Muğla Üniversiesi SBE Dergisi Güz 2003 Sayı 11 TAM ÖĞRENME MODELĐNE GÖRE DÜZENLENEN SOSYAL BĐLGĐLER DERSĐ GÜNLÜK PLANININ ÖĞRENCĐ ERĐŞĐSĐNE ETKĐSĐ Đzze GÖRGEN * ÖZET Bu çalışmada, ilköğreim okullarındaki Sosyal Bilgiler dersi programından farklı olarak gelişirilen ve önerilen Sosyal Bilgiler dersi programına uygun olarak hazırlanan programlar işe koşulmuşur. Bu amaçla ilköğreim 5.sınıf Sosyal Bilgiler dersinin Osmanlı Devleinin Kuruluşu üniesi öğreim programı günlük planlar halinde Tam Öğrenme Modeline uygun olarak hazırlanmışır. Mevcu programlardan farkı bir yapıda hazırlanan günlük planların ekisi araşırma için seçilen okulda deneysel olarak araşırılmışır. Araşırma sonucunda; öğrencilerin bilgi, kavrama, ve oplam erişi düzeylerinde anlamlı bir fark gözlenirken, uygulama düzeyi erişlerinde anlamlı bir fark gözlenememişir. Anahar Kelimeler: Tam Öğrenme, Sosyal Bilgiler Öğreimi, Günlük Plan. The Effec of Daily Plan for Social Science Course Based on Masery Learning on Sudens Achievemen ABSTRACT In his research, a new syllabus which is differen from he exicing one s was prepared for he social science course a class five in primary schools. A uni plan and daily plans were prepared for he subjec The Foundaion of Ooman Sae based on Masery Learning Model. The effecs of he daily plans and eaching process which are differen from he exicing one s were sudied. As a resul of he experimen, here is a significan difference a he level of knowledge comprehension and oal achievemen, however here is no significan difference a he applicaion level. Key Words: Masery Learning, Social Science Course, Daily Plan. GĐRĐŞ Bilim, incelediği gerçeğin nieliğine göre Fen Bilimleri ve Sosyal Bilimler olarak ikiye ayrılabilir. Sosyal Bilimler, insan arafından üreilen gerçekle kanılamaya dayalı bağ kurma süreci ve bu sürecin sonunda elde edilen dirik bilgilerdir (Sönmez,1994:7). Bu bilgiler, Tarih, Coğrafya, Hukuk, Sosyoloji, Psikoloji, Anropoloji, Eğiim ve Ekonomi olarak sayılabilir. Đlköğreim kurumlarında Sosyal Bilgiler bu disiplinler arası bir disiplin olarak ele alınabilir. Tüm bu derslerin kesişme nokası Sosyal Bilgiler dersi adı alında okuulmakadır. Eğiimin amacı isenilen nieliklerle donanmış bireyler yeişirmekir. Đsediğimiz nielike insanı yeişirmek için, bireyin ekileşim halinde bulunduğu çevredeki değişkenleri konrol alına almamız gerekir. Çevre koşullarını isenilen oranda ve yeniden düzenleyerek isediğimiz nielikeki insanı yeişirebiliriz. Bu durum bizi, eğiimde plan fikrine önem vermeye ve planlı eğiimin sınırlarını gelişirmeye yönelir (Erürk,1982:13). Bu şekilde isediğimiz nielike insanı yeişirme şansımızı arırabiliriz. Eğiimde planlama, eğiim faaliyelerini en rasyonel ve düzenli bir şekilde nasıl yürüüleceğini önceden oraya konması olarak ifade edilebilir. Daha belirgin anlaımla, * Yrd.Doç.Dr., Muğla Üniversiesi Eğiim Fakülesi Oraöğreim Sosyal Alanlar Eğiimi Bölümü.
