C.Ü. İtisadi ve İdari Bililer Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, 2013 439 TERSĠNE LOJĠSTĠK AĞ MODELĠNĠN TAMSAYILI PROGRAMLAMAYLA TASARIMI: ÖMRÜNÜNÜ TAMAMLAMIġ LASTĠK GERĠ KAZANIM ÖRNEĞĠ Arzu ORGAN *, Ġrfan ERTUĞRUL ** ve Özle FEDAĠ DENĠġ *** Özet Eonoi, yasal ve eoloi nedenlerle iade edilen ürünlerin tedari zinciri içindei yönetii öneli onulardan biri haline geliģtir. Ürünlerin ullanıcılardan üreticilere doğru olan aıģına tersine loisti denetedir ve bu onu gittiçe artan öneinden dolayı iģlete yöneticilerinin ve aadeisyenlerin üzerinde durduları onulardan biri oluģtur. Bu çalıģada Denizli de örünü taalaıģ lastilerin geri azanıı için tersine loisti ağ tasarıı planlanıģ ve ara tasayılı doğrusal progralaa ullanılara odelleniģtir. Model altı farlı senaryo için oluģturuluģ ve LĠNGO optiizasyon prograıyla çözülüģtür. Her senaryo için toplaa bölgelerinden toplanaca örünü taalaıģ atı lasti itarı, taģıa aliyeti, geçici depo aça aliyeti ve elleçlee aliyetleri belirleniģtir. Modeldei aaç, örünü taalaıģ lasti geri azanıı için tersine loisti ağ odelini tasarlayara, giderler ile gelir arasındai farı en üçüleyece ürün aıģını sağlaatır. Bu çalıģada her senaryo için en uygun depo ve geri azanı tesisi, apasite ve onuu belirleniģtir. Anahtar Kelieler: Tersine Loisti, Kara Tasayılı Doğrusal Progralaa, Ağ Tasarıı, Örünü TaalaıĢ Lasti. Design of A Networ Model by Integer Prograing for The Recycling of Used Tires Abstract The anageent of the returned goods within the supply chain has becoe one of the significant issues due to econoic, legal and ecologic reasons. Goods strain fro users to produces is called reverse logistics; and this subect has been focused by anagers and acadeics because of its increasing iportance. At this study the odel was built for six different scenarios to be run by the LINGO optiization software. Aount of the collected used tires, costs of transportation, teporary warehouse and aterial handling are deterined for six different scenarios. The purpose of the odel is to design the reverse logistics networ odel for the recycling of the used tires in Denizli so that we obtain the strain of the goods which is iniizing the difference between incoes and expenses. For each scenario, an appropriate warehouse and recycling facility and their capacities and locations were deterined. Key Words: Reverse Logistics, Mixed Integer Linear Prograing, Networ Design, Used Tires. * Yrd.Doç. Dr. Pauale Üniversitesi Ġtisadi ve Ġdari Bililer Faültesi ĠĢlete Bölüü, aorgan@pau.edu.tr ** Doç. Dr., Pauale Üniversitesi Ġtisadi ve Ġdari Bililer Faültesi ĠĢlete Bölüü, iertugrul@pau.edu.tr *** Öğr.Gör., Pauale Üniversitesi, Buldan Mesle Yüseoulu, ofedai@pau.edu.tr
440 ORGAN, ERTUĞRUL ve DENİŞ GĠRĠġ Tüeticilerin satın ala gücünün yüselesi nedeniyle her geçen gün atı itarı artatadır. Bunun sonucu olara, doğal aynaların gittiçe azalası, çevre onusunda endiģeleri de artıratadır. Bu apsada hüüetlerin oyuģ olduları anunlar ve ullanılıģ ürünlerden elde edilen eonoi yararların artası nedeniyle atıların geri azanıı öneli bir onu haline geliģtir. Geri dönüģü ve opostlaģtıra gibi yöntelerle atıların geri azanılası, eonoi bir değer oluģturara, üreti aliyetlerinde ve atı itarının azaltılasında öneli bir tasarruf sağlar. Geri azanılan atıların üreti girdileri içerisindei oranının artası ile eonoi faaliyetlerin doğal aynalar üzerindei ve atıların da çevre üzerindei basısı azalır. Bu yolla atı bertaraf alanlarına olan ihtiyaç azalır, bertaraf aliyetlerinde tasarruf sağlanır ve üretide ullanılan girdilerin bileģiinin değiģesi ile girdi ve üreti aliyetleri öneli ölçüde düģer. Bu azanıların eonoi etilerinin yanında, insan sağlığı ve çevre üzerinde öneli pozitif etiler yaratacağı açıtır (Kaçtıoğlu, ġengül, 2010:90). Yöneticiler, geri azanıın öneinin artası ile birlite, ürünlerin son ullanıcıdan iniu aliyetle nasıl geri toplanacağı sorunu ile arģılaģıģlardır. Ürünlerin nereden, nasıl, i tarafından ve ne zaan toplanacağı, toplanan ürünlerin nereye gönderileceği, toplaa erezlerinin olup olayacağı, geri dönüģü tesislerinin uzalığı, öneli probleler olara iģlete yöneticilerinin arģısına çııģtır. Bu duru, tü bu faaliyetleri gerçeleģtirebilece optiu ağ tasarı ihtiyacını doğuruģtur. Bu çalıģada, Denizli de ortaya çıan örünü taalaıģ lasti atılarının toplanası, taģınası, depolanası, sınıflandırılası ve geri dönüģü tesislerine gönderilesi için gereli olan tersine loisti ağ tasarıı gerçeleģtiriliģtir. GerçeleĢtirilen ağın iniu aliyetle optiizasyonunun sağlanası için ara tasayılı doğrusal progralaa etodu ullanılara bir odel geliģtiriliģtir. I.TERSĠNE LOJĠSTĠK Loisti, üģteri geresinilerini arģılaa aacıyla, haadde, yarı aul, aul ve ilgili bilgilerin üreti notasından tüeti notasına adar, etin ve düģü aliyetli bir Ģeilde aıģının ve depolanasının, planlanası, uygulanası ve ontrol edilesi Ģelinde tanılanatadır (Tibben-Lebe ve Rogers, 2002: 271). Loisti, tedari zincirinin bir parçasıdır ve ürünlerin, servislerin, paranın ve bilginin ileri ve geri aıģını apsaatadır. Loisti yönetii üle içi ve üle dıģı naliye, alzee taģıa, depolaa, stolaa, sipariģleri yerine getire,
