ETM HZMETLERNDE TOPLAM KALTE YÖNETM ve KALTE POLTKALARI Elife Doan, Çidem Apaydın ve Özgür Önen ÖZET Bu çalımada Toplam Kalite Yönetiminden yola çıkarak, kalite, kalite garantisi, kalite belirleyicilerinin seçimi, eitimöretimde kalite politikası, kalite deerlendirme ve eitimde kalite deerlendirme yöntemleri alan yazın taraması yapılarak incelenmitir. Kalite belirleyicileri Temel belirleyiciler, Baarı ve Geçi Belirleyicileri, Deerlendirme ve Pilot uygulama belirleyicileri, kaynak ve yapı ile ilgili belirleyiciler olmak üzere dörde ayrılmaktadır. Kalite politikası ise mükemmellik için, ölçülebilirlik, ürün üzerine, performansa ve kullanıcı müteri yaklaımına yönelik olarak bee ayrılmaktadır. Kalite deerlendirme yöntemlerinde ise öz deerlendirme, dı uzmanlarca deerlendirme, bir ya da çoklu karılatırmaya yönelik deerlendirme ve raporu yazan uzmanlarca deerlendirme olarak ele alınmaktadır. Anahtar Sözcükler: Kalite, Kalite Politikası, Kalite Deerlendirme Yöntemleri ABSTRACT In this study, from the point of Total Quality Management, quality, warranty of quality, choosing of quality determiners, quality policy on education, quality evaluation and quality evaluation methods in education is examined by searching the related literature. According to the literature, quality determiners are divided into four groups; basic determiners, achievement and class passing determiners, evaluation and pilot application determiners. Again for the literature, the quality policy is divided into five groups; for the purpose of perfection, measurability, products, performance and user-consumer approach. In current study, quality evaluation methods are examined as self-evaluation, evaluation by experts who are from outside of the institution, evaluation by single and multiple comparisons and evaluation done by the experts who wrote the report. Yrd. Doç. Dr. SDÜ Burdur Eitim Fakültesi Ar. Gör. Akdeniz Üni.Eitim Fakültesi Ar. Gör. SDÜ Burdur Eitim Fakültesi Burdur Eitim Fakültesi Dergisi 59
Eitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi Keywords : Quality, Quality Evaluation Methods, Quality Policy I.GR Son yıllarda eitimde kalite kavramı derinlemesine anlam deiikliine uramıtır. Günlük ekonomik dilde eitimde kalite, eitim kurumları arasında, fakültelerin stratejileri, yüksekokulların beklentileri, eitim ortamında rekabet yaratarak kaliteyi artırmayı hedeflemektedir. Kaliteden bahsederken standartlardan, normlardan, kalite giriiminden, kalite güvencesinden de bahsedilmektedir. 21. yüzyılda küreselleme ve kurumsal kalite bir zorunluluk olarak gündeme gelmektedir.kurumlar kaliteyi nasıl tanımlamaktadır? Kaliteden ne beklemektedirler? Kalite ekipleri sınıflandırılmakta mıdır? Kalite ödülleri almak ya da almamak ne demektir? Kurumların kalite ile ilgili kriter ve normlar koyması ne anlama gelmektedir? SO kalite normlarına uymak demek midir? Yükseköretimde kalite nedir ve nasıl deerlendirilmektedir? Eitimde kaliteyi tanımlayabilmek için yukarıdaki sorulara ya da benzerlerine yanıt vermek gerekir. Kalite nedir? sorusuna yanıt verilecekse kalitenin içerdii unsurlarda göz önünde bulundurulmalıdır. Kalite standardı yakalamaktır, uzmanlarca tanımlanan süreci izlemek ve süreci kontrol emektir. Bahsedilen ürünü