AHMET HAKAN ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. ZALA REGÜLATÖRÜ, HES (5,760 MW m / 5,184 MW e ) VE MALZEME OCAĞI PROJESİ NİHAİ ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU KASTAMONU İLİ, ARAÇ İLÇESİ, ARAÇ ÇAYI ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN FİRMA MGS PROJE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK TİCARET LTD.ŞTİ. ÇED RAPORU NİHAİ ÇED RAPORU ANKARA EKİM, 2010
PROJE SAHİBİNİN ADI AHMET HAKAN ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. ADRESİ Çukurambar Mah. 1459 Cad. 1465. Sok. No.5/2 Çankaya/ANKARA TELEFON VE FAKS NUMARALARI 0312 284 43 30 PROJENİN ADI ZALA REGÜLATÖRÜ, HES (5,760 MW m /5,184 MW e ) VE MALZEME OCAĞI PROJESİ PROJE BEDELİ 22.410.606 TL PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) KASTAMONU İLİ, ARAÇ İLÇESİ, ARAÇ ÇAYI Proje Alanı Koordinatları Aşağıdaki Tabloda Verilmiştir. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONU UTM Koordinatları Coğrafik Koordinat Datum ED-50 Datum WGS-84 Projeksiyon 6 derece Türü Derece.Kesir Elemanların sırası Sağa, yukarı Elemanların Enlem Ayıraç : sırası Boylam Sağa değeri Yukarı değeri 6 basamak.kesir 7 basamak. kesir Ayıraç : D.O.M. 33 Sağa değer Derece.kesir Zon 36 Yukarı değer Derece.kesir Regülatör Regülatör 525263,4057 4564820,5560 41,2327838 33,3010378 525254,8199 4564864,2200 41,2331774 33,3009371 525286,9529 4564871,5580 41,2332424 33,3013209 525295,9246 4564825,9310 41,2328312 33,3014260 Yükleme Havuzu Yükleme Havuzu 518500,9738 4564641,083 41,2313498 33,2203410 518430,9738 4564641,083 41,2313514 33,2195058 518430,9738 4564671,083 41,2316216 33,2195067 518500,9738 4564671,083 41,2316200 33,2203419 HES HES 518498,4738 4564205,128 41,2274229 33,220298 518498,4738 4564170,128 41,2271076 33,2202969 518433,4738 4564170,128 41,2271091 33,2195214 518433,4738 4564205,128 41,2274244 33,2195225 Çevirme Yapısı Çevirme Yapısı 523117,960 4565733,800 41,2410741 33,2754723 523191,460 4565768,290 41,2413827 33,2763507 523195,480 4565759,810 41,2413062 33,2763984
523122,280 4565725,470 41,2409989 33,2755235 Şantiye Tesisi Şantiye Tesisi 525051,89 4565165,30 41,2358957 33,298528 525106,18 4565161,52 41,23586 33,2991757 525113,53 4565124,49 41,2355262 33,2992619 525045,09 4565145,20 41,2357148 33,2984461 Hafriyat Depolama Alanı Hafriyat Depolama Alanı 525128,00 4565171,00 41,2359447 33,2994365 525221,00 4565190,00 41,2361129 33,300547 525473,00 4565201,00 41,2362041 33,3035546 525521,00 4565233,00 41,2364909 33,3041287 525592,00 4565241,00 41,2365607 33,3049762 525670,00 4565188,00 41,2360808 33,3059048 525545,00 4565114,00 41,2354182 33,3044101 525340,00 4565035,00 41,234713 33,3019606 525248,00 4565013,00 41,2345177 33,3008619 Kum-Çakıl Malzeme Ocağı Kum-Çakıl Malzeme Ocağı 524495.2426 4564913.327 41,233643 33,2918756 524706.9464 4564883.953 41,233372 33,2944005 524798.5187 4564875.456 41,2332927 33,2954929 524818.3676 4564727.367 41,2319581 33,2957237 524510.7242 4564728.847 41,2319808 33,2920529 Cebri Boru Cebri Boru 518466,2826 4564640,777 41,2313478 33,2199271 518465,9684 4564205,473 41,2274267 33,2199102 İletim Kanalı İletim Kanalı 525230,795 4564950,854 41,2339585 33,300654 525163,883 4565027,45 41,2346505 33,2998588 525094,447 4565107,017 41,2353694 33,2990335 525044,188 4565129,254 41,2355712 33,2984347 524994,855 4565105,031 41,2353546 33,297845 524953,431 4565053,582 41,2348924 33,2973486 524915,933 4565030,687 41,2346873 33,2969002 524872,436 4565036,876 41,2347444 33,2963814 524737,917 4565107,952 41,2353888 33,2947791 524701,525 4565119,001 41,2354894 33,2943453 524459,053 4565144,173 41,2357235 33,291453 524420,336 4565128,812 41,2355863 33,2909904 524391,295 4565095,155 41,235284 33,2906425 524352,369 4565079,816 41,235147 33,2901774 524125,182 4565104,477 41,235376 33,2874674 524084,096 4565095,212 41,2352937 33,2869768 524034,355 4565064,596 41,2350194 33,286382 523967,416 4565063,873 41,2350149 33,2855832 523899,21 4565103,849 41,235377 33,2847709 523838,329 4565123,69 41,2355575 33,2840452 523409,368 4565166,71 41,2359575 33,2789282 523377,174 4565161,735 41,2359137 33,2785438 523319,187 4565136,765 41,2356904 33,2778509 523293,595 4565134,368 41,2356696 33,2775454 523273,55 4565148,034 41,2357932 33,2773068 523263,702 4565173,71 41,2360248 33,2771902 523263,504 4565227,148 41,2365062 33,2771899 523267,611 4565255,845 41,2367645 33,27724 523309,728 4565376,606 41,2378511 33,2777472 523317,689 4565435,794 41,238384 33,2778445 523301,958 4565671,244 41,2405053 33,2776657 523267,95 4565724,124 41,2409826 33,2772619 523172,599 4565775,534 41,2414485 33,2761259 523151,428 4565779,889 41,2414883 33,2758734 523128,86 4565767,449 41,2413769 33,2756037 523121,065 4565747,751 41,2411997 33,2755099 523102,972 4565516,376 41,239116 33,2752852 523087,905 4565477,843 41,2387694 33,275104 523073,537 4565438,246 41,2384131 33,274931 523023,119 4565370,858 41,2378075 33,2743268 522984,13 4565296,746 41,237141 33,2738588 522959,977 4565246,989 41,2366935 33,2735687 522919,59 4565212,942 41,236388 33,2730855 522867,258 4565220,127 41,2364542 33,2724613 522794,358 4565265,312 41,2368633 33,271593
522767,217 4565276,998 41,2369693 33,2712696 522584,692 4565323,798 41,237396 33,2690933 522380,34 4565377,354 41,2378841 33,2666567 522261,46 4565389,72 41,2379987 33,2652385 522241,006 4565399,127 41,238084 33,2649948 522230,514 4565419,047 41,2382637 33,2648703 522222,997 4565466,415 41,2386906 33,2647823 522209,046 4565489,466 41,2388986 33,2646166 522179,945 4565496,282 41,2389608 33,2642696 522157,116 4565476,564 41,2387838 33,2639965 522138,347 4565439,372 41,2384493 33,2637712 522119,115 4565418,706 41,2382637 33,2635409 522095,273 4565417,204 41,2382508 33,2632563 522051,15 4565430,15 41,2383687 33,2627303 522031,48 4565444,938 41,2385024 33,2624961 522026,406 4565469,019 41,2387194 33,2624364 522040,021 4565558,163 41,2395221 33,2626021 522023,488 4565593,425 41,2398401 33,2624061 521999,125 4565595,018 41,2398552 33,2621154 521984,178 4565591,373 41,2398227 33,2619369 521802,979 4565457,033 41,2386175 33,2597697 521773,522 4565451,235 41,2385661 33,259418 521750,41 4565470,395 41,2387393 33,2591429 521649,011 4565688,383 41,2407056 33,2579406 521627,784 4565706,313 41,2408677 33,2576879 521597,866 4565702,345 41,2408327 33,2573307 521581,608 4565678,841 41,2406214 33,2571359 521575,743 4565635,22 41,2402287 33,2570643 521565,944 4565616,039 41,2400562 33,2569467 521543,029 4565607,319 41,2399782 