C.Ü. İtisadi ve İdari Bililer Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, 2013 441 dağıtı, üçüncü parti loistiği ve tersine loistiği apsaatadır (Stevenson, 1993:505). Loisti avraını endi içerisinde ileri loisti ve ters loisti ola üzere iiye ayrılatadır. Ġleri loisti, bir dağıtı analı içinde ürünlerin üreticilerden üģterilere doğru taģıasıdır. Tersine loisti ise bir dağıtı analı içinde ürünlerin üģterilerden terar geriye doğru üreticilere taģınasıdır (Murphy, 1986:12). Tersine loisti, daha ço, ürün iadelerini, ayna azaltıını, geri dönüģüleri, ateryal iaelerini, alzeelerin yeniden ullanıını, atıların ihasını, yenileeleri, tairleri ve yeniden üreti iģlelerini ifade eder (Stoc, 2001: 6). Tersine loisti, ullanıcıya artı gereeyen ullanılıģ üründen, pazarda yeniden ullanılabilen ürüne adar tü loisti ativiteleri apsayan bir süreçtir. Bu tanıa göre tersine loisti, dağıtı planlaası açısından, ullanılıģ ürünün son ullanıcıdan üreticiye doğru fizisel naliyesini içerir. Sonrai adı geri dönüģ ürünün üretici tarafından yeniden ullanılabilir ürün haline dönüģtürüle iģleidir (Karaçay, 2005:318). Literatürde tersine loisti avraı ile ilgili ço sayıda tanıa rastlanatadır. Örneğin; Dowlatshahi (2005), geri dönüģü, yeniden üreti ve iha için gönderilen ürünlerin sisteati bir Ģeilde iģlenesini içine alan bir süreç olara tanılaıģtır. Rogers ve Tibben-Lebe (1998), tersine loistiği ürünlerin en son varıģ notalarında değerlerini orua ya da ürünleri doğru bir Ģeilde iha ete için taģına olara ifade etetedir. Jayaraan vd. (2003), tersine dağıtı, he usurlu ve çevreye zararlı ürünlerin, he de ullanılabilir aa öürlerinin sonuna geliģ ürünlerin üģterilerin ellerinden alınıp taģınasını apsayan faaliyetler olara ifade etiģlerdir (Jayaraan vd., 2003: 128). Tersine loisti faaliyetleriyle iliģili olara en ço ullanılan tanı ise, ullanılıģ ürünün en son ullanıcıdan üreticiye fizisel olara taģınası olara arģııza çıatadır. Peraendeciler ve üreticiler de tersine loistiği farlı olara algılaatadırlar. Peraendeciler tersine loistiği, ullanılıģ ürünlerin tüeticilerden endilerine geri dönüģü olara, üreticiler ise hatalı ürünlerin ullanıcılardan geri dönüģü olara algılaatadırlar. Tersine loisti sistelerinin stratei fatörleri ise, stratei aliyet, genel alite, üģteri hizeti, çevresel onular ve yasal zorunlululardır. Tersine loistite iģleteye yöneli fatörler ise; fayda-aliyet analizi, taģıa, depolaa, tedari yönetii, geri dönüģü ve yeniden üreti ile paetlee olara belirtiliģtir (Dinç, Erol ve Yüceer, 2008:328). Tersine loisti, tedari ve dağıtı loistiğinde de geçerli olan çeģitli yönteler içeresine arģın, endi içerisinde endine özgü bazı yönteleri de
442 ORGAN, ERTUĞRUL ve DENİŞ barındıratadır. Bunları aģağıdai Ģeilde sıralaa üündür (Uslu ve Açadağ, 2012:153) : Toplaa, genellile üreti alanı içinde dağılıģ olan atıların toplanası ile ilgili tü ativiteleri apsar. AyrıĢtıra, atıların farlı iģlelerden geçirile üzere daha üçü hacilere bölülenesini apsar. TaĢıa ve atara, atıların iha veya yeniden değerlendire iģlelerinin yapılacağı yerlere taģınasını apsar. Depolaa, taģıa ve ataradan önce veya atıların iģlenesinden önce yer alır. Depolaa esas olara, taģıa ve iģlee faaliyetlerinden en yüse verililiğin sağlanacağı atı itarının toplanası aacıyla ullanılır. Atıların değeri oladığından ya da düģü değerli oldularından stolara ayrılan seraye, gelenesel depolaa faaliyetlerinde olduğu gibi yüse değildir. ĠĢlee, atıların yeniden ullanılabilir hale getirilesi veya zararsız hale getirilesi iģlelerini apsar. Tersine loistite geri dönüģü bir ço üründe yapılabiletedir. Örneğin, Barros vd. (1998), Hollanda da i inģaat artılarından gelen uun geri dönüģü ağının tasarıını ele alıģlardır. Tasarılarında Ġi aģaalı loasyon odelini öneriģler ve sezgisel etot ullanara optiizasyonu gerçeleģtiriģlerdir. Kleineida vd. (2000), geri dönüģüü içeren üreti zinciri için bir odellee yönteini ele alıģlardır. Modelleri ontrol teorisindei etotları ullanılara inceleiģlerdir. Örne olay olara ağıt geri dönüģüünü seçiģlerdir. De Koster vd. (2001), beyaz ve ahverengi eģyaların geri dönüģüü üzerinde duruģ, çalıģalarında douz tedariçi deposunun iģlelerini inceleiģlerdir. Gelen ve giden aıları birleģtire ya da ayıra ararını verdiren fatörleri tespit edere, uygulaa için önerilerde bulunuģlardır. Kaçtıoğlu ve ġengül (2010) da yaptıları çalıģalarında Erzuru ilindei abala atılarının geri azanıları için tersine loisti çalıģası yapıģlar çalıģada ta sayılı doğrusal progralaa yönteini ullanıģlardır. Uslu ve Açadağ (2012) de yaptıları çalıģalarında ise, ilaç setöründe tersine loisti ve dağıtıın rolünü inceleiģlerdir. Tersine ağa giren birço ürünün önei son yıllarda daha da iyi anlaģılıģtır. Örünü taalaıģ lastiler (ÖTL) de bunlardan en önelilerinden birisidir. II. UYGULAMA Türiye de 2007 yılında yürürlülüğe giren ÖTL Kontrolü Yöneteliğinde i ; bisilet ve dolgu lastileri hariç, örünü taalaıģ diğer tü lastilerin atılardan ayrı olara toplanası, taģınası, geçici depolanası, geri azanılası, bertarafı, ithalatı, ihracatı ile transit geçiģine iliģin yasal sınırlaa ve
C.Ü. İtisadi ve İdari Bililer Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, 2013 443 yüülülüleri, alınaca önleler, yapılaca denetiler, tabi olunaca huui ve cezai sorululular belirleniģtir. Denizli de, ÖTL Yöneteliği ne göre geçici depolaa iznine sahip ya da bu onuda geri azanı lisansı alıģ bir fira bulunaatadır. Bu çalıģada Denizli de ortaya çıan ÖTL nin toplanası için, bir tersine loisti ağ tasarıı odelleesi yapılıģtır. Bu çalıģada, tersine loisti ağ tasarıı çalıģalarında yaygın olara ullanılan ara tasayılı doğrusal progralaa (Mixed Integer Linear Prograing: MILP) odeli uygulanıģ ve LĠNGO optiizasyon yazılıı ullanılara optiu çözüe ulaģılıģtır. Uygulaa bölüü, aģağıda 4 aģaada anlatılıģtır. 1. olara, ağ tasarıını yapabile için gereli olan aıģların tanıtıı yapılıģ ve gereli açılaalara yer veriliģtir. 