ya da hizmeti deerlendirmektir (Murgatroyd ve Morgan, 1992 den akt. Dallaire, 2002, 2). Eitimciler, örenciler, veliler ve karar vericiler kaliteli üniversitenin oluturulması aamasında kalitenin tanımını yapmaya balamılardır. Eitimde kalite kurumun amaçlara ulaması için etkililiktir; kalite üniversitenin amaçlarını ve misyonunu açıklamasıdır; karılatıı durum karısında etkisini ve etkililiini göstermesi olarak tanımlanmaktadır (Nightingale ve O Neil, 1994 den akt. SPU, 1997,2). Bu tanımlara bakıldıında, kalite için daha çok ihtiyaçlardan bahsedilmektedir. Kalite için hizmet ya da ürünlerin kullanıma uygunluu, süreklilii, geçerlii, dayanıklılıı ve güvenirliinin deerlendirilmesinden de bahsedildii görülmektedir. Söz konusu kalite kavramı endüstri ve i dünyasından geçmi bir kavramdır. letmelere uygulandıktan sonra eitime bir baka deyile insana uygulanmaya çalıılmıtır. Fakat iletme kavramları eitim dünyasında yabancı kalmıtır (SPU, 1997,4). Buna ramen yükseköretim kurumları uzun süredir kalite gerçeinden kaçamamaktadır. Yükseköretimde kaliteyi sisteme yerletirmek amacıyla, kalitenin hedefleri belirlenmektedir. Müteri (tüketici) kaliteli hizmetin ya da üretimin verilmesini istemektedir. Müteri hizmetin ya da ürünün dayanıklı, sürekli, kullanılı ve uygun olmasına dikkat etmektedir. Kurumların SO Belgesi alması demek, hizmet ya da ürünü garantiye alması anlamına gelmemektedir. SO 9000 ya da SO 14000 sertifikaları hizmet ya da ürünün yapısını tanımlamaktadır. SO belgeleri sürecin ve hukukun garantisi olarak kabul edilirken; SO normların zorunlu 60 Burdur Eitim Fakültesi Dergisi
uygulanması anlamında kullanılmamaktadır. SO normları küresel kalitede giriimleri belirlemekte, siz unu yapın ya da siz yaptıınızı gösterin anlamına gelmektedir. Uluslararası eitimde on yeni kavram üzerinde durulmaktadır. Bunlar, örenmeyi yaratma ve düzenleme, örenmeyi yönetme, farkları kabul etme ve deerlendirme, örendiklerini uygulama, ekip çalıması yapma, okul yönetimine katılma, aileleri bilgilendirme, yeni teknolojiyi tanıtma, mesleki etik kuralları uygulama, sürekli eitimi yönetmedir. Bu kavramların eitime uygulanması, kurumda kaliteyi iyiletirme demektir (Unesco,2003,20-24). Küreselleme sürecinde eitimde akreditasyon kaçınılmaz olarak görülmektedir. Gerçekte kamu kurumlarındaki düzen kurumların görevlerine ve amaçlarına ulamaları için hizmetlerdeki kaliteyi garanti altına almayı ön plana çıkarmaktadır.örencileri baarıya güdülemek, onların sıkı çalımasını salamaktır. Sıkı çalımanın ürünü mükemmelliktir. Baarısızlıı kabul etmek yerli bilginin azaltılmı ürünüdür (Steples, 1998). Bu çalımada Toplam Kalite Yönetiminden yola çıkarak, kalite, kalite garantisi, kalite belirleyicilerinin seçimi, eitim-öretimde kalite politikası, kalite deerlendirme yöntemleri ve eitimde kalite deerlendirme yöntemleri alanyazın taraması yapılarak incelenmitir. II.KALTE GARANTS Kalite garantisi, örgütlerin ürettikleri ürün ya da hizmetlerin kalite konusunda önceden belirlenen taleplerini karılamak için yeterli güveni salamak amacıyla yapılması gerekli etkinliklerin tümünü içermektedir. Önceden belirlenen standart ve süreçlere uygun olarak üretilen mal ve hizmetlerin kalitesi de yüksek olmaktadır (iman ve Turan,2001,40). Etkili rekabeti