33,256673 521489,132 4565606,233 41,2399699 33,2560297 521457,11 4565588,814 41,2398138 33,255647 521425,089 4565530,151 41,2392862 33,2552628 521384,431 4565496,067 41,2389803 33,2547764 521331,054 4565498,938 41,2390076 33,2541396 521276,686 4565522,765 41,2392236 33,2534916 521239,221 4565537,162 41,2393543 33,253045 521211,431 4565537,323 41,2393565 33,2527134 521192,302 4565521,56 41,239215 33,2524846 521188,392 4565498,185 41,2390045 33,2524371 521206,58 4565430,211 41,2383918 33,2526518 521249,49 4565363,978 41,237794 33,2531615 521251,668 4565349,259 41,2376614 33,253187 521251,668 4565334,109 41,2375249 33,2531865 521242,487 4565320,691 41,2374043 33,2530765 521233,504 4565311,39 41,2373207 33,2529689 521159,414 4565286,951 41,2371025 33,252084 521116,43 4565288,65 41,237119 33,2515711 521085,003 4565317,594 41,2373805 33,2511971 521061,197 4565360,688 41,2377693 33,2509145 521039,396 4565375,902 41,2379069 33,2506548 521009,676 4565373,515 41,2378862 33,2503001 520957,09 4565335,528 41,2375454 33,2496713 520906,039 4565322,174 41,2374264 33,2490616 520866,494 4565347,764 41,2376579 33,2485906 520810,42 4565428,018 41,2383823 33,2479242 520755,929 4565457,726 41,2386513 33,2472749 520699,631 4565433,996 41,238439 33,2466023 520668,723 4565398,761 41,2381224 33,2462323 520640,043 4565382,483 41,2379765 33,2458895 520518,514 4565359,764 41,2377749 33,2444385 520479,218 4565343,969 41,2376336 33,243969 520331,632 4565282,693 41,2370854 33,2422058 520307,677 4565265,468 41,2369308 33,2419194 520293,77 4565253,974 41,2368276 33,2417531 520269,148 4565223,524 41,236554 33,2414582 520246,208 4565202,074 41,2363613 33,2411838 520211,935 4565180,387 41,2361668 33,2407741 520144,972 4565165,281 41,2360324 33,2399745 520113,321 4565150,647 41,2359014 33,2395964 520018,445 4565075,888 41,2352303 33,2384618
PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN /ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORU SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL) 519958,287 4565054,889 41,2350427 33,2377432 519729,311 4565040,815 41,2349215 33,2350105 519719,239 4565041,653 41,2349293 33,2348903 519630,574 4565091,188 41,2353777 33,2338339 519557,325 4565213,127 41,2364778 33,2329637 519520,75 4565244,609 41,2367623 33,2325283 519473,683 4565239,158 41,2367143 33,2319665 519439,657 4565202,633 41,2363861 33,2315593 519389,67 4565041,696 41,2349376 33,2309577 519365,122 4565009,171 41,2346453 33,2306637 519326,889 4565002,57 41,2345867 33,2302073 519297,639 4565025,203 41,2347913 33,229859 519268,365 4565078,942 41,235276 33,2295114 519195,017 4565138,497 41,2358142 33,228638 519102,986 4565135,196 41,2357867 33,2275397 519033,128 4565067,308 41,2351768 33,226704 519004,175 4564999,204 41,234564 33,2263564 518976,806 4564859,901 41,2333099 33,2260255 518938,994 4564707,351 41,2319366 33,2255695 518917,737 4564670,579 41,2316059 33,2253148 518876,683 4564654,547 41,2314624 33,2248244 518500,974 4564656,209 41,2314861 33,2203415 ÇED Yönetmeliğindeki Yeri: Madde 7. (b) Seçme Eleme Kriterlerine tabi olup "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir" kararı verilen projeler Sektörü: Enerji Alt Sektörü: 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı ÇED Yönetmeliğinde, Ek-II Seçme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesinde (Madde-28) Kurulu gücü 0,5 MW ve üzeri olan nehir tipi santraller MGS Proje Müşavirlik Mühendislik Ticaret Ltd. Şti. Şehit Cevdet Özdemir Mahallesi, 1351. (203) Sokak, No:1/7, Çankaya-ANKARA Tel: 0.312.479 84 00 Faks: 0.312.479 84 99 /10/2010
İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... i ŞEKİLLER DİZİNİ... vi TABLOLAR DİZİNİ... vii EKLER DİZİNİ... x BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE AMACI... - 1 - BÖLÜM II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... - 10 - II.1. Projenin Yeri (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan proje yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı onanlı Çevre Düzeni Planı ve İmar Planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi)... - 10 - II.2. Proje (Regülatör-HES-Malzeme Ocakları) Kapsamındaki Ünitelerin Konumu, İletim Kanalları, Hidroelektrik Santral Ünitesi İle İlgili Bina ve Tesisler, Teknik Altyapı Üniteleri, İdari ve Sosyal Üniteler, Varsa Diğer Üniteler, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Bu Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı veya Kroki Üzerinde Gösterimi, Diğer Tekniklerle Temsili Resim veya Maket Benzeri Gösterimler, Proje Kapsamında Yeralan Geçici ve Nihai Depolama Alanlarının, İnşa Edilecek Baraj Sahası İçinde Gerçekleştirilecek Olan İnşaat Alanının ve Maden Kanuna Göre Açılacak Olan Taş, Kum, Çakıl vb. Ocaklarının 1/25.000, 1/5000 ve/veya 1/1000 lik Haritalar Üzerinde Gösterimi... - 18 - BÖLÜM III. PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI... - 25 - III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları... - 25 - III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu... - 25 - III.3. Projenin Fayda Maliyet Analizi... - 26 - III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri... - 27 - III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin Zaruri Olan ve Proje Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Projeleri... - 27 - III.6. Kamulaştırma, Yeniden Yerleşim... - 28 - III.7. Diğer Hususlar... - 28 - BÖLÜM IV: PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI... - 29 - IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (etki alanının nasıl ve neye göre belirlendiği açıklanacak ve etki alanı harita üzerinde gösterilecek.)... - 29 - IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı... - 31 - VI.2.1. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler... - 31 - IV.2.2. Jeolojik Özellikler (proje alanı ile malzeme ocaklarının jeolojik yapısının fiziko-kimyasal özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıklar altında incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000 lik jeolojik harita ve lejantı, bölge genelindeki kırık hatların, fayların haritada gösterilmesi ve proje alanına uzaklıklarının verilmesi )... - 39 - IV.2.3. Yeraltı ve Termal Su Kaynaklarının Hidrojeolojik Özellikleri (su seviyeleri, miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut ve planlanan kullanımı, faaliyet alanına mesafeleri ve debileri)... - 48 - IV.2.4. Yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrolojik ve Ekolojik Özellikleri... - 49 - i