2. aģaada, odelin alt yapısını oluģturabile için verilerin elde edilesi anlatılıģ, 3. aģaada ise ateatisel odel uruluģ ve 4. aģaada sonuçlar değerlendiriliģtir. A. ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIġ LASTĠK GERĠ KAZANIMI PROBLEMĠ Örünü taalaıģ lasti geri azanıı için oluģturulan ağ, teelde 2 aıģtan oluģatadır. Bunlar belediyenin geçici toplaa notalarından (BTN) geçici depolara() olan aıģ, geçici depolardan geri azanı lisanslı tesislere (GKT) olan aıģtır. Bu aıģ Ģeil 1 de gösteriliģtir. Belediye Toplaa Geçici Geri Kazanı Notaları Depolar Tesisleri ġeil 1. Toplanan ÖTL nin Belediye Toplaa Notalarından Geçici Depolara ve Geri Kazanı Tesislerine Olan AıĢı. Tersine loisti odeli, lastiği araçlarında ullanara ÖTL oluģuuna sebep veren gerçe iģilerin ve lasti satıģı yaptıları için ellerinde ÖTL bulunan tüzel iģilerin, bu lastileri belediyenin toplaa notalarına (BTN) getiresi ile baģlaatadır. ÖTL, belediye toplaa notalarından geçici depolaa tesislerine () taģınır, daha sonra da ÖTL bu depolardan geri azanı lisanslı tesislerine
444 ORGAN, ERTUĞRUL ve DENİŞ (GKT) taģınatadır. ÇeĢitli iģlelerden geçtiten sonra yeni bir ürün Ģelinde ortaya çıar, eonoi değeri olan ürünler piyasaya satılır ve bir gelir elde edilir. ÖTL için bu ağ tasarıının aıģı ayrıntılı olara aģağıda anlatılıģtır. Örünü Taalaış Lastilerin Belediye Toplaa Notalarında Toplanası ÖTL in tüeticiler tarafından belediye toplaa notalarına bıraıldığı varsayılıģtır. Önerilen ağda 5 toplaa notasının olacağı varsayılatadır. Belediye Toplaa Notasından Geçici Depoya Seviyat Lisans alıģ olan geçici depo tesisleri, belediyeler tarafından oluģturuluģ olan ÖTL toplaa notalarda toplanan ÖTL yi alara endi geçici depolarına taģırlar. Bu iģle için taģıa aliyetleri belirleniģtir. Geçici Depo Notasından Geri Kazanı Tesisine Seviyat Geçici depo yerlerinde ÖTL nin en fazla 6 ay depolanacağı yasal düzenleelerle sınırlandırılıģtır. Geçici depoda ÖTL nin elleçlenesi için gereli olan iģçi aliyetleri ve geçici depo aça için sabit aliyetler hesaplanıģtır. Geçici deponun yerleri tespit edilip, apasiteleri tahin ediliģtir. Geri Kazanı Tesisinden İincil Pazara ya da Bertaraf Tesisine Seviyat Geri azanı tesislerinde ÖTL genellile, ıra ve piroliz yönteleriyle geri dönüģtürületedir (http://www.lasder.org.tr/ 13.10.2011). Kıra yöntei ısaca lastilerin boyutlarının azaltılası anlaına gelir. Piroliz yöntei ise, çöp yığınları içindei ca ve etallerin ayrılasından sonra geriye alan ve iģe yaraaz gibi görünen organi addelerin; hava ullanıladan ısıtılara: gaz, sıvı yaıt ve öür e, yani arbon a dönüģtürülesi iģleidir. Piroliz iģlei atılara uygulanaca en azançlı ve en güvenli yöntedir. (Ağaç, http: //www.bedriagac.org/index.php/ proelerdenee/ last-ger- doenueue-tess 13.10.2011). Bu çalıģada daha fazla geri azanı elde edildiği için, piroliz yöntei tercih ediliģtir. Piroliz uygulaası sonucunda ÖTL içindei gazlar, yağlar, çeli tel ve is arası ayrıģtırılata ve eonoi değeri yüse addeler çıtı olara elde ediletedir. Bu yöntele elde edilen yüse alorifi değeri olan yağlar, olduğu gibi ullanılala beraber bir rafina iģlei sonrasında azot ve benzeri aaryaıt olara da ullanılabiletedir. Ayrıca yağlar, hiçbir değiģiliğe gere aladan eletri üretiinde yaıt veya çiento fabrialarında alternatif eneri aynağı olara ullanılatadır.
C.Ü. İtisadi ve İdari Bililer Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, 2013 445 Piroliz yönteinin diğer çıtısı olan gazlar ise yanıcı ola özelliği nedeniyle istenirse endi tesisinin eneri ihtiyacını arģılaada istenirse gaz olara ullanı sağlanara alternatif eneri aynağı olara ullanılatadır. Diğer ürün olan is/arbon arası ise auçu bazlı birço ürün için haadde olara ullanılabiletedir (http://www.lasder.org.tr/ anasayfa.aspx?menuid= 34-13.10.2011). Ortaya çıan ürünlerin iincil piyasalara seviyatı alıcı firalara ait olduğu için geri azanı tesislerinden bu piyasalara olan taģıa aliyeti odele dahil edileiģtir. B. MODELDEKĠ VERĠLERĠN ELDE EDĠLMESĠ ii Tersine loisti ağ tasarıı odelini oluģturabile için, öncelile ÖTL itarlarının belirlenesi gereetedir. Daha sonra geçici depo aliyetleri, taģıa aliyetleri, hesaplanası, geri azanı tesislerinin onu üelerinin belirlenesi ve belirlenen geri azanı tesislerine ÖTL nin taģınası sırasında ortaya çıan aliyetlerinin belirlenesi gereetedir. AĢağıda odelin oluģturulası için gereli bilgilere yer veriliģtir. 1.Geri Kazanılası Belenen Örünü TaalaıĢ Lasti Mitarlarının Belirlenesi Uygulanan odelde Denizli ili için toplanan atı itarını bula için her Ģehirde yılda iģi baģına 1 atı lasti üretilir uralı uygulanıģtır ( Stro, 1998:43, www.turce.org.tr/.12.10.2011). 2011 yılına göre Denizli nin nüfusu yalaģı 930.000 iģidir. Aynı zaanda toplanan atı lastilerin % 90 nın otoobil lastiği ve % 10 nun ayon lastiği olduğu abul ediliģtir (Stro, 1998: 43). Atı bir ayon lastiğinin ağırlığı yalaģı 20 g, bir otoobil lastiğinin ağırlığı ise 10 g civarındadır (www.tenoloiarastiralar.co /12.10.2011). Bu veriler ıģığında Denizli iline ait he otoobil lastiği olara, he de ayon lastiği olara, örünü taalaıģ lastilerin ağırlı hesaplaaları yapılıģ ve Tablo 1 de belirtiliģtir. Tablo 1. Denizli Ġline Ait Topla Örünü TaalaıĢ Lasti Ağırlı Hesaplaaları Lasti adedi Lasti ağırlığı(g) Lasti ağırlığı(ton) Otoobil lastiği 837.000 8.370.000 8.370 Kayon lastiği 93.000 1.860.000 1.860 Topla 930.000 10.230.000 10.230 Tablo 1 e göre, Denizli Ģehri için topla ÖTL itarı 10.230 adet olara bulunuģtur. Denizli de beģ toplaa notası olacağı varsayılıģtır. Bu toplaa notaları ilçelerin yaınlıları göz önüne alınara oluģturuluģtur.