salamak amacıyla da liderlik, süreç ve baarı formülleri gözden geçirilmelidir (Zairi, 1995). Rekabet için vizyon, ortaklık yaklaımı, amaçlar, iletiim ve uyum, alt yapı, kurumsal balılık, süreç ve edim yönetimi eitimde mükemmellii salayacak liderlik araçları olarak kabul edilebilir. Mükemmellikte, üretim göz ardı edilemez. Deerler zinciri oluturma, öz denetim, süreçlere odaklanma, güçlü temeller oluturma, görev tanımlarını içeren kültür, yenilemeye açıklık, ölçüme önem verme gibi aamalarda üretim sistemini oluturan süreçler olarak tanımlanabilir. Liderlik ve üretim süreçlerinin yanı sıra ortaklık, sürekli örenme, verimlilik için zaman-pazar yaklaımını benimseme, rekabeti ölçebilme, yenilemede rekabeti artırma ve müteri tatminine balılıı içeren baarı kazanma formülleri olarak göz önünde tutulabilir (Zairi, 1995) Burdur Eitim Fakültesi Dergisi 61
Eitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi Her kurumun kalite iyiletirmeye yönelik önceden belirlenmi kalite politikasının gelitirilmi olması zorunlululuk olarak görülmektedir. Kalite politikası, gelecee dönük olarak bir kurumun ne yapması gerektiine ilikin bir takım temel varsayımlar olarak ifade edilmektedir (iman ve Turan,2001,41). Kalite politikasının temelini kalite sistemini iyiletirecek kalite garantisi oluturmaktadır. Kalite garantisi, etkinliklerin temel sürecinden önce otantik kalite iine younlamaktır. Eitim sektörünü gelitirmek ve gerçek sonuçları alabilmek için temel sürece dayanması, eitim-öretimdeki bakı açısıyla temel konulara younlaması önemli olarak görülmektedir. Eitim-öretimde kalitenin baat unsuru örenmedir. Kaliteye göre örenmede kesin faktörler öyle sıralanabilir: Eitim- öretimin amaçları, eitim programının gerektirdii düzey, Örenme çevresi, eitim igöreninin nitelii, etkili ibirlii metodu, Eitim- öretimin üretim sonuçları ve örenmeyi içine alacak baımsız deerlendirme, Eitim- öretimi yönlendirecek ilevsel sistem ve yeterli ekonomik kaynak(hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,8). Kalite garantisini salamak için örenmenin artı, ekonomik kaynakları öncelikli kullanmaktır (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,9). Eitim-öretimde ulusal ya da uluslar arası düzeyde kalite garanti sistemini oluturmak git gide önem kazanmakta ve daha da zorlamaktadır. Eitimde kaliteden sorumlu olanlar eitim kurumlarının rolünü deerlendirmede, uluslar arası eitim kurumlarından, programların farklılıını ortaya koymada, mesleki geliime ihtiyaç duymada, bilgiyi bilgi düzeyinde bilmede ve uluslar arası örenci deiim düzeyinden sorumlu olacaklardır. Bunlarla birlikte mesleki yaamı ve kamu gücünü de ortaya koyabilmeleri beklenmektedir. Ulusal garanti sistemini olutururken, uluslar arası garanti sistemini göz önünde bulundurulmasında yarar olacaı düünülmektedir. Eitimde kalite, kalite garantisi kurumlar içinde kendi kendine gerçeklemez. Kalite ve kalite garantisini gerçekletirmek için hayal gücü ve cesarete ihtiyaç vardır. Bu özelliklere sahip olacak birimler ise hükümet yetkilileri, kalite ajansları ve aratırmacılardır (Lemaitre, 2002) Uluslar arası garanti sisteminde dikkat edilecek özellikler ise unlardır (Vander Berghe,1995): -Avrupa ülkelerinin eitim sisteminin tek tipe kayması -Uluslar arası örenme normları, her meslek ve disiplinin kendine özgü olması 62 Burdur Eitim Fakültesi Dergisi
