek kümülatif olarak değerlendirilmiştir. 140
İletim kanalına en yakın yerleşim yeri 200 metre mesafede batı istikametinde bulunan Aşağıuzundamlar Mahallesi konutu, yükleme havuzu ve santral alanına en yakın yer ise 300 metre mesafede güneydoğu istikametinde yer alan Yanıklar Mahallesi konutudur. Bu sebeple değerlendirme sırasında en yakın yerleşim yerinin 200 metre mesafede batı istikametinde olduğu düşünülmüştür. Toz emisyon değeri Tablo 51 de görüleceği gibi 4,71 kg/sa olarak belirlenmiştir. Q = 4,71 kg/ saat Üretim sırasında meydana gelen toplam tozun % 80 ını (Edinilen tecrübelere göre) 10µ dan büyük partiküller oluşturmaktadır. Havada asılı partiküller için C (x,y,z) Q = 0,94 kg h = 20 m. z = 2 m. Vdi = 0,07 m/s (10µ dan küçük partiküller için) (edinilen tecrübelere göre) olarak alınmıştır. Çöken toz miktarı için (di) Q = 3,77 kg h = 20 m. z = 0 Vdi = 0,7 m/s (10µ dan büyük partiküller için) (edinilen tecrübelere göre) olarak alınmıştır. Yukarıdaki değerler ve formüller kullanılarak Tablo 57 ve Tablo 58 de verilen toz dağılımları çıkartılmıştır. Tablo 57 Patlatma Sonrası Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m3) Yön Yayılma Sınıfı U a U R M U h 100m 200m 300m 400m 500m 750m 1000m 1250m N A 1,2 1 0.09 1,06 75,9563 22,2995 10,0286 5,6403 3,6065 1,6046 0,9069 0,5844 NNE A 1,3 1 0.09 1,06 75,9563 22,2995 10,0286 5,6403 3,6065 1,6046 0,9069 0,5844 NE A 1,2 1 0.09 1,06 75,9563 22,2995 10,0286 5,6403 3,6065 1,6046 0,9069 0,5844 ENE A 1,2 1 0.09 1,06 75,9563 22,2995 10,0286 5,6403 3,6065 1,6046 0,9069 0,5844 E A 1,1 1 0.09 1,06 75,9563 22,2995 10,0286 5,6403 3,6065 1,6046 0,9069 0,5844 ESE A 1,3 1 0.09 1,06 75,9563 22,2995 10,0286 5,6403 3,6065 1,6046 0,9069 0,5844 SE B 1,5 1,5 0.2 1,72 64,4801 29,2192 14,0186 8,0223 5,1585 2,2993 1,2977 0,8348 SSE B 1,9 2 0.2 2,30 43,6756 21,0887 10,3342 5,9767 3,8676 1,7386 0,9854 0,6355 S C1 2,7 3 0.22 3,49 17,8989 23,4410 13,7828 8,5158 5,6989 2,6747 1,5562 1,0252 SSW C1 2,7 3 0.22 3,49 17,8989 23,4410 13,7828 8,5158 5,6989 2,6747 1,5562 1,0252 SW C1 2,7 3 0.22 3,49 17,8989 23,4410 13,7828 8,5158 5,6989 2,6747 1,5562 1,0252 WSW C1 2,6 3 0.22 3,49 17,8989 23,4410 13,7828 8,5158 5,6989 2,6747 1,5562 1,0252 W B 1,6 1,5 0.2 1,72 64,4801 29,2192 14,0186 8,0223 5,1585 2,2993 1,2977 0,8348 WNW A 1,4 1 0.09 1,06 75,9563 22,2995 10,0286 5,6403 3,6065 1,6046 0,9069 0,5844 NW B 1,5 1,5 0.2 1,72 64,4801 29,2192 14,0186 8,0223 5,1585 2,2993 1,2977 0,8348 NNW B 1,6 1,5 0.2 1,72 64,4801 29,2192 14,0186 8,0223 5,1585 2,2993 1,2977 0,8348 141
Şekil 40 Patlatma Sonrasında Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 ) Tablo 58 Patlatma Sonrasında Çöken Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı ( g/m 3 ) Yön Yayılma Sınıfı U a U R M U h 100m 200m 300m 400m 500m 750m 1000m 1250m N A 1,2 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 NNE A 1,3 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 NE A 1,2 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 ENE A 1,2 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 E A 1,1 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 ESE A 1,3 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 SE B 1,5 1,5 0.2 1,72 61,9780 8,1036 4,1122 2,8859 2,2966 1,6132 1,2880 1,0874 SSE B 1,9 2 0.2 2,30 45,6293 6,0232 3,0666 2,1556 1,7170 1,2076 0,9647 0,8147 S C1 2,7 3 0.22 3,49 29,4337 3,9237 2,0045 1,4113 1,1252 0,7924 0,6334 0,5351 SSW C1 2,7 3 0.22 3,49 29,4337 3,9237 2,0045 1,4113 1,1252 0,7924 0,6334 0,5351 SW C1 2,7 3 0.22 3,49 29,4337 3,9237 2,0045 1,4113 1,1252 0,7924 0,6334 0,5351 WSW C1 2,6 3 0.22 3,49 29,4337 3,9237 2,0045 1,4113 1,1252 0,7924 0,6334 0,5351 W B 1,6 1,5 0.2 1,72 61,9780 8,1036 4,1122 2,8859 2,2966 1,6132 1,2880 1,0874 WNW A 1,4 1 0.09 1,06 105,0358 13,4139 6,7517 4,7195 3,7469 2,6242 2,0923 1,7650 NW B 1,5 1,5 0.2 1,72 61,9780 8,1036 4,1122 2,8859 2,2966 1,6132 1,2880 1,0874 NNW B 1,6 1,5 0.2 1,72 61,9780 8,1036 4,1122 2,8859 2,2966 1,6132 1,2880 1,0874 142
Şekil 41 Patlatma Sonrasında Çöken Partiküllerin Dağılımı (μg/m 3 ) Yukarıda yapılan dispersiyon modellemesine göre, her rüzgâr yönü için ayrı ayrı hesaplanma yapılmıştır. Patlatma anında havada asılı partiküllerin mesafeye göre dağılımına bakıldığında, SKHKKY Ek-2 Tablo 2.2 de belirtilen KVS (100 μg/m 3 ) ve UVS (60 μg/m3) sınır değerlerinin 200 metre mesafede sağlanacağı görülmektedir. Patlatma anında çöken partiküllerin mesafeye göre dağılımına bakıldığında ise, SKHKKY Ek-2 Tablo 2.2 de belirtilen KVS (390 mg/m 2 -gün) ve UVS (210 mg/m 2 -gün) ve söz konusu yönetmeliğin Ek- 1 inde bahsi geçen 450 mg/m 2 -gün sınır değerinin 100 metre mesafede sağlanacağı tespit edilmiştir. Söz konusu çalışmaların yapılacağı alana en yakın yerleşim yeri 200 metre mesafede batı istikametinde bulunan Aşağıuzundamlar Mahallesi konutudur. Yukarıda yapılmış olan toz dağılım modellemesi sonuçlarına göre; W (Batı) yönünde oluşacak havada asılı partikül madde miktarları 200 m mesafede; 29,2192 μg/m 3, çöken toz emisyonu 8,1036 μg/m 3 olup sınır değerlerin altındadır. Ayrıca, alanda yapılacak çalışmalarda arazöz ile düzenli olarak sulama yapılacak ve gerçekte oluşacak emisyon değerleri çok daha düşük olacaktır. Projeye bağlı çalışmalar süresince ayrıca, aşağıda sıralanan hususlara riayet edilecektir: SKHKKY Ek-1 Madde 2.2.1 de Çapı 5 milimetreden daha büyük tane boyutlu maddelerin doldurma, ayırma, eleme, taşıma, kırma ve öğütme işlemleri; sabit tesislerde ve açık alanlarda. gerçekleştiriliyorsa; baca dışındaki yerlerden toz emisyonlarının kaynaklandığı tesisler için emisyon faktörü kullanılarak kütlesel debi hesaplanır, bu değerin Ek-2 de belirtilen sınırları aşması halinde bu işletmeler etrafında hakim rüzgar yönü de dikkate alınarak ölçülen çöken toz miktarı 450 mg/m 2 -gün değerini aşamaz. hükmüne riayet edilecektir. Bu amaçla, çalışma alanlarında basınçlı pülverize su ile toz bastırma sistemi uygulaması ve sahanın sulama spreyleme ile nemlendirilmesi bu iş için tahsis edilecek bir araçla sağlanacaktır. 143
Toz emisyonu su kullanılarak önleneceğinden inşa çalışmalarının başlaması ile birlikte su püskürtme işlemi eş zamanlı olarak devreye girecek inşa çalışmaları süresince uygulanacaktır. Tane boyutu 5mm den küçük olan maddelerin doldurma, ayırma, eleme, taşıma, kırma, öğütme işlemleri yapılmayacaktır. Bununla birlikte şu an inşa çalışmalarında öngörülemeyen ve 5 mm altı malzeme ile ilgili işlem yapılması durumunda ise; toz emisyonunun önlenmesi için basınçlı pülverize su kullanılacaktır. Bu durumda hakim rüzgar yönü de dikkate alınarak toz kaynağından 3 metre uzaklıkta toz konsantrasyonu (PM 10) en fazla 3 mg/nm 3 değerini aşmayacaktır. SKHKY de de belirtildiği üzere toz emisyonlarının kaynaklandığı çalışma alanlarında emisyon faktörü kullanılarak hesaplanan kütlesel debi değerinin sınırları aşması halinde bu işletmeler etrafında hakim rüzgar yönü de dikkate alınarak ölçülen çöken toz miktarı 450 mg/m 2 -gün değerini aşamaz hükmüne riayet edilecektir. Proje kapsamında açıkta yığma malzeme depolanmayacaktır. İnşa çalışmaları sırasında zaruri olarak geçici depolama yapılmasının gerektiği durumlarda; hava kalitesi standartlarını sağlamak şartıyla açıkta depolanacaktır. Bu amaçla; -Savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılacak, -Malzeme üstü tane büyüklüğü 10 mm den fazla olan maddelerle kapatılacak, -Üst tabakalar %10 nemde muhafaza edilecek, bu durumu sağlamak için gerekli donanım kurulacaktır. Tesis içi yollar (servis yolları) hava kalitesini olumsuz yönde etkilememesi için, düzenli olarak temizlenecek ve bu iş için tahsis edilecek bir arazöz ile sürekli nemlendirilecektir. Proje kapsamında toz ve toz etkisine karşı; yürürlükteki Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği ile 13.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. V.1.14.. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla, elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve tarım ürün türleri, tarım arazilerinin tarım dışı amaçla kullanımı ile ilgili bilgiler, mera alanları, projenin 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, 4342 sayılı Mera Kanunu, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında değerlendirilmesi, (faaliyet alanının 1/5000 ölçekli onaylı kadastro pafta örneği üzerinde gösterilmesi (3 derecelik koordinat değerleri ile), alan hesabı ve komşu parsellerinin mülkiyet durumlarının onaylı kadastro pafta örneği üzerinde işaretlenmesi.) Proje sahasında kalan şahıs arazisi, tarım veya mera arazisi olup olmadığı ve söz konusu arazilerin kesin miktarları kamulaştırma planı çalışmaları tamamlandığında belli olacaktır. 144
Proje için kullanılacak alan tarım alanları içerisinde ise tarım dışı amaçla kullanılabilmesi amacıyla 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümlerine, eğer kullanılacak alan mera, yayla, kışlak alanları ile umuma ait çayır ve otlak alanları içinde ise 4342 sayılı Mera Kanunu hükümlerine uyulacaktır. Gerekli izinler inşaat çalışması başlamadan önce T.C. Antalya Valiliği, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nden alınacaktır. Ayrıca, 22.03.1971 Tarihli 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve ilgili yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. Proje sahasının kamu veya şahıs arazisinde kaldığı durumlarda söz konusu alanlarda kamulaştırma yapılacaktır. Söz konusu kamulaştırma işlemleri, 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu ile 4650 Sayılı Kamulaştırma Kanunda Değişiklik Yapılaması Hakkında Kanun hükümlerine uygun olarak gerçekleştirilecektir. 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nun 19. maddesi gereğince; kamulaştırma talepleri EPDK tarafından değerlendirilir ve uygun görülmesi hâlinde EPDK tarafından kamu yararı kararı verilir. Kamulaştırılan taşınmazın mülkiyeti ve/veya üzerindeki sınırlı ayni haklar, üretim veya dağıtım tesislerinin mülkiyetine sahip olan ilgili kamu kurum veya kuruluşuna, bunların bulunmaması hâlinde ise Hazineye ait olur. Projeye ait ünitelerin işlendiği 1/25.000 Ölçekli Arazi Kullanım Haritası ekte verilmektedir (Bkz. Ek-12). Proje sahasının üzerinde yer aldığı saha büyük toprak gruplarından kahverengi orman toprakları üzerinde yer almaktadır. Sahanın büyük bir kısmının arazi kullanım şekli orman olup diğer yerler kuru ve sulu tarım yapılmaya elverişlidir. Eğim ve erozyon zararı ile toprak yetersizliği ise sahanın diğer özellikleri arasında yer almaktadır. V.1.15. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, meşcere tipi, kapalılığı, kesilecek ağaçların bölgedeki orman ekosistemi üzerine etkileri, gerekli izinler, görüşler, projenin ya da bir kısmının orman alanı dışında olması halinde orman alanlarına mesafesi, etkilerin değerlendirilmesi, alınacak tedbirler, 1/25.000 ölçekli Meşçere Haritası Ek 16 da verilmiştir. Buna göre; Alanın işletme şekli Kızılçam işletme sınıfı olup, ağaç cinsi kızılçamdır. Meşçere tipleri Çzab3 (Kızılçam, a çağ sınıfı, 3 kapalı), Çzd2 (Kızılçam, d çağ sınıfı, 2 kapalı), BÇz (Bozuk Kızılçam) şeklindedir. Meşcere Haritasına bakıldığında projenin orman alanlarından geçen kısmının yaklaşık 33.000 m 2 olduğu belirlenmiştir. Projede kullanılacak orman alanı miktarı, kesilecek ağaç miktarı ve ağaç türleri v.s. izin aşamasında hazırlanacak 1/1.000 ölçekli ağaç röleve planları ile belirlenecek olup kesilecek ağaç miktarı tahmini olarak 2000 civarında öngörülmektedir. Proje nedeniyle orman alanları üzerine olabilecek bir diğer etki orman yangınları ve toz oluşumudur (Bkz. V.2.11). Proje kapsamında söz konusu orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu hükümleri gereği Orman Genel Müdürlüğü nden gerekli izinler alınacaktır. Yapılacak yollar yamaçlardan aşağı toprak kaydırmayacak şekilde ekskavatörle ve orman alanı içinde ise B-Tipi orman yolu standardında olacaktır. Antalya Orman Bölge Müdürlüğü nden alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu nda belirtilen hususlara riayet edilecektir. 145
V.1.16. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına kadar yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, özellikleri, oluşacak emisyonlar, Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek çalışacak işçiler için kurulacak şantiyede, elektrik enerjisinden faydalanılacaktır, ısınma amaçlı yakıt kullanılmayacaktır. Proje sahasında iş makinelerinin çalışması sonucu emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. Sahada kullanılan iş makinelerinde yakıt olarak Tüpraş-404 dizel yakıtı kullanılacaktır. Tüpraş-404 dizel yakıtının genel özellikleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 59 Tüpraş-404 Dizel Yakıtının Genel Özellikleri ÖZELLİKLER Değer Deney Yöntemi Yoğunluk, 15 C (kg/l) 0,820-0,845 TS 1013 EN ISO 3675 TS EN ISO 12185 Soğuk Filtre Tıkanma Noktası (SFTN) Yaz (oc) kış (oc) Damıtma 250 C ta elde edilen (%hacim) 350 C ta elde edilen (% hacim) -15 Maks 5 Maks TS EN 116 65 Maks 85 Maks TS 1232 EN ISO 3405 Kükürt, Ağırlıkça (mg/kg)) 11-1000 TS 6838 EN ISO 8754 Karbon Kalıntısı (% 10 damıtma kalıntısında (%) 0,3 Maks TS 6148 EN ISO 10370 Vizkozite, 40 oc de (cst) 2,0-4,5 TS 1451 EN ISO 3104 Korozyon, Bakır Şerit 3 saat 50 0C 1 nolu şerit Maks TS 2741 EN ISO 2160 Kül, Ağırlıkça % 0,01 Maks TS 1327 EN ISO 6245 Hesaplanan Setan İndisi (hesapla) 46 Min TS 2883 EN ISO 4264 Toplam Kirlilik (mg(kg) 24 Maks TS EN 12662 Kaynak: www.tüpraş.com Sahada çalışan iş makineleri için gerekli yakıt ihtiyacı yaklaşık 100 lt/sa kadardır. Yakıt yoğunluğu 0,835 kg/lt olarak alındığında saatte tüketilen yakıt miktarı 0,08 t/sa olarak bulunur. Q=100 lt/sa x 0,835kg/lt = 83,5 kg/sa (0,08 t/sa) Kirlenme yayın faktörleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 60 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (kg/t) KİRLETİCİ DİESEL Karbonmonoksitler 9.7 Hidrokarbonlar 29 Azot Oksitler 36 Kükürt oksitler 6.5 Toz 18 Kaynak: Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları, 1991 146
Buna göre iş makinelerinden kaynaklanması beklenen kirletici tahmin değerleri: Tablo 61 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri (kg/t) Parametreler Hesaplanan Emisyonlar SKHKY Ek-2 Tablo 2.1 Karbonmonoksitler 9,7kg/Tx0,08t/sa=0,77 kg/sa 50 kg/sa Hidrokarbonlar 29kg/Tx0,08/sa=2,36 kg/sa - Azot Oksitler 36kg/Tx0,08t/sa=2,88 kg/sa 4 kg/sa Kükürt oksitler 6,5kg/Tx0,08t/sa=0,52 kg/sa 6 kg/sa Toz 18kg/Tx0,08t/sa=1,44 kg/sa 1 kg/sa İş makineleri için hesaplanan kütlesel debi değerleri yürürlükteki SKHKKY Ek-2 Tablo.2.1 de verilen kütlesel debi sınır değerleri ile karşılaştırılmıştır. Bu kapsamda hesaplanan sınır değerler, SKHKKY Ek-2 Tablo 2.1 de verilen sınır değerlerin altında kaldığından mevcut hava kalitesine olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Proje sahasında kullanılacak araçların yakıt sistemleri sürekli kontrol edilecek, 04.04.2009 tarih ve 27190 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği ile 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca, inşaat aşamasında kullanılacak iş makinelerinin ve nakliye araçlarının her türlü yağ değişimi, bakım ve onarımı alana en yakın akaryakıt istasyonunda gerçekleştirilecektir. Ancak; iş makinelerinin ve nakliye araçlarının yağ değişiminin sahada yapılmasının zorunlu olduğu durumlarda; 30.07.2008 Tarih ve 26952 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Araçlardan kaynaklanan atık yağlar, kategorilerine göre ayrı ayrı geçici depolanacak ve lisanslı taşıyıcı kurumlar vasıtası ile lisanslı geri kazanım/ bertaraf tesislerine gönderilecektir. V.1.17. Su temini sistemi planı, nereden temin edileceği, suyun arazinin hazırlanmasından başlayarak projenin devreye girmesine kadar yerine getirilecek işlemler sonucu meydana getirilecek atık suların cins ve miktarları, bertaraf yöntemleri, deşarj edileceği ortamlar, bir kroki üzerinde atıksu hatları ile varsa arıtma tesisi yerinin gösterilmesi, atıksuların biriktirilmesi halinde fosseptik planının Rapora eklenmesi, (alınacak gerekli görüşler, izinler), Proje kapsamında; İçme-kullanma amaçlı, Oluşacak tozun kontrolü amaçlı, Yıkama-Eleme tesisinde, Beton imalatında, Transmikserlerin yıkanması için su kullanımı olacaktır. Proje inşaat ve işletme aşamalarında gerekli içme-kullanma suyu ihtiyacını karşılamak için yatırımcı tarafından kiralanan tankerler vasıtası ücrete mukabil şehir şebekesinden Kumluca Belediyesince su verilecektir. Belediyeden alınan izin yazısı ektedir (Bkz. Ek-25). Gerekmesi halinde içme suyu piyasadan satın alınacak izinli ve ruhsatlı damacanalar ile temin edilecektir. 147