446 ORGAN, ERTUĞRUL ve DENİŞ 2.Geçici Depoların Özellilerinin ve Konu Yerlerinin Belirlenesi Geçici depo urabile için Çevre ve Oran Baanlığı nca lisans veriliģ olası gereetedir. Tasarlanan siste için geçici depo alanları tespit ediliren, Denizli ilçelerine ait nüfus sayısı göz önüne alınıģtır. Nüfusu 20.000 üstünde olan ilçeler geçici depo onu yerler olara belirleniģtir. Ayrıca Denizli erezde de 5 depo onu notası belirleniģtir. Tablo 2. de nüfusu 20.000 üstünde olan ilçeler ve nüfus sayıları veriliģtir. Tablo 2. Geçici Depo Konu Yerleri Ġlçeler Nüfus Acıpaya 57.533 Buldan 27.092 Çal 22.249 Çaeli 19.999 Çivril 61.815 Kale 21.840 Sarayöy 29.854 Tavas 50.703 Honaz 30.530 Te bir ürün (lasti), söz onusu olduğu için depoların apasitesi ürün tonaları ile tanılanabiletedir. Geçici depoların apasiteleri ilçe depoları için yıllı 1.325 ton, erez depolar için 1.855 ton olara belirleniģtir. 3.Depo Maliyetlerinin Belirlenesi Depolardai en öneli aliyet alei sabit aliyetlerdir. Depoların Denizli erezde ve ilçelerde oluģturula aliyetleri farlı olacatır. Stolaa alanı olara ilçe depoları için 700 2 ve erez için 1000 2 li alanlar olara planlanıģtır. Modelde 2 tip depo ategorisi belirleniģtir. Yıllı sabit aliyetleri, aortisan giderleri, yıllı sabit eneri giderleri, yıllı sabit ofis giderleri, arsa satın ala aliyeti ve yöneti giderlerinin toplaı ile hesaplanıģtır. Geçici depoların yıllı sabit aliyetleri ilçe depolar için yıllı 62.331 TL ve erez depolar için 138.266 TL olara hesaplanıģtır. Depolardai bir diğer öneli aliyet alei elleçlee aliyetidir. Elleçlee aliyetleri geçici depolardai iģçi aliyetleri göz önüne alınara hesaplanıģtır. Geçici depolardai iģçi sayıları, erez depoları için 10 ve ilçe depoları için 6 olara belirleniģtir. Her depoda bir çevre ühendisi çalıģacağı abul ediliģtir. Bu duruda ilçe depoların yıllı elleçlee aliyetleri 86.400 TL, erez depolar için 120.000 TL olara hesaplanıģtır. Geri azanı tesislerinin yıllı apasiteleri bu iģyerleriyle yapılan görüģeler ıģığında belirlenere çalıģada yer alıģtır.
C.Ü. İtisadi ve İdari Bililer Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, 2013 447 4.TaĢıa Maliyetlerinin Belirlenesi TaĢıa aliyetlerini hesaplaren, araçların apasiteleri ve taģıa aliyetleri diate alınıģtır. Belediye toplaa notalarından, geçici depo tesislerine ve geçici depolardan da geri azanı tesislerine ÖTL taģınasını sağlayan araçlar ortalaa 15 ton apasiteli araçlardır. Tü araçlar için iloetre basına taģıa aliyeti 1,5 TL olara belirleniģtir. Bu duruda toplaa notalarından geçici depolara taģıa aliyeti ve geçici depolardan geri azanı tesislerine taģıa aliyeti *ton basına 0,1 TL olara belirleniģtir. 5.Geri Kazanı Tesislerinin ve Özellilerinin Belirlenesi Mevcut duruda Türiye de 15 lisanslı geri azanı tesis bulunatadır. Bu tesislerden sadece Asaray, Erzincan ve Konya/Merez de bulunan firalar, piroliz yönteini ullanatadır. Modelde geri azanı iģlei için piroliz yöntei seçildiğinden bu üç fira geri azanı tesisi olara onulandırılıģtır. Bu tesislerin apasiteleri firalarla ve LASDER yetileriyle yapılan görüģeler ıģığında belirleniģtir. Tablo 3 de geri azanı tesislerinin onu üeleri, apasiteleri ve Denizli ye olan uzalıları gösteriliģtir. Tablo 3: Geri Kazanı Tesislerinin Konu Küeleri, Kapasiteleri ve Denizli ye Olan Uzalıları Konu Kapasite ((Ton/Yıl) Denizli ye Uzalı () Asaray 6.000 559 Erzincan 20.000 1156 Konya/Merez 2.000 415 6.Geri DönüĢü Sonucu Ortaya Çıan Yararlı Maddelerin Ton Gelirlerinin Belirlenesi Geri dönüģü sonucu ortaya çıan yararlı addelerin gelirlerinin belirlenesi yaparen, ÖTL sonucu ortaya çıan gaz, arbon siyahı, yağ ve çeli telin satılası sonucu elde edilen gelirler diate alınıģtır. ĠĢlee giren lasti itarına ve cinsine göre yalaģı % 40 yağ, % 40 arbon siyahı, % 12 atı çeli tel, % 8 gaz ortaya çıatadır. % 8 oranında ortaya çıan gaz da ortalaa 900-1000 ³/gün gaz üretiini sağlaatadır. Modelde, bir ton yağın satıģ fiyatı 900 TL, bir ton arbon siyahının satıģ fiyatı 600 TL, bir ton atı çeli telin satıģ fiyatı 500 TL, 1000 3 gazın satıģ fiyatı 1.200 TL olara diate alınıģtır. C. MATEMATĠKSEL MODELĠN KURULMASI 1.Modelin Aacı Modelin aacı, Denizli de oluģan ÖTL nin, belirlenen yerlerden toplanara geçici depolara ve oradan da geri azanı tesislerine gönderilesi ağında ortaya çıan aliyetleri iniu yapan aıģları sağlaatır. Bu aaç