-Eitimin farklı aamalarında yetenek ve becerilerin tanımlanması -Uluslar arası diplomaların düzenlenmesi. Uluslar arası garanti sisteminin yanı sıra eitim konusunda yaanan deiik ve farklı sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bunlar ise Hämäläinen et Jakku- Sihvonen,1999,10); -Eitim örgütlerinde tek tiplilie kayma / Eitim örgütlerinin yapısındaki farklılıklar -Kitle eitimi / özel grup eitimi -Örgütlerdeki sabitlilik / esneklik -Akademik bilgi/ toplumsal dorular -Geleneksel disiplinler / yeni disiplinler -Dünyacılık / bölgecilik -Ulusal kültür ve yerellik / Avrupa Birlii Gelecekte kalite politikaları, eitimin tek tiplemesi için bir baskı unsuru olarak ortaya çıkacaktır. Bu nedenle tek tiplilii ve eitim düzeylerinin tanımlanması bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. Eitim kurumlarının amacı farklı sosyo-ekonomik ve kültürel çevrelerden gelenleri bir arada tutmak ve tek potada eritebilmektir (Hämäläinen et Jakku- Sihvonen,1999,10). Kalite politikaları belirlenirken örenme ortamı için de hazırlık yapılmalıdır. Kalite politikasının anahtarı örenme artlarının garantisi olarak görülmektedir. Eitimde tanımlama sürecinin saydamlıı ve eitim amaçları toplumun ihtiyaçlarına yanıt verecek ekilde olmalıdır. Toplumun ihtiyaçları çevre ile doru orantılıdır. Bu nedenle çevre eitiminde kalite garantisine önem verilmelidir. Eitim kurumlarında çevre eitiminin önemi vurgulanmalıdır. Ulusal düzeyde çevre eitiminin ekonomik ve yönetsel ilevleri hakkında bireylere bilgi verilmelidir. Eitim-öretim baımsız olarak deerlendirmeli ve çalıma ön plana çıkartılmalıdır. Burdur Eitim Fakültesi Dergisi 63
Eitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi III.KALTE BELRLEYCLERNN SEÇM Toplam kalite yönetimi, penisilin gibi hızla hareket eden ve hemen etkisini gösteren bir ilaç deil, uzun süreli kullanıldıında bir örgütün yapısını aama aama deitirebilecek ve iyiletirebilecek bitkisel bir ilaçtır (shikawa dan Akt. Vardar, 2001,141). Bu nedenle örgütlerin temel amacı kalite yaratmak olmalıdır.toplam kalitenin yakalanabilmesi için örgütlerde kalite liderlii; yönetim ve organizasyon kalitesi; bilgi, enformasyon ve analiz; stratejik kalite planlaması; insan kaynaklarının gelitirilmesi ve igörenlerin eitimlerinin salanması, personel yönetimi; süreç kalite yönetimi; kalite kontrol sonuçları; müteri beklentilerine yanıt verebilme; çıktılarda kalite; hizmet kalitesinin yükseltilmesi; hizmet satıında kalite yükseltilmesi; hizmet tasarımında kalite ve hizmet kalitesinin kontrolü aamalarında kriterler belirlenmelidir ( Vardar, 2001,142-148). Kalite belirleyicileri, genel danıma kurulu, kamu kalite politika danıma grubu, kalite süreçleri zaman ve para yönetimi birimi, kalite belirleyen gruplar, informal ve formal kalite ekipleri, kalite kültürü modeli; deerler ve halka saygı, kaliteyi deerlendirme ve doküman oluturma süreçlerinden olumaktadır (Berry, 1997). Kamu ya da özel iletmelerin yanı sıra eitim kurumlarında da kalite belirleyicilerinin olması gerekir. Üniversitelerde kalite politikalarının ele alınması için dört ana öenin bulunması gerekmektedir. Bunlar, programın kalitesi, eitim yönetiminin