IV.2.5. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri (İçme, kullanma, sulama suyu, su ürünleri istihsali, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer kullanımlar)... - 55 - IV.2.6. Tarım Alanları (tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon alanları) sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları)... - 57 - IV.2.7. Toprak Özellikleri ve Kullanım Durumu (toprağın fiziksel-kimyasal ve biyolojik özellikleri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, erozyon, toprağın mevcut kullanımı)... - 58 - IV.2.8. Orman Alanları (ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı, bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları)... - 62 - IV.2.9. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar)... - 63 - IV.2.10. İç Sulardaki (göl, akarsu) Canlı Türleri (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları)... - 66 - IV.2.11. Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi. Projeden ve Çalışmalardan Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında) Arazide Yapılacak Flora Çalışmalarının Vejetasyon Döneminde Gerçekleştirilmesi ve Bu Dönemin Belirtilmesi... - 68 - IV.2.12. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri)...... - 90 - IV.2.13. Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri)... - 92 - IV.2.14. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.)... - 92 - IV.2.15. Proje Yeri ve Etki Alanının Hava, Su, Toprak ve Gürültü Açısından Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi... - 93 - IV.2.16. Diğer Özellikler... - 94 - IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri... - 95 - IV.3.1. Ekonomik Özellikler (Yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöresel işgücünün bu sektörlere dağılımı, sektörlerdeki mal ve hizmet üretiminin yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler )... - 95 - IV.3.2. Nüfus (yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus artış oranları, ortalama hane halkı nüfusu, diğer bilgiler)... - 96 - IV.3.3. Gelir (yöredeki gelirin iş kollarına dağılımı, iş kolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir)... - 96 - IV.3.4. İşsizlik (yöredeki işsiz nüfus ve faal nüfusa oranı)... - 97 - IV.3.5. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (eğitim, sağlık, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu)... - 97 - IV.3.6. Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları (yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, konutlar, turizm alanları vb.)... - 98 - IV.3.7. Diğer Özellikler... - 98 - ii
BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV DE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER... - 99 - V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler (regülatör, HES, malzeme ocakları dahil)... - 99 - V.1.1. Arazinin Hazırlanması İçin Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Miktarı, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum vb. Maddelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler... - 99 - V.1.2. Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli, Toksik ve Kimyasal Olanların Taşınımları, Depolanmaları ve Kullanımları, Bu İşler İçin Kullanılacak Aletler ve Makineler, İletim Kanalı Çalışmalarının, Patlatmaların Yeraltı Su Kaynaklarına Etkileri ve Alınacak Önlemler... - 100 - V.1.3. Taşkın Önleme ve Drenaj İşlemleri... - 101 - V.1.4. Proje Alanı İçindeki Su Ortamlarında Herhangi Bir Amaçla Gerçekleştirilecek Kazı, Dip Taraması vb. İşlemler Nedeni İle Çıkarılacak Taş, Kum, Çakıl ve Benzeri Maddelerin Miktarları, Nerelere Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları... - 103 - V.1.5. Proje Dolaysıyla Açılacak Olan Taşocağı, Kum Ocağı, Kil Ocağı Gibi Malzeme Ocaklarının Sayısı, Ocakların Alan Büyüklükleri, İşletme Alan Büyüklükleri ve Koordinatları, Yıllara Bağlı Planlanan Üretim Miktarları, Uygulanacak Üretim Yöntemleri, Ocakların Başlangıç ve Nihai Durumlarının İmalat Haritaları Üzerinde Gösterimi... - 103 - V.1.6. Malzeme Ocaklarında Patlatma İşleminin Ne Şekilde Yapılacağının Açıklanması, Patlatma Paterni, Bir Atımda Kullanılacak Patlayıcı Madde Miktarı, Taşınımları, Depolanmaları ve Kullanımları, Hava Şoku ve Kaya Fırlamaları Hesaplarının Yapılarak Etkilerinin Değerlendirilmesi, Patlatmaların İçmesuyu Kaynaklarına ve Yerleşim Yerlerine Etkileri ve Alınacak Önlemler... - 107 - V.1.7. Malzeme Ocaklarında Üretim Miktarlarının Çalışma Süreleri (gün-ay-yıl), Nakliye Güzergahları, Ulaşım Altyapısı Planı, Altyapının İnşası İle İlgili İşlemler, Kullanılacak Makine Ekipmanları... - 107 - V.1.8. İnşaat Esnasında Kırma, Öğütme, Yıkama-Eleme, Taşıma ve Depolama Gibi Toz Yayıcı İşlemler, Kümülatif Değerler, Hazır Beton Tesisi Kurulacak İse Etkileri ve Alınacak Önlemler. - 108 - V.1.9. Zemin Emniyetinin İçin Yapılacak İşlemler... - 110 - V.1.10. Arazinin Hazırlanması, İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür ve Sayıları, Kesilecek Ağaçların Bölgedeki Orman Ekosistemi Üzerine Etkileri, Ortadan Kaldırılacak Tabi Bitki Türleri ve Ne Kadar Alanda Bu İşlemlerin Yapılacağı, Fauna Üzerine Olabilecek Etkiler... - 110 - V.1.11. Arazinin Hazırlanması, İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri ve Tarım Ürün Türleri... - 113 - V.1.12. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Kadar Yapılacak İşlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Özellikleri, Oluşacak Emisyonlar... - 114 - V.1.13. Proje Kapsamında Kullanılacak Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarları, Su Temini Sistemi ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Oluşacak Atık Suların Cins ve Miktarları, Deşarj Edileceği Ortamlar... - 116 - V.1.14. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Meydana Gelecek Katı Atık Miktarı, Ne Şekilde Bertaraf Edileceği... - 119 - V.1.15. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yapılacak İşler Nedeni İle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Kümülatif Değerler, Malzeme Ocakları İçin Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne Göre Akustik Raporun Hazırlanması... - 123 - iii