448 ORGAN, ERTUĞRUL ve DENİŞ doğrultusunda, olası geçici depo ve geri azanı tesis notaları üesinden uygun olanlar seçilecetir. İndisler i : Belediye toplaa notaları ( i =1,2,.., 5) : Geçici ilçe depo notaları ( =1,2,,9) : Geçici erez depo notaları ( =1,2,,5) : Geri azanı tesisi notaları ( =1,2,3) Karar Değişenleri X1 i : i. belediye toplaa notasından. geçici ilçe depo notasına giden ürün itarı (ton/yıl) X2 i : i. belediye toplaa notasından. geçici erez depo notasına giden ürün itarı (ton/yıl) X3 :. geçici ilçe depo notasından. geri azanı tesisine giden ürün itarı (ton/yıl) X4 :. geçici erez depo notasından. geri azanı tesisine giden ürün itarı (ton/yıl) Y1 :. geçici ilçe depo notasındai ürün itarı (ton/yıl) Y2 :. geçici erez depo notasındai ürün itarı (ton/yıl) z1 :. geri azanı tesisindei ürün itarı (ton/yıl) z2 :. geri azanı tesisindei gaz itarı (ton/yıl) z3 :. geri azanı tesisindei yağ itarı (ton/yıl) z4 :. geri azanı tesisindei arbon siyahı itarı (ton/yıl) z5 :. geri azanı tesisindei çeli tel itarı (ton/yıl) n1 :. geçici depo ola ya da olaa duruu (1/0) n2 :. geçici depo ola ya da olaa duruu (1/0) n3 :. geri azanı tesisi ola ya da olaa duruu (1/0) Paraetreler a i : i. belediye toplaa notasındai atı ÖTL itarı (ton/yıl) b1 i : i. belediye toplaa notası ile. geçici depo notası arasındai esafe b2 i : i. belediye toplaa notası ile. geçici depo notası arasındai esafe b3 :. geçici depo notası ile. geri azanı notası arasındai esafe
C.Ü. İtisadi ve İdari Bililer Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, 2013 449 b4 :. geçici depo notası ile. geri azanı notası arasındai esafe c: belediye toplaa notalarından geçici depo notalarına ve geçici depolardan geri azanı tesisi notalarına taģıa aliyeti d1: geri azanı iģlei ile oluģan gaz oranı d2: geri azanı iģlei ile oluģan yağ oranı d3: geri azanı iģlei ile oluģan arbon siyahı oranı d4: geri azanı iģlei ile oluģan çeli tel oranı e1: gazdan elde edilen gelir e2: yağdan elde edilen gelir e3: arbon siyahından elde edilen gelir e4: çeli telden elde edilen gelir f :. geçici ilçe deposunun günlü sabit aliyeti f :. geçici erez deposunun günlü sabit aliyeti g :. geçici ilçe deposunun günlü elleçlee aliyeti g :. geçici erez deposunun günlü elleçlee aliyeti h :. geçici depo apasitesi (ton/yıl) h :. geçici depo apasitesi (ton/yıl) h :. geri azanı tesisi apasitesi (ton/yıl) Modellee Aaç Fonsiyonu Miniu topla aliyet = TaĢıa Maliyetleri + Elleçlee aliyetleri + Geçici Depo Tesislerin Sabit Maliyetleri Topla Gelir x1 i * b1 i * c x2i * b2i c MinZ * i * b3 * c x3 x4 * b4 + x i * gi x2i * g i i i 1 f * dv f * dv 2 * e1) ( z3 * e2) ( z4 * e3) ( z ( z5 * e4) (1)
450 ORGAN, ERTUĞRUL ve DENİŞ Kısıtlar Aış ısıtları 2 x1 x a, i=1,2,..,5 (2) i i i i i x 1i y 1, =1,2,..,9 (3) i x 2i y 2 J=1,2,..,5 (4) i x4 x3 z1, =1,2,3 (5) x 3 y 1, =1,2,..,9 (6) x 4 y 2, =1,2,..5 (7) z1 * d1 z2, =1,2,3 (8) z1 * d2 z3, =1,2,3 (9) z1 * d3 z4, =1,2,3 (10) z1 * d4 z5, =1,2,3 (11) Kapasite Kısıtları y1 h * n1, =1,2,..,9 (12) y2 h * n2, =1,2,..,5 (13) z1 h * n3,=1,2,3 (14) Masiu Depo ve Tesis Sayısı n 1 9, =1,2,,9 (15) n 2 5 =1,2,...,5 (16)
C.Ü. İtisadi ve İdari Bililer Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, 2013 451 n 3 3 =1,2,..,3 (17) Tasayı Kısıtı n 1, n2, n3 0, 1 (18) Negatif Olaa Kısıtı x 1, x2, x3, x4, y1, y2, z1, z2, z3, z4 0 (19) i i EĢitli (1), tü aliyetleri ve geliri içeren aaç fonsiyonudur. (2) i. toplaa notasından. geçici ilçe depo notalarına ve. erez depo notalarına giden ürün itarının i. toplaa notasındai ürün itarına denliğini gösteren ısıttır. (3). Geçici ilçe depo notalarına tü i. toplaa notalarından gelen ürün itarının geçici ilçe depodai ürün itarına den olası ısıtıdır. (4). Geçici erez depo notalarına tü i. toplaa notalarından gelen ürün itarının geçici erez depodai ürün itarına den olası ısıtıdır. (5). geri azanı tesisine tü. geçici ilçe depo notalarından ve. geçici erez depo notalarından gelen ürün aıģ itarının. geri azanı tesisindei ürün itarına den olası ısıtıdır. (6). geçici ilçe depo notasından tü. geri azanı tesislerine olan ürün aıģ itarının. ilçe depo notasındai ürün itarına den olası ısıtıdır. (7). geçici erez depo notasından tü. geri azanı tesislerine olan ürün aıģ itarının. erez depo notasındai ürün itarına den olası ısıtıdır. (8) tü. geri azanı tesislerindei ürün itarından d1 ürün oranı ile elde edilen gaz itarının. geri azanı tesisindei gaz itarına denliği ısıtıdır. (9) tü. geri azanı tesislerindei ürün itarından d2 ürün oranı ile elde edilen yağ itarının. geri azanı tesisindei yağ itarına denliği ısıtıdır. (10) tü. geri azanı tesislerindei ürün itarından d3 ürün oranı ile elde edilen arbon siyahı itarının. geri azanı tesisindei arbon siyahı itarına denliği ısıtıdır. (11) tü. geri azanı tesislerindei ürün itarından d4 ürün oranı ile elde edilen çeli tel itarının. geri azanı tesisindei çeli tel itarına denliği ısıtıdır. (12). geçici ilçe deposundai ürün itarının depo apasitesine eģit ya da üçü olasıdır. (13). geçici erez deposundai ürün itarının depo apasitesine eģit ya da üçü olasıdır. (14). geri azanı tesisindei ürün itarının geri azanı tesisi apasitesine eģit ya da üçü olasıdır. (15) olası istenen asiu.geçici ilçe depo ısıtıdır. (16) olası istenen asiu.geçici erez depo ısıtıdır. (17) olası istenen asiu. geri azanı tesisi ısıtıdır. (18) geçici depo ve geri azanı tesislerinin açılıp açılaası gereliliğini gösteren 0-1 tasayı ısıtıdır. (19) negatif olaa ısıtıdır.