kalitesi, öretimin kalitesi ve aratırmanın kalitesidir (Johnson ve Golomskilis, 1999). Kalite politikaları belirlenirken, yayımlara yapılan atıflar, yayının 3 ya da 5 dergide yayımlanması ele alınırken, eitim yönetiminde ise kalite liderlik, paydaları anlama, karar verme yaklaımı, igörenlerin dahil edilmesi, süreç yaklaımı ve sürekli iyiletirme yer almaktadır.2000 Mayıs ta Avrupa Birlii Eitim Kültür Birlii Genel Müdürlüü Avrupa da okul eitimi kalitesi üzerine önemli bir rapor hazırlamıtır. 26 ülkenin eitim bakanı ve uzmanlarından oluan bir ekip ulusal düzeyde okul eitimi kalite belirleyicilerini girdilere göre saptamıtır. Bu raporda, okul eitimi ile ilgili 16 belirleyici tespit edilmitir. Bu 16 belirleyici dört düzeyde incelenmitir. Aaıda bunlara yer verilmektedir (Dailler, 2002,4); Temel Düzeyde Olanlar; Matematik,Okuma, Bilim eitimi,temel bilgi teknolojileri eitimi, Yabancı dil,örenmeyi örenme (yaam boyu eitim için strateji gelitirme ve araçları kullanma), Kültürel eitim. Baarı ve Geçi Belirleyicileri; Okul baarı oranı, Orta öretimi bitirme oranı, Yükseköretimde okullama oranı. Deerlendirme ve Pilot Uygulama; Seçilen okullarda pilot uygulamaların yapılması ve bunların deerlendirilmesi, Velilerin katılımı. 64 Burdur Eitim Fakültesi Dergisi
Kaynak ve Yapı ile lgili Belirleyiciler; Öretmenin eitimi ve yetitirilmesi, Okulöncesi eitim kurumlarına devam oranları, Örenci baına düen bilgisayar oranı, Örenci baına düen eitim harcamaları. Yukarıdaki kriterlere göre eitimin standardı girdilerce belirlenmektedir. Kaliteyi örenci ve eitim igörenlerinin karakteristik özellii belirlemektedir. Kısaca buna bilgi yetenek ve karılatırma denebilir (Dailler, 2002,5). Fransa da kalite belirleyicileri özgürce seçilmektedir. ngiltere de her kalite belirleyicinin tanımı yapılmakta ve yorumlanmaktadır. Hollanda da 8 ekonomi fakültesi öz deerlendirme yapmaktadır. Hollanda da öz deerlendirme yapmak için kalite belirleyicileri dörde ayrılmaktadır. Bunlar (SPU 1997): Örencilere balı belirleyiciler; lk yılın sonunda baarı yüzdesi, Her dönem diploma alma yüzdesi, Eitim dönemini terk yüzdesi,yeniden yönlendirme yüzdesi,normal eitim süresi oranı / etkili süre,mesleki alanda istihdam edildikten sonraki dönem X yıllar Eitimcilere balı belirleyiciler; Pedagojik nitelikler, e alma politikası, Eitime ayrılan saat süresi Ders programlarına balı belirleyiciler; Programın amaçlarını tanımlamadaki açıklık, Mesleki yaamdaki amaçların belirlenmesi, Örenci gruplarının sayısı, Eitim metotları ve deerlendirilmesinin karılatırılması, - Pedagojik giriimlerde (zaman ve araç) uyum zamanı, program seçim düzeyi, Eitime devam olasılıı (yarı zaman vb.). Kuruma balı belirleyicileri; Karar yapısı, Kalite kontrol sistemleri. Bu dört kalite belirleyicilerinin yanı sıra igörenlerden beklenen kaliteyi iyiletirecek beceriler de göz önünde bulundurulmalıdır. Bunlar temel yeterlilik becerileri iletiim becerileri uyum yetenei ve kiisel geliim becerileri, etkili grup becerileri ve etkileme becerileridir (Nguyen, D. N., Yashinari, Y. ve Shigagi, M. 2005).Kanada da yükseköretimde kaliteyi belirlemek için 28 kriter ve yedi belirleyici programa göre tespit edilmitir. Bu belirleyiciler aaıda özetlenmitir (Dailler, 2002,8). Programın uygunluu: Programın içeriinin ve amaçlarının toplumun ihtiyaçlarına yanıt verecek ekilde düzenlemi olması, Programın tutarlılıı: Yükseköretimde verilen derslerin tamamının programın amaçlarına uygun olmasının ve örenmenin salanıp salanmadıının deerlendirilmesi, Burdur Eitim Fakültesi Dergisi 65
Eitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi Programlarda uygulanan eitimsel metotlar: ekilde yeni pedagojik metotların kullanılması, Örencilerin anlayacaı Programa balı insan kaynakları: Programın kaynak ihtiyaçlarının ve mesleki bütünlük için gerekli igörenin salanması, Düzenlenen programda ekonomik ve materyal kaynakları: Laboratuvar, sınıflar, eitici ortamlar, spor salonları vb nin kullanılması, Program yönetimi: Yönetim süreçlerinin etkilii, sürekli deerlendirmenin yapılması ve programda düzenliliin aranılması, Programın yasal boyutu : Diploma notlarının hesaplanması, ders baarısı, devam eden örencilerin oranı, bilgilendirme, sosyalleme, öretim elemanlarının gereksinimlerinin karılanma düzeyinin belirlenmesidir (Dailler, 2002,8). ngiliz aratırmacılar örenme kalitesinin temel belirleyicileri konusu üzerine bir çalıma yapmılardır. ngiliz aratırmacılara göre üniversite eitimindeki kalite örenci kapasitesiyle ilgilidir. Bunlar (SPU, 1997, 14); -Uzun süreli bilgiyi zihninde tutma yetenei, -Özerk ekilde bilgiyi örenme yetenei, -Yeni bilgilerle önceki bilgiler arasında ba kurabilme yetenei, -Kendine özgü bilgi yaratabilme yetenei, -Sorunların çözümlerini uygulayabilme yetenei, -Bilgiyle iletiim kurabilme yetenei, -Yaam boyu yeni bilgiyi örenme kaygısını gelitirebilme yeteneidir. ngiltere de her üniversitenin, her fakültenin ve her bölümün kendine özgü kriterleri bulunmaktadır. ngiliz üniversitelerinde en önemli kriter ise derinlemesine çalıma yapabilmedir. Bunlar (SPU, 1997,15-16). - Derinlemesine örenme kalitenin gelimesiyle mümkündür. Özellikle baımsız ve özerk örenme (projeler, kiisel iler, kiisel anketler vb.) ön plandadır. 66 Burdur Eitim Fakültesi Dergisi
- Üniversitede kalite tanımı örencinin deneyiminden yararlanma olarak kabul edilmektedir. Bu yapı içerisinde örencinin örenme kaynaı olarak görülmesi ve gelecee yönelik olarak örencilerin meslekta kabul edilmesi ve iletiim kurulmasının önemi vurgulanmaktadır. - Eitimde kalitenin amacı aktif ve ortak örenmeyi gerçekletirmek ve gelitirmektir. Aktif örenme zihinsel etkinliklerin düzeyini ve örenme etkinliklerini düzenlemektedir. - Eitimde kalitenin amacı örenciye sorumluluk vermektir. - Üniversitede eitim verilirken, örencinin küresel geliimi dikkate alınarak ilgilenilmekte, yeteneklerini, deerlerini ve entelektüel geliimini ortaya çıkarmaktadır. -Üniversite de eitimi verilirken, kalite sürecinde deiik deerlendirme modelleri de incelemektedir. - Eitimde kaliteyi belirleyen unsurlar özellikle sunulan eitimin düzenlemesi ve analiz edilmesi olarak kabul edilmektedir. - Eitimde kaliteyi etkileyen unsurlar arasında çevresel, fiziksel ve sosyal koulların (kütüphaneye giri, bilgi teknolojilerini kullanma, donanımlı sınıflarda eitim görme) varolduu kabul edilmektedir. IV. ETM - ÖRETMDE KALTE POLTKASI Son yıllarda eitim bilimlerinde ve eitim-öretim alanında eitimin kalitesini artırmak için farklı yaklaımlar sunulmaktadır (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,5). Kaliteyi artırmak için be farklı yaklaım söz konusudur. Bunlar; -Mükemmellik için kalite. Aynı karakteristik özellikleri taıyan nesnelerin karılatırılması yaklaımıdır. Bu yaklaım felsefi bir yaklaımdır. - Ölçülebilir nitelikte kalite. Bu durumda kalite ölçülebilir olmalıdır. Bu yaklaım, ürün üzerine yönelik bir yaklaım olarak kabul edilmektedir. - Ürün üzerine kurulmu yaklaım: Bu yaklaım kalite gereklilii olarak kabul edilmektedir. - Performans raporu/bedeli. Endüstri ve iletmelerde kullanılmakta olan yaklaımdır. Deerler üzerine kurulmu bir yaklaımdır. Burdur Eitim Fakültesi Dergisi 67
Eitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi - Kullanıcı- müteri yaklaımı. Bu tanımlara bakıldıında farklı bakı açıları ön plana çıkmaktadır. 1990 dan sonra müteri temelli kalite açıa çıkmaktadır. Bu da müterilerin farklı kültürlere sahip olmalarından kaynaklanmaktadır. Bu tip farklı örenmeler eitim, kapasite ve ekonomik karakteri gündeme getirmektedir.eitim- öretim konusunda örenmenin ilevi ile ilgili olarak kalitenin tanımı yapılmaktadır. Bu da eitim öretimin düzenlenmesi anlamına gelmemektedir. Bu tanımla dile getirilen metotla yalnızca yönetime yardım edilmemekte, aynı zamanda kurumlara, yöneticilere ve igörenlerin ibirliine destek verilmektedir. Kurumlarda kalite deerlendirmesi için formatörlere, eitimcilere, aratırmacılara ve insan kaynakları yöneticilerinin ibirliine gereksinim duyulmaktadır. Deerlendirme kriterlerinin tanımlanması için teorik ve pratik etkinliklerin birlikte deerlendirilmesi baz alınmalıdır. Bu deerlendirme kriterleri özellikle okulöncesi kurumlardan mesleki eitim veren deiik ve büyük eitim kurumlarına kadar hepsini içermelidir (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,6).Yükseköretimde uzun süredir bilimsel aratırma teknikleri için yüksek düzeyde performans gösterilirken, eitimde kalite için aynı nitelikler dikkate alınmamaktadır. Eitim alanı genellikle çocuklar ve gençlerle sınırlandırılmı; kalite çalımaları örenme psikolojisine yöneltilmitir (Brown, 1998 den akt.hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,6). Kalite politikaları oluturulurken, eitim igörenleri de unutulmamalıdır. Eitim i- görenlerinin yetenek ve eitim düzeylerine göre yönlendirilmesi yönetim hizmetlerini daha modern ve daha kaliteli konuma getirebilir. Eer kurumlar kalite ile ilgili politikalar gelitirirken bu yukarıda belirtilen özellikleri dikkate alırsa yönlendirme sistemi ve politik amaçlar özrite üzerine kurulabilir. Eitim aracılııyla toplumda görülen olumlu gelimelerle kalite politikalarının önemi artmaktadır. Avrupa daki ülkeler kalite politikası gelitirirken eitimde fırsat eitlii, yaam boyu eitim, yenilie ve yaratıcılıa destek, eitim-öretim ortamında yarıma, deerlendirme metodu, örenmeyi örenme, iletiimsel yetenek, yaam boyu eitime güdülenme, yurttalık bilinci, salık eitimi ve mesleki geliimde alınan yetenekler e de önem vermektedir (Hämäläinen et Jakku- Sihvonen,1999,21). Faktörlerin açıklaması aaıda kısaca bu özet olarak verilmektedir. Eitimde fırsat eitlii. Türk Eitim Sisteminde yapılan çalımalara rehberlik eden birer dayanak nitelii taıyan, 1973 yılında kabul edilen Türk Milli Eitim Temel Kanunu (1739 Sayılı Yasa) devletin vatandaına yöneltmeden fırsat eitliine kadar olan her bir görevini tanımlamaktadır. Avrupa ülkeleri ise Avrupa Birliine üye olduktan sonra, aynı programdan 68 Burdur Eitim Fakültesi Dergisi