İçme-kullanma amaçlı su kullanımı Projenin inşaatı süresince farklı mesleki branşlardan olmak üzere toplamda yaklaşık 50 kişi çalışacaktır. Kişi başına gerekli su miktarı 150 lt/gün alınırsa (Kaynak: Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamaları İTÜ - 1998, Prof. Dr. Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROĞLU) toplam su ihtiyacı aşağıdaki tabloda verildiği gibi hesaplanır. İnşaat Aşaması Personel sayısı İşçilerin kullanacağı su miktarı Personelin su ihtiyacı Tablo 62 İnşaat Aşamasında Personel Su İhtiyacı = 50 kişi = 150 lt/kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün x 50 kişi = 7,5 m 3 /gün Personel için temin edilen suyun tamamının evsel nitelikli atıksuya dönüşeceği kabul edildiğinde inşaat aşamasında personelden kaynaklı 7,5 m 3 /gün atıksu oluşacaktır. Tipik bir arıtılmamış evsel nitelikli atıksu içerisinde bulunan kirleticiler ve ortalama konsantrasyonları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 63 Evsel Nitelikli Atık Sularda Kirleticiler ve Ortalama Konsantrasyonları PARAMETRE ph 6-9 AKM BOİ 5 KOİ Toplam Azot Toplam Fosfor KONSANTRASYON 200(mg/lt) 200(mg/lt) 500(mg/lt) 40(mg/lt) 10(mg/lt) Kaynak: Benefield, L. AndRandall, C., 1980 Verilen tipik değerlere göre proje kapsamında inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksu içerisindeki kirletici yükler; Tablo 64 inşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atık Sularda Kirleticiler ve Ortalama Konsantrasyonları Parametre KONSANTRASYON AKM 1,5kg/gün (7,5m 3 /günx 200 mg/lt /1000) BOİ 5 1,5kg/gün (7,5m 3 /gün x 200 mg/lt /1000) KOİ 3,75kg/gün (7,5m 3 /gün x 500 mg/lt /1000) Toplam Azot 0,3kg/gün (7,5m 3 /gün x 40 mg/lt /1000) Toplam Fosfor 0,075kg/gün (7,5m 3 /gün x 10 mg/lt /1000) Evsel nitelikli atıksular için paket arıtma sistemi kurulacaktır. Arıtma tesisi proje inşaat aşaması ile eş zamanlı olarak işletmeye alınacaktır. Arıtma tesisi, proje onayı 2013/4 sayılı Proje Onay Genelgesi Kapsamında yapılacak olup, gerekli izinler alınacaktır. Paket arıtma sistemleri genellikle karbon çelik malzemeden imal edilen, korozyona karşı korumalı taşınabilir sistemlerdir. Paket arıtma sistemlerinin işletilmesi çok kolay olduğu için kalifiye eleman ihtiyacı yoktur. 148
Genel olarak proses şu şekildedir: Atıksu ızgaralardan geçirilerek ilk olarak ön çöktürme havuzunda toplanır. Ön çöktürme havuzunda atıksuyun içinde bulunabilecek kaba maddeler çökeltilir. Havuzun orta seviyesinden bırakılan hat vasıtasıyla atıksu dengeleme havuzuna geçer. Bu sistemlerde dengeleme havuzunda bulunan terfi pompası belirli zaman aralıklarında çalışarak sabit ve homojen karakterdeki atıksuyu biyolojik reaktöre iletir. Çoğunlukla aerobik sistemler kullanılır. Kirlilik yükü ve atıksuyun debisine göre tasarlanan biyolojik reaktörde atıksu belirli süre havalandırılarak karıştırılır. Daha sonra durgun ortamda çöktürme işlemine tabi tutulan atıksuyun içerisinde bulunan aktif çamur adı verilen mikroorganizmalar tankın tabanına çöker. Üstte kalan arıtılmış su biyolojik reaktörün içinde bulunan deşarj pompası ile belirli zaman aralıklarında deşarj edilir. Aynı anda deşarj hattına sıvı klor dozlanarak atıksuyun dezenfeksiyonu sağlanmış olur. Arıtılmış su alıcı ortama deşarj edilir. Bu kapsamda 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 21.1, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve 10.03.1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-5 e uygun olarak arıtıldıktan sonra gerekli izinler alınarak Alakır Çayı na deşarj edilecektir. Ayrıca, 30.11.2012 tarih ve 28483 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Atıksu deşarjı ile ilgili olarak; 29.04.2009 Tarih ve 27214 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak 01.04.2010 tarihinde yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyularak gerekli izinler alınacaktır. Atıksuyun debi ve karakteristiğine bağlı olarak, tankın tabanında biriken aktif çamurun belirli zaman aralıklarında sistemden uzaklaştırılması gerekmektedir. Çamurun uzaklaştırılması için yine biyolojik reaktörün içine yerleştirilen pompa kullanılmaktadır. Sistemden çekilen fazla çamur biriktirme tankında toplanır, tercihe göre çamur kurutma yatağına ya da mekanik susuzlaştırma ekipmanına alınarak susuzlaştırılarak uzaklaştırılır. 56 Proje kapsamında planlanan paket arıtma sisteminde, inşaat aşamasında oluşacak günlük çamur miktarı hesabı aşağıda verilmektedir. İnşaat Aşaması Oluşacak Atıksu Evsel Nitelikli Atıksularda AKM Ortalama Konsantrasyonu Oluşacak Arıtma Çamuru Miktarı Tablo 65 İnşaat Aşamasında Oluşacak Çamur Miktarı = 7,5 m 3 /gün = 200 mg/l = 7,5 m 3 /gün x 200 mg/l x 1000 L/1 m 3 x 1 kg/1000000 mg =1,5 kg/gün İnşaat aşamasında günde yaklaşık 1,5 kg arıtma çamuru oluşması beklenmektedir. 56 http://www.yeditepearitma.com/paket-aritma.asp 149
Proje kapsamında atıksu arıtma tesisinden çıkacak arıtma çamuru, çamur biriktirme tankında toplanacaktır. Söz konusu arıtma çamuru belirli aralıklarla en yakın lisanslı çamur bertaraf tesisine faaliyet sahibi tarafından taşınacaktır. Proje kapsamında açığa çıkacak çamurun bertarafında 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Biyolojik paket arıtma sistemini gösteren tip akım şeması aşağıdaki şekilde verilmektedir. Şekil 42 Tip Paket Arıtma Sistemi 57 Oluşacak tozun kontrolü amaçlı su kullanımı Toz emisyonun engellenmesi için yaklaşık 20 m 3 su kullanılacaktır. Kullanılan suyun büyük kısmı toprak tarafından emilecek kalan kısmı da mevsimsel etkilere bağlı olarak buharlaşacaktır. Bu nedenle atıksu oluşmayacaktır. Yıkama-Eleme tesisinde su kullanımı Yıkama-eleme tesisinde günlük 20 m 3 su kullanılacaktır. Yıkama-Eleme tesisinde açığa çıkacak atıksu çöktürme havuzunda bekletildikten sonra prosese yeniden katılacak ve/veya inşaat çalışmalarında toz önleme amaçlı kullanılacaktır. Çöktürme havuzu, proje onayı 2013/4 sayılı Proje Onay Genelgesi Kapsamında yapılacak olup, gerekli izinler alınacaktır. 57 http://www.armes.com.tr/admin/urunresim/paket%20aritma.jpg 150
Beton imalatında su kullanımı Proje kapsamında ünitelerin inşası için yaklaşık toplam 15.000 m 3 beton imal edilecektir. Beton imalatı için beton üretiminin %15 i kadar su kullanılacağı düşünülürse yaklaşık 2.250 m 3 su kullanılacaktır. 15.000 m 3 beton * 0,15=2.250 m 3 su 2.250 m 3 /2yıl*1 yıl/12ay* 1ay/26gün =3,6 m 3 /gün Söz konusu su, beton yapısına katılacağından atıksu oluşmayacaktır. Transmikserlerin yıkanması için su kullanımı Transmikserlerin dışının taşımadan önce ve sonra, içinin ise günün sonunda yıkanması için kullanılacak olan su, bir araç için günlük 1,89 m 3 tür. 58 Proje kapsamında 2 adet transmikser kullanılacak olup, aracın yıkanması için gerekli olan toplam su miktarı; 2 adet x 1,89 m 3 /gün = 3,78 m 3 /gün dür. Transmikserin yıkanması ile açığa çıkacak atıksu ise hazır beton tesisi kapsamındaki çöktürme havuzunda bekletildikten sonra prosese yeniden katılacak ve/veya inşaat çalışmalarında toz önleme amaçlı kullanılacaktır. Söz konusu atıksu kesinlikle alıcı ortama verilmeyecektir. Projenin inşaat aşamasında kullanılacak sular ve miktarları ile oluşacak atıksular aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 66 Proje İnşaat Aşamasında Su Kullanım ve Atıksu Miktarı Su kullanım Amacı Su Kullanım Miktarı(m 3 /gün) Atıksu Miktarı İçme-kullanma 7,5 7,5 Oluşacak tozun kontrolü 20 - Yıkama-Eleme tesisinde 20 - Beton imalatında 3,6 - Transmikserlerin yıkanması 3,78 - TOPLAM 54,88 7,5 Proje inşaat aşamasında toplam günde yaklaşık 54,88 m 3 su kullanılacaktır. Sadece, personelden kaynaklı 7,5 m 3 /gün atıksu oluşacak ve yönetmeliklere uygun arıtılarak Alakır Çayına deşarj edilecektir. Proje kapsamında kullanılan araziye atıksu deşarjı yapılamayacaktır. 58 Cementand Concrete:Environmental Considerations,http://www.buildinggreen.com/features/cem/cementconc.cfm 151
V.1.18. Arazinin hazırlanmasından başlayarak projenin devreye girmesine kadar meydana gelecek katı atıkların cins ve miktarları, bu atıkların nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, İnşaat Atıkları Söz konusu projenin inşaatı aşamasında oluşacak olan atıklar; inşaat demiri, kalıplar için kullanılan kereste/tahta artıkları ve benzeri katı atıklardan oluşacaktır. Oluşacak bu atıklar hurda olarak toplanıp, geri dönüşümü mümkün olan katı atıklar yeniden kullanılmak üzere lisanslı kuruluşlara verilecektir. Ayrıca, toplanan kereste/tahta artıklarına talep olması durumunda civardaki köylülere verilecektir. Geri dönüşümü mümkün olmayan inşaat malzemesi atıkları ise 18.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" Madde-9 a göre bertaraf edilecektir. Evsel Nitelikli Katı Atıklar Arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında çalıştırılan personel sayısı 50 kişidir. Proje kapsamında çalışacak personelden meydana gelecek geri dönüşümü mümkün olmayan evsel nitelikli katı atık ( yemek, organik atıklar vb.) miktarı, günlük kişi başına üretilen evsel nitelikli katı atık miktarı 1,14 kg 59 alınarak hesaplanmıştır. Tablo 67 İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Katı Atık Miktarı İnşaat Aşaması Çalışacak işçi sayısı Kullanılacak katı atık miktarı Oluşacak Katı Atık Miktarı = 50 kişi = 1,14 kg/gün = 1,14 kg/gün x 50 kişi= 57 kg/gün-kişi Proje kapsamında; inşaat aşamasında oluşacak personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atık miktarı yaklaşık 57 kg/gün dür. Söz konusu atıklarla ilgili 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 8.Maddesine uygun olarak bu atıklar, çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alınacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin katı atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili dördüncü bölümü 18. Maddesinde belirtilen esaslara uyularak katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 20. Madde hükmüne uygun olarak, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı araçlarla yatırımcı firma tarafından, Kumluca Belediyesi Katı atık düzenli depolama tesisine, ücret mukabilinde, bertaraf edilmek üzere taşınacaktır. Kumluca Belediyesi izin yazısı ektedir (Bkz EK-25). 59 TÜİK, Belediye Katı Atık İstatistikleri, 2010 152
Arıtma Çamurları Personel kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atıksuların bertarafı için paket arıtma sistemi kurulacaktır. Söz konusu tesiste arıtım sonucunda çamur açığa çıkacaktır. Proje kapsamında atıksu arıtma tesisinden çıkacak arıtma çamuru, çamur biriktirme tankında toplanacaktır. Paket arıtma sisteminde oluşan çamur, belirli aralıklarla en yakın lisanslı çamur bertaraf tesisine taşınacaktır. Bu kapsamda, 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Ambalaj Atıkları Evsel nitelikli atıklar içerisinde cam, plastik şişe ve naylon gibi geri dönüşümü mümkün katı atıklar ve inşaat malzemelerinin ambalajlarının bulunması durumunda 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği gereğince seçilmesi ve değerlendirilmesi sağlanacaktır. Bu kapsamda oluşacak ambalaj atıkları, evsel nitelikli katı atıklardan ayrı olarak ve ağzı kapalı kaplarda biriktirilerek toplanmasından sorumlu olan belediyelere ve/veya belediye ile anlaşma yapan lisanslı geri dönüşüm firmalarına verilecektir. Bitkisel Toprak ve Kazı Fazlası Malzeme Kazı işlemlerinde öncelikle toprak yüzeyinden bitkisel toprak sıyrılacaktır. Bitkisel toprak ile kazı fazlası malzeme karıştırılmayacaktır. Bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak ve canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprağın depolanacağı yerin eğimi ise %5 den fazla olmayacaktır. İnşaat aşaması sonrası bitkisel toprak peyzaj çalışmalarında yüzey kaplaması amaçlı kullanılmak üzere depolanacaktır. Çalışmalar tamamlanınca bitki örtüsüne uygun şekilde geri serilecektir. Açığa çıkan kazı fazlası malzemenin yaklaşık % 5 inin bitkisel toprak olacağı öngörülmektedir. Proje kapsamında yaklaşık 120.370 m 3 kazı fazlası malzeme ve 6.019 m 3 (120.370 m 3 x 0,05= 6.018,5 m 3 ) bitkisel toprak oluşacaktır. Regülatör ve su alma yapısı, santral ve kuyruk suyu kanalı, dere yatağı derivasyon kanalları kazılarında ortaya çıkan kazı fazlası malzeme (kum-çakıl) Yıkama-Eleme tesisinde hazırlanarak Hazır Beton Tesisinde agrega olarak kullanılacaktır. İnşaat aşamasında, regülatör ve su alma yapısı, santral ve kuyruk suyu kanalı dere yatağı derivasyon kanalları kazılarında ortaya çıkacak kum çakıl malzeme, Yıkama-Eleme Tesisine taşınacaktır. Ayrıca, patlatma sonucu açığa çıkacak kazı fazlası malzemenin yaklaşık 50.000 m 3 kadarı dolgu malzemesi olarak anında kullanılacak, yükleme, taşıma, boşaltma, depolama işlemleri yapılmayacaktır. Bu nedenle, kazı fazlası malzeme alanlarına yaklaşık 47.270 m 3 malzeme taşınarak depolanacaktır. 153
Kazı fazlası malzeme, topografik yapıya uygun ve emniyetli tarafta kalacak şekilde şevlendirilmesi suretiyle depolanacaktır. Söz konusu malzemeler için 3 adet depolama sahası belirlenmiştir. Kazı Fazlası Malzeme Alanı 1, regülatör alanının yaklaşık 400 m güneybatısında, yaklaşık 2380 m 2 büyüklüğündedir. Söz konusu alanın yaklaşık 470 m güneyinde, yaklaşık 10190 m 2 büyüklüğünde Kazı Fazlası Malzeme Alanı 2 yer alacaktır. Kazı Fazlası Malzeme Alanı 3 ise Şantiye alanının batı sınırında yaklaşık 2245 m 2 büyüklüğünde olacaktır. Proje kapsamında belirlenen kazı fazlası malzeme alanları için DSİ 13. Bölge Müdürlüğü nden alınan görüş ekte verilmektedir (Bkz. Ek-21). Kazı fazlası malzeme alanlarında depolama yüksekliği 5m den fazla olmayacaktır. Faaliyet alanı ve çevresindeki akarsuların ve mevsimsel akış gösteren kuru dere yataklarının faaliyet sırasında zarar görmemesi için dere yataklarına ve dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere pasa malzeme, hafriyat atıkları, katı ve sıvı atıklar atılmayacak, dere yatakları değiştirilmeyecek ve çevre kirliliği engellenecektir. Bu kapsamda, 18.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" hükümlerine uyulacaktır. Atık Yağ ve Tehlikeli Atık İnşaat işlemleri sırasında çalışacak iş makineleri ve ekipmanların yakıt ikmalleri, yağ değişimleri, lastik, akü değişimleri gibi bakım işlemleri en yakın ruhsatlı yakıt istasyonunda / serviste gerçekleştirilecek olup, proje sahası içerisinde herhangi bir bakım işlemi yapılmayacaktır. Dolayısıyla iş makineleri kaynaklı herhangi bir katı atık veya atık yağ oluşmayacaktır. Ancak, çalışacak iş makineleri ve araçların bakım onarımları ve yağ değişimlerinin sahada yapılması zorunlu olduğu durumlarda ya da proje sahasında çalışacak iş makinelerinden kaynaklı herhangi bir yağ sızıntısı olması halinde 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ile 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü Ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik ilgili hükümlerine uyulacak ve bu maddelerle kirlenmiş her türlü malzemenin insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza indirebilmek amacı ile 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile hükümlerine riayet edilecektir. Oluşacak yağlar katagorisine göre ayrı ayrı toplanacak ve kırmızı renkli ve üzerinde "Atık Yağ" ibaresi yer alan tank/konteynerlerde geçici depolanarak lisanslı araçlarla lisanslı bertaraf/geri kazanım tesislerine nakledilecektir. Bu tankların içine su, benzin, fuel-oil, boya, deterjan, solvent, antifiriz ve motorin gibi herhangi yabancı bir madde karıştırılmayacak, tanklar hiçbir zaman tam dolu bırakılmayacaktır. Proje kapsamında çalışan personel için kurulan şantiyede yemekhane bulunacak olup, burada oluşacak bitkisel atık yağlar 19.04.2005 Tarih ve 25791 Sayılı Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. Projenin inşaat aşamasında hangi işlemlerin yapılacağı ve ne miktarda malzeme kullanılacağı daha önceden belirlenemeyeceğinden, kullanılamaz duruma gelecek bu tür atıkların kesin miktarı da belirlenememiştir. 154
Tıbbi Atıklar Yaralanmalar olması durumunda; proje sahası içerisinde bulunan revirde ilk müdahale gerçekleştirilecek ve yaralının en yakın sağlık birimine sevki sağlanacaktır. İlk yardım müdahalesi gereken durumlardan kaynaklanacak tıbbi atıklar; 22.07.2005 tarih 25883 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (değişiklik:30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) ilgili hükümlerine uygun olarak diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak ve lisanslı geri kazanım/bertaraf tesislerine verilerek bertarafı sağlanacaktır. Ömrünü Tamamlamış Lastikler, Atık Pil ve Akümülatörler Projenin inşaat aşamasında kullanılacak iş makinelerinin her türlü yağ değişimi, bakım ve onarımı ruhsatlı akaryakıt istasyonlarından yapılacaktır. Proje alanında zorunlu durumlarda iş makinelerinden çıkabilecek kullanılamaz durumdaki lastikler ise 25.11.2006 Tarih ve 26357 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan ve 01.01.2007 Tarihinde yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre lisanslı geri kazanım tesislerine verilip bertarafı sağlanacaktır. Sahada ömrünü tamamlamış pil ve aküler, 31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği 13. maddede belirtildiği üzere evsel atıklardan ayrı toplanarak biriktirilerek pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce oluşturulacak toplama noktalarına teslim edilecektir. Proje kapsamında açığa çıkacak atıkların bertarafında 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. V.1.19. Arazinin hazırlanmasından başlayarak projenin devreye girmesine kadar yapılacak işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif değerler, Dereköy Regülatör ve HES Projesi 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin Ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik EK-1, EK-2 Listesinde yer almamaktadır. Bu sebeple ÇED kapsamında Akustik Rapor hazırlanmamıştır. Ancak 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği 8. Madde c) bendi; 3) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2 sinde yer almayan işletme, tesis, işyeri, imalathane ve atölyeler ile eğlence yerleri ve benzeri yerlerle ilgili işyeri açma ve çalışma ruhsatı safhasında veya programlı, programsız veya şikâyete istinaden yapılacak denetimlerde, yetkili idarenin talebine istinaden çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu hazırlatmakla, ilgili hususlarda gerekli tedbirleri alır. hükmü gereği yetkili idarenin talebi doğrultusunda çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu hazırlatılacaktır. Projenin inşaat aşamasında çalışacak iş makinelerinden kaynaklı gürültü oluşacaktır. 155