V.1.16. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yerine Getirilecek İşlerde Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde ve Nasıl Temin Edileceği... - 126 - V.1.17. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Sürdürülecek İşlerden, İnsan Sağlığı ve Çevre İçin Riski ve Tehlikeli Olanlar... - 126 - V.1.18. Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, Bunun İçin Seçilecek Bitki ve Ağaç Türleri... - 128 - V.1.19. Proje Alanı ve Malzeme Ocakları Dahil Olmak Üzere Yeraltı ve Yerüstünde Bulunan Kültür ve Tabiat Varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli olan doğal değerlere) Olabilecek Etkilerin Belirlenmesi... - 129 - V.1.20. Diğer Özellikler... - 129 - V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Projeler, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler... - 130 - V.2.1. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Ünitelerde Üretilecek Mal ve/veya Hizmetler, Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları... - 130 - V.2.2. Su Tutulması Sonucu Su Kalitesine ve Su Ortamındaki Canlılara Olabilecek Etkiler, Göl Alanı Nedeniyle Mağdur Olan Köylerin Sorunlarının Nasıl Çözüleceği... - 136 - V.2.3. Su Tutulması İle Oluşabilecek İklim Değişikliği ve Bu Değişiklik Sonucu Bitki Örtüsü, Fauna, Habitat ve Biyotoplar Üzerine Olabilecek Etkiler... - 136 - V.2.4. Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Korunması Gereken Alanlar Üzerine Etkiler... - 136 - V.2.5. Suyun Temin Edileceği Kaynağın Kullanılması Sonucu Mansapta Olabilecek Değişimler (erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelişimi vb.)... - 137 - V.2.6. Kaynağa Ait Varsa Diğer Kullanım Şekilleri ve Etkileri... - 139 - V.2.7. Yeraltı ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Olabilecek Etkiler... - 140 - V.2.8. Projenin İşletilmesi Sırasında Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Sosyal/Teknik Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde, Nasıl Temin Edileceği... - 141 - V.2.9. İdari ve Sosyal Ünitelerde İçme ve Kullanma Amaçlı Suların Kullanımı Sonrasında Oluşacak Atık Suların Arıtılması İçin Uygulanacak Arıtma Tesisi Karakteristiği, Prosesinin Detaylandırılması ve Arıtılan Atık Suların Hangi Alıcı Ortamlara, Ne Miktarda, Nasıl Verileceği... - 141 - V.2.10. Konut, Sosyal ve İdari Tesislerden Oluşacak Katı Atık Miktar ve Özellikleri, Depolama/Yığma, Bertaraf İşlemleri, Bu Atıkların Nerelere ve Nasıl Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin ve Ne Şekilde Değerlendirileceği... - 142 - V.2.11. Proje Ünitelerinin İşletilmesi Sırasında Oluşacak Gürültünün Kaynakları ve Kontrolü İçin Alınacak Önlemler... - 145 - V.2.12. Orman Alanlarına Olabilecek Etki ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Tedbirlerin Tanımlanması...... - 146 - V.2.13. Diğer Özellikler... - 146 - V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri... - 147 - V.3.1. Proje ile Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal ve Teknik Altyapı Hizmetleri ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumlarında Değişiklikler vb.... - 147 - V.3.2. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi... - 147 - V.3.3. Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak Sosyal Etkilerin Değerlendirilmesi (proje alanı ve etki alanındaki tarım, hayvancılık, balıkçılık, arıcılık vb. faaliyetlere etkileri, projenin inşası ve işletme aşamasında çalışacak insanlar ile yerel halk ilişkileri, bunların insan yaşamı üzerine etkileri ve sosyo-ekonomik açıdan analizi, uygulamaya geçilecek sosyal sorumluluk projeleri)... - 149 - iv
BÖLÜM VI: İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER... - 150 - VI.1. Arazi Islahı... - 150 - VI.2. Regülatör, HES ve Malzeme Ocaklarında Yapılacak Arazi Islahı ve Reklamasyon Çalışmaları... - 150 - VI.3. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler... - 150 - BÖLÜM VII. PROJENİN ALTERNATİFLERİ... - 151 - BÖLÜM VIII. İZLEME PROGRAMI... - 153 - VIII.1. Faaliyetin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Faaliyetin İşletmesi ve İşletme Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı ve Acil Müdahale Planı... - 153 - VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri Başlığının İkinci Paragrafında Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program... - 156 - BÖLÜM IX. HALKIN KATILIMI... - 158 - BÖLÜM X. SONUÇLAR... - 160 - v
ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1. Hidroelektrik Santral Yapısı... - 2 - Şekil 2. Türkiye de Enerjinin Üretim Kaynaklarına Göre Dağılımı... - 6 - Şekil 3.a. Türkiye nin Hidroelektrik Potansiyel Gelişimi... - 9 - Şekil 3.b. Türkiye nin Hidroelektrik Potansiyel Gelişimi... - 9 - Şekil 4. Proje Alanı Bulduru Haritası... - 12 - Şekil 5. Proje Alanı Fotoğrafları... - 13 - Şekil 6. Proje Alanı Fotoğrafları... - 14 - Şekil 7. Proje Alanı Fotoğrafları... - 15 - Şekil 8. Proje Alanı Uydu Görüntüsü... - 16 - Şekil 9. Proje Alanı Uydu Görüntüsü... - 17 - Şekil 10. Proje Ünitelerinin Genel Vaziyet Planı... - 19 - Şekil 11. Batı Karadeniz Havzası Hidrometeoroloji Haritası... - 32 - Şekil 12. Uzun Yıllar Yağış Değerleri Grafiği... - 34 - Şekil 13. Sıcaklık Değerleri Grafiği... - 35 - Şekil 14. Ortalama Toprak Sıcaklığı Grafiği... - 36 - Şekil 15. Bağıl Nem Grafiği... - 36 - Şekil 16. Ortalama Rüzgar Hızı Grafiği... - 37 - Şekil 17. Esme Sayılarına Göre Rüzgar Gülü Grafiği... - 38 - Şekil 18. Ortalama Rüzgar Hızlarına Göre Rüzgar Gülü... - 38 - Şekil 19. Bölgeye Ait Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti (Kaynak: Barkurt, vd., 1990 dan değiştirilerek)... - 41 - Şekil 20. Kastamonu Depremsellik Haritası... - 45 - Şekil 21. Proje Alanı Çevresindeki Depremler (Kaynak: www.sayisalgrafik.com)... - 46 - Şekil 22. Diri Fay Haritası... - 47 - Şekil 23. Mevcut Durum İçin Zala Regülatörü Debi Süreklilik Eğrisi... - 52 - Şekil 24. Çevirme Yapısı Debi Süreklilik Eğrisi... - 52 - Şekil 25. Memba Gelişme Durumu İçin Zala Regülatörü Debi Süreklilik Eğrisi... - 55 - Şekil 26. Mansaptaki Araç-Balçıkhisar Köyü ve Bostan Mahallesi Sulama Tesisi Su Alma Yapısı...... - 57 - Şekil 27. Türkiye nin Biyocoğrafik Haritası... - 68 - Şekil 28. Proje Faaliyet Alanını İçeren Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğü Sınırlarındaki Vejetasyon Yapısı... - 72 - Şekil 29. Kastamonu İli Maden Haritası... - 91 - Şekil 30. Regülatör ve Taşkın Koruma Amaçlı Kapatma Seddesi Yeri... - 101 - Şekil 31. Taşkın Yenileme Hidrografı... - 102 - Şekil 32. Kum-Çakıl Malzeme Ocağı İş Akış Şeması... - 106 - Şekil 33. Proje Alanında Kalan Baltalık Orman Alanlarının Fotoğrafı... - 112 - Şekil 34. Proje Kapsamında Kullanılacak Arazilerin Dağılımı... - 113 - Şekil 35. İş Akım Şeması... - 131 - Şekil 36. Kapaklı Regülatör (Hamzalı Regülatörü)... - 132 - Şekil 37. Trapez Kesitli Kanal... - 133 - Şekil 38. Yükleme Havuzu... - 134 - Şekil 39. Cebri Boru... - 135 - Şekil 40. Hidroelektrik Santral Binası- Açık Şalt Sahası... - 135 - Şekil 41. Acil Müdahale Planı... - 156 - Şekil 42. Halkın Katılımına İlişkin Görüntüler... - 159 - vi
TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. Proje Kapsamında Önerilen Tesisler ve Proje Karakteristikleri... - 3 - Tablo 2. Türkiye de Yakıt Cinslerine Göre Enerji Tesislerinin Kurulu Gücü, Üretim Kapasitesi ve Kapasite Kullanım Oranları... - 5 - Tablo 3. Dünya ve Türkiye Hidroelektrik (HES) Potansiyeli... - 8 - Tablo 4. Ekonomik Olarak Yapılabilir HES Projelerinin Durumu... - 8 - Tablo 5. Proje Kapsamındaki Ünitelerin Koordinatları... - 20 - Tablo 6. Zala Regülatörü - HES ve Malzeme Ocağı Projesi Kapsamında Yer Alan Tesislerin Kapladığı Takribi Alanlar... - 24 - Tablo 7. Zala Regülatörü ve HES Projesinin Yatırım Bedeli Dağılımı... - 25 - Tablo 8. Zala Regülatörü ve HES Projesi Yıllık Giderler Tablosu... - 26 - Tablo 9. Zala Regülatörü ve HES Projesi Yenileme Tutarları Tablosu... - 26 - Tablo 10. Zala Regülatörü ve HES Projesi Gelir/Gider İç Karlılık Oranları... - 27 - Tablo 11. Araç Meteoroloji İstasyonu Yıllık Toplam Yağış Değerleri (mm)... - 33 - Tablo 12. Kastamonu Meteoroloji İstasyonu Toplam Yağış Değerleri... - 34 - Tablo 13. Araç Meteoroloji İstasyonu Aylık Ortalama Sıcaklık Değerleri ( C)... - 34 - Tablo 14. Kastamonu Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Değerleri... - 35 - Tablo 15. Kastamonu Meteoroloji İstasyonu Toprak Sıcaklıkları... - 35 - Tablo 16. Kastamonu Meteoroloji İstasyonu Bağıl Nem Değerleri... - 36 - Tablo 17. Kastamonu Meteoroloji İstasyonu Ortalama Rüzgar Değerleri... - 37 - Tablo 18. Kastamonu Meteoroloji İstasyonu Rüzgar Esme Sayıları... - 37 - Tablo 19. Kastamonu Meteoroloji İstasyonu Rüzgar Hız Verileri... - 38 - Tablo 20. Seçilen Depremlerin Kandilli Kayıtları... - 46 - Tablo 21. Seçilen Depremlerin USGS Kayıtları... - 47 - Tablo 22. Seçilen Depremlerin Büyüklük ve Sayıları... - 47 - Tablo 23. Araç İlçesi Sınırlarında Mevcut Olan Kuyu Bilgileri (DSİ XXIII. Bölge Müdürlüğü)... - 48 - Tablo 24. Zala Regülatör Yeri Aylık ve Yıllık Ortalama Debileri (m 3 /sn)... - 50 - Tablo 25. Çevirme Yapısı Aylık ve Yıllık Ortalama Debileri (m 3 /sn)... - 51 - Tablo 26. Memba Gelişmeli Durum Zala Regülatörü Aylık ve Yıllık Ortama Debileri (m 3 /sn)... - 54 - Tablo 27. Tarım Arazilerinin Kullanım Durumu (TÜİK, 2008)... - 57 - Tablo 28. Araç ilçesinde Yetiştirilen Tarım Ürünleri ve Üretim Miktarları (TÜİK, 2008)... - 57 - Tablo 29. Araç ilçesinde Yetiştirilen Sebze Ürünleri ve Üretim Miktarları (TÜİK, 2008)... - 58 - Tablo 30. Kastamonu-Araç ilçesinde Yetiştirilen Meyve Ürünleri ve Üretim Miktarları (TÜİK, 2008)..... - 58 - Tablo 31. Proje Alanı Arazi Kullanım Durumu ve Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfları... - 62 - Tablo 32. İşletme Şeflikleri Ormanlık Alan Verileri... - 62 - Tablo 33. Proje Alanı Meşçere Tipi... - 63 - Tablo 34. Araç Çayında Tespit Edilen Balık Faunası, Statüleri ve Korunma Durumları... - 66 - Tablo 35. Proje Alanı ve Etki Alnında Tespit Edilen Flora Türleri ve Koruma Durumları... - 74 - Tablo 36. Proje Alanında Saptanan Amphibia Türleri ve Korunma Durumları... - 84 - Tablo 37. Proje Alanında Saptanan Sürüngen Türleri ve Korunma Durumları... - 85 - Tablo 38. Proje Faaliyet Alanında Saptanan Kuş Türleri ve Korunma Durumları... - 86 - Tablo 39. Proje Alanında Saptanan Memeli Türleri ve Korunma Durumları... - 88 - Tablo 40. Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Yer Alan Sanayi ve Metalik Maden Rezervleri... - 90 - Tablo 41. Araç İlçesi Hayvancılık Verileri (TÜİK, 2008)... - 92 - Tablo 42. Araç İlçesine Ait Üretilen Hayvansal Ürünler ve Üretim Miktarları (TÜİK, 2008)... - 92 - vii
Tablo 43. Kastamonu İstasyonu Hava Kalitesi Ölçüm Değerleri (01.03.2009-24.03.2010)... - 93 - Tablo 44. Nüfus Bilgileri (TÜİK, 2008)... - 96 - Tablo 45. Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla-Cari Fiyatlarla / 2001-2003... - 96 - Tablo 46. Kastamonu İli ve Araç İlçesi Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (Milyon TL)... - 97 - Tablo 47. Proje Kapsamında Yapılacak Kazı Miktarı... - 99 - Tablo 48. Malzeme Ocağı Üretim Miktarları... - 100 - Tablo 49. Proje Taşkın Hesapları Sonucu... - 102 - Tablo 50. Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması İçin Sınır Değerler... - 109 - Tablo 51. Geçiş Döneminde Geçerli Olacak KVS Değerleri... - 109 - Tablo 52. Geçiş Döneminde Geçerli Olacak UVS Değerleri... - 109 - Tablo 53. Partikül Madde (PM) Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri... - 109 - Tablo 54. Çöken Toz Emisyonlarına Ait Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri... - 110 - Tablo 55. Arazi Kullanım Dağılımı... - 113 - Tablo 56. Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması İçin Sınır Değerler... - 115 - Tablo 57. İş Makinelerinin Yakıt Sarfiyatı ( Temsa Ürün Katalogları)... - 115 - Tablo 58. Motorin Özellikleri (Tüpraş)... - 115 - Tablo 59. Hesaplamalarda Kullanılan Emisyon Faktörleri (Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları,1991)... - 115 - Tablo 60. Evsel Nitelikli Atık Suların Bazı Tipik Özellikleri (Arceivala. S. J. 2002).... - 118 - Tablo 61. Proje Kapsamında Su Kullanım ve Atıksu Oluşum Miktarları... - 119 - Tablo 62. İnşaat Aşamasında Meydana Gelecek Atıkların Atık Kodları... - 123 - Tablo 63. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri... - 124 - Tablo 64. Proje Ünite Alanlarının En Yakın Yerleşim Birimine Uzaklığı ve Bu Mesafede Hesaplanan Gürültü Seviyelerinin Yönetmelik Sınır Değerleri İle Karşılaştırılması... - 124 - Tablo 65. İnşaatlarda Kazık Çakma ve Benzeri Titreşim Yaratan Operasyonların ve İnşaat Makinelerinin En Yakın Çok Hassas Kullanım Alanının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri (1 Hz- 80 Hz arasındaki frekans bantlarında)... - 125 - Tablo 66. Kaza Olabilirlik Tanımları ve Değer Aralıkları (Gürcanlı E., Müngen U., 2005)... - 127 - Tablo 67. Arazinin Hazırlanması Aşamasında Yapılacak Faaliyetler İçin Risk Analizi... - 128 - Tablo 68. İşletme Aşamasında Meydana Gelecek Atıkların Atık Kodları... - 145 - Tablo 69. Zala Regülatörü ve HES Projesi Çevresel Fayda/Maliyet Analizi... - 148 - viii
KISALTMALAR Bkz : Bakınız BOİ : Biyolojik Oksijen İhtiyacı BST : Basınçlı Su Testi ÇED : Çevresel Etki Değerlendirmesi db : Desibel DSİ : Devlet Su İşleri EİE : Elektrik İşleri Etüd İdaresi ENH : Enerji Nakil Hattı ERL : European Red List HES : Hidroelektrik Santral KOI : Kimyasal Oksijen İhtiyacı KVS : Kısa Vadeli Sınır Değeri Kw : Kilovaat kwh : Kilovat Saat MTA : Maden Teknik Arama R. G. : Resmi Gazete TL : Türk Lirası UVS : Uzun Vadeli Sınır Değeri YR : Sarı-Kırmızı ix