Đzze GÖRGEN öğrencide gelişirilecek davranışların önceden belirlenerek sıralanması, yani hedef davranışların oraya konması bu davranışların kazandırıcı öğrenme yaşanılarını gerçekleşirecek eğiim durumlarının düzenlenmesi, eğiim durumlarının isendik davranışları gelişirmedeki ekililik derecesinin araşırılması, yani değerlendirme program gelişirmede ana boyular olarak belirlenebilir. Eğiim yoluyla bireylere kazandırılmak isenen nieliklerin sayıca çok olması ve bunların da birbirleriyle aynı ürden olmaması, hedeflerin aşamalı sınıflaması gereğini oraya çıkarmışır. Bu amaçla Bloom ve arkadaşları eğiimin hedeflerini, Bilişsel, Duyuşsal, Psiko-moor özellikler olarak üçe ayırmışlardır (Erürk,1982:63). Hedefler belirlendiken sonra öğreilecek olanlar hangi içerikle bireye kazandırılacak sorusunun cevabı verilir. Daha sonra davranışların bireye nasıl ve ne yolla, ne kadar sürede, hangi araç gereç, öğrenme-öğreme sraeji yönem ve eknikleriyle kazandırılacağı belirlenmelidir. Son basamaka ise, isendik davranışlara ulaşıldı mı? Ulaşıldıysa ne derecede ulaşıldı? Ulaşmadı ise neden ulaşılmadı? Sorularının cevapları araşırılır elde edilen verilere göre programda gerekli düzelme, yenileme yapılarak program gelişirme süreci gerçekleşirilir. Türkiye de Sosyal Bilgiler dersinin program gelişirme çalışmaları yapılmakadır. Mevcu Sosyal Bilgiler ders programlarından farklı olarak önerilen Sosyal Bilgiler dersi programının özelliği şöyle belirilebilir. Hedef davranışlar birbirinin ön koşulu olacak şekilde basien karmaşığa, kolaydan zora, somuan soyua aşamalı olarak sıralanmışır. Türk Eğiim Siseminde ilköğreim okullarındaki Sosyal Bilgiler dersi için (Tarih, Coğrafya, Yuraşlık Bilgisi ) Cumhuriyeen bu yana programlarda yer alan hedefler eğiim bilimin ilkelerine göre sapanmamışır (Sönmez,1994:43). Nisan 1998 arihinde 2487 sayılı Milli Eğiim Bakanlığı Tebliğler Dergisinde yayınlanan Sosyal Bilgiler Programı bunun dışında uulabilir. Buna karşın Sönmez arafından 4. ve 5. sınıflar için sosyal bilgiler dersinin hedefleri bilişsel alanın bilgi, kavrama, uygulama, analiz, senez, değerlendirme; duyuşsal alanın alma, epkide bulunma ve değer verme; devinişsel alanın uyarılma ve kılavuz deneiminde yapma basamakları için yeniden yazılmışır (Sönmez,1994:71). Hedef davranışları kazandıracak biçimde ünie ve konuların düzenlenmesi içerik oluşurma olarak görülebilir. Đçerik hedef davranışlar için bir araçır; çünkü önce hedef ve davranışlar belirlenir; sonra bunların kazandırılmasını sağlayıcı biçimde içerik düzenlenir. Đçerik düzenlenirken hedefin düzeyi, sınırlama ve basamak gözönünde uulmalıdır. Đlköğreim 4. ve 5. sınıflarda Sosyal Bilgiler dersinde bir üniede zorunlu olmadıkça yedi kavramdan fazlasına yer verilmemelidir (Sönmez,1994:71). Çünkü bir ünie yediden fazla kavramla ifade edilirse öğrenci açısından anlaşılması, o kavramların ekrar edilmesi zorlaşabilir. Ayrıca kavramlar somuan soyua, 14
Tam Öğrenme Modeline Göre Düzenlenen Sosyal Bilgiler Dersi Günlük Planının Öğrenci Erişisine Ekisi kolaydan zora, basien karmaşığa ve ön koşul oluş özelliklerine göre sıralanmalıdır. Đçerik ünieler şeklinde sunulmalı; her ünie 7 saai geçmemelidir (Sönmez,1994:71). En az 5 en çok 12 saa olmalıdır. Bir yıl içinde Sosyal Bilgiler dersi için 4. ve 5. sınıflardan genel olarak 10-12 emel ünie sapanabilir. Her ünie bir sonraki ile ilgili olmalı, bir ünienin davranışları kazandırılmadan diğerine geçilmemeli. Đçerik hazır bulunuşluk düzeyine uygun olmalıdır. Đçerik yakın çevreden uzağa doğru sıralanmalıdır. Yine Sosyal Bilgiler dersinde ünielerin ana ve al başlıkları anlamlı ve ön örgüleyici