Faaliyet sahasında kullanılacak ekipman listesi ve ekipmanın motor güçleri aşağıdaki tabloda verilmektedir. Tablo 68 Regülatör Alanında Kullanılacak Makine ve Ekipmanlar ve Motor Güçleri Gürültü Kaynağı Adeti Motor Gücü Dozer 1 232 Hp = 173 kw Ekskavatör 2 153 Hp =114 kw Kamyon 4 301 Hp = 225 kw Kompresör 1 48 Hp = 36kW Transmikser 2 100 Hp=75 kw Beton Pompası 2 100,6 Hp=75 kw Vinç 1 275 Hp= 205 kw Arazöz 2 170 Hp = 127 kw Silindir 1 98 kw Elek 4 100 Hp= 75 kw Vagondrill 1 30 hp Sahada oluşacak gürültünün, muhtemel gürültü kaynaklarının gürültü seviyeleri, 30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmelik Madde 5 te verilen ve Tablo 69 da gösterilen formüller yardımıyla hesaplanmıştır. Tablo 69 Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyesine Uygun Olarak Tanımlanan Ses Gücü Seviyeleri Net kurulu güç P (kw), Müsaade edilen ses gücü seviyesi db/1 pw Elektrik gücü Pel (1) (kw), Teçhizatın tipi Uygulama kütlesi m 3 Temmuz 2004 den 3 Ocak 2006 dan (kg), itibaren itibaren Kesme genişliği I. Safha II. Safha L (cm) Sıkıştırma makineleri (titreşimli silindirler, titreştirici levhalar, titreşimli çekiçler) Paletli dozerler, paletli yükleyiciler, paletli kazıcı yükleyiciler Tekerlekli dozerler, tekerlekli yükleyiciler, tekerlekli kazıcı-yükleyiciler, damperli kamyonlar, greyderler, yükleyici tipli toprak doldurmalı sıkıştırıcılar, içten yanmalı motor tahrikli karşı ağırlıklı hidrolik kaldırmalı kamyonlar, hareketli vinçler, sıkıştırma makineleri (titreşimsiz silindirler), kaldırım perdah makineleri, hidrolik güç oluşturma makineleri Kompresörler P 8 108 105 8 < P 70 109 106 P > 70 89 + 11 log P 86 + 11 log P P 55 106 103 P > 55 87 + 11 log P 84 + 11 log P P 55 104 101 P > 55 85 + 11 log P 82 + 11 log P P 15 99 97 P > 15 97 + 2 log P 95 + 2 log P Kazıcılar, eşya taşımak için yük asansörleri, yapı (konstrüksiyon) vinçleri, motorlu çapalama makineleri P 15 96 93 P > 15 83 + 11 log P 80 + 11 log P 156
Makinelerin Ses Gücü Seviyesinin Hesaplanması Yukarıdaki tabloda verilen formüller doğrultusunda her makinenin Ses Gücü Seviyesi aşağıda hesaplanmıştır. Dozer: P = 232 Hp = 173 kw * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (Lw)= 84 + 11 log P 173 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 84 + 11 log 173 = 109 db Kaynak: http://www.cat.com/cda/layout?m=308838&x=7, Mart 2013 Ekskavatör: P = 153 Hp =114 kw * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (L w )= 84 + 11 log P 114 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 84 + 11 log 114 = 107 db Kaynak: http://www.cat.com/cda/layout?m=607835&x=7, Mart 2013 Kamyon: P = 301 Hp = 225 kw * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (Lw)= 82 + 11 log P 225 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 225= 110 db Kaynak: http://www.cat.com/cda/layout?m=314541&x=7, Mart 2013 Kompresör: P = 48 Hp = 36kW * P > 15 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü seviyesi (Lw)= 95 + 2 log P 36 Kw > 15 Kw olduğuna göre; Lw = 95 + 2 log 36 = 98 dba Kaynak: http://www.ayson.com.tr/ayson/tr/makine-parki/diger-insaat-makineleri.aspx, Mart 2013 Transmikser: P = 101 Hp = 75 kw * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (Lw)= 82 + 11 log P 75 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 75 = 103 db Kaynak: http://www.maats.com.tr/pg_22_davino.html, Mart 2013 Beton Pompası: P = 100,6 Hp = 75 kw * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (Lw)= 82 + 11 log P 75 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 75 = 103 db Kaynak: http://www.tunabeton.com/urunlerimiz/beton-pompalari/cp60, Mart 2013 Vinç: P = 275 Hp= 205 kw * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (L w )= 82 + 11 log P 205 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 205 = 107 db Kaynak: http://www.ayson.com.tr/ayson/tr/makine-parki/diger-insaat-makineleri.aspx, Mart 2013 Arazöz: P = 170 Hp = 127 kw * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (Lw)= 82 + 11 log P 127 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 127 = 105 db Kaynak: http://www.ozdogan.com.tr/?inc=sectors&id=19, Mart 2013 157
Silindir: P = 98 kw P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (L w )= 82 + 11 log P 98 Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 98 = 104 db Kaynak: http://www.ulusalinsaat.com.tr/makine.asp, Mart 2013 Elek: P = 100 Hp= 75 kw * P > 55 Kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (L w )= 82 + 11 log P 75Kw > 55 Kw olduğuna göre; Lw = 82 + 11 log 97 = 104 db Kaynak: http://bmgs.com.tr/is-makinalari/urunler/metso/mobil-elek/lokotrack-st3-5.aspx, Mart 2013 Vagondrill: P = 30 Hp= 22 kw * P> 15 kw olması durumunda müsaade edilen ses gücü düzeyi (Lw)= 80 + 11 log P 22 Kw > 15 Kw olduğuna göre; Lw = 80 + 11 log 22 = 95 db Kaynak: http://www.gemsa.com.tr/tr/hpv.htm, Mart 2013 * 1 Hp = 0,746 kw Tablo 70 Muhtemel Gürültü Kaynakları ve Ses Gücü Düzeyleri Gürültü Kaynağı Ses Gücü Düzeyleri (db) Dozer 109 Ekskavatör 107 Kamyon 110 Kompresör 98 Transmikser 103 Beton Pompası 103 Vinç 107 Arazöz 105 Silindir 104 Elek 104 Vagondrill 95 Proje sahasında yapılacak tüm inşaat çalışmaları sadece gündüz zaman dilimlerinde (07:00 19:00) gerçekleştirilecektir. Alanın hazırlanmasında kullanılacak ekipmanların neden olduğu gürültü seviyesi hesaplamaları aşağıda verilmektedir. Hesaplar Her bir gürültü kaynağına ait ses gücü düzeyinin 500 4000 Hz arasındaki 4 oktav bandına dağılımı, her bir oktav bandındaki ses gücü düzeyi hesap edilerek aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Lw(i) = 10* log (10(Lw/10) / 4) Lw= Kaynağın ses gücü düzeyi (db) 158
Tablo 71 Proje Kapsamında Kullanılacak Gürültü Kaynaklarının Ses Gücü Düzeylerinin Oktav Bantlarına Dağılımı Ses Gücü Düzeyi (db) Gürültü Kaynakları Toplam 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Dozer 109 103 103 103 103 Ekskavatör 107 101 101 101 101 Kamyon 110 104 104 104 104 Kompresör 98 92 92 92 92 Transmikser 103 97 97 97 97 Beton Pompası 103 97 97 97 97 Vinç 107 101 101 101 101 Arazöz 105 99 99 99 99 Silindir 104 98 98 98 98 Elek 104 98 98 98 98 Vagondrill 95 89 89 89 89 Toplam ses gücü düzeylerinin 4 oktav banda da eşit olarak dağıldığı varsayılmaktadır. Lp =Lw + 10* log Q / 4* * r2) Lpi = Kaynakların r mesafedeki serbest alanda gürültü basın düzeyleri (db) Lw= Kaynağın ses gücü düzeyi (db) Q = Yönelme katsayısı (1 alınmıştır) r = Kaynaktan olan uzaklık (metre) Tablo 72 Proje Kapsamında Kullanılacak Gürültü Kaynaklarının Ses Basınç Düzeyleri Gürültü Kaynağı Mesafe (m) Ses Basınç Düzeyi (db) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Dozer 10 78,01 78,01 78,01 78,01 50 64,03 64,03 64,03 64,03 100 58,01 58,01 58,01 58,01 200 51,99 51,99 51,99 51,99 300 48,47 48,47 48,47 48,47 400 45,97 45,97 45,97 45,97 500 44,03 44,03 44,03 44,03 Ekskavatör 10 76,01 76,01 76,01 76,01 50 62,03 62,03 62,03 62,03 100 56,01 56,01 56,01 56,01 200 49,99 49,99 49,99 49,99 300 46,47 46,47 46,47 46,47 400 43,97 43,97 43,97 43,97 500 42,03 42,03 42,03 42,03 Kamyon 10 79,01 79,01 79,01 79,01 50 65,03 65,03 65,03 65,03 100 59,01 59,01 59,01 59,01 200 52,99 52,99 52,99 52,99 300 49,47 49,47 49,47 49,47 400 46,97 46,97 46,97 46,97 500 45,03 45,03 45,03 45,03 Kompresör 10 67,01 67,01 67,01 67,01 50 53,03 53,03 53,03 53,03 100 47,01 47,01 47,01 47,01 200 40,99 40,99 40,99 40,99 300 37,47 37,47 37,47 37,47 400 34,97 34,97 34,97 34,97 500 33,03 33,03 33,03 33,03 Transmikser 10 72,01 72,01 72,01 72,01 159
50 58,03 58,03 58,03 58,03 100 52,01 52,01 52,01 52,01 200 45,99 45,99 45,99 45,99 300 42,47 42,47 42,47 42,47 400 39,97 39,97 39,97 39,97 500 38,03 38,03 38,03 38,03 Beton Pompası 10 72,01 72,01 72,01 72,01 50 58,03 58,03 58,03 58,03 100 52,01 52,01 52,01 52,01 200 45,99 45,99 45,99 45,99 300 42,47 42,47 42,47 42,47 400 39,97 39,97 39,97 39,97 500 38,03 38,03 38,03 38,03 Vinç 10 76,01 76,01 76,01 76,01 50 62,03 62,03 62,03 62,03 100 56,01 56,01 56,01 56,01 200 49,99 49,99 49,99 49,99 300 46,47 46,47 46,47 46,47 400 43,97 43,97 43,97 43,97 500 42,03 42,03 42,03 42,03 Arazöz 10 74,01 74,01 74,01 74,01 50 60,03 60,03 60,03 60,03 100 54,01 54,01 54,01 54,01 200 47,99 47,99 47,99 47,99 300 44,47 44,47 44,47 44,47 400 41,97 41,97 41,97 41,97 500 40,03 40,03 40,03 40,03 Silindir 10 73,01 73,01 73,01 73,01 50 59,03 59,03 59,03 59,03 100 53,01 53,01 53,01 53,01 200 46,99 46,99 46,99 46,99 300 43,47 43,47 43,47 43,47 400 40,97 40,97 40,97 40,97 500 39,03 39,03 39,03 39,03 Elek 10 73,01 73,01 73,01 73,01 50 59,03 59,03 59,03 59,03 100 53,01 53,01 53,01 53,01 200 46,99 46,99 46,99 46,99 300 43,47 43,47 43,47 43,47 400 40,97 40,97 40,97 40,97 500 39,03 39,03 39,03 39,03 Vagondrill 10 64,01 64,01 64,01 64,01 50 50,03 50,03 50,03 50,03 100 44,01 44,01 44,01 44,01 200 37,99 37,99 37,99 37,99 300 34,47 34,47 34,47 34,47 400 31,97 31,97 31,97 31,97 500 30,03 30,03 30,03 30,03 Belirli mesafelerde atmosferin absorbe ettiği basınç düzeyleri hesaplama sonuçları db olarak aşağıda verilmektedir; Aatm (Atmosferik Yutuş)= 7.4 *10-8 (f2 *r / ) db f= gürültü kaynağının frekansı (yada söz konusu frekans bandının merkez frekansı) (Hz)(2500 alınmıştır) 160
r=kaynaktan olan uzaklık (m) = Havanın bağıl nemi (%) (Antalya-Finike 1970-2011 yılları arası Meteorolojik Bültene göre % 67,4 olarak alınmıştır. ) Tablo 73 Mesafeye Bağlı Olarak Hesaplanan Atmosferik Yutuş Değerleri Frekans (Hz) Mesafe (m) Atmosferik Yutuş 500 10 0,003 500 50 0,014 500 100 0,027 500 150 0,041 500 200 0,055 500 250 0,069 500 500 0,137 1000 10 0,011 1000 50 0,055 1000 100 0,110 1000 150 0,165 1000 200 0,219 1000 250 0,274 1000 500 0,549 2000 10 0,044 2000 50 0,219 2000 100 0,439 2000 150 0,658 2000 200 0,878 2000 250 1,097 2000 500 2,195 4000 10 0,176 4000 50 0,878 4000 100 1,756 4000 150 2,634 4000 200 3,512 4000 250 4,390 4000 500 8,779 Atmosferik yutuş değerlerinin düşülmesinden sonra her bir gürültü kaynağının 4 oktav bandındaki ses basınç düzeyi aşağıdaki formüle göre hesaplanarak aşağıdaki tabloda verilmiştir. İlk 100 metrede LP LPort 100 metrede sonra LP = LPort - AAt m Tablo 74 Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Ses Basınç Düzeyleri Gürültü Kaynağı Mesafe (m) Ses Basınç Düzeyi (db) 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz Dozer 10 78,01 78,00 77,97 77,83 50 64,02 63,98 63,81 63,15 100 57,98 57,90 57,57 56,25 200 51,93 51,77 51,11 48,48 300 48,39 48,14 47,15 43,20 400 45,86 45,53 44,21 38,95 500 43,89 43,48 41,84 35,25 Ekskavatör 10 76,01 76,00 75,97 75,83 50 62,02 61,98 61,81 61,15 100 55,98 55,90 55,57 54,25 200 49,93 49,77 49,11 46,48 161
300 46,39 46,14 45,15 41,20 400 43,86 43,53 42,21 36,95 500 41,89 41,48 39,84 33,25 Kamyon 10 79,01 79,00 78,97 78,83 50 65,02 64,98 64,81 64,15 100 58,98 58,90 58,57 57,25 200 52,93 52,77 52,11 49,48 300 49,39 49,14 48,15 44,20 400 46,86 46,53 45,21 39,95 500 44,89 44,48 42,84 36,25 Kompresör 10 67,01 67,00 66,97 66,83 50 53,02 52,98 52,81 52,15 100 46,98 46,90 46,57 45,25 200 40,93 40,77 40,11 37,48 300 37,39 37,14 36,15 32,20 400 34,86 34,53 33,21 27,95 500 32,89 32,48 30,84 24,25 Transmikser 10 72,01 72,00 71,97 71,83 50 58,02 57,98 57,81 57,15 100 51,98 51,90 51,57 50,25 200 45,93 45,77 45,11 42,48 300 42,39 42,14 41,15 37,20 400 39,86 39,53 38,21 32,95 500 37,89 37,48 35,84 29,25 Beton Pompası 10 72,01 72,00 71,97 71,83 50 58,02 57,98 57,81 57,15 100 51,98 51,90 51,57 50,25 200 45,93 45,77 45,11 42,48 300 42,39 42,14 41,15 37,20 400 39,86 39,53 38,21 32,95 500 37,89 37,48 35,84 29,25 Vinç 10 76,01 76,00 75,97 75,83 50 62,02 61,98 61,81 61,15 100 55,98 55,90 55,57 54,25 200 49,93 49,77 49,11 46,48 300 46,39 46,14 45,15 41,20 400 43,86 43,53 42,21 36,95 500 41,89 41,48 39,84 33,25 Arazöz 10 74,01 74,00 73,97 73,83 50 60,02 60,03 59,81 59,15 100 53,98 54,01 53,57 52,25 200 47,93 47,99 47,11 44,48 300 44,39 44,47 43,15 39,20 400 41,86 41,97 40,21 34,95 500 39,89 40,03 37,84 31,25 Silindir 10 73,01 73,00 72,97 72,83 50 59,02 58,98 58,81 58,15 100 52,98 52,90 52,57 51,25 200 46,93 46,77 46,11 43,48 300 43,39 43,14 42,15 38,20 400 40,86 40,53 39,21 33,95 500 38,89 38,48 36,84 30,25 Elek 10 73,01 73,00 72,97 72,83 50 59,02 58,98 58,81 58,15 100 52,98 52,90 52,57 51,25 200 46,93 46,77 46,11 43,48 300 43,39 43,14 42,15 38,20 400 40,86 40,53 39,21 33,95 500 38,89 38,48 36,84 30,25 162
Vagondrill 10 64,01 64,00 63,97 63,83 50 50,02 49,98 49,81 49,15 100 43,98 43,90 43,57 42,25 200 37,93 37,77 37,11 34,48 300 34,39 34,14 33,15 29,20 400 31,86 31,53 30,21 24,95 500 29,89 29,48 27,84 21,25 Faaliyet alanındaki gürültü kaynaklarının net ses basınç düzeylerini hesaplamak için aşağıdaki tabloda verilen düzeltme faktörleri kullanılmıştır. Tablo 75 Frekanslara Göre Düzeltme Faktörleri Merkez Frekans (Hz) Düzeltme Faktörü 500-3,2 1000 0 2000 1,2 4000 1 Tablo 75 te verilen düzeltme faktörlerine göre yapılan hesaplama sonucunda her bir gürültü kaynağının 4 oktav bandındaki net ses düzeyleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 76 Faaliyet Alanında Kullanılacak Her Bir Gürültü Kaynağının Mesafeye Bağlı Net Ses Düzeyleri Toplam Ses Düzeyi (dba) Gürültü Kaynakları Mesafe (m) Ses Düzeyi 500 Hz 1000 Hz 2000 Hz 4000 Hz (dba) Dozer 10 74,81 78,00 79,17 78,83 84,020 50 60,82 63,98 65,01 64,15 69,767 100 54,78 57,90 58,77 57,25 63,429 200 48,73 51,77 52,31 49,48 56,848 300 45,19 48,14 48,35 44,20 52,852 400 42,66 45,53 45,41 39,95 49,949 500 40,69 43,48 43,04 36,25 47,661 Ekskavatör 10 72,81 76,00 77,17 76,83 82,020 50 58,82 61,98 63,01 62,15 67,767 100 52,78 55,90 56,77 55,25 61,429 200 46,73 49,77 50,31 47,48 54,848 300 43,19 46,14 46,35 42,20 50,852 400 40,66 43,53 43,41 37,95 47,949 500 38,69 41,48 41,04 34,25 45,661 Kamyon 10 75,81 79,00 80,17 79,83 85,020 50 61,82 64,98 66,01 65,15 70,767 100 55,78 58,90 59,77 58,25 64,429 200 49,73 52,77 53,31 50,48 57,848 300 46,19 49,14 49,35 45,20 53,852 400 43,66 46,53 46,41 40,95 50,949 500 41,69 44,48 44,04 37,25 48,661 Kompresör 10 63,81 67,00 68,17 67,83 73,020 50 49,82 52,98 54,01 53,15 58,767 100 43,78 46,90 47,77 46,25 52,429 200 37,73 40,77 41,31 38,48 45,848 300 34,19 37,14 37,35 33,20 41,852 400 31,66 34,53 34,41 28,95 38,949 500 29,69 32,48 32,04 25,25 36,661 Transmikser 10 68,81 72,00 73,17 72,83 78,020 50 54,82 57,98 59,01 58,15 63,767 100 48,78 51,90 52,77 51,25 57,429 200 42,73 45,77 46,31 43,48 50,848 163
300 39,19 42,14 42,35 38,20 46,852 400 36,66 39,53 39,41 33,95 43,949 500 34,69 37,48 37,04 30,25 41,661 Beton Pompası 10 68,81 72,00 73,17 72,83 78,020 50 54,82 57,98 59,01 58,15 63,767 100 48,78 51,90 52,77 51,25 57,429 200 42,73 45,77 46,31 43,48 50,848 300 39,19 42,14 42,35 38,20 46,852 400 36,66 39,53 39,41 33,95 43,949 500 34,69 37,48 37,04 30,25 41,661 Vinç 10 72,81 76,00 77,17 76,83 82,020 50 58,82 61,98 63,01 62,15 67,767 100 52,78 55,90 56,77 55,25 61,429 200 46,73 49,77 50,31 47,48 54,848 300 43,19 46,14 46,35 42,20 50,852 400 40,66 43,53 43,41 37,95 47,949 500 38,69 41,48 41,04 34,25 45,661 Arazöz 10 70,81 74,00 75,17 74,83 80,020 50 56,82 60,03 61,01 60,15 65,781 100 50,78 54,01 54,77 53,25 59,460 200 44,73 47,99 48,31 45,48 52,918 300 41,19 44,47 44,35 40,20 48,966 400 38,66 41,97 41,41 35,95 46,113 500 36,69 40,03 39,04 32,25 43,879 Silindir 10 69,81 73,00 74,17 73,83 79,020 50 55,82 58,98 60,01 59,15 64,767 100 49,78 52,90 53,77 52,25 58,429 200 43,73 46,77 47,31 44,48 51,848 300 40,19 43,14 43,35 39,20 47,852 400 37,66 40,53 40,41 34,95 44,949 500 35,69 38,48 38,04 31,25 42,661 Elek 10 69,81 73,00 74,17 73,83 79,020 50 55,82 58,98 60,01 59,15 64,767 100 49,78 52,90 53,77 52,25 58,429 200 43,73 46,77 47,31 44,48 51,848 300 40,19 43,14 43,35 39,20 47,852 400 37,66 40,53 40,41 34,95 44,949 500 35,69 38,48 38,04 31,25 42,661 Vagondrill 10 60,81 64,00 65,17 64,83 70,020 50 46,82 49,98 51,01 50,15 55,767 100 40,78 43,90 44,77 43,25 49,429 200 34,73 37,77 38,31 35,48 42,848 300 31,19 34,14 34,35 30,20 38,852 400 28,66 31,53 31,41 25,95 35,949 500 26,69 29,48 29,04 22,25 33,661 LT = Toplam ses düzeyi (dba) LT = 10log 10Li/10 Burada en kötü ihtimal olan tüm makinelerin aynı anda çalıştıkları varsayılarak oluşacak olan eşdeğer gürültü düzeyleri hesaplanarak aşağıdaki tabloda verilmiştir. Lgündüz = Leq Leq = 10 log 10LT/10 164