452 ORGAN, ERTUĞRUL ve DENİŞ D. MODEL SONUÇLARININ DEĞERLENDĠRĠLMESĠ GeliĢiĢ ülelerde atıların toplana oranları %80-90 civarındadır. GeliĢete olan ülelerde ise bu oran ço düģütür. Bizi gibi geliģete olan ülelerde bu oran en fazla % 60 oranına adar çıabiletedir. Bu nedenle bu çalıģada ÖTL nin % 45 ile % 65 oranında toplanası duruu diate alınara senaryolar oluģturuluģ, ayrıca en iyi ihtial olan % 90 nın toplanası duruu da elenere 6 senaryo oluģturuluģtur. OluĢturulan senaryolarla atı lastilerin % 45, % 50, % 55, % 60, % 65 ve % 90 nın toplanası durularında ortaya çıaca aliyetler iniize edileye çalıģılıģtır. Senaryo 1: ÖTL nin % 45 Oranında Toplanası Duruu ÖTL nin % 45 oranında toplanasına göre belediye toplaa erezlerinden, depolara gönderilen ÖTL itarları Tablo 4 de veriliģtir. Depolardan da geri azanı tesislerine gönderilen ÖTL itarları Tablo 5 de veriliģtir. Tablo 4: Senaryo 1 e Göre Belediye Toplaa Bölgelerinden Geçici Depolara Giden ÖTL Mitarları (Ton/Yıl) Toplaa Notası Sarayöy Buldan Honaz Acıpaya 1. Bölge 425,7 2. Bölge 478,55 234,25 3. Bölge 435,6 4. Bölge 420,75 5. Bölge 1090,75 977,9 Tablo 5: Senaryo 1 e Göre Açılan Geçici Depolardan Geri Kazanı Tesislerine Giden ÖTL Mitarları (Ton/Yıl) Asaray GKT Erzincan GKT Konya GKT Sarayöy 1325 Buldan 1325 Honaz 435,6 Acıpaya 738,5 239,4 LĠNGO prograından elde edilen verilere göre, belediye toplaa bölgelerinden toplanan ÖTL ler en iyi çözü olara Sarayöy, Buldan, Honaz ve Acıpaya geçici depolarına gönderiliģtir. Bu depolara gelen ÖTL de, önce Konya geri azanı tesisine, sonra da Asaray geri azanı tesisine gönderiliģtir. ÖTL nin % 45 inin toplanasına göre aliyet 2.420.003 TL olara bulunuģtur. Senaryo 2: ÖTL nin % 50 Oranında Toplanası Duruu ÖTL nin % 50 oranında toplanasına göre belediye toplaa erezlerinden, depolara gönderilen ÖTL itarları Tablo 6 da veriliģtir. Depolardan da geri azanı tesislerine gönderilen ÖTL itarları ise Tablo 7 de veriliģtir
C.Ü. İtisadi ve İdari Bililer Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, 2013 453 Tablo 6: Senaryo 2 Ġçin Toplaa Bölgelerinden Geçici Depolara Giden ÖTL Mitarları (Ton/Yıl) Toplaa Notaları Sarayöy Buldan Honaz Acıpaya 1. Bölge 473 2. Bölge 384,5 407,5 3. Bölge 484 4. Bölge 467,5 5. Bölge 917,5 656 1325 Tablo 7: Senaryo 2 ye Göre Açılan Geçici Depolardan, Geri Kazanı Tesislerine Giden ÖTL Mitarları (Ton/Yıl) Asaray GKT Erzincan GKT Konya GKT Sarayöy 1325 Buldan 1325 Honaz 465 675 Acıpaya 1325 Senaryo 2 için belediye toplaa bölgelerinden toplanan ÖTL en iyi çözü için Sarayöy, Buldan, Honaz ve Acıpaya geçici depolarına gönderiliģtir. Bu depolara gelen ÖTL de, önce Konya geri azanı tesisine daha sonra da Asaray geri azanı tesisine gönderiliģtir. ÖTL nin %50 sini toplaayı öngören senaryo 2 için de aliyet 3.054.271 TL olara bulunuģtur. Senaryo 3: ÖTL nin % 55 Oranında Toplanası Duruu ÖTL nin % 55 oranında toplanasına göre belediye toplaa erezlerinden, depolara gönderilen ÖTL itarları Tablo 8 de veriliģtir. Depolardan da geri azanı tesislerine gönderilen ÖTL itarları Tablo 9 da veriliģtir. Tablo 8: Senaryo 3 Ġçin Toplaa Bölgelerinden Geçici Depolara Giden ÖTL Mitarları(Ton/Yıl) Toplaa Notaları Sarayöy Buldan Honaz Acıpaya Çal 1. Bölge 520,3 2. Bölge 290,45 580,75 3. Bölge 532,4 4. Bölge 514,25 5. Bölge 744,25 792,6 1325 326,15 Tablo 9: Senaryo 3 e Göre Açılan Geçici Depolardan Geri Kazanı Tesislerine Giden ÖTL Mitarları(Ton/Yıl) Asaray GKT Erzincan GKT Konya GKT Sarayöy 1325 Buldan 1325 Honaz 1325 Acıpaya 650 675 Çal 326,15
454 ORGAN, ERTUĞRUL ve DENİŞ Senaryo 3 için belediye toplaa notalarından toplanan ÖTL, senaryo 1 ve 2 ye göre açılan geçici depolara e olara Çal geçici deposuna da ÖTL gönderiģtir. Bu depolara gelen ÖTL de önce Konya geri azanı tesisine sonra da Asaray geri azanı tesisine gönderiliģtir. Senaryo 3 de ÖTL nin % 55 inin toplanası öngörülüģ ve aliyet 3.363.008 TL olara bulunuģtur. Senaryo 4: ÖTL nin % 60 Oranında Toplanası Duruu ÖTL nin % 60 oranında toplanasına göre belediye toplaa erezlerinden, depolara gönderilen ÖTL itarları Tablo 10 da veriliģtir. Depolardan da geri azanı tesislerine gönderilen ÖTL itarları Tablo 11 de veriliģtir. Tablo 10: Senaryo 4 Ġçin Toplaa Bölgelerinden Geçici Depolara Giden ÖTL Mitarları(Ton/Yıl) Toplaa Notaları Sarayöy Buldan Honaz Acıpaya Çal 1. Bölge 567,6 2. Bölge 196,4 754 3. Bölge 580,8 4. Bölge 561 5. Bölge 571 744,2 1325 838 Tablo 11: Senaryo 4 ye Göre Açılan Geçici Depolardan Geri Kazanı Tesislerine Giden ÖTL Mitarları(Ton/Yıl) Asaray GKT Erzincan GKT Konya GKT Sarayöy 1325 Buldan 1325 Honaz 650 675 Acıpaya 1325 Çal 838 Senaryo 4 için belediye toplaa notalarından toplanan ÖTL, senaryo 1 ve 2 ye göre açılan geçici depolara e olara Çal geçici depoya da ÖTL gönderiģtir. Bu depolara gelen ÖTL de önce Konya geri azanı tesisine sonra da Asaray geri azanı tesisine gönderiliģtir. ÖTL nin %60 sinin toplaasını öngören senaryo 4 için aliyet 3.672.146 TL olara hesaplanıģtır. Senaryo 5 : ÖTL nin % 65 Oranında Toplanası Duruu ÖTL nin % 65 oranında toplanasına göre belediye toplaa erezlerinden, depolara gönderilen ÖTL itarları Tablo 12 de veriliģtir. Depolardan da geri azanı tesislerine gönderilen ÖTL itarları ise aģağıdai Tablo 13 de veriliģtir.