EKLER DİZİNİ EK-1. RESMİ BELGELER a) KASTAMONU İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ KARAR YAZISI b) PROJEYE ÖZEL ÇED RAPORU FORMATI c) SU KULLANIM ANLAŞMASI d) KASTAMONU İLİ METEOROLOJİK BÜLTENİ e) DSİ XXIII BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ GÖRÜŞÜ f) KÜLTÜR VARLIKLARI VE MÜZELER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GÖRÜŞÜ g) İL ÖZEL İDARESİ GÖRÜŞÜ h) DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GÖRÜŞÜ EK-2. 1/25.000 ÖLÇEKLİ GENEL VAZİYET PLANI EK-3. KASTAMONU İLİ 1/100.000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZENİ PLANI EK-4. PLAN VE KESİTLER EK-5. İŞ TERMİN PLANI EK-6. İÇ KARLILIK ORANLARI TABLOSU EK-7. ÇEVRE YÖNETİM PLANI EK-8. PROJE ALANI ETKİ ALANI HARİTASI EK-9. ŞİMDİKİ ARAZİ KULLANIM HARİTASI EK-10. SULAMA TESİSLERİNİ VE SULAMA ALANLARINI GÖSTERİR HARİTA EK-11. AKIM DEĞERLERİ EK-12. PROJE ALANI JEOLOJİ HARİTASI EK-13. HAVZA GELİŞİM PLANI HARİTASI EK-14. KUM-ÇAKIL MALZEME OCAĞI İMALAT HARİTASI EK-15. TOZ EMİSYON HESAPLAMARI EK-16. GÜRÜLTÜ HESAPLAMALARI VE AKUSTİK RAPOR EK-17. SIZDIRMAZ FOSSEPTİK PLANI EK-18. SOSYAL ETKİ RAPORU EK-19. PROJE ALANI MEŞÇERE HARİTASI VE ORMAN İNCELEME DEĞERLENDİRME FORMU EK-20. SU HAKLARI RAPORU x
BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE AMACI (Proje Konusu Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri) 1.a) Proje Konusu Faaliyetin Tanımı AHMET HAKAN ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. tarafından yapımı planlanan Zala Regülatörü ve 5,76 MW kurulu gücündeki Hidroelektrik Santral (HES) Projesi; Kastamonu ili, Araç İlçesi, Araç Çayı üzerinde yer almaktadır. Zala Regülatörü ve 5,76 MW lık HES projesi sadece enerji üretimini amaçlayan bir proje olup, proje kapsamında yapımı önerilen tesisler; 1) Talvegden yüksekliği 4,75 m ve toplam savak uzunluğu 44,50 m olan kapaklı (7 adet, 3 x 5,5 m ebatlarında kapaktan oluşan) Zala Regülatörü, (yardımcı üniteleri (sualma yapısı, çakıl geçidi, çökeltim havuzu, balık geçidi, enerji kırıcı havuz) 2) Proje debisi 1,17 m 3 /s olan dolu gövdeli Çevirme Yapısı, 3) 9.950 m uzunluğunda, 3,4 m taban genişliğinde, 1,8 m su yüksekliğinde, 0,0003 eğimli, trapez kesitli iletim kanalı, 4) 64,6 m uzunluğuna, 9 m genişliğinde ve 8,5 m derinliğinde yükleme havuzu, 5) 315 m uzunluğunda 2,05 m iç çapında cebri boru, 6) İki adet 2880 kw (2,88 MW) güce sahip Francis türbin içeren santral binası, 7) Santral binası içerisinde şalt odası, Ayrıca proje kapsamında gerekli olacak geçirimli filtre malzemenin ve beton agrega malzemenin temini amacıyla bir adet kum-çakıl malzeme ocağı, personel için bir adet şantiye tesisi ve hafriyat atıklarının geçici depolanması için bir adet geçici hafriyat depolama alanı işletilecektir. Proje kapsamında inşa edilecek HES, Kurulu güç açısından Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Ek-2 Seçme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesinde (28) Kurulu gücü 0,5 MW ve üzeri olan nehir tipi santraller sınıfında yer almaktadır. Bu doğrultuda söz konusu proje için Proje Tanıtım Dosyası hazırlanmış ve Kastamonu İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne sunulmuştur. Kastamonu İl Çevre ve Orman Müdürlüğü söz konusu proje için ÇED Gereklidir kararı vermiştir (Bkz. EK-1(a)). Bu nedenle söz konusu proje için ÇED Başvuru Dosyası hazırlanarak Çevre ve Orman Bakanlığı na sunulmuş ve projenin Çevre ve Orman Bakanlığındaki ÇED Süreci başlatılmıştır. Halkın Katılımı süreci ardından 10.03.2010 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığında Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı nda belirlenen hususlarda dikkate alınarak 23.03.2010 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından verilmiş olan ÇED Raporu özel formatına uygun olarak ÇED Raporu hazırlanmıştır. ( Bkz. EK-1(b)) Yatırımcı firma olan AHMET HAKAN ELEKTRİK ÜRETİM A. Ş. raporda bundan sonra faaliyet sahibi olarak ifade edilecektir. -1 -
Zala Regülatörü ve 5,76 MW lık HES Projesi Fizibilite Raporu DSİ tarafından onaylanmış olup, DSİ ile yatırımcı firma arasında Su Kullanım Anlaşması İmzalanmıştır (Bkz. EK-1(c)). Araç Çayı üzerinde 612,00 m talveg kotunda planlanan Zala Regülatörü ile alınan sular, yaklaşık 9.950 m uzunluğundaki trapez kesitli iletim kanalı vasıtası ile yükleme havuzuna iletilecek ve yükleme havuzundan alınan su, 315 m uzunluğundaki cebri boru ile 558,00 m kuyruksuyu kotunda bulunan santral binasında yer alacak olan türbinlere gönderilecektir. Suyun potansiyel enerjisini mekanik enerjiye çeviren türbinler, generatörleri çevirecek ve generatörler de bu mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürecektir (Bkz. Şekil-1). HES in işletmeye geçmesiyle birlikte yılda ortalama 18,606 GWh elektrik enerjisi üretilecektir. Ancak projenin membaında, DSİ tarafından master plan aşamasında çalışmaları tamamlanan 649 m talveg ve 707 m kret kotundaki Araç Barajı, Araç Barajı nın membaındaki ve mansabındaki arazilerin sulanması için planlama çalışmaları devam eden Başköy Pompaj Sulaması ile Araç Vadisi Pompaj Sulaması Projeleri bulunmaktadır. Projenin membaında söz konusu projenin gerçekleşmesi durumunda yıllık ortalama elektrik enerjisi üretimi 16,976 GWh a düşecektir. Proje kapsamında üretilen elektrik şalt odasına iletilerek gerilim ayarlaması yapıldıktan sonra ulusal sisteme bağlanacaktır. Şalt odası, santral binası içerisinde kapalı tip olarak tesis edilecek ve burada elektrik enerjisini toplamaya veya dağıtmaya yarayan üniteler (ayırıcılar, kesiciler, baralar, transformatör vb.) bulunacaktır. Zala HES te üretilen enerji 6,0 MVA (6,3/34,5 kv) gücündeki trafo çıkışlarında düzenlenecek şalt panoları üzerinden iletilecektir. Zala HES te üretilen toplam enerji 3x3/0 Pigeon gerilimli hatla 10 km mesafedeki Araç Trafo Merkezi ne bağlanacaktır. Projenin inşaat aşamasının 2 yıl süreceği öngörülmekte olup, projenin İş termin planı EK-5 de, projesi kapsamında önerilen tesislerin detaylı bilgileri Bölüm V.2.1. de ve proje karakteristikleri Tablo 1 de verilmiştir. Kaynak. www.alternaturk.org Şekil 1. Hidroelektrik Santral Yapısı -2 -