özelliğinde ve birbiriyle ilişkili yazılmalıdır. Đçerik görsel sembollerle deseklenmelidir. Đçerik, değişik öğrenme öğreme sraejisi, yönem ve ekniklerine uygun düzenlenmelidir. Tam öğrenme modeline göre de aşamalı olarak dizilen her öğrenme üniesi dizide kendisinden daha sonra gelen öğrenme üniesinin ön şarını ya da bilişsel giriş davranışlarını kapsamalıdır. Buradan da anlaşılacağı gibi önerilen Sosyal Bilgiler dersi programında içerik düzenleme ilkeleri am öğrenme modeli ile paralellik aşımakadır. Hedef davranışları öğrenciye kazandırıcı eğiimsel yaşanılar ve bu yaşanılarda yer alan uyarıcıların düzenlenip uygulanmasına eğiim durumu olarak bakılabilir. Sapanan hedeflerin davranışlarını öğrenciye kazandırmak için eğiim oramında yapılacak olanlar şöyle sıralanabilir: içeriğin hedefe göre düzenlenmesi, öğrenciye verilecek ipuçları, düzelme, pekişirecek, dönülerin belirlenmesi, öğrencinin bizza bu davranışları gösermesi yani öğrenci kaılımının sağlanması; uygun öğrenme öğreme sraejisinin yönem ve ekniklerinin kullanılması, araç gereçlerin öğrenci ve öğremen arafından işe koşulması, yeerli zamanın verilmesi, sınıfın düzenlenmesi, öğrenciye sevgiyle davranılması, biçimlendirme ve yeişirmeye yönelik değerlendirme yapılması. Tüm bu ekinliklerin manıksal bir sıra içinde düzenlenip eğiim oramında kullanılması eğiim durumunu oluşurur. Tam öğrenme modeli ile ilgili araşırmalarda ipucu, dönü düzelme, öğrenci kaılanlığı ve pekişireç ile öğrenci başarı arasında anlamlı bir ilişki olduğu bulunmuşur (Bloom,196:125). Tam öğrenme modelinde öğreim hizmei nieliği olarak adlandırılan bu işlemlerin eğiim durumlarında ekilice kullanılması görüşü savunulmakadır. Ayrıca Sönmez (1994), arafından önerilen Sosyal Bilgiler programında ve am öğrenme modelinde her ünieden sonra öğrencilerin hangi hedef ve davranışları kazanıp kazanmadığını belirlemek ve eksiklerini amamlamak, yanlışlarını düzelmek amacıyla biçimlendirme ve yeişirmeye yönelik değerlendirme önerilmekedir. Sosyal Bilgiler dersinde bir günlük ders planı düzenlenirken nasıl bir sıra izleneceği bilinmelidir. Günlük plan hazırlanırken aşamalı olarak önce hedef davranışlar sapanmalıdır. Sonra günlük plan giriş bölümünde dikkai çekme, güdüleme, gözden geçirme, derse geçiş ekinlikleri yazılmalı, gelişme bölümünde uygun sraeji, yönem, eknik, kullanılmalı, sonuç bölümünde son 15
Đzze GÖRGEN öze, ekrar güdüleme ve kapanışa yer verilmelidir; en son değerlendirme bölümü düzenlenmelidir. Sınama durumları ümüyle ölçme ve değerlendirmeyle ilgilidir. Sosyal Bilgiler dersi için bilişsel duyuşsal, devinişsel alanda sapanan hedeflerin davranışlarına uygun sorular yazılmalıdır. Bu sorular ölçme-değerlendirme ilkelerine uygun olmalıdır. Bunu sağlamak için önce belirke ablosu hazırlanmalıdır. Bugün ilk ve ora öğreimde öğremenlerin günlük ders programı hazırlama zorunlulukları vardır. Faka büün gayrelere rağmen öğremenlerin hazırladıkları planlar isenilen nieliklerden, çağdaş eğiim bilim ilke ve yönemlerinden yoksundur. Eğiimin açık bir sisem oluşu, bilim ve ekniklerden ekilenmesi, sisemin onarılması, yeniden düzenlenmesi, yapılan araşırmaların boşa gimemesi, insanların uarlı davranışlarla donaılması gereği planlı eğiimi zorunlu kılmışır. Bu araşırma, Sönmez arafından önerilen ve yukarda ilkeleri özelenen Sosyal Bilgiler dersi program asarısına uygun olarak, ilköğreim 5. sınıf Sosyal Bilgiler dersi Osmanlı Devleinin Kuruluşu üniesinin programının yeniden gelişirilmesi ile başlamış, seçilen bir okulda programın ekisi deneysel yönemle araşırılmışır. PROBLEM CÜMLESĐ Đlköğreim 5. sınıf Sosyal Bilgiler dersinde uygulanan am öğrenme yaklaşımının öğrenci erişisine ekisi nedir? ALT PROBLEMLER Đlkokul 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde kullanılan am öğrenme yaklaşımının öğrencilerin; 1. Bilgi düzeyi erişlerine anlamlı bir ekisi var mıdır? 