C.Ü. İtisadi ve İdari Bililer Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, 2013 455 Tablo 12: Senaryo 5 Ġçin Toplaa Bölgelerinden Depolara Giden ÖTL Mitarları(Ton/Yıl) Toplaa Notaları Sarayöy Buldan Honaz Acıpaya Çal Tavas 1. Bölge 614,9 2. Bölge 126,85 902,75 3. Bölge 629,2 4. Bölge 583,25 24,5 5. Bölge 422,25 695,8 1325 1325 Tablo 13: Senaryo 5 ye Göre Açılan Geçici Depolardan Geri Kazanı Tesislerine Giden ÖTL Mitarları (Ton/Yıl) Asaray GKT Erzincan GKT Konya GKT Sarayöy 1325 Buldan 1325 Honaz 650 675 Acıpaya 1325 Çal 1325 Tavas 24,5 ÖTL nin % 65 oranında toplanası senaryosuna göre, tü geçici depolara e olara Tavas geçici deposu açılıģtır. Geçici depolara gelen ÖTL buralardan Asaray ve Konya geri azanı tesislerine gönderiliģ ve aliyet 3.981.260 TL olara bulunuģtur. Senaryo 6: ÖTL nin % 90 Oranında Toplanası Duruu ÖTL nin % 90 oranında toplanasına göre, belediye toplaa erezlerinden, depolara gönderilen ÖTL itarları aģağıdai Tablo 14 de veriliģtir. Depolardan da geri azanı tesislerine gönderilen ÖTL itarları aģağıdai Tablo 15 da veriliģtir. Tablo 14: Senaryo 6 Ġçin Toplaa Bölgelerinden Depolara Giden ÖTL Mitarları(Ton/Yıl) Toplaa Notaları Sarayöy Buldan Honaz Acıpaya Çal Tavas Kale 1. Bölge 851,4 2. Bölge 473 566,2 385,8 Çaeli 3. Bölge 871,5 4. Bölge 841,5 5. Bölge 758,8 1325 1325 1325 483,5
456 ORGAN, ERTUĞRUL ve DENİŞ Tablo 15: Senaryo 6 ye Göre Açılan Depolardan Geri Kazanı Tesislerine Giden ÖTL Mitarları (Ton/Yıl) Asaray GKT Erzincan GKT Konya GKT Sarayöy 1325 Buldan 118 1207 Honaz 1325 Acıpaya 650 675 Çal 1325 Tavas 1325 Kale 385,8 Çal 871,2 Senaryo 6 da ÖTL nin % 90 nın toplanasıyla elde edilen ÖTL itarı göz önüne alınara LĠNGO prograı çalıģtırılıģ, bu duruda ilave olara Kale ve Çaeli geçici depoları açılıģtır. Depolardan Asaray ve Konya geri azanı tesisine e olara, Erzincan geri azanı tesisine de ürün gönderiliģ ve topla aliyet 5.600.767 TL olara bulunuģtur. Ġl beģ senaryo da topla aliyetler birbirine yaındır, senaryo 6 da ise açılan depo sayısının artası ve Erzincan geri azanı tesisine de ürün gönderilesi, aliyetlerin olduça yüselesine neden oluģtur. En düģü aliyet ÖTL nin % 45 inin toplanası senaryosuna göre bulunuģtur. Maliyet senaryo 1 için 2.420.003 TL olara bulunuģtur. Toplanan ÖTL itarı senaryo 2 de % 5 arttırılıģ, bu duruda yeni depo açıladığı için sabit aliyetler değiģeiģ anca taģıa ve elleçlee aliyetlerindei artıģ nedeniyle topla aliyette 634.268 TL li bir artıģ ortaya çııģ ve topla aliyet 3.054.271 TL olara bulunuģtur. Senaryo 3 ve 4 ise ilave olara yeni ii depo daha açılası senaryo 3 için topla aliyetin 3.363.008 TL ve senaryo 4 için de 3.672.146 TL olasına yol açıģtır. Senaryo 5 de ise ilave olara bir depo daha açılıģ ve yine sabit aliyetlerde i artıģ nedeniyle topla aliyet 3.981.260 TL olara bulunuģtur. Ġl beģ senaryoda Asaray ve Konya geri azanı tesisine ürün gönderiliģtir. ÖTL nin % 90 nın toplanasını öngören Senaryo 6 için ise seiz geçici depo açılıģ ve üç geri azanı tesisine de ürün gönderildiği için en yüse topla aliyet değeri olan 5.600.767 TL bulunuģtur. Bu duru da toplanan ÖTL itarının artasının topla aliyetleri yüselttiğini gösteriģtir. Her beģ senaryoda da erez depolara ürün gönderileiģtir. Bunun nedeni erezde depo açanın aliyetinin ilçelerde depo aça aliyetinden daha yüse olasıdır. SONUÇ ÇalıĢada ÖTL nin çevreye en az zarar verece Ģeilde geri azanıını sağlayan piroliz yöntei seçilere geri dönüģü ağ tasarıı ele alınıģtır. Literatürde ÖTL geri azanıı için ağ tasarıını içeren her hangi bir avrasal odele rastlanaıģtır. Yapılan bu tersine loisti ağ tasarıı çalıģasıyla,