Tablo 77 Faaliyet Alanında Kullanılacak Tüm Gürültü Kaynaklarının Mesafeye Bağlı Net Ses Düzeyleri Mesafe (m) Lgündüz (dba) 10 94,79 50 80,53 100 74,20 200 67,62 300 63,63 400 60,73 500 58,44 Şekil 43 Gürültünün Mesafeye Göre Dağılım Grafiği Yukarıda bulunan Lgündüz değerleri; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan 23.12.2003 Tarih ve 25325 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Gürültü Yönetmeliği ile yürürlükteki Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Ek-VII de yer alan Tablo-5 de verilen şantiye alanı için çevresel gürültü sınır değerleri karşılaştırılmıştır. Tablo 78 Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri Faaliyet Türü (yapım, yıkım ve onarım) Lgündüz (dba) Bina 70 Yol 75 Diğer kaynaklar 70 Yapılan hesaplamalar neticesinde faaliyet alanında mevcut durumda 10. metrede oluşacak gürültü seviyesinin 94,79 dba olacağı belirlenmiştir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan 23.12.2003 Tarih ve 25325 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Gürültü Yönetmeliği nin 5. maddesine göre en yüksek maruziyet etkin değeri ise 85 dba olarak kabul edilmiştir. Buna göre meydana gelecek gürültü düzeyi yönetmelikte belirlenen sınır değerin üzerinde olup, gürültü seviyesinin personel üzerinde yaratabileceği olumsuz etkileri ortadan kaldırmak üzere 11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü nün 22. maddesinde belirtildiği gibi personelin kulaklık, eldiven, gözlük, maske, baret vb. iş elbiselerini kullanmaları sağlanacak ve Madde-78 de belirtilen hükümlere uyulacaktır. Ayrıca çalışacak personelin sürekli bu gürültüye maruz kalmaları engellenecektir. Bununla birlikte iş makinelerinin devamlı bakımlı tutulması sağlanacaktır. Proje kapsamında, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 4857 Sayılı İş Kanunu ve ilgili tüzük ve yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 165
ÇGDY Yönetmeliğinin 23. maddesinde belirtildiği üzere ünitelerin inşası sırasında meydana gelecek Lgündüz gürültü düzeyinin en yakın duyarlı yapı çevresinde 70 dba seviyesini aşmaması gerekmektedir. Proje kapsamındaki ünite yerlerine en yakın konut iletim kanalının 200 m batısında bulunan Çaltı Köyüne bağlı Aşağıuzundamlar Mahallesi konutudur. Faaliyet alanında kullanılacak tüm gürültü kaynaklarının mesafeye bağlı net ses düzeylerini gösteren yukarıdaki tabloya göre 200 m mesafede Lgündüz değeri 67,62 dba olup sınır değerin olan 70 dba in altındadır. Yapılan hesaplamalarda tüm iş makinelerinin aynı anda ve sürekli çalıştığı varsayılmıştır. Gerçekte ise böyle bir uygulama pek mümkün olmamaktadır. Bu nedenle gerçekte meydana gelecek gürültü seviyeleri yapılan hesaplamalarla bulunan gürültü seviyesinden 7-8 dba daha düşük olacaktır. Gürültü seviyesini en aza indirmek için iş makinelerinin bakım ve kontrolleri periyodik olarak zamanında yapılacak, bozulan parçalar zamanında değiştirilecektir. İş makinelerinin çalışmasından kaynaklı çevresel etkiler inşaat süresince devam edecek, inşaatın bitmesi ile sonlanacaktır. Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında kullanılacak ekipmanların gürültü düzeyleri kapsamında, 30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu ile İlgili Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Patlayıcı kullanımı sonucu sarsıntı ve hava şokları meydana gelir. Aşağıda başlıklar halinde söz konusu etkiler incelenmiştir. Hava Şoku Kaya çatlaklarından atmosfere hızla boşalan reaksiyon ürünü gazlar, önemli ölçüde gürültü oluştururlar. Önlemler alınmazsa, gürültü düzeyi yüksek boyutlara ulaşarak hava şoku dalgalarına dönüşür. Hava şoku etki mesafesi aşağıdaki formüllerle hesaplanabilmektedir. Şiddetli Etki Zonu Orta Şiddette Etki Zonu Hafif Şiddette Etki Zonu : D < 5 W : 5 W < D < 10 W : 10 W < D < 15 W D = Etki zon aralığı (m) W = Bir gecikme aralığındaki atılan patlayıcı miktarı (kg) Genel patlatma paternine göre bir gecikme aralığında, bir deliğe toplam 3,6 kg patlayıcı konulacaktır. Şiddetli Etki Zonu : D < 5 3,6 D < 9,49 m Orta Şiddette Etki Zonu : 5 3,6< D < 10 3,6 9,49 m < D < 18,97 m 166
Hafif Şiddette Etki Zonu : 10 3,6 < D < 15 3,6 18,97 m < D < 28,46 m Yapılacak patlatma sonucunda oluşacak hava şoku 28,46 m mesafeye kadar etkisi ön görülmektedir. Sahaya en yakın yerleşim birimi 200 m mesafede batı istikametinde bulunan Aşağıuzundamlar Mahallesi konutudur. Yapılacak patlatma sonucu oluşacak hava şokundan Aşağıuzundamlar Mahallesinin olumsuz etkilenmeyecektir. Vibrasyon Patlatma sonucu oluşan şok dalgaları havada olduğu gibi, ateşlenen kaya birimi içinde de belirli bir hız, frekans ve genlikte yayılır. Bu yayılım şok (sismik) dalgaların enerjileri tükeninceye kadar devam eder. Atım yerinden uzaklaştıkça sönümlenme eğilimi gösterir. Patlatma esnasında kullanılacak patlayıcı madde miktarına göre titreşimin etkileyeceği mesafe belirlenir. Kontrollü patlatma sistemi ile meydana gelecek titreşimlerin etkileri minimum seviyede tutulur. Patlatmayla oluşturulan titreşimim çevre yapılara etkisi Devine bağıntısı (Devine et al, 1966) ile tespit edilmektedir. Devine Bağıntısı: 1. 6 D v k W v = Kayaç içinde yayılan titreşim hızı (inç/sn) k = Kayaç türüne bağlı katsayı (26-260) D = Patlatma noktası ile çevre yerleşim birimleri arasındaki etkili mesafe (feet) W = Bir gecikme aralığındaki patlayıcı miktarı (libre) 1 feet = 0.3048 m 1 libre = 0.4536 kg 1 inç = 25.4 mm Devine bağıntısındaki (k) katsayısı; kayacın titreşimi iletme kapasitesi olarak alınmaktadır. Patlatma kaynağı ile hassas nokta arasındaki birimlerin değişkenliği, kırık, fay, çatlak gibi süreksizliklerin yoğunluğu (k) katsayısını etkiler. Homojen birimlerde katsayı 260 sayısına yaklaşırken, tektonik etkilerin yoğunluğu ve geçilen farklı birim katsayıyı 26 sayısına yaklaştırmaktadır. Hesaplamalarda k katsayısı ortalama 200 olarak alınmıştır. Tablo 79 Titreşim Hız Değerleri k D (m) V (inç/sn) V (mm/sn) 1/5*V o (mm/sn) 1/2*V o (mm/sn) (Sonuç) 200 500 0,054 1,38 0,27 0,69 200 750 0,028 0,72 0,14 0,36 200 1000 0,018 0,45 0,09 0,22 200 1500 0,009 0,24 0,05 0,12 200 2000 0,006 0,15 0,03 0,075 167
Tablo 79 da; V = mm/sn ( mesafeye göre değişen titreşim hızı) V o = mm/sn (bina temelindeki titreşim hızı) Kayaç içi titreşim hızı (V) nın ½ - 1/5 i; V o (bina temeli titreşim hızı) olarak kabul edilmektedir. (Frossbland, 1981) Tablo 80: Bina Temeli Titreşim Hızı (Vo) Değerlerine Bağlı Olarak Patlatma Nedeniyle Hasar Görebilecek Bina Türleri (Forssbland,1981) Bina Türü (V o ) (mm/sn) a Yıkılmaya yüz tutmuş çok eski tarihi binalar 2 b Sıvalı briket, kerpiç, yığma tuğla evler 5 c Betonarme binalar 10 d Fabrika gibi çok sağlam yapıda endüstriyel binalar 10-40 Yöre yerleşimlerindeki en hassas yapının (b) tipi binalar olduğu kabul edilir ve 5 mm/sn nin üzerine çıkması istenmez. Yukarıdaki tablo incelendiğinde, 3,6 kg lık şarjın etkisiyle oluşan bina temeli titreşim hızı 28,46 m den sonra 5 mm/sn nin altına inmektedir. Bu durumda delik başına 3,6 kg lık patlayıcı kullanılarak yapılacak patlatmalar sonucu oluşacak vibrasyon; sahaya en yakın yerleşim birimi olan, 200 m mesafedeki Aşağıuzundamlar Mahallesi konutu olumsuz yönde etkilemeyecektir. Bununla birlikte 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (ÇGDYY), Madde 25 (Değişik:RG-27/4/2011-27917), (1) bendi a) maddesinde Maden ve taş ocakları ile benzeri faaliyette bulunulan alanlardaki patlatmaların çevredeki çok hassas ve hassas kullanımlarda oluşturduğu zemin titreşim seviyesi Ek-VII de yer alan Tablo-6 da verilen sınır değerleri aşamaz. hükmü yer almaktadır. Söz konusu tablo aşağıda verilmektedir. Tablo 81 Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Çok Hassas (Ek ibare:rg-27/4/2011-27917) ve Hassas Kullanım Alanının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri İzin Verilen En Yüksek Titreşim Hızı Titreşim Frekansı (Hz) (Tepe Değeri-mm/s) 1 5 4-10 19 30-100 50 (1 Hz- 4 Hz arasında 5 mm/s den 19 mm/s ye; 10 Hz- 30 Hz arasında 19 mm/s den 50 mm/s ye, logaritmik çizilen grafikte doğrusal olarak yükselmektedir) İnşaat aşamasında oluşacak titreşim ÇGDYY de belirtilen sınır değerlerini aşmamakta olup bu kapsamda gerekli önlemler alınacaktır. 168
V.1.20. Arazinin hazırlanmasından başlayarak projenin devreye girmesine kadar yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği, Proje kapsamında inşaat aşamasında, arazinin hazırlanması ve inşaat işlemleri sırasında yaklaşık 50 kişi çalışacak olup inşaat çalışmaları yaklaşık 2 yıl sürecektir. İnşaat süresi boyunca çalışacak işçilerin (vasıfsız işçi veya varsa kalifiye işçi) öncelikle Antalya İli, Kumluca İlçesinden temin edilmesi planlanmaktadır. İnşaat aşamasında çalışacak olan personelin her türlü teknik ve sosyal altyapı ihtiyaçları için yemekhane, mutfak, soyunma yeri, duş, tuvalet, lavabo, ardiye, revir, idari ve teknik büroların yer aldığı 1 adet merkezi şantiye kurulacaktır. Söz konusu şantiye, inşaat aşamasının bitimine müteakip sökülecek ve arazisi eski haline getirilecektir. V.1.21. Çevre ve Sağlık, arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar, sağlık koruma bandı mesafesi, bu konularda uyulması gereken tüzük ve yönetmelikler, Projenin inşaat aşamasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek meydana gelebilecek insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli işler, hemen her inşaat çalışmasında meydana gelmesi muhtemel yaralanma, şantiye içi trafik kazaları, malzeme sıçraması, insan düşmesi, iş makineleri kazaları vb. olaylardır. Bu bağlamda çalışma alanına uyarıcı levhalar konulacak ve çalışanlara iş güvenlik eğitimi verilecektir. İnşaat çalışmalarında iş kazalarına karşı 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili tüzük ve yönetmeliklere uyulacaktır. Ayrıca, yürürlükteki yönetmelik ve mevzuatlara uygun bir işyeri güvenliği ve kaza önleme planı hazırlanarak uygulamaya konulacaktır. Personel ve işçiler yapılacak işin gerektirdiği iş güvenliği malzemeleri ile donatılacak ve bunların sağlık ve iş güvenliği kurallarına uygun şartlar altında çalışmaları sağlanacaktır. İşçi ve personelin sağlığı açısından da toz maskeleri kullanılacaktır. İnşaat çalışmaları sırasında iletim kanalı, yükleme havuzu ve santral yapımında patlayıcı madde kullanılacaktır. Patlayıcı maddeler proje sahasında depolanmayacaktır. Patlatma çalışmalarının yapılabilmesi için gerekli olan patlayıcı madde ruhsatı üretim çalışmalarına başlanmadan önce alınacak ve patlatmalar ehliyetli kişilerce ve gerekli emniyet tedbirleri alındıktan sonra yapılacaktır. Tüm patlatma işlemlerinde jandarma birimleri ile koordineli hareket edilecektir. Patlatma esnasında inşaat araç ve makinelerini işleten kişiler de dâhil olmak üzere kolayca duyulabilecek, yeterli sesi olan bir siren olacaktır. Çalıştırılacak olan bütün patlatma elemanları ilgili Devlet Otoriteleri nce teste tabi tutulan ve belgelendirilen kişilerden seçilecektir. 169
Gerçekleştirilen bütün patlatmaların kaydı tutulacak ve bu kayıtlar her bir patlatmanın zamanını, yerini, tipini, kullanılan patlayıcı malzeme miktarını ve diğer her türlü gerekli bilgiyi içerecektir. Patlatma işlemlerini izlemek için sismografik bir ekipman temin edilecek olup, yapılacak tüm patlatmalar izlenecektir. Patlayıcı maddelerin kullanımı ile ilgili olarak 29 Eylül 1987 Tarih ve 12028 Sayılı Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle, Av Malzemesi Ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi, Usul Ve Esaslarına İlişkin Tüzük hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca 24.12.1973 Tarih ve 14752 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli Ve Zararlı Maddelerle Çalışan İşyerlerinde Ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük hükümlerine uyulacaktır. Patlatma yapılacağı zaman anons ve duyuru yöntemleriyle, yöre sakinlerinin bilgilendirilmesi sağlanacaktır. İşçilerin sağlığı açısından en büyük potansiyel tehlike ise iş gücünde görülebilecek bulaşıcı (grip, nezle v.b.) hastalıklardır. Söz konusu durumu asgariye indirmek için işçiler revirde periyodik muayeneden geçirilecektir. İnşaat işçilerinin yöre halkı ile teması asgari seviyede tutulacak, böylece halka hastalık bulaştırma riski de azalacaktır. Önemli hastalık ve yaralanmalarda en yakın yerleşim yerinde bulunan hastane imkânlarından faydalanılacaktır. Yaralanmalar olması durumunda; proje sahası içerisinde bulunan revirde ilk müdahale gerçekleştirilecek ve yaralının en yakın sağlık birimine sevki sağlanacaktır. İlk yardım müdahalesi gereken durumlardan kaynaklanacak tıbbi atıklar; 22.07.2005 tarih 25883 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (değişiklik:30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) ilgili hükümlerine uygun olarak diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak ve lisanslı geri kazanım/bertaraf tesislerine verilerek bertarafı sağlanacaktır. İnşaat işlemleri sırasında çalışacak iş makineleri ve ekipmanların yakıt ikmalleri, yağ değişimleri, lastik, akü değişimleri gibi bakım işlemleri en yakın ruhsatlı yakıt istasyonunda / serviste gerçekleştirilecek olup, proje sahası içerisinde herhangi bir bakım işlemi yapılmayacaktır. Dolayısıyla iş makineleri kaynaklı herhangi bir katı atık veya atık yağ oluşmayacaktır. Ancak, çalışacak iş makineleri ve araçların bakım onarımları ve yağ değişimlerinin sahada yapılması zorunlu olduğu durumlarda ya da proje sahasında çalışacak iş makinelerinden kaynaklı herhangi bir yağ sızıntısı olması halinde 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ile 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü Ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik ilgili hükümlerine uyulacak ve bu maddelerle kirlenmiş her türlü malzemenin insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza indirebilmek amacı ile 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile hükümlerine riayet edilecektir. Oluşacak yağlar katagorisine göre ayrı ayrı toplanacak ve kırmızı renkli ve üzerinde "Atık Yağ" ibaresi yer alan tank/konteynerlerde geçici depolanarak lisanslı araçlarla lisanslı bertaraf/geri kazanım tesislerine nakledilecektir. 170
Bu tankların içine su, benzin, fuel-oil, boya, deterjan, solvent, antifiriz ve motorin gibi herhangi yabancı bir madde karıştırılmayacak, tanklar hiçbir zaman tam dolu bırakılmayacaktır. HES Projesi kapsamında inşaata başlamak için 3194 sayılı İmar Kanununa göre Belediye sınırları ve mücavir alanlar dışındaki yerlerde İmar Planları; Antalya İl Özel İdaresine sunularak onaylatılacaktır. Proje konusu faaliyet; 10 Ağustos 2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik Ek-2 Gayri Sıhhi Müesseseler Listesi B) 2.Sınıf Gayri Sıhhi Müesseseler Listesi Madde 1.6 Hidroelektrik Santraller, listesinde yer almaktadır. Bu sebeple söz konusu yönetmeliğin 6. Maddesi gereğince: Santral Binasına İş Yeri Açma Ve Çalışma Ruhsatı (GSM) alınacaktır. Projenin ÇED süreci tamamlandıktan sonra Antalya İl Özel İdaresi ne başvurulacaktır. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik kapsamında Yer Seçimi ve Tesis Kurma İzni alınacak, tesis kurulduktan sonra iş yeri açma ve çalışma ruhsatı alınacaktır. Bu aşamalarda kurulacak İnceleme Kurulunca Sağlık Koruma Bandı mesafesi belirlenecek ve ilgili kurumların onayı alınacaktır. Belirlenecek mesafeye riayet edilecektir. V.1.22. Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemeleri ÇED Raporu nun Ek-9 unda verilen Peyzaj Onarım Planı Raporunda detaylı olarak verilmiştir. V.1.23. Yeraltı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) olabilecek etkilerin belirlenmesi, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü nün görüşünde, proje alanı yüzeyinde 2863 sayılı yasa kapsamında herhangi bir kültür varlığına rastlanmadığı ve tescil edilmiş herhangi bir kültür varlığı koruma alanı ile sit alanını dâhilinde kalmadığı belirtilmiştir. Söz konusu görüş ekte verilmektedir (Bkz Ek-21). V.1.24. Diğer özellikler. Bu başlık altında değerlendirilecek bir husus bulunmamaktadır. 171
V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Projeler, Fiziksel Ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri Ve Alınacak Önlemler, V.2.1. Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, Proje kapsamında regülatör ve su alma yapısı, çökeltim havuzu, iletim kanalı, yükleme havuzu, cebri boru ve santral yapılacaktır. Ayrıca yapıların inşası için birer adet Yıkama- Eleme Tesisi ile Hazır Beton Tesisi kurulacaktır. Kazı fazlası malzemelerin depolanması için 3 adet alan belirlenmiştir. Söz konusu malzeme alanları için DSİ 13. Bölge Müdürlüğü nden alınan görüş ekte verilmektedir (Bkz. Ek-21). Dereköy Regülatörü ve HES Projesi, nehir tipi hidroelektrik santral olarak tasarlanmıştır. Nehir tipi santrallerde su tutulması sebebiyle dere yatağında kabarma alanı oluşur, göl alanı oluşması söz konusu değildir. Söz konusu projede, kabarma ile herhangi bir yerleşim yeri ve/veya yapı su altında kalmayacaktır. Regülatör ve Su Alma Yapısı Dolu gövdeli ve kapaksız olarak tasarlanmıştır. Yaklaşık 396 m talveg kotunda yer alacaktır. Özellikle taşkın zamanında regülatör üzerinden savaklanan suyun enerjisini kırabilmek amacı ile mansap tarafına bir enerji kırıcı havuz inşa edilecektir. Nehrin getireceği katı maddelerin su alma yapısı önünde birikmesini ve su alma ağzından içeri girmesini önlemek amacı ile (5.0 m*2.5 m) boyutunda bir çakıl geçidi tasarlanmıştır. Bu çakıl geçidi aynı zamanda regülatör inşaatı sırasında suyun derivasyonu amacı ile kullanılacaktır. Dereköy HES projesinde su alma sistemi olarak yandan su alma sistemi seçilmiştir. Suyun akış yönüne göre su alma yapısı sol sahilde yer alacaktır. İki açıklıktan oluşan su alma yapısının her birinin boyutları (H=1.35 m, B=1.7 m) olacaktır. Her bir açıklığın girişine 10 cm den daha büyük katı maddelerin girişini önlemek için kaba ızgaralar yerleştirilecek, bu ızgaraların hemen mansabına da birer kapak teçhiz edilecektir. Kapaklar su alma yapısından alınan suyun kontrol edilmesi ve bakım çalışmalarının yapılabilmesi için kullanılacaklardır. Çökeltim Havuzu 0.3 mm dane çapına sahip katı maddenin çökeltilmesi için tasarlanan çökeltim havuzunun efektif boyu 50 m dir. Her biri 4.17 m genişlikte iki bölmeden oluşacak olan havuzda su yüksekliği yaklaşık 4 m olacaktır. Çökeltim havuzu, tabanına inşa edilecek olan iki adet kapaklı yıkama kanalı ile yıkanacaktır. İletim Kanalı Sol sahilde yer alan iletim kanalı yaklaşık 2930 m uzunluktadır. Eğimi 0.0005 olan trapez kanalın genişliği 1.51 m dir. 8 m 3 /s proje debisi kanalda 1.82 m yükseklikte akacaktır. İletim kanalı trapez tipinde inşa edilecek olup dik yamaçların olduğu yerlerde duvarlı kanal tipinde yapılacaktır. Canlıların zarar görmemesi için trapez kanalın çevresine tel örgü çekilecek, duvarlı kanalın üstü ise kapaklarla kapatılacaktır. Kanal güzergâhında canlı geçişlerinin olduğu yerlerde gereken düzenlemeler yapılacaktır. 172