Tablo 1. Proje Kapsamında Önerilen Tesisler ve Proje Karakteristikleri REGÜLATÖR ve İLETİM KANALI Drenaj Alanı (km 2 ) 1.032,40 Ortalama Debi (m 3 /s) 5,11 Ortalama Yıllık Toplam Akım (hm 3 ) 160,85 Q 25 Taşkın Debisi 270,55 Q 100 Taşkın Debisi (m 3 /s) 386,85 Q 500 Dolusavak Dizayn Debisi (m 3 /s) 512,33 Regülatör Tipi Kapaklı Kret Kotu (m) 616,75 Maksimum Su Kotu (m) 616,00 Normal Su Kotu (m) 615,00 Minimum Su Kotu (m) 613,98 Talveg Kotu (m) 612,00 İletim Yapısı Tipi (m) Trapez Kesitli Kanal İletim Yapısı Uzunluğu (m) 9.950 İletim Yapısı Eğimi 0,0003 ÇEVİRME YAPISI Drenaj Alanı (km 2 ) 107,59 Ortalama Debi (m 3 /s) 0,53 Ortalama Yıllık Toplam Akım (hm 3 ) 16,76 Q 25 Taşkın Debisi 60,40 Q 100 Taşkın Debisi (m 3 /s) 86,36 Q 500 Dolusavak Dizayn Debisi (m 3 /s) 114,37 Tipi Dolu Gövde Talveg Kotu (m) 612,00 HES Ortalama Debi (m 3 /s) 5,65 Ortalama Yıllık Toplam Akım (hm 3 ) 177,62 Santral Kuyruk Suyu Kotu (m) 558,00 Cebri Boru Çapı (m) 2,05 Cebri Boru Boyu (m) 315,0 Türbin Tipi FRANCIS Ünite Adedi 2 Bara Gerilimi (kv) 34,5 Enerji Nakil Hattı Kesiti 3 x 3 /0 PIGEON Enerji Nakil Hattı Uzunluğu (km) 10,00 Brüt Düşü (m) 57,00 Net Düşü (m) 53,46 Proje Debisi (m 3 /s) 12,35 Kurulu Güç (kw) 5.760 Firm Güç (kw) 116,4 Firm Enerji (kwh) 77.2 703,1 Sekonder Enerji (kwh) 17.834.075,1 Toplam Enerji (kwh) 18.606.778,2 YÜKLEME HAVUZU Maksimum Su Seviyesi (m) 612,07 Normal Su Seviyesi (m) 611,82 Minimum Su Seviyesi (m) 610,80 Uzunluk (m) 64,60 Genişlik (m) 9,00 Derinlik (m) 8,50 CEBRİ BORU Çap (m) 2,05 Uzunluk (m) 315,00 Et Kalınlığı (mm) 8,00 Maksimum Debi (m 3 /s) 12,35 İÇ İHTİYAÇ TRAFOSU Adedi 1 Kapasite (kva) 160 Giriş ve Çıkış Voltajları (kv) 34,5 / 0,4 DİZEL GENERATÖR -3 -
Adedi 1 Kapasite (kva) 50 TÜRBİN Miktarı İki (2) adet Tipi FRANCIS Nominal gücü 2.880 kw Max. Tek Türbin Debisi 6,175 m 3 /s Min. Tek Türbin Debisi 1,235 m 3 /s Dizayn net düşüsü 52,82 m Devir Sayısı 1000 d/dak GENERATÖRLER Miktarı İki (2) adet Tipi Yatay Milli Senkron Generatör Çalışma şekli Devamlı Kapasitesi (2.900+2.900) 5.800 kva Çıkış Voltajı 6,3 kv Frekansı 50 Hz Dönüş hızı 1000 d/dak Kaynak. Zala Regülatörü ve HES Fizibilite Raporu,2008 1.b) Projenin Ömrü Zala Regülatörü ve 5,76 MW lık HES projesinin inşaat aşamasının 2 yılda tamamlanacağı öngörülmektedir. Zala Regülatörü ve 5,76 MW lık HES projesinin ekonomik proje ömrü ise 50 yıl olarak öngörülmüştür. 1.c) Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri Enerji ve bu çerçevede elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın önemli bir göstergesidir. Kullanım kolaylığı, istenildiği anda diğer enerji türlerine dönüştürülebilmesi ve günlük hayattaki yaygınlığından dolayı bir ülkede fert başına enerji tüketimi, o ülkenin milli gelir seviyesinin ve dolayısıyla da kalkınma ve yaşam standardının bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Dünyanın diğer ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de gelişmeye bağlı olarak enerji ihtiyacı sürekli olarak artmaktadır. Dolayısıyla, enerji ihtiyacının kesintisiz, kaliteli, güvenilir ve ekonomik olarak çevreyi en az olumsuz etkileyecek şekilde karşılanması bir zorunluluk arz etmektedir. Sürdürülebilir gelişmenin sağlanabilmesi amacıyla temiz ve çevre dostu bir enerji kaynağı olan yenilenebilir enerji kaynaklarının maksimum düzeyde geliştirilmesi yoluyla değerlendirilmesi, özel öneme sahip bir husustur. Yenilenebilir enerji kaynaklarından en büyük öneme sahip enerji kaynağını hidroelektrik enerji teşkil etmektedir. Elektrik enerjisi üretiminde fosil, nükleer yakıtlı termik ve doğal gazlı santraller yanında hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve puant çalışma gibi iki önemli özelliği mevcuttur. Günün belirli saatlerinde artma ve azalma gösteren enerji talebini anında karşılayabilme ve taleplerin azalması halinde de devreden anında çıkabilme özelliğine sahip hidroelektrik enerji, diğer enerji üretim tesisleri arasında özel bir öneme sahiptir. Elektrik enerjisi tüketimi ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın en önemli göstergelerinden biridir. Bir ülkede kişi başına düşen elektrik enerjisi üretimi ve/veya tüketimi o ülkedeki hayat standardını yansıtması bakımından büyük önem arz etmektedir. 2008 yılında Türkiye de kişi başına yıllık elektrik tüketimi 3.000 kwh (kilovat saat) iken, dünya ortalaması 2.500 kwh, gelişmiş ülkelerde 8.900 kwh, Çin'de 827 kwh, ABD'de ise 12.322 kwh civarındadır. Ülkemizin ekonomik ve sosyal bakımdan kalkınmasının -4 -
sağlanması için endüstrileşme bir hedef olduğuna göre bu endüstrinin ve diğer kullanıcı kesimlerin ihtiyacı olan enerjinin, yerinde, zamanında ve güvenilir bir şekilde karşılanması gerekmektedir. Türkiye nin Enerji Kaynakları Türkiye de 1950 li yıllarda yılda sadece 800 GWh (gigavat saat) enerji üretimi yapılırken, bugün bu oran yaklaşık 256 misli artarak yılda 205.400 GWh e ulaşmıştır. 2008 yılı itibariyle, 42.359 MW (megavat) a ulaşan kurulu güç ile yılda ortalama olarak 246.974 GWh/yıl enerji üretimi mümkün iken; arızalar, bakım-onarım, işletme programı politikası, ekonomik durgunluk, tüketimde talebin azlığı, kuraklık, randıman vb. nedenlerle ancak 205.383 GWh/yıl enerji üretilebilmiştir. Yani kapasite kullanımı %68 olmuştur. Termik santrallerde kapasite kullanım oranı %87 iken hidroelektrik santrallerde %70 dir. 2008 yılı itibariyle, Türkiye nin enerji üretiminin %17 si yenilenebilir kaynak olarak nitelendirilen hidrolik kaynaklardan, %81 i ise fosil yakıtları olarak adlandırılan termik (doğal gaz, linyit, kömür, petrol gibi) kaynaklardan üretilmektedir. Son zamanlarda rüzgar ve jeotermal şeklinde alternatif kaynaklara önem verilmektedir. 2008 yılı itibariyle rüzgar ve jeotermal kaynaklardan enerji üretimimi, toplam enerji üretiminin içinde %2 ye ulaşmıştır. Nükleer enerji kullanımı için de çalışmalar yapılmaktadır. Türkiye de doğal gaz ve petrol rezervleri yok denecek kadar azdır. Bu sebeple Türkiye enerji ihtiyacını karşılamak için, doğal gaz, petrol, hatta kömür ihraç etmek zorundadır. Son yıllarda hem evlerde hem de sanayide doğal gaz kullanımı hızlı bir tırmanışa geçmiştir. Endüstrinin artan enerji ihtiyacı için doğalgaz ile çalışan güç santralleri kurulmuştur. Bundan dolayı, toplam enerji üretiminde hidroelektriğin payı azalırken, termik santrallerden üretilen enerjinin payı yükselmiştir (Kaynak. www.dsi.gov.tr.). Tablo 2. Türkiye de Yakıt Cinslerine Göre Enerji Tesislerinin Kurulu Gücü, Üretim Kapasitesi ve Kapasite Kullanım Oranları Enerji Kaynağı 2007 yılı 2008 yılı Kurulu Güç (MW) Ortalama Üretim Kapasitesi GWh Gerçek Üretim Kapasitesi GWh Kapasite Kullanımı (%) Kurulu güç (MW) Ortalama Üretim Kapasitesi GWh Gerçek Üretim Kapasitesi GWh Kömür+Linyit 10.197 66.899 53.431 80 10.534 69.107 53.873 78 Petrol+Motorin LPG + Nafta 2.471 16.119 6.527 40 2.551 16.642 14.809 89 Doğal Gaz 14.560 108.853 95.025 87 14.302 106.919 99.863 93 Diğer 43 313 214 68 43 313 204 65 Termik Toplam 27.271 192.183 155.196 81 27.430 193.297 168.748 87 Jeotermal Rüzgar Gücü 169 620 511 82 730 2.675 1.104 41 Hidroelektrik 13.395 48.112 35.851 75 14.199 51.001 35.532 70 TOPLAM 40.836 240.919 191.555 80 42.359 246.974 205.383 83 Kaynak. www.dsi.gov.tr. Kapasite Kullanımı (%) -5 -