2. Kavrama düzeyi erişlerine anlamlı bir ekisi var mıdır? 3. Uygulama düzeyi erişlerine anlamlı bir ekisi var mıdır? 4. Toplam erişlerine anlamlı bir ekisi var mıdır? DENENCELER 1. Tam öğrenme yaklaşımının bilgi düzeyi öğrenci erişlerinde ekilidir. 2. Tam öğrenme yaklaşımı kavrama düzeyi erişlerinde ekilidir. 3. Tam öğrenme yaklaşımı uygulama düzeyi erişlerinde ekilidir. 4. Tam öğrenme yaklaşımı oplam erişi düzeyine ekilidir. SAYILTILAR 1. Tam öğrenme yaklaşımının ekililiğini ölçmek amacıyla hazırlanan ölçme aracı kriik davranışları ölçen sorulardan oluşurulmuşur. 2. Ölçme aracıyla ölçülen davranışların örnekleyiciliği yeerlidir. 16
Tam Öğrenme Modeline Göre Düzenlenen Sosyal Bilgiler Dersi Günlük Planının Öğrenci Erişisine Ekisi SINIRLAMALAR Bu araşırma; 1. Eruğrul Gazi ilköğreim okulu 5. sınıf öğrencileri 2. Sosyal Bilgiler dersi, Osmanlı Devleinin Kuruluşu üniesi 3. Bilgi, kavrama, uygulama, oplam erişi düzeyleri 4. 1994/1995 eğiim-öğreim yılı ile sınırlanmışır. TANIMLAR Bilgi Düzeyi: Herhangi bir nesne ya da alanla ilgili bazı özellikleri görünce anıma veya haırlama gibi iki boyuu kapsayan öğrenilmiş davranışların zihinsel yönünün baskın olduğu öğrenme basamağıdır (Sönmez,1997:52). Kavrama Düzeyi: Ders ya da konu alanında elde edilen bilginin yorumlanması, farklı biçimde ifade edilmesi, gelecekeki durumlarının ahmin edilmesi gibi süreçleri kapsayan öğrenme gücüdür. Uygulama Düzeyi: Bir ders ya da konu alanında öğrenilen, kavranan bilginin karşılaşılan herhangi bir sorunun çözümünde kullanma gücüdür. YÖNTEM Bu araşırma ek gruplu deyensel desen kurularak yapılmışır (RG T1 Deney T1). Bu modelde zaman değişkeninden kaynaklanan haanın konrol edilmesi güçür. Çünkü iki es arasında geçen zamanda, kişilerin yaşanıları değişebilir, çevresiyle ekileşime girebilir. Đki es arasındaki zaman büyüdükçe haa da büyümekedir (Kapan,1981:96). Değişken sürekli olduğu için ve ek grup olduğundan iki oralama arasında yapılacak karşılaşırmada () esi kullanılmışır. EVREN Bu araşırmada deneysel desen kullanıldığından ayrıca bir evren ayinine gidilmemişir. ÖRNEKLEM Eruğrul Gazi Đlkokulu 5- C sınıfı öğrencilerden Sosyal Bilgiler dersine gelen öğrenciler ve Osmanlı Devleinin Kuruluşu üniesidir. VERĐ TOPLAMA ARAÇLARI 1. Belirke Tablosu hazırlanmışır. Kazandırılmak isenen davranışlar sapanıp Sosyal Bilgiler ve Eğiim Bilimleri alanında uzman görüşü alınmışır. 2. Davranışları ölçen sorular (ölçme aracı) uzmanların kanılarına başvurularak hazırlanmışır. 3. Ölçme aracı uzman kanısına sunulmuşur. 4. Deneyden önce ön es verilmişir. 17
Đzze GÖRGEN 5. Deney gerçekleşirilmiş ve son es verilmişir. 6. Günlük ders planı hazırlanmadan önce konunun analizi yapılmışır. 7. Üç bölümden oluşan bir günlük plan hazırlanmışır. Biçimsel bölüm, eğiim durumu ve sınama durumlarından oluşmakadır. VERĐLERĐN CĐNSĐ VE KAYNAĞI Ön es-son es yardımıyla aşağıdaki veriler oplanmışır. 