C.Ü. İtisadi ve İdari Bililer Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, 2013 457 açılaca geçici depolaa notalarının ve geri azanı tesis notalarının onu üelerinin seçilesi, toplanan ÖTL nin belediye toplaa notalarından geçici depolara ve oradan da geri azanı tesislerine gönderilece itarlarının ve taģıa aliyetlerini belirlenesi, açılaca depo ve tesislerin sabit ve iģlee aliyetlerinin belirlenesi yapılıģtır. Modelde Denizli beģ bölgeye ayrılıģ ve her bölge bir toplaa bölgesi olara düģünülüģtür. Denizli dei nüfusu 20.000 geçen ilçeler geçici depo notası olara düģünülüģtür. Nüfusu 20.000 altında olan ilçelerde endilerine yaın olan ilçelere dahil ediliģtir. KiĢi baģına bir atı lastiğin ortaya çıtığı abul ediliģtir Bu çalıģada ortaya çıaca ÖTL itarının % 45, % 50, % 55, % 60, % 65 ve % 90 nının toplanası duruunda topla aliyetlerin ne olacağı, diate alınara 6 senaryo inceleniģtir. ÖTL nin % 45 toplanası duruunda, topla aliyet 2.420.003 TL, ÖTL nin % 50 toplanası duruunda 3.054.271 TL, ÖTL nin % 55 toplanası duruunda, 3.363.008 TL, ÖTL nin % 60 toplanası duruunda 3.672.146 TL, ÖTL nin % 65 toplanası duruunda 3.981.260 TL ve ÖTL nin % 90 toplanası duruunda 5.600.767 TL bulunuģtur. En düģü aliyet, ÖTL nin % 45 inin toplanası öngörülüģ olan senaryo 1 için 2.420.003 TL olara bulunuģtur. Toplanan ÖTL itarı senaryo 2 de % 5 arttırılıģ, bu duruda yeni depo açıladığı için sabit aliyetler değiģeiģ anca taģıa ve elleçlee aliyetlerindei artıģ nedeniyle topla aliyette 634.268 TL li bir artıģ ortaya çııģ ve topla aliyet 3.054.271 TL olara bulunuģtur. Senaryo 3 ve 4 ise ilave olara yeni ii depo daha açılası senaryo 3 için topla aliyetin 3.363.008 TL olasına ve senaryo 4 için de 3.672.146 TL olasına yol açıģtır. Senaryo 5 de ise ilave olara bir depo daha açılıģ ve yine sabit aliyetlerde i artıģ nedeniyle topla aliyet 3.981.260 TL olara bulunuģtur. Her beģ senaryoda da Asaray ve Konya geri azanı tesisine ürün gönderiliģtir. ÖTL nin % 90 nın toplanasını öngören senaryo 6 için seiz geçici depo açılıģ ve üç geri azanı tesisine de ürün gönderildiği için en yüse topla aliyet değeri olan 5.600.767 TL bulunuģtur. Yapılan çalıģada çıan sonuçların ar yerine zarar getiresi anlaģılabilir bir durudur. Bunun nedeni, geri dönüģü sonucu ortaya çıan ürünler genellile hurda değerinde olduğundan piyasa satıģ fiyatları olduça düģü olatadır. Yapılan iģleler ee yoğun ağırlılı bir süreç içerdiğinden elleçlee aliyetleri yüse olatadır. Yine geçici depo ve geri dönüģü tesislerini aça için yapılan sabit aliyetlerin yüse olası topla aliyetlerin de yüse olasına neden oluģtur. Geri dönüģüe sadece eonoi değer olara baa yeterli değildir. Bu duru geri dönüģüün diğer boyutlarının göz ardı edilesine neden olacatır. Özellile çevre açısından yararları utlaa göz önüne alınalıdır.
458 ORGAN, ERTUĞRUL ve DENİŞ ÖTL geri dönüģüü gerçeleģtiriliren en öneli onu atıların toplanası aģaasında ortaya çıatadır. Ortaya çıan ÖTL itarı aynağında toplanalıdır. Etin bir toplaa iģlei yapabile için lasti ullanıcıları yasal durudan haberdar edilip çevre onusunda bilinçlendirilelidir. Bu bilinçlene geri azanıdai yüse elleçlee aliyetlerinin düģesine de yardıcı olacatır. ÖTL aliyetlerinde en öneli alelerden biri taģıa aliyetleridir. TaĢıa aliyetlerini düģü tuta için geçici depoların ve geri dönüģü tesislerinin yeri iyi belirlenelidir. Depoların ve geri dönüģü tesislerinin toplaa notalarına yaın urulası taģıa aliyetlerini düģürebilecetir. Geçici depo ve geri azanı tesisi aça aliyetli olduğu için bu tip tesisler uruluren sadece urulduğu ilin değil çevre illerinde atı lasti itarı göz önüne alınabilir. Böylece biraç tane tesis aça yerine yüse apasiteli tesis açara ölçe eonoilerinden yararlanılabilir. Geçici depo ve geri azanı tesisi aça aliyetli olduğu için, tesis uruluları için Çevre ve ġehircili Baanlığından teģvi alınara aliyetler düģürülebilir. Bu çalıģada ullanılan ağ tasarıı geliģtirilere tü illerin atı lastilerinin geri azanıını apsayan bir çalıģada ullanılabilir. Ayrıca odele iincil piyasalara taģıa ağıda ilave edilebilir. Buna benzer tersine loisti onusunda i çalıģalar arttıça geri azanı onusunda öneli geliģeler gerçeleģecetir. KAYNAKLAR AĞAÇ, B. (2011), Lasti Geri DönüĢü Tesisi, http: //www.bedriagac.org/index.php/ proelerdenee/last-ger-doenueue-tess, (13.10.2011) BARROS, A.I., R. DEKKER, V. SCHOLTEN,(1998), A Two-Level Networ For Recycling Sand: A Case Study, European Journal of Operational Research 110, 199-214 Çevre ve ġehircili Baanlığı (2011), http://atiyonetii.cevreoran.gov.tr, (01.11.2011) DE KOSTER, M.B.M., M.A. Van De VENDEL and M.P. BRĠTO (2001), How to Organise Return Handling: An Explaratory Study With Nine Retailer Warehouses, ERIM Report Series in Manageent, ERS-2001-49-LIS, Erasus University Rotterda (International Journal of Retail & Distribution Manageent, Fortcoing)