Yükleme Havuzu Söz konusu havuz ilk çalışma anındaki su ihtiyacını karşılamak ve yük artması sırasında türbin kapaklarının ani olarak kapanması sonrasında cebri boru membasında meydana gelecek su kabarmalarını yan dolusavak ile dereye boşaltabilmek için tasarlanmıştır. Tasarlanan yükleme havuzunun boyutları bu aşamada 65 m uzunluk, 5.2 m genişlik ve ortalama 5 m derinlik olarak belirlenmiştir. Havuza gelebilecek katı maddelerin cebri boruya girişini önlemek için cebri boru önüne bir eşik yerleştirilecek, ayrıca da cebri boru ağzı bakım çalışmaları için bir kapak ile donatılacaktır. Yükleme havuzu tabanına sızan suların drene edilebilmesi için tabana drenaj boruları yerleştirilecektir. Cebri Boru 260 m uzunluğunda olan planlanan cebri borunun çapı 1.3 m olacaktır. Santral Binası Dereköy Santralı sol sahilde yer alacak olup her biri 2 004 kw gücünde iki adet Francis türbini ile donatılacaktır. Brüt düşü 64 m, ünite debisi ise 4.0 m 3 /s dir. Her biri 2 250 kva gücünde olan iki adet generatör, üç fazlı ve türbin şaftına doğrudan akuple olacaktır. Jeneratör gerilimi 6.6 kv seçilmiştir. Transformatörler iki adet, harici yağlı tipte olacak ve her biri 2 250 kva gücünde olacaktır. Transformatörler jeneratörlerin 6.6 kv luk çıkış hücrelerine bağlanacaklardır. Şalt Sahası Dereköy HES, şalt sahası açık tip şalt sahası olarak düşünülmüştür. Şalt sahası santral binasının yanına tesis edilecektir. Enerji İletimi Proje kapsamında üretilecek enerji, yaklaşık 12,55 km mesafede bulunan 154/33 kv Ovacık Trafo Merkezi ne aktarılacaktır. Proje kapsamındaki ünitelere ait karakteristik veriler Tablo 1 de gösterilmektedir. Yıkama-Eleme Tesisi Proje kapsamında 1 adet 200.000 ton/yıl üretim kapasitesine sahip Yıkama-Eleme Tesisi kurulacaktır. Söz konusu tesiste regülatör ve su alma yapısı, santral ve kuyruk suyu kanalı, dere yatağı derivasyon kanalları kazılarında ortaya çıkacak kum çakıl malzemeler yıkanıp elenecek ve beton yapımında agrega malzeme olarak kullanılmak üzere hazır beton tesisine gönderilecektir. 173
Hazır Beton Tesisi Proje kapsamındaki ünitelerin inşasında gerekli betonun üretimi için 1 adet 35 m 3 /saat üretim kapasitesine sahip Hazır Beton Tesisi kurulacaktır. Söz konusu tesiste, agrega olarak Yıkama-Eleme Tesisinden alınan malzemeler kullanılacak, yeterli olmaması durumunda, yakındaki ocaklardan malzeme temin edilerek beton üretimine devam edilecektir. Söz konusu tesisin yıllık beton üretimi 15.000 m 3 olarak belirlenmiştir. V.2.2. Su kaynağına ait varsa diğer kullanım şekilleri ve etkileri, Projenin memba ve mansap kısmında yer alan diğer projelerin ekosistem üzerindeki etkilerinin birlikte değerlendirilmesi, Alakır Çayı üzerinde, membadan mansaba doğru Alakır 1-2, Kürce, Dereköy, Kozdere ve Çayağzı HES projeleri bulunmaktadır. Alakır Çayının yan kolu olan Balıklar Deresinde ise Balıklar Projesi yer almaktadır. Kürce HES yeri ile Dereköy Regülatörü arasında 450 metre, Dereköy HES ile Kozdere Regülatörü arasında yaklaşık 380 metre mesafe bulunmaktadır. HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu sonuna Kümülatif Etki Değerlendirme Raporu ilave edilmiştir. Kümülatif Etki Değerlendirme Raporunda en yakın yerleşimler üzerinde başka etkilerin meydana gelip gelmeyeceğinin değerlendirilmesi için planlanan projenin çevresindeki diğer projeler göz önüne alınarak çalışma yapılmıştır ve regülatör yerlerinde aylık bazda bırakılması gereken çevresel/ekosistem suyu miktarları belirlenmiştir. Söz konusu raporda planlanan proje yerlerinde alakır çayı uzun yıllar ortalama akım değeri membadan mansaba doğru arttığı ve Dereköy Regülatörü yerinde 7 kata ulaştığı, ardından dere yatağının genişlemesi sebebiyle düşüş gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca, Alakır Çayı üzerindeki yer alan bu regülatörlerin konumlarına bakıldığında ana dereye birçok sürekli ve mevsimsel dere boşalması dolayısıyla mevsimsel derelerin konumu yıl içerisinde deredeki akımın değişimi, çaydaki akımın sürdürülebilir olması açısından önemli olduğu belirtilmiştir. Bununla beraber hesaplanan can suyu değeri çayda gözlenen minimum akımın altında olduğuna dikkat çekilmiştir. Çalışmanın sonucunda Alakır Çayı üzerindeki projelerin çevrelerindeki yerleşimler üzerinde ilave bir etki yaratmayacağı belirlenmiştir. HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporunda ise Alakır Çayı ve yakın çevresinde herhangi bir endemik flora-fauna türü de bulunmamadığı tespit edilmiştir. Dereköy Regülatörü ve HES projesinin Alakır Çayı na bu yönden herhangi bir olumsuz etkisi olması beklenmemektedir. Dereköy projesi memba ve mansabındaki diğer projelerle birlikte vaziyet planı üzerinde gösterimine Kümülatif Etki Değerlendirmesi Raporunda yer verilmiştir (Bkz Ek-8). Proje sahasının yaklaşık 18 km mansabında sulama ve taşkın koruma amaçlı kurulan Alakır Barajı bulunmaktadır. Söz konusu baraj ile 3262 hektarlık alan sulanmaktadır. 60 60 http://www2.dsi.gov.tr/baraj/detay.cfm?barajid=39 174
Proje kapsamında enerji üretimi için Alakır çayı sularının çevrilmesi sonucunda, regülatör yeri ile santral yeri arasında halihazırda su kaynağını kullananların etkilenmemesi için Mansap Su Kullanım Hakları Raporu hazırlanmış olup, DSİ 13. Bölge Müdürlüğü ne sunularak onaylanmıştır. Söz konusu rapora göre; Dereköy Regülatörü ile HES kuyruk suyu çıkışı arasında kalan alanda dere boyu 2 adet çiftçilerin kendi imkânları ile yapmış oldukları su alma yapısı (bent) vardır. Söz konusu kanalların hâkim olduğu 260 da (26 ha) saha tespit edilmiştir. Sulanan alanlarda sebze, meyve, zeytin, mısır ve kavak tarımı yapılmaktadır. Proje sahasında mansap su kullanımları dışında değirmen ve alabalık çiftlikleri mevcut değildir. Proje sahasında Regülatör ile Santral arasında farklı amaçlarda da olsa su kullanımı bulunmamaktadır. 61 Söz konusu projenin içerisinde yer aldığı saha olan Alakır Vadisi için 2011 yılında, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi nden Prof.Dr.İdris OĞURLU editörlüğünde Alakır Vadisi Ekolojik Değerlendirme Raporu hazırlanmıştır. Alakır Vadisi nin tümünde yapılan bu çalışmalar neticesinde oluşturulan raporda şu ifadelere yer verilmiştir: Doğal alabalık stokları için Balıklı Deresi üreme alanı olma özelliği göstermektedir. Bu alanın korunması önemlidir. Uygun balık geçitleri yapılarak Balıklı Deresi ile bağlantı sağlandığında bu alanda alabalık varlığı devam edebilecektir. Alakır Çayı nda yaşayan diğer balık türlerinin ise ekolojik toleransları daha yüksek olduğu için popülasyonlar havzadaki su azalmasına, kirlilik ve sedimantasyon gibi olumsuz faktörlere daha fazla dayanıklılık gösterebilirler. Bu türler özellikle çevresel hassasiyet gereği ekolojik tehlike kaynağı olarak görülerek kaygı uyandıran ve bu sebeple üzerinde fazlaca durulan HES faaliyetlerinden kesinlikle etkilenmeyecektir. Dereköy Köyü ndeki kaynaklardan doğup, Kumluca ile Finike nin ilçe sınırlarından Akdeniz e ulaşamayan Alakır Havzası nın sucul fauna açısından tamamıyla koruma statüsü almasını gerektirecek yeterli bir sebebin olmadığı görülmektedir (Bkz. Ek-8: Alakır Vadisi Ekolojik Değerlendirme Raporu, syf.34). V.2.3. Su Kullanım Hakları Raporuna ilişkin açıklamalar ve öneriler Mansap Su Kullanım Hakları Raporu ziraat yüksek mühendisi Hikmet Akkaya tarafından 2011 yılında hazırlanmıştır. Söz konusu rapor DSİ 13. Bölge, Etüd ve Plan Şube Müdürlüğü tarafından incelenerek onaylanmıştır. Söz konusu raporun sonuçları aşağıda maddelendirilmiştir. Proje sahasında mevcut durumda çiftçilerin kendi imkânları ile yapmış oldukları 2 adet su alma yapısı (bent) ve toprak kanal ile 260 Da (26 hektar) tarım arazisi sulanmaktadır. Sulanan arazilerin %10 unda sebze,%55 inde meyve, %15 inde zeytin, %10 unda mısır ve %10 unda kavak tarımı yapılmaktadır. DSİ Genel Müdürlüğü standartlarına göre hazırlanmıştır. Bitki su ihtiyaçları Blanney Criddl e metoduna göre hesaplanmıştır. Proje sahasında bitki deseni, sulanan arazi miktarı ve bu desene göre bitki su ihtiyaçları hesaplanmıştır. 61 Mansap Su Kullanım Hakları Raporu, 2011 175
Proje sahasında mansap su kullanımları dışında değirmen ve alabalık çiftlikleri mevcut değildir. Proje sahasında Regülatör ile Santral arasında farklı amaçlarda da olsa su kullanımı bulunmamaktadır. Proje sahası için hesaplanan sulama suyu ihtiyaçları Mayıs-Ekim ayları arasında hektara 15.421,85 m 3, yıllık toplam tüketim ise 400.467,84 m 3 olarak hesaplanmıştır. V.2.4. Mansaba bırakılacak su hesabı (Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün 15.03.2011 tarih ve 21767 sayılı yazısı uyarınca biyolojik çeşitliliğin devamının sağlanması için gerekli çevresel akış miktarını belirlemek üzere Hidrojeoloji Mühendisi, Hidrobiyoloji ve Ekoloji bilim dallarından en az doktora yapmış öğretim görevlilerince Ekosistem Değerlendirme Raporunun hazırlanarak Rapora eklenmesi, Belirlenen bu miktara mansaptaki diğer teessüs etmiş su hakları ayrıca ilave edilecek ve kesin proje çalışmaları belirlenen toplam bu miktar dikkate alınarak yapılacaktır) Havzada teessüs etmiş su hakları (içme suyu, sulama suyu tahsisleri, Değirmen, balık çiftlikleri, HES vs.) rapor içerisinde yer almalıdır. (havzanın hidrolojik karakteri, ekolojik potansiyeli ile havzada önerilen diğer tesislerde alınan çevre koruma tedbirleri için bırakılan su miktarının enerji üretimine etkisinin dikkate alınması) HES projelerinde olduğu gibi, Dereköy Regülatörü ve HES Projesinde de tutulan su herhangi bir kimyasal işlemden geçirilmeden doğrudan elektrik üretiminde kullanılacaktır. Su tutulması ile derenin akış yönü değişmeyecek, regülatör ve su alma yapısından bırakılacak su nedeniyle kuru dere yatağı oluşmayacaktır. Planlanan projenin doğal ortama ve bölgenin hidrolojisine etkilerinin değerlendirildiği, HES Projeleri Ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu (Ekosistem Değerlendirme Raporu) Gazi Üniversitesi ekoloji ve çevre biyolojisi ana bilim dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Murat Ekici, Gazi Üniversitesi hidrobiyolog Doç. Dr. Tahir Atıcı, Yüzüncü Yıl Üniversitesi öğretim üyesi hidrojeolog Yrd. Doç. Dr. Erkan Dişli ile Uzm. Biyolog Esra Taş tarafından hazırlanmıştır. Söz konusu raporda, ıslak çevre yöntemine göre çevresel/ekosistem suyu (can suyu) miktarı hesaplanmıştır. Bahsi geçen raporun sonuna Kümülatif Etki Değerlendirme Raporu ilave edilmiştir. Kümülatif Etki Değerlendirme Raporunda en yakın yerleşimler üzerinde başka etkilerin meydana gelip gelmeyeceğinin değerlendirilmesi için planlanan projenin çevresindeki diğer projeler göz önüne alınarak çalışma yapılmıştır. Söz konusu rapora göre; Alakır Çayı üzerinde, membadan mansaba doğru Alakır 1-2, Kürce, Dereköy, Kozdere ve Çayağzı HES projeleri bulunmaktadır. Alakır Çayının yan kolu olan Balıklar Deresinde ise Balıklar Projesi yer almaktadır. Kürce HES yeri ile Dereköy Regülatörü arasında 450 metre, Dereköy HES ile Kozdere Regülatörü arasında yaklaşık 380 metre mesafe bulunmaktadır. Planlanan proje yerlerinde alakır çayı uzun yıllar ortalama akım değeri membadan mansaba doğru arttığı ve Dereköy Regülatörü yerinde 7 kata ulaştığı ardından dere yatağının genişlemesi sebebiyle düşüş gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca, Alakır Çayı üzerindeki yer alan bu regülatörlerin konumlarına bakıldığında ana dereye birçok sürekli ve mevsimsel dere boşalması dolayısıyla mevsimsel derelerin konumu yıl içerisinde deredeki akımın değişimi, çaydaki akımın sürdürülebilir olması açısından önemli olduğu belirtilmiştir. Bununla beraber hesaplanan can suyu değeri çayda gözlenen minimum akımın altında olduğuna dikkat çekilmiştir. Çalışmanın sonucunda Alakır Çayı üzerindeki projelerin çevrelerindeki yerleşimler üzerinde ilave bir etki yaratmayacağı belirlenmiştir. HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporunda ise Alakır Çayı ve yakın çevresinde herhangi bir endemik flora-fauna türü de bulunmamadığı tespit edilmiştir. Dereköy 176
Regülatörü ve HES projesinin Alakır Çayı na bu yönden herhangi bir olumsuz etkisi olması beklenmemektedir. Dereköy projesi memba ve mansabındaki diğer projelerle birlikte vaziyet planı üzerinde gösterimine Kümülatif Etki Değerlendirmesi Raporunda yer verilmiştir (Bkz Ek-8). HES Projeleri Ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporunda hesaplanan çevresel/ekosistem suyu miktarları aşağıdaki tablolarda verilmektedir. Tablo 82 Islak Çevre Yöntemine Göre Dereköy Regülatör Yerinde Aylık Bazda Alınması Gerekli Olan Can Suyu Miktarları (m 3 /s) ve Su Seviyesi Yüksekliği Doğal hayatın devamlılığı ve söz konusu projenin ekosisteme olabilecek zararının en aza indirilmesi için belirtilen can suyu miktarı sürekli ve mutlak suretle dere yatağına bırakılacaktır. Kadim su hakları (balık çiftlikleri, sulama, içme vb.) çerçevesinde doğabilecek su ihtiyacı bu miktarın dışında tutulacaktır. HES Projeleri Ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporunda ve Kümülatif Etki Değerlendirme Raporunda belirtilen tüm önlemler alınacaktır. HES Projeleri Ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu ve Kümülatif Etki Değerlendirme Raporunun T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı-Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü uzmanlarınca incelemesi neticesinde, can suyu miktarının Aralık ayı süresince 1,583 m 3 /s, Ocak ayı süresince 2,211 m 3 /s, Şubat ayı süresince 2,361 m 3 /s, Mart ayı süresince 1,871 m 3 /s, Nisan ayı süresince 1,208 m 3 /s, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım ayları süresince 0,922 m 3 /s olması uygun mütalaa edilmiştir. Proje kapsamında enerji üretimi için Alakır çayı sularının çevrilecek olup, çevrilme sonucunda, regülatör yeri ile santral yeri arasında halihazırda su kaynağını kullananların etkilenmemesi için Mansap Su Kullanım Hakları Raporu hazırlanmış olup, DSİ 13. Bölge Müdürlüğü ne sunularak onaylanmıştır. Söz konusu raporda 26 hektarlık tarım arazisinin sulandığı belirlenmiştir. Ayrıca, Proje sahasında mansap su kullanımları dışında değirmen ve alabalık çiftlikleri mevcut değildir. Proje sahasında Regülatör ile Santral arasında farklı amaçlarda da olsa su kullanımı bulunmamaktadır. Proje kapsamında mansaba bırakılacak toplam sulama suyu ihtiyacı Tablo 83 te verilmektedir. 177
Tablo 83 Dereköy Regülatör Sahasında Klasik Sistem Sulama Yöntemine Göre Bitki Su Tüketimleri Ve Regülatörden Aylar İtibari ile Sulama için Bırakılması Gereken Su Miktarı (Şebeke Toprak Kanal, Yüzeysel Sulama Yöntemi) Alan 26 ha *Çiftlik ihtiyacı: Çiftçinin sulamada kullanmak amacıyla sulama şebekesinden aldığı aylık ve mevsimlik toplam su miktarıdır. ** Sulama suyu ihtiyacı: Bitki su ihtiyacının karşılanması için kaynaktan saptırılması gereken su miktarıdır. Aylar Planlanan Dereköy Regülatörü İşletme Tablosu aşağıda verilmektedir. Enerji Üretimi için Regülatörden Çevrilecek Su Miktarı / Proje Debisi (m 3 /s) Tablo 84 Dereköy Regülatörü İşletme Tablosu DKMP Genel Müdürlüğü Onaylı Çevresel/ekosistem Suyu Miktarı (m 3 /s) 178 Sulama Suyu İhtiyacı (m 3 /s) Dereköy Regülatörü Mansabına Bırakılacak Toplam Su Miktarı (m 3 /s) Ocak 8 2,211 0,0000 2,211 Şubat 8 2,361 0,0000 2,361 Mart 8 1,871 0,0000 1,871 Nisan 8 1,208 0,0000 1,208 Mayıs 8 0,9220 0,0014 0,9234 Haziran 8 0,9220 0,0038 0,9258 Temmuz 8 0,9220 0,0043 0,9263 Ağustos 8 0,9220 0,0036 0,9256 Eylül 8 0,9220 0,0020 0,924 Ekim 8 0,9220 0,0002 0,9222 Kasım 8 0,9220 0,0000 0,922 Aralık 8 1,583 0,0000 1,583 18.08.2009 tarih ve 27323 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Madde 7 Ancak, doğal hayatın devamı için mansaba bırakılacak su miktarı projeye esas alınan son on yıllık ortalama akımın en az %10 u olacaktır. ÇED sürecinde ekolojik ihtiyaçlar göz önüne alındığında bu miktarın yeterli olmayacağının belirlenmesi durumunda miktar artırılabilecektir. Belirlenen bu miktara mansaptaki diğer teessüs etmiş su hakları ayrıca ilave edilecek ve kesin proje çalışmaları belirlenen toplam bu miktar dikkate alınarak yapılacaktır. Nehirde son on yıllık ortalama akımın %10 undan daha az akım olması halinde suyun tamamı doğal hayatın devamı için mansaba bırakılacaktır. hükmüne uyulacaktır.