1. Ön es bilgi düzey erişileri 2. Son es bilgi düzeyi erişileri 3. Ön es kavrama düzeyi erişileri 4. Son es kavrama düzeyi ierişileri 5. Ön es uygulama düzeyi erişileri 6. Son es uygulama düzeyi erişileri 7. Ön es oplam erişisi 8. Son es oplam erişisi VERĐLERĐN ANALĐZĐ Toplanan veriler esi ile analiz edilmişir. Bu kısımda al problemlerle ilgili bulgular üzerinde durulmuşur. Al problemlerle ilgili ikinci bölümde belirilen eknik kullanılarak yapılan analizler sonucunda bulgular denencelere göre sunulmuşur. ALT PROBLEMLERLE ĐLGĐLĐ BULGULAR Üç al problemle ilgili veriler esi ile yoklanmışır. Sonuçlar aşağıdaki başlıklar alında verilmişir. BĐLGĐ DÜZEYĐ ERĐŞLERĐ Tam öğrenme Yaklaşımına göre düzenlenen günlük planla Sosyal Bilgiler dersinin, Osmanlı Devleinin Kuruluşu üniesinin öğreiminde kullanılmışır. Ünienin bilgi basamağı hedeflerinin ne derece kazandırılıp kazandırılmadığını es emek için kullanılan ön es-son es bilgi düzeyi puanları Tablo III-1 de verilmişir. Tablo III-1 Bilgi Düzeyi ve Erişi Tam Puan X S x Hesaplanan Tablo Ön 5 2.276 1.306 Son 5 4.034 1.267 7.136 2.048 18
Tam Öğrenme Modeline Göre Düzenlenen Sosyal Bilgiler Dersi Günlük Planının Öğrenci Erişisine Ekisi Tablo III-1 de görüldüğü gibi 29 öğrencinin ön es bilgi puanları oralaması X ö =2.276 dır. Aynı öğrencilerin son es bilgi puanları oralaması X s =4.034 ür. Öğrencilerin ön es, son-es bilgi düzeyindeki puanları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı esi ile yoklanmışır. Gözlenen (hesaplanan) =7.136 dır. Tablodan, sd=29-1=28 sd ve α = 0.025 manidarlık düzeyinde okunan =2.048 dir. Hesaplanan değeri, ablodan okunan değerinden ( h = 7.136> a =2.048) büyük çıkmışır. Bu sonuca bakarak denilebilir ki; am öğrenme yaklaşımına göre düzenlenen günlük ders planı ile ders işlenirse öğrencilerin bilgi düzeyi erişileri anlamlı derecede yükselebilir. KAVRAMA DÜZEYĐ ERĐŞLERĐ Tam öğrenme yaklaşımına göre düzenlenen günlük planlar Sosyal Bilgiler dersinin, Osmanlı Devleinin Kuruluşu üniesinin öğreiminde kullanılmışır. Ünienin kavrama düzeyi hedeflerinin ne derecede kazandırılıp kazandırılmadığını es emek için kullanılan ön es/son es kavrama düzeyi puanları Tablo III-2 de verilmişir. Tablo III-2 Kavrama Düzeyi ve Erişi Ön Son Tam Puan X S x 15 5.103 2.076 15 6.552 2.131 Hesaplanan Tablo 3.689 2.048 Tablo III-2 de görüldüğü gibi 29 öğrencinin ön es kavrama puanlarının oralaması X ö =5.103 dır. Aynı öğrencilerin son es kavrama düzeyi puanlarının oralaması X s =6.552 dir. Öğrencilerin ön es, son-es kavrama düzeyindeki puanları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı esi ile yoklanmışır. Hesaplanan =3.689 ablodan, sd=28 ve α =0.025 manidarlık düzeyinde okunan =2.048 dir. Gözlenen >ablo den. Bu sonuçlara göre, am öğrenme yaklaşımına uygun olarak düzenlenen günlük planlarla öğreim yapıldığında, öğrencilerin kavrama düzeyi erişilerinin anlamlı derecede yükselebileceği 0.025 manidarlık düzeyiyle söylenebilir. UYGULAMA DÜZEYĐ ERĐŞLERĐ Sosyal Bilgiler dersinin, Osmanlı Devleinin kuruluşu üniesinin günlük ders planları am öğrenme yaklaşımına göre düzenlenmişir. Ünienin uygulama düzeyi hedeflerinin ne derece kazandırılıp kazandırılmadığını es emek için kullanılan ön es/son es uygulama düzeyi puanları Tablo III-3 de verilmişir. 19
Đzze GÖRGEN Tablo III-3 Uygulama Düzeyi ve Erişi Tam Puan X S x Hesaplanan Tablo Ön 5 1.586 1.119 Son 5 1.448 1.213 0.528 2.048 Tablo III-3 de görüldüğü gibi 29 öğrencinin ön es uygulama puanları oralaması X ö =1.586 dır. Aynı öğrencilerin son es uygulama puanları oralaması X s =1.448 dir. Öğrencilerin ön es, son-es uygulama düzeyindeki puanları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı esi ile yoklanmışır. Gözlenen =0.528 dir. Tablodan, sd= 28, α= 0.025 manidarlık düzeyinde okunan =2.048 dir. Hesaplanan değeri ablodan okunan değerinden küçük çıkmışır. Bu sonuca bakılarak denilebilir ki; am öğrenme yaklaşımına göre düzenlenen günlük ders planı ile dersin işlenmesi öğrencilerin uygulama düzeyi erişilerinde ekili değildir. Uygulanma düzeyi erişileri anlamlı derecede yükselmeyebilir. TOPLAM ERĐŞĐ DÜZEYĐ Tam öğrenme