Kaynak. www.dsi.gov.tr. Şekil 2. Türkiye de Enerjinin Üretim Kaynaklarına Göre Dağılımı Avrupa Birliği Topluluğu enerji politikalarında yeşil enerjiye (hidroelektrik, rüzgar, güneş ve biokütle) büyük önem vermiştir. Bu durumda, Türkiye de yürürlükte bulunan enerji politikaları ve ilgili yasal mevzuat ile Avrupa Birliği mevzuatı arasındaki farklılıkların giderilmesi zorunlu hale gelmiştir. Sonuç olarak Türkiye deki toplam enerji üretiminde hidroelektrik enerjinin payı artırılmalıdır. Çeşitli enerji kaynakları içerisinde hidroelektrik enerji santralleri çevre dostu olmaları ve düşük potansiyel risk taşımaları nedeniyle tercih edilmelidir. Hidrolik kaynaklardan üretilen enerjinin en büyük özelliği ise doğada bulunması ve dolayısıyla yakıt masraflarının olmamasıdır. Ayrıca çevreye zararlı sera gazı etkisinin olmaması uzun yıllar kullanılmasına rağmen kirlilik oluşturmamaktadır. Hidroelektrik santrallerin; akarsularla oluşan erozyonun önlenmesinde, önemli bir faydası vardır. Türkiye deki akarsuların eğimi fazla olduğu için akarsular yoluyla erozyon ciddi tehlike arz etmektedir. Hidroelektrik santraller amacıyla yapılan barajlar ve bentler suyun hızını keserek erozyonu önemli ölçüde durdurabilmektedir. Ayrıca hidroelektrik santraller ani talep değişimlerine cevap verebilmektedir. Bu nedenle ülkemizde de pik santral olarak kullanılmaktadır. Hidroelektrik Santralar, çevreyle uyumlu, temiz, yenilenebilir, pik talepleri karşılayabilen, yüksek verimli (% 90 ın üzerinde), yakıt gideri olmayan, enerji fiyatlarında sigorta rolü üstlenen, uzun ömürlü (maksimum 200 yıl), yatırımı geri ödeme süresi kısa (5-10 yıl), işletme gideri çok düşük (yaklaşık 0,2 cent/kwh), dışa bağımlı olmayan yerli bir kaynaktır. Türkiye nin Hidroelektrik Potansiyeli Bir akarsu havzasının hidroelektrik enerji üretiminin teorik üst sınırını gösteren brüt su kuvveti potansiyeli; mevcut düşü ve ortalama debinin oluşturduğu potansiyeli ifade etmektedir. Topoğrafya ve hidrolojinin bir fonksiyonu olan brüt hidroelektrik enerji potansiyeli, ülkemiz için 433 milyar kwh mertebesindedir. -6 -
Teknik yönden değerlendirilebilir su kuvveti potansiyeli; bir akarsu havzasının hidroelektrik enerji üretiminin teknolojik üst sınırını göstermektedir. Uygulanan teknolojiye bağlı olarak düşü, akım ve dönüşümde oluşabilecek kaçınılmaz kayıplar hariç tutulmaktadır. Bölgede planlanan hidroelektrik projelerin teknik açıdan uygulanabilmesi mümkün olan tümünün gerçekleştirilmesi ile elde edilecek hidroelektrik enerji üretiminin sınırlarını temsil etmektedir. Bu niteliğiyle teknik yönden değerlendirilebilir hidroelektrik potansiyel, brüt potansiyelin bir fonksiyonu olmakta ve çoğunlukla onun yüzdesi olarak ifade edilmektedir. Ülkemizin teknik yönden değerlendirilebilir hidroelektrik enerji potansiyeli 216 milyar kwh civarındadır. Ekonomik olarak yararlanılabilir hidroelektrik potansiyel, bir akarsu havzasının hidroelektrik enerji üretiminin ekonomik optimizasyonunun sınır değerini gösteren, gerek teknik açıdan geliştirilebilmesi mümkün, gerekse ekonomik yönden tutarlı olan tüm hidroelektrik projelerin toplam üretimi olarak tanımlanabilir. Bir başka deyişle ekonomik olarak yararlanılabilir hidroelektrik potansiyel, beklenen faydaları (gelirleri), masraflarından (giderlerinden) fazla olan su kuvveti projelerinin hidroelektrik enerji üretimini göstermektedir. Hidroelektrik santralların ekonomik yapılabilirliğinin hesaplanabilmesi için; enterkonnekte sistemde aynı enerjiyi üretecek kaynaklar gözden geçirilmekte ve en ucuz enerji kaynağı belirlenerek hidroelektrik santral (HES) projesi bu kaynakla mukayese edilmekte ve ancak daha ekonomik bulunursa önerilmektedir. Ekonomik HES potansiyeli içindeki tüm projeler; termik santrallara göre rantabiliteleri daha yüksek projelerdir. Ülkemizin 2006 yılı başı itibariyle tespit edilen teknik ve ekonomik hidroelektrik enerji potansiyeli 129,9 milyar kwh dir. Bu potansiyel; en az ilk etüt seviyesindeki hidroelektrik projelerle, istikşaf (ön inceleme), master plan, fizibilite (planlamayapılabilirlik), kesin proje, inşa ve işletme aşamalarından oluşan 747 adet hidroelektrik projenin toplam enerji üretim kapasitesini ifade etmektedir. Havza gelişme planlarının farklı zamanlarda hazırlanmış olmalarından dolayı projeler sonraki tarihlerde ekonomik yönden tutarsız duruma gelebilmektedir. Bununla birlikte zaman içinde enerji fayda ve maliyetlerinde meydana gelen değişikliklere göre ekonomik bulunabilecek tesislerin, ilk etütlerde terk edilmiş olmalarına da rastlanılmaktadır. Bu nedenle havza gelişme planlarının belirli aralıklarla, özellikle enerji faydalarına esas teşkil eden alternatif referans santral grubundaki değişikliklerden sonra, tekrar gözden geçirilip değerlendirilmesi uygun olacaktır. Bunlara karşılık, su kaynaklarının geliştirilmesinde görev üstlenen EİE ve DSİ gibi kuruluşların yapmış oldukları, yeni enerji kaynaklarının yaratılmasına yönelik ilk etüt çalışmalarıyla bu potansiyele her yıl ilaveler olabilmektedir. Bütün bu olumlu ve olumsuz etkilerin de dikkate alınmasıyla, Türkiye nin ekonomik hidroelektrik potansiyeli yıldan yıla ufak farklılıklar göstermekle birlikte bugün için 129,9 milyar kwh civarında olduğu kabul edilebilir. Türkiye 433 milyar kwh brüt teorik hidroelektrik potansiyeli ile dünya hidroelektrik potansiyeli içinde %1 paya sahiptir (Bkz. Şekil 2). 140 milyar kwh ekonomik olarak yapılabilir potansiyeli ile Avrupa ekonomik potansiyeli içinde yaklaşık %16 hidroelektrik potansiyeline sahip bulunmaktadır. Günümüz itibariyle Türkiye de 172 adet hidroelektrik santral işletmede bulunmaktadır (Bkz. Tablo 4). Bu santraller 13.700 MW bir kurulu güce ve ekonomik potansiyelin % 35 ine karşılık gelen 48.000 GWh yıllık ortalama üretim kapasitesine sahiptir. 8600 MW bir kurulu güç ve toplam potansiyeli %14 olan 20.000 GWh yıllık üretim kapasitesine sahip 148 hidroelektrik santral (HES) halen inşa halinde bulunmaktadır. -7 -