Enerji üretimine başlandığında mansaba bırakılan su miktarı ölçümleri için ölçüm istasyonları yerlerinin belirlenmesi hususunda DSİ 13. Bölge Müdürlüğü ile irtibata geçilerek, ölçüm istasyonu yerlerinin arazide tespiti yapılacaktır. AGİ istasyonları GPRS modemli cihazla donatılacak ve online olarak DSİ 13. Bölge Müdürlüğü ile bağlantısı sağlanacaktır. V.2.5.DKMP Genel Müdürlüğünden alınacak formata göre hazırlanacak Peyzaj Onarım Planının ÇED Raporu ekinde sunulması gerekmektedir. Proje kapsamında kullanılan alanların stabilize edilmesi, ekolojik koşullarının iyileştirilmesi ve kullanılır hale getirilmesi amacıyla DKMP Genel Müdürlüğü tarafından belirlenen formata göre Peyzaj Onarım Planı Raporu hazırlanmıştır (Bkz.Ek-9). V.2.6. Suyun temin edileceği kaynağın kullanılması sonucu su kalitesine ve su ortamındaki canlılara (Can suyunun bırakılacağı güzergahtaki canlı türleri ve ekolojik envanteri) olabilecek etkiler, alınacak izinler, proje için tespit edilen balık türlerine ait geçiş sistemleri ile asansörleri ile ilgili bilgi ve buna ait çizim, mansap can suyu çıkış yerinin gösterildiği çizim, Söz konusu proje kapsamında Gazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Ekoloji ve Çevre Biyolojisi A.B.D.Öğretim Üyesi Prof.Dr. Murat EKİCİ, EMS Çevre Araştırmaları Sosyal Hizmetler ve Eğitim Danışmanlık Tic.Ltd.Şti den Uzman Biyolog Esra TAŞ, Gazi Ünv.Eğitim Fak.Biyoloji Böl. den Hidrobiyolog Doç.Dr. Tahir ATICI ve Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü nden Hidrojeolog Yrd.Doç.Dr. Erkan DİŞLİ tarafından HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu hazırlanmıştır. Ek-8 de verilmiş olan rapor; Fitoekolojik Değerlendirme, Faunistik Genel Değerlendirme, Hidrobiyolojik Değerlendirme ve Jeolojik ve Hidrojeolojik Değerlendirme olarak 4 bölümden oluşmaktadır. Bahsi geçen raporun sonuna Kümülatif Değerlendirme Raporu eklenerek Alakır Vadisi üzerinde bulunan diğer projelerle etkileşimi incelenmiştir. Bununla birlikte söz konusu projenin içerisinde yer aldığı saha olan Alakır Vadisi için 2011 yılında, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi nden Prof.Dr.İdris OĞURLU editörlüğünde Alakır Vadisi Ekolojik Değerlendirme Raporu hazırlanmıştır (Bkz. Ek-8). Suyun temin edileceği kaynağın kullanılması sonucu su kalitesine ve su ortamındaki canlılara (can suyunun bırakılacağı güzergahtaki canlı türleri ve ekolojik envanteri) olabilecek etkiler, alınacak izinler, proje için tespit edilen balık türlerine ait geçiş sistemleri ile asansör ile ilgili bilgi ve buna ait çizim, HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu ve ÇED Raporu Bölüm IV.2.13 te detaylı olarak verilmiştir. Ayrıca balık geçitlerine ait plan kesitleri, mansap can suyu çıkış yerinin gösterildiği çizim ise Ek 13 te verilmiştir. 179
V.2.7. Kati proje aşamasında; doğal hayatın devamlılığının sağlanabilmesi için dere yatağına bırakılacak su miktarı ölçümleri, Akım Gözlem İstasyonu yerlerinin (AGİ) istasyon kurulmasına uygun olarak dizayn edilmesi Enerji üretimine başlandığında mansaba bırakılan su miktarı ölçümleri için ölçüm istasyonları yerlerinin belirlenmesi hususunda DSİ 13. Bölge Müdürlüğü ile irtibata geçilerek, ölçüm istasyonu yerlerinin arazide tespiti yapılacaktır. AGİ istasyonları GPRS modemli cihazla donatılacak ve online olarak DSİ 13. Bölge Müdürlüğü ile bağlantısı sağlanacaktır. Tespit edilen debi miktarının düşmesi durumunda kontrol sağlanarak gerekli su miktarı dereye bırakılacaktır. V.2.8. Ulusal ve uluslararası mevzuatla korunması gereken alanlar üzerine etkiler, Söz konusu proje sahasının yaklaşık olarak (kuş uçuşu mesafe ile) 10 km doğusunda Beydağları Sahil Milli Parkı ; sahanın yaklaşık olarak 4,5 km batısında, Sarıkaya Yaban Hayatı Geliştirme Sahası nın içerisinde ise Dibek Tabiatı Koruma Alanı ; proje sahasının yaklaşık olarak (kuş uçuşu mesafe ile) 4 km batısında Sarıkaya Yaban Hayatı Geliştirme Sahası bulunmaktadır. Yukarıda belirtilen alanların, proje sahasına uzaklığı ve topografik engeller nedeniyle projeden olumsuz yönde etkilenmesi düşünülmemektedir. Bununla birlikte proje kapsamında Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan 2012-2013 Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir. Bunun yanı sıra BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de riayet edilecektir. Ayrıca faaliyetin inşa ve işletme aşamalarında doğal peyzaj bütünlüğünün sağlanması amacıyla peyzaj onarım planı hazırlanmış, Ek-9 de verilmiştir. Dereköy HES için Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamında Ek-2 Sulak Alan Faaliyet İzin Belgesi, proje inşa işlemleri başlanmadan önce alınacaktır. V.2.9. Yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarına olabilecek etkiler, (su kullanımı (tarım alanlarının sulanması v.b.), Su kaynağı yatağının genişliği, Faaliyet kapsamında yüzey ve yeraltı sularına olumsuz etkide bulunabilecek tüm kirletici unsurlar ile ilgili gerekli tüm önlemler faaliyet sahibince alınacaktır. Ayrıca, konu ile ilgili ayrıntılı bilgiler Bölüm V.1.12 de verilmiştir. V.2.10. Olabilecek heyelanlara karşı alınacak önlemler, Proje alanında, kati proje aşamasında açılacak sondajlar ile arazi ve laboratuvar deneyleri yapılacak ve birtakım jeoteknik parametreler elde edilecektir. Bu parametrelere göre heyelan önlemleri alınacaktır. 180
V.2.11. Orman alanlarına olabilecek etki ve bu etkilere karşı alınacak tedbirlerin tanımlanması, Proje sahasının orman varlığına ilişkin detaylı bilgi Bölüm IV.2.10 da verilmiştir. Proje kapsamında orman alanları üzerine olabilecek etkiler ve alınması gerekli tedbirler şu şekildedir: Orman yangınları: Faaliyet sahasında, çıkabilecek herhangi bir yangına karşı yeterli sayıda yangın söndürme ekipmanı (kazma, kürek, balta, su kovası vs.) bulundurulacak olup 11.04.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün 5. Kısım, 1. Bölüm İş yerlerinde Yangına Karşı Alınacak Güvenlik Tedbirleri ile ilgili madde hükümlerine uyulacaktır. Yangın çıkması durumunda olabilecek etkiler ve yapılacak görevler için tesis personeli eğitilecektir. Yangın olasılığı durumunda diğer yakın kuruluşlara haber verilecektir. Yangının fark edilmesi ve alarm verilmesini takiben, belirli lokasyonlarda hazır bulundurulan yangın ile mücadele kaynaklarından yararlanarak sorunun derhal ortadan kaldırılmasına çalışılacak ve aşağıdaki hususlar yerine getirilecektir. -Yangın fark edildiğinde, öncelikle çevredekilere, çalışan personele, ve daha sonra da ilgililere haber verilecektir. -En yakın güvenlik ve itfaiye birimlerine haber verilecektir. -Acil müdahale ekibi ile ilgili tarafından çevre güvenliği sağlanacaktır. -Söndürme ekipleri derhal yangına müdahale edecektir. -Elektriksel nedenli yangınlarda, yangın yakınındaki yanıcı madde kaynakları derhal izole edilecektir. -Yangında can kurtarmak yapılacak ilk iş olacaktır. Bu gibi durumlarda, kişilerin kendisinin ve başkasının hayatını lüzumsuz hareketlerle tehlikeye atması önlenecektir. -Yangın, en yakındaki uygun söndürücü cihazlar yardımı ile söndürülmeye çalışacaktır. -Dumanın yakıcı ve boğucu etkisine karşı ağız ve burunlar ıslak bez ile kapatılacaktır. -Yangın söndürülürken lüzumsuz tahribatlara, kırma ve yıkmalara neden olunmayacaktır. -Yeterli sayıda eleman ve köpüklü yangın söndürücüleri her ana kullanılacak şekilde hazır olacaktır. -Yangın söndürmede görevli acil müdahale ekipleri, yerel itfaiye ile irtibatlı olacaktır. -Her yangın yerine ambulans gidecektir. 181
-Santral sahasında, olası bir yangın tehlikesine karşı aşağıda belirtilen yangınla mücadele sistemleri hazır bulundurulacak ve kullanılacaktır -Gaz Tüpleri (Püskürtme yapılarak kullanılacak söndürme gazları) -Duman Dedektörü (duman çıkışında, kontrol paneline otomatik olarak iletim yapacak şekilde) -Alev Dedektörü (alev halinde, kontrol paneline otomatik olarak iletim yapacak şekilde) Ayrıca proje kapsamında orman alanları üzerine oluşabilecek bir diğer etki de toz oluşumudur. Aşağıda bununla ilgili detaylı bilgi verilmiştir: Toz oluşumu: Faaliyet nedeniyle orman alanları üzerine olabilecek diğer bir etki de toz oluşumudur. Toz oluşumu bitkilerin stomalarının kapanması ve bunu takiben solunum ve fotosentez gibi hayati fonsiyonları yerine getirememesine neden olur. Sonuç olarak bu durum, bitkilerin yapraklarının solmasına ve ilerleyen zamanlarda bitkinin ölümüne yol açabilir. Ancak projenin inşaat aşamasında yapılacak olan kazı işlemleri sırasında tozumanın önlenmesi için arazi spreyleme yöntemiyle sulanacaktır. Ayrıca proje kapsamında ilgili yönetmelik hükümlerine riayet edilecek olup sınır değerler aşılmayacaktır. Proje kapsamında söz konusu orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu nun 17.maddesi gereği gerekli izinler alınacaktır. Arazide yapılan gözlemlere göre kazı fazlası malzeme sahalarının orman alanı içinde planlanması zaruret olmuştur. Bu kapsamda; orman sayılan alanlardan geçilen yerlerde toprakça fakir, taşlık-kayalık alanların seçilmesine özen gösterilecek, mümkün mertebe ağaç kesiminden kaçınılacak, orman sayılan alanlarda izne konu edilecek tesislerin inşası sırasında çıkan kazı fazlası malzemelerin depolanması izne konu edilecek tesisler dışından kesinlikle pasa, atık veya herhangi bir malzeme dökülmeyecektir. Yollar ve diğer toprak kazma işlemleri erozyona sebebiyet vermeyecek şekilde ekskavatör tipi makinelerle, B-Tipi orman standardında yapılacaktır. Ayrıca orman yollarının zarar görmesi durumunda bakım ve onarımı yapılacaktır. Proje kapsamında uygun bir alanda biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprağın depolanması esnasında nebati toprak depolama alanının yüksekliği 5 metreden, eğimi ise %5 den fazla olmayacaktır. Açığa çıkan bitkisel toprak çevre düzenlemesi çalışmalarında kullanılacak olup; ihtiyaç fazlası malzeme belirlenen kazı fazlası malzeme sahasında hafriyat artıklarından ayrı olarak geçici olarak biriktirilecektir. Proje tamamlandıktan sonra saha rehabilite edilecektir. 182
V.2.12. Tarım alanlarının sulanması amacıyla kullanılacak su miktarı, Proje kapsamında Mansap Su Kullanım Hakları Raporu hazırlanmış ve regülatör yeri ile santral yeri arasında su kaynağını kullananlar belirlenmiştir. Söz konusu rapora göre; Dereköy Regülatörü ile HES kuyruk suyu çıkışı arasında kalan alanda dere boyu 2 adet çiftçilerin kendi imkânları ile yapmış oldukları su alma yapısı (bent) vardır. Su alma yapıları (bentler) ile su kabartılarak toprak kanallara alınmakta ve 26 hektarlık tarım arazisi sulanmaktadır.. Sulanan arazilerin %10 unda sebze,%55 inde meyve, %15 inde zeytin, %10 unda mısır ve %10 unda kavak tarımı yapılmaktadır. Tablo 83 te aylar itibari ile bırakılması gereken su miktarları verilmektedir ve buna göre Mayıs ayında 13,52 l/s, Haziran ayında 37,70 l/s, Temmuz ayında 43,16 l/s, Ağustos ayında 35,88 l/s, Eylül ayında 19,76 l/s, Ekim ayında 1,82 l/s su bırakılması gerekmektedir. V.2.13. Proje ünitelerinin işletilmesi sırasında oluşacak gürültünün kaynakları ve kontrolü için alınacak önlemler, İşletme aşamasında gürültü oluşturan türbinler, jeneratörlerin gibi ekipmanlar ses HES binası içerisinde yani kapalı ortamda olduğundan ve söz konusu binanın ses yalıtımı yapılacağından çevresel gürültü oluşmayacaktır. 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği 8. Madde (c) bendi; 3) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2 sinde yer almayan işletme, tesis, işyeri, imalathane ve atölyeler ile eğlence yerleri ve benzeri yerlerle ilgili işyeri açma ve çalışma ruhsatı safhasında veya programlı, programsız veya şikâyete istinaden yapılacak denetimlerde, yetkili idarenin talebine istinaden çevresel gürültü seviyesi değerlendirme raporu hazırlatmakla, ilgili hususlarda gerekli tedbirleri alır. hükmü gereği yetkili idarenin talebi doğrultusunda Çevresel Gürültü Seviyesi Değerlendirme Raporu hazırlatılacaktır. V.2.14. Projenin işletilmesi sırasında çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer sosyal/teknik altyapı ihtiyaçlarının nerelerde, nasıl temin edileceği, İşletme aşamasında çalışması planlanan vasıflı personelin, Antalya ili, Kumluca İlçesi civar köylerinde bulunması durumunda öncelikle bu yerlerden temin edilmesi planlanmaktadır. İşletme aşamasındaki personel, yakın köy ve ilçelerde konaklayacak ya da personel için konut/lojman yapılacaktır. Konaklama dışındaki her türlü teknik ve sosyal altyapı ihtiyaçları için mutfak, soyunma yeri, duş, tuvalet, lavabo, ardiye, idari ve teknik büroların yer aldığı idari binadan sağlanabilecektir. 183
V.2.15. İdari ve sosyal ünitelerde içme ve kullanma amaçlı suların kullanımı sonrasında oluşacak atık suların arıtılması için uygulanacak arıtma tesisi karakteristiği prosesinin detaylandırılması ve arıtılan atık suların hangi alıcı ortamlara, ne miktarlarda, nasıl verileceği, Projenin işletme aşamasında yaklaşık 10 kişi çalışacaktır. Kişi başına gerekli su miktarı 150 lt/gün alınırsa; (Kaynak: Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamaları İTÜ - 1998, Prof. Dr. Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROĞLU) toplam su ihtiyacı aşağıdaki tabloda verildiği gibi hesaplanır. İşletmeAşaması Personel sayısı İşçilerin kullanacağı su miktarı Personelin su ihtiyacı Tablo 85 İşletme Aşamasında Personel Su İhtiyacı = 10 kişi = 150 lt/kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün = 0,15 m 3 /kişi-gün x 10 kişi = 1,5 m 3 /gün Personel için temin edilen suyun tamamının evsel nitelikli atıksuya dönüşeceği kabul edildiğinde işletme aşamasında personelden kaynaklı 1,5 m 3 /gün atıksu oluşacaktır. Tipik bir arıtılmamış evsel nitelikli atıksu içerisinde bulunan kirleticiler ve ortalama konsantrasyonları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 86 Evsel Nitelikli Atık Sularda Kirleticiler ve Ortalama Konsantrasyonları PARAMETRE ph 6-9 AKM BOİ 5 KOİ Toplam Azot Toplam Fosfor KONSANTRASYON 200(mg/lt) 200(mg/lt) 500(mg/lt) 40(mg/lt) 10(mg/lt) Kaynak: Benefield, L. AndRandall, C., 1980 Verilen tipik değerlere göre proje kapsamında işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksu içerisindeki kirletici yükler; Tablo 87 Işletme Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atık Sularda Kirleticiler ve Ortalama Konsantrasyonları Parametre KONSANTRASYON AKM 0,3kg/gün (1,5m 3 /günx 200 mg/lt /1000) BOİ 5 0,3kg/gün (1,5m 3 /gün x 200 mg/lt /1000) KOİ 0,75kg/gün (1,5m 3 /gün x 500 mg/lt /1000) Toplam Azot 0,06kg/gün (1,5m 3 /gün x 40 mg/lt /1000) Toplam Fosfor 0,015 kg/gün (1,5m 3 /gün x 10 mg/lt /1000) İşletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular için inşaat aşamasında kurulan paket arıtma sistemi kullanılacaktır. İnşaat aşamasında Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyularak gerekli izinler alınacaktır. 184
Bu kapsamda 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 21.1, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve 10.03.1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-5 e uygun olarak arıtıldıktan sonra gerekli izinler alınarak Alakır Çayı na deşarj edilecektir. Ayrıca, 30.11.2012 tarih ve 28483 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Paket arıtma sistemi hakkında genel bilgi V.1.17 de verilmektedir. Proje kapsamında planlanan paket arıtma sisteminde, işletme aşamasında oluşacak günlük çamur miktarı hesabı aşağıda verilmektedir. İşletme Aşaması Oluşacak Atıksu Evsel Nitelikli Atıksularda AKM Ortalama Konsantrasyonu Oluşacak Arıtma Çamuru Miktarı Tablo 88 İşletme Aşamasında Oluşacak Günlük Çamur Miktarı = 1,5 m 3 /gün = 200 mg/l = 1,5 m 3 /gün x 200 mg/l x 1000 L/1 m 3 x 1 kg/1000000 mg = 0,3 kg/gün İşletme aşamasında günde yaklaşık 0,3 kg arıtma çamuru oluşması beklenmektedir. Paket arıtma sisteminde oluşacak çamur en yakın lisanslı çamur bertaraf tesisine faaliyet sahibi tarafından taşınacaktır. Proje kapsamında açığa çıkacak çamurun bertarafında 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. V.2.16. İdari ve sosyal tesislerden oluşacak katı atık miktar ve özellikleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için ve ne şekilde değerlendirileceği, Evsel Nitelikli Katı Atıklar İşletme aşamasında 10 personel çalışacaktır. Söz konusu personelden kaynaklı geri dönüşümü mümkün olmayan evsel nitelikli katı atık ( yemek, organik atıklar vb.) miktarı, günlük kişi başına üretilen evsel nitelikli katı atık miktarı 1,14 kg 62 alınarak hesaplanmıştır. Tablo 89 İşletme Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Katı Atık Miktarı İşletme Aşaması Çalışacak işçi sayısı Kullanılacak katı atık miktarı Oluşacak Katı Atık Miktarı = 10 kişi = 1,14 kg/gün = 1,14 kg/gün x 10 kişi= 11,4 kg/gün-kişi 62 TÜİK, Belediye Katı Atık İstatistikleri, 2010 185
Proje kapsamında; işletme aşamasında oluşacak personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atık miktarı yaklaşık 11,4 kg/gün dür. Söz konusu atıklarla ilgili 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 8.Maddesine uygun olarak bu atıklar, çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek ve gerekli tedbirler alınacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin katı atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili dördüncü bölümü 18. Maddesinde belirtilen esaslara uyularak katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 20. Maddesine uygun olarak, görünüş, koku, toz, sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı araçlarla yatırımcı firma tarafından, Kumluca Belediyesi Katı atık düzenli depolama tesisine, ücret mukabilinde, bertaraf edilmek üzere taşınacaktır. Kumluca Belediyesi izin yazısı ektedir (Bkz EK-25). Arıtma Çamurları Personel kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atıksuların bertarafı için inşaat aşamasında kurulan paket arıtma sistemi kullanılacaktır. Söz konusu tesiste, arıtım sonucunda çamur açığa çıkacaktır. Proje kapsamında atıksu arıtma tesisinden çıkacak arıtma çamuru, çamur biriktirme tankında toplanacaktır ve belirli aralıklarla en yakın lisanslı çamur bertaraf tesisine faaliyet sahibi tarafından taşınacaktır. Bu kapsamda, 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Ambalaj Atıkları Evsel nitelikli atıklar içerisinde cam, plastik şişe ve naylon gibi geri dönüşümü mümkün katı atıklar bulunması durumunda 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği gereğince seçilmesi ve değerlendirilmesi sağlanacaktır. Bu kapsamda oluşacak ambalaj atıkları, evsel nitelikli katı atıklardan ayrı olarak ve ağzı kapalı kaplarda biriktirilerek lisanslı geri dönüşüm firmalarına verilecektir. Atık Yağ ve Tehlikeli Atık İşletme aşamasında transformatörlerin, trafonun v.b bakımı.sırasında PCB ve poliklorlu bifenil içeren madde ve ekipmanların olması durumunda çevre ve insan sağlığına zarar vermeden tamamen ortadan kaldırılması için 27.12.2007 Tarih ve 26739 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir. Tesiste ekipmanların bakımı esnasında oluşan atık yağlar ile ilgili 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile 30.07.2008 Tarih ve 26952 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. 186