yaklaşımına göre düzenlenen günlük ders planları, Sosyal Bilgiler dersi, Osmanlı Devleinin Kuruluşu üniesinin öğreiminde kullanılmışır. Ünienin hedeflerinin ne derecede kazandırılıp kazandırılmadığını es emek için kullanılan ön es/son es Toplam erişi düzeyi puanları Tablo III-4 de verilmişir. Tablo III-4 Toplam Düzey ve Erişi Tam Puan X S x Hesaplanan Tablo Ön Son 20 8.966 3.224 20 12.069 3.731 5.797 2.048 Tablo III-4 de görüldüğü gibi 29 öğrencinin ön es oplam erişi puanlarının oralaması Xö=8.966 dır. Aynı öğrencilerin son es oplam erişi puanlarının oralaması X s =12.069 dur. Öğrencilerin ön es- son es oplam 20
Tam Öğrenme Modeline Göre Düzenlenen Sosyal Bilgiler Dersi Günlük Planının Öğrenci Erişisine Ekisi erişileri arasında anlamlı bir fark olup olmadığı esi ile yoklanmışır. Gözlenen =5.797 dir. Tablodan okunan =2.048 dir. Gözlenen değeri ablodan okunan değerinden büyükür. Bu verilere bakılarak, am öğrenme yaklaşımına göre hazırlanana günlük ders planları öğrencilerin oplam erişi düzeylerini anlamlı derecede yükselilebileceği söylenebilir. YORUM VE ÖNERĐLER 1- DENENCE: Tam öğrenme yaklaşımına uygun olarak dersin işlenmesi öğrencilerin bilgi düzeyi erişilerini yükselmişir. Veriler denenceyi doğrulamakadır ve denence kabul edilmişir. Bu sonuç söyle yorumlanabilir: Tam öğrenme yaklaşımına uygun olarak hazırlanan günlük ders planı bilgi düzeyindeki davranışları öğrenciye kazandırmada ekilidir. Çünkü öğremen günlük planda neyi nasıl anlaacağını açıkça belirmişir. Öyle ki bu plana göre ilk kez ders anlaan bir kimse bile bunu açıkça görebilir. Planda da belirildiği gibi derse başlamadan önce, öğrencinin ön bilgileri, ilgisi ve güdülenmişliği, sapanmış, daha sonra öğreim bu özellikler gözönüne alınarak düzenlenmişir. Bloom un yapığı araşırmada; bilişsel giriş davranışları, başarıda gözlenen varyansın.50 sini, duyuşsal giriş özellikleri.25 ini; her ikisi birlike ise koşulduğunda 65 ini açıklayabilmekedir diyerek bu sonucu deseklemekedir (Bloom,1976:169). Düzenlenen programlarda, bilgi basamağındaki davranışları kazandırıcı eğiimsel yaşanılar sıralanırken, önce konuya öğrencilerin dikkai çekilmiş bu amaçla dramaizasyon ekniğine başvurularak öğrenci kaılımı da sağlanmışır. Ders boyunca hangi davranışların kazanılacağı söylenerek ön örgüleyici sunulmuş ve ipucu verilmişir. Üniedeki kavramların sayısı yediyi geçmemiş ve öğrencilerin kavramlarla ilgili davranışları ekrarlaması zorlaşırılmamışır. Đlköğreim 4. ve 5. sınıflarda bir üniede zorunlu olmadıkça yedi kavramdan fazlasına yer verilmemelidir ilkesine uygunluk da planda gözlenmekedir. Bilgi basamağındaki davranışları kazandırmada en uygun yönem olan düz anlaım yönemi uygulanarak kavram, olgu ve ilkeler önce öğremen arafından haria, arih şeridi gibi araç-gereçlerin üzeride ipucu vererek somu örneklerle kolaydan zora doğru, ön şar oluşlarına göre sunulmuş, anlaşılamayan yerler ekrar anlaılıp yeni örnekler verilmişir. Daha sonra öğrencilere önceden sapanan sorular sorulmuş en az 5 öğrenciye cevap hakkı verilmiş doğru cevaplayanlara pekişireç verilmişir. Yanlış ve eksik cevaplara ceza verilmemiş, dönüler verilerek düzelme yapılması sağlanmışır. Ekinlikler sonunda dramaizasyon, örnek olay eknikleri kullanılarak öğrenci kaılımı en üs düzeyde sağlanmışır. Günlük ders planında yer alan bu ekinliklerle ilgili bir araşırmada Bloom, ipucu, dönü-düzelme, öğrenci kaılganlığı, pekiçireç ile öğrenci başarısı arasında anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşmışır (Bloom,1976:125). Sonucun anlamlı olmasında, öğrencinin bilişsel giriş davranışları, duyuşsal giriş özelliklerinin ders başlamadan önce dikkae alınması, ipucu, 21