Oluşacak yağlar katagorisine göre ayrı ayrı toplanacak ve kırmızı renkli ve üzerinde "Atık Yağ" ibaresi yer alan tank/konteynerlerde geçici depolanarak lisanslı araçlarla lisanslı bertaraf/geri kazanım tesislerine nakledilecektir. Bu tankların içine su, benzin, fuel-oil, boya, deterjan, solvent, antifiriz ve motorin gibi herhangi yabancı bir madde karıştırılmayacak, tanklar hiçbir zaman tam dolu bırakılmayacaktır. Söz konusu yağların toprağa sızması durumunda 08.06.2010 Tarih ve 27605 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan (1, 2, 3, 4, 5, 6, 35, 40, 41 ve 42 nci Maddeleri yayımı tarihinde, diğer Maddeleri Yönetmeliğin yayımı tarihinden iki yıl sonra yürürlüğe giren) Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Proje kapsamında çalışan personel için yemekhane bulunacak olup, burada oluşacak bitkisel atık yağlar 19.04.2005 Tarih ve 25791 Sayılı Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. Projenin işletme aşamasında hangi işlemlerin yapılacağı ve ne miktarda malzeme kullanılacağı daha önceden belirlenemeyeceğinden, kullanılamaz duruma gelecek bu tür atıkların kesin miktarı da belirlenememiştir. Tıbbi Atıklar Yaralanmalar olması durumunda; proje sahası içerisinde bulunan revirde ilk müdahale gerçekleştirilecek ve yaralının en yakın sağlık birimine sevki sağlanacaktır. İlk yardım müdahalesi gereken durumlardan kaynaklanacak tıbbi atıklar; 22.07.2005 tarih 25883 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) ilgili hükümlerine uygun olarak diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak ve lisanslı geri kazanım/bertaraf tesislerine verilerek bertarafı sağlanacaktır. Ömrünü Tamamlamış Lastikler, Atık Pil ve Akümülatörler Proje alanında zorunlu durumlarda iş makinelerinden çıkabilecek kullanılamaz durumdaki lastikler, 25.11.2006 Tarih ve 26357 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan ve 01.01.2007 Tarihinde yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre lisanslı geri kazanım tesislerine verilip bertarafı sağlanacaktır. Proje kapsamında oluşabilecek ömrünü tamamlamış pil ve aküler, 31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği 13. maddede belirtildiği üzere evsel atıklardan ayrı toplanarak biriktirilerek pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce oluşturulacak toplama noktalarına teslim edilecektir. Proje kapsamında açığa çıkacak atıkların bertarafında 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 187
V.2.17. Projenin işletilmesi aşamasındaki faaliyetlerden insan sağlığı ve çevre açısından riskli ve tehlikeli olanlar, İşletme aşamasında insan sağlığı ve çevre açısından riskli ve tehlikeli olan özel bir durum yoktur. Proje sahasına gerekli işaret ve uyarı levhalar konulacaktır. Projenin işletme aşamasında oluşabilecek acil durumlar için hazırlanılan Acil Müdahale Planı Bölüm VIII de verilmektedir. Proje kapsamında, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 4857 Sayılı İş Kanunu ile ilgili tüzük ve yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Personel ve işçiler yapılacak işin gerektirdiği iş güvenliği malzemeleri ile donatılacak ve bunların sağlık ve iş güvenliği kurallarına uygun şartlar altında çalışmaları sağlanacaktır. İşçi ve personelin sağlığı açısından da başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları, gözlük gibi uygun koruyucular kullanılacak ve kullanılan araç-gereç ve makinelerin düzenli bakımı yapılacaktır. V.2.18. Proje alanında peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemeleri, Projenin inşaat aşamasında oluşacak kazı fazlası malzemelerin bir kısmının, regülatör temeli dolgu ve sıkıştırma işlerinde, temel ve çukur kısımların dolgusunda, tesis içi yolların yapım işlemlerinde ve çevre düzenleme çalışmalarında kullanılması planlanmaktadır. Proje kapsamında hazırlanan Peyzaj Onarım Planı ekte verilmiştir (Bkz.Ek-9). V.2.19. Diğer özellikler. Bu başlık altında değerlendirilecek bir husus bulunmamaktadır. 188
V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri V.3.1. Proje ile gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkanları, nüfus hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik altyapı hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumlarında değişiklikler vb. (Projenin yapımı dolayısıyla etkilenecek yöre halkı ile görüşmeler yapılarak sosyolojik etkinin ortaya konulması) Temiz ve yerli bir enerji kaynağı olan hidroelektrik enerjinin kullanılması enerji politikalarının oluşturulmasında önemli bir yer tutmaktadır. Küresel iklim değişiminde enerji üretiminden kaynaklı etkinin azaltılması amacıyla yenilenebilir enerji ve temiz enerji kaynaklarına yönelmeye başlanmıştır. Bu açıdan değerlendirildiğinde hidroelektrik enerji üretiminin artırılması, iklim değişiminin etkisinin azaltılmasında önemli olarak görülmektedir. 63 Hidroelektrik santrallerinden üretilen elektrik, suyun gücünden yararlanılarak doğaya zarar vermeden en temiz elektrik üretme yoludur. Gerekli denetim yapıldığında zararlar minimize edilebilir. Dolayısı ile de bu santrallerin yararları daha da artırılmış olur. Dereköy Regülatörü ve HES projesinin işletmeye alınması, Türkiye ekonomisine ve enerji pazarına katkıda bulunacaktır. Ayrıca; ekonomiye ve istihdama gerek inşaat, gerekse işletme döneminde imkânlar getirecektir. Bunun yanı sıra yerli ve yenilenebilir enerji potansiyelinin artışına da katkısı bulunacaktır. Bununla birlikte; bu ve buna benzer yenilenebilir enerji santrallerinin büyük oranda yerli sermaye ile inşa edilerek devreye girmesi, devlet kaynaklarının daha verimli kullanılmasını da sağlayacak, karşılığında döviz ödenen enerji kaynaklarına duyulan ihtiyacı biraz olsun azaltacaktır. Proje konusu faaliyetin inşaat aşamasında proje alanına ulaşım için yeni servis yolları yapılacaktır. Sahada iyileştirilen yollar; yörede yaşayan halkın ulaşım ihtiyaçlarını karşılayacak ve yörenin altyapısını iyileştirecektir. Ayrıca; projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında yaklaşık 50 kişi, işletme aşamasında ise yaklaşık 10 kişinin istihdam edilmesi planlanmakta olup, personel ihtiyacı öncelikli olarak proje alanı yakın çevresinde bulunan yerleşim yerlerinden sağlanacaktır. İnsaat çalışmaları yaklaşık 2 yıl sürecek olup, inşaat çalışmaları süresince şantiyenin tüm ihtiyaçları (gıda, giyim, v.b.) yöre ve çevresindeki ticari yaşamı hareketlendirecektir. Sahada çalışacak işçilerin günlük ihtiyaçları proje alanı yakın çevresinde yer alan yerleşim yerlerinden tedarik edileceğinden, faaliyet ile yöre halkı için ek bir gelir kaynağı sağlanacaktır. Şantiyede çalışacak işçilerin alacakları maaşlar ile yapacakları harcamaların da yöreye katkısı olacaktır. Ayrıca, iş makinelerinin bakım ve onarımı yakın çevredeki ruhsatlı akaryakıt istasyonlarında yapılacağından yöredeki istasyonlara ek bir gelir getirecektir. 63 TMMOB HES Raporu, Ekim 2011 189
Proje Türkiye nin enerji açığını karşılamak için gerçekleştirilecek olan önemli bir projedir. Hidroelektrik santraller de enerji üretimi konusunda en temiz sistemlerdir. İşletme aşamasında çevreye hiçbir zarar vermemektedir. İnşaat aşamasında verilen zararlar da geçici olup, gerekli önlemler alınacak, projenin tamamlanması ile de sona erecektir. Proje, yörenin ekonomik ve sosyal yapısına da canlılık getirecektir. Sonuç olarak proje faydalı bir proje olup fiziksel, biyolojik ve sosyal çevreye olumsuz yönde bir etkisi olmayacaktır. Proje ile ekonomik ve sosyal hayat olumlu yönde etkilenecektir. Ulusal olarak enerji üretimi faydası sağlanacak ve yöre halkına iş imkânı yaratacaktır. Projenin sosyo-ekonomik etkilerinin daha iyi anlaşılabilmesi için yöre halkı ile birebir görüşmeler yapılmış ve halkın düşünceleri alınmıştır. Bu kapsamda Sosyal Etkileri Değerlendirme Raporu hazırlanmıştır (Bkz.Ek-26). Sosyal Etki değerlendirme Raporu hazırlanır iken; projenin etkileyebileceği düşünülen aşağıdaki yerleşim yerlerinde oturan halkın düşünceleri alınmıştır. Kumluca ilçesi Çaltı Köyü nün Yanıklar ve Camiyanı mahalleleridir. V.3.2. Çevresel fayda-maliyet analizi. Dereköy Regülatörü ve HES Projesi, yenilenebilir enerji kaynaklarından biri olan hidrolik enerji kullanmaktadır. Bu sayede, kaynaklarımız tüketilmeden gerekli enerji üretilecek, ülke ekonomisine katkı sağlanacaktır. Projede çalışacak mühendis, teknisyen ve makine operatörleri gibi teknik personel ve vasıfsız işçilerin Antalya İli, Kumluca İlçesi yerleşim yerlerindeki yöre halkından karşılanmasına özen gösterilecektir. Böylece, yöre ekonomisi canlanacak, civar yörelerdeki ticari yaşam hareketlenecek ve alışverişlerden dolayı gelir artışı söz konusu olacaktır. Buna ek olarak, inşaat için gerekli teçhizat ve malzemenin temini ile inşaat süresince gıda ve diğer günlük tüketim malzemesinin temin edilmesi de hem yöresel hem de bölgesel çapta piyasa canlılığı getirecektir. Yapılması planlanan faaliyet ile herhangi bir emisyon ya da kimyasal atık oluşmayacak sadece personel kaynaklı atıklar oluşacaktır. Ancak, alınacak önlemler ile (katı atıkların proje sahibi firma tarafından katı atık sahasına gönderilmesi, paket arıtma sistemi kurulması, yönetmeliklere uygun bertaraf vs.) oluşacak zararlı etkiler en alt düzeye indirilecektir. V.3.3. Projenin gerçekleşmesine bağlı olarak sosyal etkilerin değerlendirilmesi.( Proje Alanı ve Etki Alanındaki tarım, hayvancılık, balıkçılık, arıcılık vb. faaliyetlere etkileri, projenin inşası ve işletmesi aşamasında çalışacak insanlar ile yerel halk ilişkileri, bunların insan yaşamı üzerine etkileri ve Sosyo-Ekonomik Açıdan Analizi, uygulamaya geçirilecek sosyal sorumluluk projeleri) Projenin etki alanında ekonomik hayat tarımsal üretime dayanmaktadır. Tarımsal ürün olarak nar yetiştiriciliği bölgede ağır basmaktadır. Su kullanım hakları raporu ile mansap su hakkı bırakılarak, tarımsal faaliyetlerin devamı sağlanacaktır. 190
Proje konusu faaliyet ile; yöre halkına istihdam imkanı, yöresel ekonomik sektörlerde 2 yıl boyunca geçici canlanma, peyzaj değerlerin yaratılması, gibi olumlu etkiler olacaktır. Projenin suya dayalı enerji işletmesi olması sebebiyle enerji üretimi kömür ve fueloil ile çalışan termik santrallere nazaran çok daha çevreci bir santraldir. Projenin gerçekleştirilmesi su kaynakları için kirlilik tehdidi oluşturmayacaktır. Projenin inşaat aşamasında çalışacak kişiler mümkün olduğunca bölge halkından sağlanacaktır. Bunun sonucunda bölge halkına istihdam sağlanacaktır. Proje inşaatı için gerekli personelin bölge halkından temin edilmesi, halkın gelir kaynaklarını arttıracağı gibi proje süresince de güvenilir bir gelir kaynağı olacaktır. Proje inşaat aşamasında regülâtör yapısında balık geçidi yapılacağı için balıkların göç yolları engellenmeyecek ve doğal hayatların devamı sağlanacaktır. Doğal yaşama bir zarar verilmeyecektir. Yöre halkı dere üzerinde balıkçılık faaliyetlerine devam edebilecektir. İnşaat aşamasından sonrada tahribat gören yerlerde yapılacak peyzaj çalışmaları sayesinde bölgenin doğal güzellikleri korunacaktır. Projenin planlama aşamasından itibaren yakın köylerde yaşayan halk, projeden haberdar edilmiş, yapılan çalışmaları (arazi gezileri, debimetre ölçümleri vb.) gözlemlemiştir. Proje sahası ulaşımı çok zor ve yerleşim birimleri içinde kalmadığından yöre halkını olumsuz yönde etkileyecek bir konumda değildir. Projenin yaratması muhtemel olumsuzluklardan bazı gruplar daha çok etkilenecektir. Özellikle kadın, çocuk ve yaşlılar bu grupları oluşturmaktadır. Projenin olumsuzluklarının giderilmesi ve olumsuz etkilerinin azaltılması ön görülmektedir. 191
Bölüm VI : İşletme Proje Kapandıktan Sonra Olabilecek ve Süren Etkiler ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Önlemler V1.1. Arazi ıslahı ve Reklamasyon Çalışmaları, Proje kapsamında su altında kalmayacak bölümlerde aslına ve topoğrafyaya uygun arazi ıslah çalışmaları yapılarak bu alanların floristik yapısını kazanma süreci hızlandırılmış olacaktır. Projenin ekonomik ömrünü tamamlaması sonrasında; HES projelerinde bulunan ömrünü tamamlamış E/M hidromekanik donanımın bu tür hurda malzeme alıcılarına hurda olarak satılmak suretiyle değerlendirilmesi öngörülmektedir. Bundan sonraki süreçte ise; HES binasının bölgede orman yangını gözlem yeri, flora fauna araştırmalarında (vejetasyon dönemi çalışmaları vb.) ve/veya kamu kurum kuruluş çalışmalarında (orman işletmeleri vb) istasyon, konaklama vb amaçlar doğrultusunda kullanılabileceği öngörülmektedir. Proje işletme aşaması sonrasında, saha doğal yapısına en yakın hale getirilecektir. Proje kapsamında hazırlanan Peyzaj Onarım Planı Ek-9 da verilmektedir. V1.2. Mevcut su kaynaklarına etkiler, İşletme boyunca mevcut su miktarında ve kalitesinde herhangi bir değişim olmayacak, kalıcı bir etki yaratmayacaktır. İşletme faaliyete kapandıktan sonra su kaynaklarına olumsuz herhangi bir etki beklenmemektedir. İşletme faaliyetinin sona ermesi ile HES kapsamında enerji üretimi amaçlı olarak alınan su, artık HES yapısına alınmayacağından dereden geçen tüm su kütlesi dere yatağında akışına devam edecektir. VI.3. Olabilecek hava emisyonları, Projenin niteliği sebebiyle, işletmeye kapatıldıktan sonra hava kalitesi üzerinde herhangi bir etki olmayacaktır. 192
Bölüm VII : PROJENİN ALTERNATİFLERİ (Bu bölümde yer seçimi, teknoloji, alınacak önlemler, alternatiflerin karşılaştırılması ve tercih sıralaması belirtilecektir.) Proje ile ilgili olarak hazırlanan revize fizibilite raporu DSİ Genel Müdürlüğü Etüd ve Plan Dairesi Başkanlığı tarafından incelenmiş olup, 15.09.2008 tarih ve 10852 sayılı yazı ile uygun bulunmuştur. DSİ Genel Müdürlüğü Uygunluk Yazısı ekte verilmektedir (Bkz. Ek- 5). Dereköy Regülatörü ve HES Projesinin, Antalya İli, Kumluca İlçesi, Alakır Çayı üzerinde yapılması planlanmaktadır. Projenin ana su kaynağı Alakır Çayı, Göksar dan doğar Finike İlçesinden yaklaşık 22 km. katederek denize dökülür. Alakır Çayında görülen kot farklarından yararlanabilmek için proje alanı uygun görülmüştür. Proje kapsamında regülatör ve su alma yapısı, çökeltim havuzu, iletim kanalı, yükleme havuzu, cebri boru ve santral yapılacaktır. Dereköy Regülatörü ve HES Projesi, nehir tipi hidroelektrik santral olarak tasarlanmış olup, bir biriktirme yapısına sahip değildir ve biriktirme yapısı altında kalacak yerleşim birimleri olmayacaktır. Dereköy Regülatörü ve HES Projesi nin tesis edilmesi; teknik, çevresel ve ekonomik yönden en uygun çözüm olup tesisler topoğrafik durum, yöredeki arazi kullanımları ve diğer şartlar göz önünde bulundurularak incelenmiştir. Yapılan hidrolojik, jeolojik ve ekonomik çalışmalar sonucunda en uygun formülasyonun olduğuna karar verilmiştir. Proje ile ilgili başka bir alternatif düşünülmemiştir. 193
Bölüm VIII : İZLEME PROGRAMI VIII.1. Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı, Çevre Yönetim ekibi, 17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği; Madde 18 (3) bendinde; (Değişik: RG- 30/6/2011-27980) Proje sahibi veya yetkili temsilcisi "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararını aldıktan sonra yatırımın başlangıç, inşaat dönemine ilişkin izleme raporlarını Bakanlığa iletmekle yükümlüdür. Proje sahibi veya yetkili temsilcisi, "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararını aldıktan sonra projede yapılacak Yönetmeliğe tabii değişiklikleri Valiliğe iletmekle yükümlüdür. hükmü yer almaktadır. Planlanan projenin izleme raporları ve izlemesi yapılarak T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığına 3 aylık periyodlarla sunulacaktır. İNŞAAT DÖNEMİ İZLEME PROGRAMI Söz konusu projenin çalışmalarına başlamadan önce daha detaylı irdeleme ve tespit yapılabilmesi amacıyla Çevre İzleme Programı oluşturulmalı ve izleme bu program doğrultusunda gerçekleştirilmelidir. Çevre İzleme Programı minimum aşağıdaki ana başlıklarla verilen hususları içermelidir. Sıvı Atıkların İzlenmesi Planlanan faaliyetin inşaatı aşamasında su ve atıksu kullanımına bağlı olarak dikkate alınması gereken hususlar arasında; su temini, personel kaynaklı evsel atıksuyun biriktirilmesi ve bertarafı sayılabilir. Kumluca Beldiyesi nden tankerler vasıtası ile temin edilen sular içme-kullanma amaçlı, oluşacak tozun kontrolü amaçlı, Yıkama-Eleme tesisinde, beton imalatında, transmikserlerin yıkanması için kullanılacaktır. Gerekmesi halinde içme suyu piyasadan satın alınacak izinli ve ruhsatlı damacanalar ile temin edilecektir. Toz kontrolü ve beton imalatında atıksu açığa çıkmayacak olup Yıkama-Eleme tesisinde ve transmikserlerin yıkanması sonucu ortaya çıkan sular çökeltim havuzunda dinlendirilerek tekrar kullanılacağından atıksu oluşmayacaktır. Proje kapsamında sadece personelden kaynaklı evsel nitelikli sıvı atıkların oluşumu söz konusu olacaktır. Söz konusu atıksular için paket arıtma sistemi kurulacaktır. Bu kapsamda 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 21.1, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve 10.03.1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Ürünleri Yönetmeliği Ek-5 e uygun olarak arıtıldıktan sonra gerekli izinler alınarak Alakır Çayı na deşarj edilecektir. Ayrıca, 30.11.2012 tarih ve 28483 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. 194
Katı Atıkların İzlenmesi İnşaat Atıklarının İzlenmesi Söz konusu projenin inşaatı aşamasında oluşacak olan atıklar; inşaat demiri, kalıplar için kullanılan kereste/tahta artıkları ve benzeri katı atıklardan oluşacaktır. Oluşacak bu atıkların hurda olarak toplanıp, geri dönüşümü mümkün olan katı atıkların yeniden kullanılmak üzere lisanslı kuruluşlara ya da talep olması durumunda civardaki köylülere verilip verilmediği; geri dönüşümü mümkün olmayan inşaat malzemesi atıklarının ise 18.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" Madde-9 a göre bertaraf edilip edilmediği izlenecektir. Evsel Nitelikli Katı Atıkların İzlenmesi Çalışan personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıkların değerlendirilebilir nitelikte olanlarının ayrı toplanması, uygun nitelikte kapalı kaplar içerisinde biriktirilmesi ve katı atık depo alanına bırakılması izlenecektir. Katı atıkların alanda bırakılmaması, değerlendirilebilir nitelikte olanların ayrı toplanması, değerlendirilemeyecek olanların katı atık depo alanına bırakılması ve 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulup uyulmadığı izlenecektir. Arıtma Çamurlarının İzlenmesi Paket arıtma sisteminde oluşan çamur, en yakın lisanslı çamur bertaraf tesisine faaliyet sahibi tarafından taşınacaktır. Bu kapsamda, 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığı izlenecektir. Ambalaj Atıklarının İzlenmesi Evsel nitelikli atıklar içerisinde cam, plastik şişe ve naylon gibi geri dönüşümü mümkün katı atıklar ve inşaat malzemelerinin ambalajlarının bulunması durumunda 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uygun olarak kaynağında ayrı toplanıp toplanmadığı, biriktirilerek toplanmasından sorumlu olan belediyelere ve/veya belediye ile anlaşma yapan lisanslı geri dönüşüm firmalarına verilip verilmediği izlenecektir. Hafriyat Atıklarının İzlenmesi Söz konusu atıkların alanda düzenli olarak ve uygun koşullarda depolanıp depolanmadığı, yağışlarla kayma riski taşıyarak çevreye zarar verip vermeyeceği, 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda hareket edilip edilmediği izlenecektir. 195