Đzze GÖRGEN dönü-düzelme, pekişireç, öğrenci kaılganlığına yer verilmesi, işe koşulan öğreme-yönem ve eknikleri, somuan soyua, örneklerle desekleme, gibi öğreim ilkelerine uygun davranışlar ekili olmuş olabilir. 2. DENENCE: Tam öğrenme yaklaşımına uygun olarak dersin işlenmesi öğrencilerin kavrama düzeyi erişilerini yükselmişir. Veriler denenceyi doğrulamakadır ve denence kabul edilmişir. Bu sonuç şöyle yorumlanabilir: Tam öğrenme yaklaşımına uygun olarak hazırlanan günlük ders planı kavrama düzeyi davranışlarını öğrenciye kazandırmada ekilidir. Kavrama düzeyine davranışların kazandırılması öğrencinin derse ekin kaılımı ile doğru oranılıdır. Bu nedenle öğrencinin eğiimsel yaşanıya ekin kaılımı sağlanmalıdır. Öğrencinin sınıfa ekileşim içinde olması kaılım için zorunlu şarır ancak yeer şar değildir, aynı zamanda ekin bir dikka ve iina ile öğrenci sınıf içi ekinliklere yönelilmelidir. Ancak o zaman yaşanı yoluyla öğrenme sağlanabilir. Bu amaçla dersin giriş bölümünde ve gerekiği anlarda dikka çekmek amacıyla, ilginç olay, anılar anlaılmış ve arihi olaylar dramaize edilerek öğrencinin ekin kaılımı sağlanmışır. Öğrencinin düzeyine uygun, hedef ve davranışlarla ilgili sorular eğiim durumunda neden, niçin, nasıl, sonuçları nedir, gibi gerekçeli sunulmuşur. Ayrıca bu sorular ve söz hakkı arışmalarda sınıfa adil olarak dağıılmışır. Yanlış ve eksik cevaplara öğremen yanı vermemiş ipuçları kullanarak sınıfa buldurmuşur. Bu durum Sönmez in dönü-düzelme, pekiçireç işlemleri yeri geldiğinde eğiim durumunda kullanılmalıdır görüşüyle de deseklenmişir (Sömez,1985:145-160). Bilişsel alanın kavrama düzeyinde en ekin yönem güdümlü arışmadır(sönmez, 1985:219). Bu amaçla günlük ders planında öğremen güdümlü arışma yönemini uygulayarak açık uçlu sorular sorarak ana ve yardımcı nokalara yönlendirerek öğrencilerin kavrama düzeyi davranışları oraya çıkarmalarını sağlamışır. Dramaizasyonların ardından arışma açılmış ve neden? Niçin? gibi sorular sorulmuş benzer ve farklı fikirler oraya çıkmış öğrenciler bu fikirler arasında ilişkiler kurarak kendi düşüncelerini desekleme ve eleşirel düşünmeleri hedeflenmişir. Bulgular bölümünden de anlaşılacağı gibi, öğrenciler konudaki nedenleri, niçinleri, olası sonuçları ahmin emeyi ölçen değişik soruları cevaplamışlar ve kavrama düzeyi erişileri anlamlı derecede yükselmişir. Öğrenciler kendi görüşlerini sunarak, diğer görüşleri dinlemiş daha sonra eleşiri geirmişir. Son olarak da sınıfça sorunun doğru çözümü için orak bir karar varılmışır. Tüm bu öğrenci kaılımına dönük ekinlikler kavrama düzeyi davranışlarının kazandırılmasında ekilidir. Tam öğrenme modelinin bir öğesi de Öğrenci Kaılımı dır. Kaılma öğrencinin isendik davranışı kazanması için kendisine sağlanan ipuçları ile belli bir düzeyde açık ve örük şekilde ekileşmesi ve bu çabayı davranışı kazanıncaya kadar devam eirmesidir 22
Tam Öğrenme Modeline Göre Düzenlenen Sosyal Bilgiler Dersi Günlük Planının Öğrenci Erişisine Ekisi (Bloom, 1976:119). Bu amaçla günlük planda öğrencinin kaılımını sağlayacak şekilde eğiim durumları düzenlenmişir. Sonucun anlamlı çıkmasına, öğrenci kaılganlığının sağlanması, öğreme yönem ve eknikleri, öğremenin uygun davranışı, ipucu kullanımı ekili olmuş olabilir. 