Ayrıca, oluşacak kazı fazlası malzemeler, herhangi bir şekilde, akar ve kuru dere yataklarına ya da yağışlarla dere yataklarına ulaşabilecek alanlara bırakılıp bırakılmadığı kontrol edilecektir. Atık Yağ ve Tehlikeli Atıkların İzlenmesi Proje sahası içerisinde iş makineleri ve araçların herhangi bir bakım işlemi yapılıp yapılamadığı izlenecektir. Çalışacak iş makineleri ve araçların bakım onarımları ve yağ değişimlerinin sahada yapılması zorunlu olduğu durumlarda ya da proje sahasında çalışacak iş makinelerinden kaynaklı herhangi bir yağ sızıntısı olması halinde, yağların ayrı ayrı toplanarak, kırmızı renkli ve üzerinde "Atık Yağ" ibaresi yer alan tank/konteynerlerde geçici depolanıp lisanslı araçlarla lisanslı bertaraf/geri kazanım tesislerine nakledilip nakledilmediği izlenecektir. Bu kapsamda 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği, 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü Ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik ve 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulup uyulmadığı izlenecektir. Proje kapsamında çalışan personel için kurulan yemekhanede oluşacak bitkisel atık yağların 19.04.2005 Tarih ve 25791 Sayılı Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak bertaraf edilip edilmediği izlenecektir. Tıbbi Atıkların İzlenmesi Söz konusu atıklar, diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanarak lisanslı geri kazanım/bertaraf tesislerine verilip verilmediği izlenecektir. Bu kapsamda 22.07.2005 tarih 25883 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulup uyulmadığı denetlenecektir. Ömrünü Tamamlamış Lastikler, Atık Pil ve Akümülatörlerin İzlenmesi Ömrünü tamamlamış lastiklerin sahada değiştirilip değiştirilmediği, zorunlu durumlarda ise 25.11.2006 Tarih ve 26357 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan ve 01.01.2007 Tarihinde yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre lisanslı geri kazanım tesislerine verilip verilmediği izlenecektir. Sahada ömrünü tamamlamış pil ve akülerin evsel atıklardan ayrı toplanarak biriktirilerek pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce oluşturulacak toplama noktalarına teslim edilip edilmediği ve bu kapsamda 31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulup uyulmadığı izlenecektir. Proje kapsamında inşaat aşaması boyunca 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümlerine riayet edilip, edilmediği izlenecektir. 196
Emisyonların İzlenmesi İnşaat aşamasında yapılacak çalışmalardan kaynaklanacak emisyonlar arasında toz emisyonu ve egzoz emisyonları yer almaktadır. İşletme aşamasında projenin niteliği sebebiyle emisyon oluşumu söz konusu olmayacaktır. Faaliyetler esnasında oluşacak toz emisyonunun sınır değerleri aşmaması için düzenli aralıklarla arazöz yardımı ile sulama yapılması, taşımada kullanılan kamyonların kasaları branda ile örtülmesi, savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılması, malzeme üstü tane büyüklüğü 10 mm den fazla olan maddelerle kapatılması, üst tabakaların %10 nemde muhafaza edilmesi ve bu durumu sağlamak için gerekli donanım kurulması gibi alınması gereken önlemlerin alınıp alınmadığı izlenecektir. İnşaat sırasında kullanılacak araçların egzoz emisyon ölçümlerinin yaptırılması ve bununla ilgili belgelerin alınması izlenecektir. Gürültünün İzlenmesi İnşaat aşamasında oluşacak en büyük etki, proje kapsamındaki makinelerin çalışması neticesinde meydana gelecek olan gürültülerdir. Tesisin inşaat aşamasında, Yürürlükteki ÇGDYY de şantiye alanı (Ek-VIII Tablo 5: Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri) için verilen limitlerin üzerine çıkılmayacaktır. Ayrıca; yerleşim birimleri içinde ve yakın çevresinde gerçekleştirilen şantiye faaliyetleri sadece gündüz saat dilimi (07:00-19:00) içinde yürütülecektir. İnşaat aşamasında kullanılacak araç ve ekipmanların aşırı gürültü yapmalarını engellemek amacıyla araç ve ekipmanların rutin kontrolleri ve bakımları yaptırılacaktır. İş makinelerinin aynı zamanda çalıştırılmamasına dikkat edilecektir. Ayrıca iş makinelerinin çalışmasından kaynaklanacak gürültü seviyesini minimumda tutabilmek için araçlara hız sınırlaması getirilecektir. İnşaat aşamasında gerçekleştirilecek inşaat faaliyetleri ile ilgili olarak yürürlükteki ÇGDYY yönetmelik hükümlerine göre hareket edilecektir. İşletme aşamasında jeneratör ve türbinlerden kaynaklı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. Ancak HES santral binası kapalı alan içerisinde olup, izolasyonla yalıtım sağlanacaktır. Projeye ilişkin Acil Eylem Planı aşağıda verilmektedir. Bu plan; yangın, deprem, sel baskını vb. olağan dışı durumlarda işletme içerisindeki can mal kaybını en aza indirmek amacıyla oluşturulmuştur. Acil durum planlamasının ilk aşaması, tesisin içinde veya dışında meydana gelebilecek olayların tespit edilmesidir. Bu tespitler acil duruma yol açabilecek kaza olayların tanımıdır. Yapılan bu tespitler ile meydana gelebilecek kaza ve olayların çevreye, insanlara, tesise ve ekipmanlara ne gibi etkiler yapacağı belirlenir. Tablo 90 Acil Durumlarda Aranması Gerekli Telefon Numaraları İTFAİYE 110 ACİL YARDIM 112 POLİS 155 JANDARMA 156 197
Yangın esnasında gerekli olan; yangın tüpleri sahada kolayca ulaşılabilecek bir yere asılacaktır. Tesisin faaliyete geçmesiyle birlikte hazırlanmış olan Acil Eylem Planına uyulacaktır. A. Amaç Sahada işçi, çevre ve toplumu etkileyecek düzeyde büyük kaza riski taşıyan bölümlerde meydana gelebilecek acil durumlarda zararı minimuma indirmek amacıyla hazırlanmıştır. B. Kapsam C. Hedef Dereköy Regülatörü ve HES Projesi için hazırlanmıştır. Acil durumlarda meydana gelebilecek zararı en aza indirebilmek ve tesis olanaklarını kullanabilmektir. D. Varsayımlar Çıkabilecek bir kazanın ekolojik dengeyi bozabileceği, parlayıcı ve yanıcı tehlikeli maddelerin olası bir kaza durumunda can ve mal kaybına neden olabileceği, il ve ilçe olanaklarından istifade edilerek yardımın sağlanabileceği kabul edilmiştir. E. Haberleşme Şantiyede mevcut olan telefon, telsiz ve faks ile haberleşme sağlanacaktır. Tesis yönetimi; jandarma ve emniyet birimleri ile direkt haberleşecek ve ayrıca Belediye ile Kaymakamlık arasında haberleşme her an yapılacaktır. F. Uygulama: Tesisin Acil Durum Planının Hazırlanması, test edilmesi ve gerektiğinde revize edilmesini sağlamaktır. Acil durumlarda müdahalenin başarılı olabilmesi için organizasyonun kurulması sorumluların belirlenmesi ve koordinasyonu gerçekleştirmektir. Yangın güvenliğini sağlamak için gerekli tüm yangın sistem araç ve gereçleri ile tesise bulundurulacaktır. Acil durumlar personelin anında haber alabilmesi için, tesisin her tarafından duyulabilen alarm sistemini kurdurmaktır. Acil müdahaleye gerekli insan gücü ve diğer olanakların bulundurulmasını sağlamaktır. Acil durumlara hazırlık ve müdahale amacıyla kullanabilecek teknolojilerdeki gelişmeleri izleyerek en uygun seçimi yapmaktır. 198
Acil durum planlarının uygulanması sırasında tesis personelin bilincini artırmaya yönelik çalışmalarda bulunmaktır. Gerekli personel, ekipman ve diğer imkanların, gerektiğinde sağlanabilmesi için komşu tesis ve fabrikalar ile güvenlik birimleri ile ilçe olanaklarının temini amacıyla ilgililerle işbirliği yapmaktır. G. Duyuru Ve İletişim Sistemleri: Herhangi bir kaza durumunda Tesisten sorumlu Tesis Müdürü, en yakın mahalli güvenlik birimlerine ve mülki amirine olayı haber verir. Acil durumlarda müdahale komisyonu başkanı veya başkan yardımcılarından birine haber ulaştırılır. Ayrıca, acil durumlarda terminalin bağlı olduğu Genel Müdürlüğe ve ilgili Müdürlüğü ne de haber verir. Bu tür kazalarda, kazanın etkileyebileceği alanlar düşünüldüğünde haberleşmenin çok önemli olması nedeniyle araç telefonundan ve diğer iletişim araçlarından da yararlanılır. Acil durumlara müdahale komisyonu başkanı, yardımcıları ve üyelerinin bilgileri dâhilinde telefon ve diğer iletişim araçları ile Kaymakamlık, bağlı bulunduğu Belediye ve Emniyet güçleri tarafından duyurulur. H. Acil Durum Müdahale Kaynakları Acil durum planında görev alan personelin kimlikleri, unvanları ve telefon numaralarını belirleyen listeler uygun yerlerde asılı bulundurulur. Ayrıca önemli telefon numaralarını belirten birimlerin listesi de güvenlik binasında bulundurulur. Personelin kişisel koruyucu malzemeleri temin edilerek tesis bünyesinde muhafaza edilir. İlkyardım ve diğer acil tıbbi malzemeler her an tesiste yeterli miktarda bulundurulacaktır. Acil durumda yangınlara müdahale kaynağı olarak yaygın olarak yangın malzemesi ve teçhizatı bulundurulacaktır. Bunlar: a. Yeterli yangın söndürme ekipmanı b. Yangın söndürme ekipmanı kolay kullanılır olacak, görünür ve kolay ulaşılır yerlere koyulacak, önlerinde engel bulunmayacak, c. Yangın söndürme cihazları Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecek, işaretler uygun yerlere koyulacak ve kalıcı olacaktır. 199
I. Acil Durum Sonrası Yapılacak İşlemler: Acil durum bittiğinde bölgeye giriş iznini, acil durum müdahale komisyonu başkanı verir. Acil durumun sona erdiği telefon, radyo ve diğer iletişim araçları ile haber verilir. Zarar görmüş bölgenin izlenmesi, incelenmesi ve gerekli kayıtlar için, kazanın meydana geldiği tesis yöneticisi ile aşağıdaki kurum temsilcilerine haber verilir: Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Sağlık İl Müdürlüğü Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü İlgili Belediye Başkanlığı Acil Plan Uygulanacak Durumlar Acil durum planlamasının ilk aşaması, tesisin içinde veya dışında meydana gelebilecek olayların tespit edilmesidir. Bu tespitler acil duruma yol açabilecek kaza olayların tanımıdır. Yapılan bu tespitler ile meydana gelebilecek kaza ve olayların çevreye, insanlara, tesise ve ekipmanlara ne gibi etkiler yapacağı belirlenir. Tesis içerisinde yangın meydana geldiğinde acil plan, Deprem halinde uygulanacak plan, Sel ve su baskınlarında uygulanacak acil plan, Terör, sabotaj, bomba ve tehditlere karşı acil plan şeklinde sıralayabiliriz. Acil planlar, meydana gelebilecek değişik olaylar için hazırlanmaları nedeniyle kendilerine özgü özellikler taşır. Hazırlanma aşamasında en kötü sonuçlar varsayılır. Ancak, bir acil planın başarısı insan faktörüne bağlıdır. İnsanlarda acil durum ve acil duruma müdahale bilinci yerleşmiş olmalıdır. Tüm personele acil duruma müdahale imkanı sağlayacaktır. Bu ise ancak yeterli, kapsamlı eğitim ve tatbikatlarla elde edilir. Bu nedenle tüm tesis çalışanları periyodik olarak eğitim ve tatbikatlara katılmalı, kendilerini her an olumsuz olaylara karşı hazır hissetmelidir. Acil Planlarda Uygulanacak Genel Kurallar Acil durumlarda, o anda tesis içinde bulunan en yetkili kişi, Acil Durum Amiridir. Tesis Müdür, olay ya da kaza yerine ulaştığı andan itibaren Acil Durum Amiri olur. Tesis Müdürünün bulunmadığı durumlarda bu görevi Tesis Müdür Yardımcısı yürütür. Acil durumlarda uygulanması gereken planlardan Acil Durum Amiri, Acil Durum Operasyon Amiri olur. İşletme amirinin bulunmadığı durumlarda bu görevi Tesis Müdür Yardımcısı yürütür. Operasyon amiri, Acil Durum Amirinin verdiği operasyon talimatların uygulanması ile ekiplerin sevk ve idaresinden sorumludur. 200
Acil Duruma müdahale için oluşturulacak ekip, mümkün olduğunca tesis personeli içinden belirlenir. Acil planlarda kişiler isim olarak yer alır. Acil durumlar için oluşturulacak ekipler: -İlk Yardım Ekibi, -Yangınla Mücadele Ekibi, -Haberleşme Ekibi, olarak sıralanabilir. Acil durumun özelliğine göre Acil Durum Amiri, acil planlarda yer almayan değişik amaçlara yönelik ekipler oluşturabilir. Ekip üyelerinin konu hakkında eğitimli kişilerin arasından seçilmesine dikkat eder. Acil durumlar, elektrikli veya mekanik alarm çaldırma sistemleri ile duyurulur. Acil durumlarda karargah veya kriz merkezi olarak kullanılmak üzere, tesis ana kapısı civarında minimum risk taşıyan bir yerde Acil Durum Kontrol Merkezi oluşturulur. Bu merkezde bulundurulacak donanımlar: 1. Yeterli kapasitede dahili ve harici telefonlar, 2. Değişik GSM operatörlerine ait cep telefonları, 3. Telsiz cihazı, 4. Kişisel koruyucu ve kurtarma ekipmanları, 5. Tesisi ve projeyi tanımlayan plan ve projeler, 6. İlgililere ait telefon, adres listeleri. Tüm personelin toplanmasını sağlayacak büyüklükte ve insanların kolayca ulaşabileceği güzergâh üzerinde uygun bir alan acil durumlarda kullanılmak amacıyla Toplanma Yeri olarak belirlenir. Toplanma yeri özel işaretler ile belirtilir ve her zaman için ulaşılabilir, düzenli ve kontrol altında tutulur. Acil durumlarda, tesis içinde bulunan herkes Acil Durum Amirinden gelecek talimatlar doğrultusunda hareket etmek üzere Toplanma Yeri ne gider. Acil durumlarda gerekli yerleri telefon ile aramak veya bilgi edinmek iletişim işleri Güvenlik Görevlilerince yapılır. İlk Yardım Ekibi, İşyeri Hekiminin başkanlığında ilk yardım eğitimi almış kişilerden oluşturulur. Cankurtaran hizmetleri için, temel acil müdahale imkanları bulunan kuruluşlar ile anlaşma tercih edilmelidir. Yangınla Müdahale Ekibi, yangınla mücadele konusunda yeterli teorik ve pratik eğitim almış kişilerden oluşturulur. 201
Proje Alanı İçinde Yangın Meydana Geldiğinde Acil Plan Proje sahası içerisinde meydana gelebilecek yangınlar için, önceden tedbirler alınarak yangının oluşmasının engellenmesi sağlanacaktır. Kurak mevsimlerde; tesis alanı dışında, özellikle ormanlık alanlarda, ateş yakılmaması ve yangın çıkmaması için gerekli bütün tedbirler alınacaktır. Olası bir yangın durumunda ise, yangın söndürücü alet ve ekipmanlar proje alanı içerisinde hazır bulundurulacaktır. Tesis içinde bulunan personel, Yangınla Mücadele Planında yer alan ekipleri oluşturmak üzere hemen harekete geçecektir. Ekip üyelerinin tamamı, yangın riskleri ve yangın teçhizatlarıyla ilgili geniş bilgiye sahip olacaklardır. Acil durum halinde Yangınla Mücadele Planında yer alan ekip üyeleri tarafından, ekip lideri kontrolünde sorumluluk bölgeleri içerisinde yangın araştırması yapılacaktır. Tesiste tüm faaliyetler durdurulacak, enerji kesilecek, eğer çalışıyor ise jeneratör durdurulacaktır. Yangının büyüme olasılığına göre yerel itfaiye haberdar edilecektir. Ayrıca komşu kuruluşlar ile acil planlarda yer alan diğer resmi ve özel kuruluşlara haber verilecektir. Acil planda yer alan, Merkez Ofiste aranacak kişiler listesinde bulunanlar olaydan haberdar edilecektir. Yangın ekibi olaya müdahale edecektir. Müdahale şekli, daha önceden alınan eğitimler sırasında anlatılmış ve pekiştirilmiş olmalıdır. Bu arada destek ekipleri de görev başına gelirler. Tesis Müdürü, tesis içi ve dışı tüm operasyonların, gelen tüm yardımların koordinasyonunu sağlar. Yangın kontrol altına alınıp söndürüldükten sonra Tesis Müdürü Merkez Ofisteki ilgili birimlere verilmek üzere olayı bütün detayları ile özetleyen bir rapor hazırlar. Yangın sonrasında yoğun iş gücü gereksinimine hazırlık amacıyla tesis ve çevresinde bu hizmeti veren firmaların Acil Durum Kontrol Merkezi nde bulundurulur. Deprem Anında Uygulanacak Plan Deprem en büyük doğal afetlerden biridir. Hissedildiği an telaşa kapılmamak ilk ve en önemli tedbirdir. Daha sonra aşağıdaki önlemler derhal alınır ve uygulanır. Kapalı alanlarda çalışan personel en yakın ve emniyetli gördükleri çıkıştan dışarı çıkarak mümkün ise Toplanma Yeri ne gider, değil ise açık sahada güvenli bir yer seçer ve muhtemel müdahaleler için Acil Durum Amirinin talimatlarını bekler. 202
Çeşitli kaynaklardan depremin merkezi, şiddeti hakkında bilgiler edinilir. Muhtemel artçı sarsıntılar ile ilgili bilgiler için Resmi Kaynaklar ile irtibata geçilir. Genel durum emniyetli görüldüğü taktirde faaliyetlere aşamalı olarak başlanır. Sel ve Su Baskınlarında Uygulanacak Acil Plan Sel ve su baskınları genellikle aniden gelişen doğal olaylardan olmayıp, bir süreç içinde gelişirler. Bu nedenle bu gibi durumlarda uygulanacak acil planlar belirli bir plan dahilinde ilerler. Erozyon, sızıntı ve taşkın riskleri için görsel denetlemeler yapılacaktır. Önemli olabilecek hasar varsa vakit kaybetmeden ilgili mercilere haber verilecektir. Kuvvetli rüzgâr bekleniyorsa gözlemler arttırılacak ve değişiklikler rapor edilecektir. Kuvvetli rüzgâr beklenmediği durumlarda; ilk inceleme gece yapıldı ise gündüz tekrar kontrol edilecektir. Eğer güvenli ise tesis hasar kontrolüne başlanır. Su seviyesinin artışı durduğunda veya azalmaya başladığında su baskını sonrasında yapılacaklar açısından bir program belirlenir. Toprak Kayması, Erozyon Durumunda Uygulanacak Acil eylem Planı Yapılan rutin kontroller sonrası toprak kayması, erozyon v.b. bir durum tespit edildiyse, tesisin yıkılacağına dair belirti olup, olmadığına bakılır. Belirti bulunursa, hasarın büyüklüğü hesaplanır ve eğer su kontrol altına alınamıyorsa sorumlu personele rapor edilir. Herhangi bir belirti bulunamadıysa, olası bütün sorunlar kayıt altına alınır. Vakit kaybetmeden ilgili mercilere haber verilir. Bütün süreçlerde geçen olaylar kaydedilir. Güvenlik sağlandı ise hasar kontrolü yapılır. VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri başlığı altında belirtilen hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program. Proje kapsamında; rapor içerisinde belirtilen önlemlerin ve taahhütlerin yerine getirilmesi ile ilgili olarak Bölüm VIII.1. de belirtilen ana başlıklar çerçevesinde oluşturulacak Çevre İzleme Programı kapsamında izlenecektir. Programın kapsamı; projeye bağlı yapılacak olan tüm çalışmalarda çevre ve sağlığa zararlı sonuçlar doğurabilecek faaliyetlerin, ÇED Raporunda taahhüt edilen hususların ve bu konuda uyulması gereken yasal yükümlülüklerin izlenmesi, denetlenmesi ve denetlemelerin raporlanmasıdır. İnşaat sürecinin izlenmesi; inşaat sürecindeki olumsuz etkilerin raporda belirtilen önlemlerle ilgili yönetmelik sınır değerlerini aşıp aşmadığı ve/veya bertaraf edilip edilmediğinin kontrolü şeklinde gerçekleşecektir. Yukarıda belirtilen amaç ve kapsam dâhilinde inşaat süresince izleme formu, 3 aylık periyotlarla T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na sunulacaktır. 203
Bölüm IX: HALKIN KATILIMI (Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamalar) ÇED yönetmeliğinin 9. maddesi gereği halkı yatırım hakkında bilgilendirmek, projeye ilişkin görüş ve önerilerini almak üzere 24 Ocak 2012 tarihinde Antalya İli, Kumluca İlçesi, Altınyaka Köyü, Altınyaka Köy Kahvehanesinde saat 14:00 da Halkın Katılımı Toplantısı düzenlenmiştir. Toplantı tarihinden önce, 10 Ocak 2013 Perşembe günü, ülke çapında yayın yapan Star Gazetesinde ve yerel yayın yapan Antalya Gündem Gazetesinde olmak üzere 2 ayrı gazetede toplantı konusu, yeri ve saati ilan edilmiştir. Toplantının yapıldığı Altınyaka Köy Kahvehanesinde projeyi anlatan broşürler dağıtılmış, En-Çev Ltd. Şti tarafından hazırlanıp sunulan slayt gösterisi ile halk yatırım hakkında bilgilendirilmiş, görüş ve önerileri alınmıştır. Şekil 44 Halkın Katılım Toplantısı (1) Şekil 45 Şekil 46 Halkın Katılım Toplantısı (2) 204
Şekil 47 Ulusal Gazete - Star Gazetesi İlanı 205