3. DENENCE: Tam öğrenme yaklaşımına uygun olarak dersin işlenmesi öğrencilerin uygulama düzeyi erişilerini yükselmemişir. Veriler denenceyi yanlışlamışır ve denence re edilmişir. Bu sonuç şöyle yorumlanabilir: Tam öğrenme yaklaşımına uygun olarak hazırlanan günlük ders planı uygulama düzeyi davranışlarını öğrenciye kazandırmada ekili olmamışır. Uygulama düzeyinde davranışları ekilice kazandırmada işe yarayan yönemlerden biri de örnek olay yönemidir. Uygulama düzeyi davranışları kazandırırken de örnek olaylar sapamış ve uygulanmışır bunlar günlük planda görülebilir. Bu amaçla hazır örnek olay meni elde edilmişir. Bu mein sınıfa okunmuş ve meinle ilgili, siz olsaydınız nasıl davranırdınız? Neden? Niçin? soruları sorulmuşur. Sosyal Bilgiler dersinde, konuların soyu olması, bu konuda geçen kavram, olgu, ilkelerle öğrenci gerçek-yaşam arasında köprü kurmaka zorlanmış olabilir. Ayrıca, örnek olay meni ve yönemin uygulanışı öğrencilerin yeerli olgunluğa ulaşmadıkları, sınıfın kalabalık olması veya bir deneysel araşırmanın öğrenciler üzerindeki olumsuz ekisi nedeniyle öğrencilerin uygulama düzeyi erişilerinde, uygulanan plan ekili sonuç vermemişir. Örnek olay yönemi, kalabalık sınıflara uygulanamaz, mein öğrenci düzeyine uygun olmalıdır (Sönmez, 1985:247). Ayrıca ölçme aracında uygulama düzeyindeki davranışları ölçen es maddelerinin çeldiricilerinin iyi işlemediği söylenebilir. Sonucun anlamsız çıkmasına, örnek olay meninin ve uygulama biçiminin, sınıfın kalabalık olmasının, uygulama koşullarının, ölçme aracındaki ilgili maddelerin çeldiricilerinin iyi işlememiş olmasının ekisi olmuş olabilir. 4. DENENCE: Tam öğrenme yaklaşımına uygun olarak hazırlanan günlük ders planı öğrencilerin oplam erişi düzeylerinde ekilidir. Veriler denenceyi doğrulamışır ve denence kabul edilmişir. Bu sonuç şöyle yorumlanabilir: Toplam erişi, bilgi düzeyi, kavrama düzeyi ve uygulama düzeyinden oluşmakadır. Ders bir plan içinde aşamalı olarak işlenmişir. Yapılan isaisiksel işlemlerden de anlaşılacağı gibi sonucun anlamlı çıkması, am öğrenme yaklaşımı ile dersin işlenmesi oplam erişi düzeyini de yükselmekedir. Senemoğlu, aşamalılık ilişkisinin sıkı olmadığı kabul edilen bir derse yapığı araşırmada da sadece bilişsel giriş davranışlarındaki eksikliklerin amamlanmasının erişi düzeyini ve dersin öğreim dönemi boyunca meydana gelen öğrenme arışını anlamlı düzeyde yükseliğini belirlemişir (Akaran: Bilen, 1993:97). 23
Đzze GÖRGEN Öğrencilerin ön es oplam erişi puanlarının X=8.96 dır. Son es puanlarının X= 12.06 ya çıkmışır. Öğrencilerin ön es-son es oplam erişileri arasında anlamlı bir fark olup olmadığı esi ile yoklanmışır. Gözlenen =5.797, ablo =2.048 dir. Gözlenen hesaplanan değerinden büyükür. Bu verilere göre am öğrenme yaklaşımına uygun olarak hazırlanan planla ders işlenmesi oplam öğrenci erişilerini arırabilmekedir. ÖNERĐLER: 1. Tam öğrenme modeline uygun günlük ders planı ile ders işlenmesi öğrencilerin oplam erişilerini arırabilir. 2. Bu modele uygun planlı ekinliklere okullarda yer verilmelidir. 3. Bu amaçla Sosyal Bilgiler dersi program asarıları yeniden gözden geçirilebilir. 4. Uygulama düzeyinde davranışları kazandırıcı eğiim durumları ile sınama durumları düzenlenirken daha araşırıcı olarak davranılmalıdır. KAYNAKÇA BĐLEN, Mürüvve, (1983), Planda Uygulamaya Öğreim, Ankara: Sisem Ofse. BLOOM, Benjamin, (1976), Đnsan Nielikleri ve Okulda Öğrenme, (Çeviren Durmuş Ali Özçelik), Ankara: Milli Eğiim Basımevi. ERTÜRK, Selahain, (1982), Eğiimde Program Gelişirme, Ankara: Meeksan. KAPTAN, Saim, (1982), Bilimsel Araşırma Teknikleri ve Đsaisiksel Yönemler, Ankara: Tekışık. SÖNMEZ, Veysel, (1985), Program Gelişirmede Öğremen El Kiabı, Ankara: Anı Yayıncılık. SÖNMEZ, Veysel, (1994), Sosyal Bilgiler Öğreimi, Ankara: Pegenu Yayıncılık. SÖNMEZ, Veysel, (1997), Sosyal Bilgiler Öğreiminin Öğremen Kılavuzu, Ankara: Pegenu Yayıncılık. ---------------, (1980), Padişahlar Ansiklopedisi, I. Cil, Đsanbul: Tercüman Yayıncılık. 24