farklı kültürden, farklı etnik yapıdan gelen, farklı ekonomik düzeye sahip farklı bölgelerden gelen örencilerin yararlanmasını salamaya yönelik çalımaları gündeme getirmektedir. Eitimde fırsat eitliinde sanatsal yaratıcılıa ve bilimsel yeterlilie de yer verilmektedir. Eitimde fırsat eitlii için eitim alanındaki politik karar vericiler, farklı eitim kurumlarındaki örenme sonuçlarını ve eylem koullarını verilere göre karılatırmalıdır. Demokratik ortamın yaratılması için cinsiyet farklılıının ortadan kalkması salanmalıdır(oecd,1995,86). -Yaam boyu eitim. Yaam boyu eitimin önemi son on yılda artmıtır. Bir yandan mesleki yaamdaki gelimeler dier yandan igörenlerin ya ortalamasının orta yaın altında olması yaam boyu eitimin hızlı bir ekilde gündeme oturmasını salamıtır. Yaam boyu eitimi benimseyen igörenler, branlarıyla ilgili kaynaklara ulamaya çalıırlar. Yaptıkları i ve projeleri hakkında birçok insanla iletiim kurarlar, gelecee hazırlık yaparlar. Örgütlerde desteklenmesi ve gelitirilmesi gereken igörenler bu tür igörenlerdir (Töremen,2001, 29). Yöneticilerin yaam boyu eitim ile ilgili olarak eitim stratejilerine ihtiyaçları vardır. Eitim kavramı sınırları içerisinde yaam boyu eitimi tehlike olarak kabul etmeyip, olası eitim çeitleri içerisinde yerini alması salanmalıdır. Yöneticinin ilkesi sadece eitimin düzenlenmesi ya da eitim olmamalıdır. Bunun yanı sıra örenme de olmalıdır. Yaam boyu eitimin sorumluluu devlet, kurum, eitimci ve birey tarafından paylaılmalıdır (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 24). Yaam boyu eitim hem bireysel hem de takım halinde örgütsel örenmeyi kapsamalıdır. Bireysel anlamda insanların kendi kendilerine örenmesi ve kendini gelitirmesi söz konusu olabilecei gibi, takım halinde örenme ve örgütsel örenme de söz konusu olmalıdır (iman ve Turan,2001, 50). -Yenilie ve yaratıcılıa destek. Yaratıcılık bir süreçtir. Yaam boyu süren ve sonu olmayan bir disiplindir. Yaratıcı insanlar özgüveni yüksek insanlardır (Balay, 2004, 42). Yaratıcı insanlar toplumun geri kalan kısmından farklı olmalarıyla dikkat çekmektedirler. Bu da kendine has sorunlar yaratmaktadır. lerinin deitirmek ya da ümitsizlie düme yerine farklılıkları ve çatımayı avantaja dönütürme ve bundan yararlanma eilimindedirler. Yaratıcılıı yüksek olan insanlarda olumlu düünme, sorunlara meydan okuma gibi özellikler gözlenmektedir ( Alder, 2004,67-68). Yaratıcı düünmenin karakteristik özellikleri düünmede akıcılık, düünme esneklii, orijinal düünceler, sorunları görebilme ve sorunlara karı duyarlı olma, ayrıntıya girme, belirsizliklere karı tolerans gösterme, yakınsak ve ıraksak düünebilme, geleneksele meydan okuma, öz disiplin sahibi olma, yüksek düzeyde mükemmellik standardına sahip olma ve risk almadır (Alder, 2004.70-73). Eitim kurumlarındaki yenilie ve yaratıcılıa destekteki aynı ilkeler spor içinde geçerli olmalıdır. Örencilerin niteliini artırmak için gerekli önlemler alınmalıdır. Toplumun ilerlemesi için sorumluluk uzmanlarca paylaılmalıdır. Örencilere uluslar arası yarıma nitelii kazandırılmalıdır. Bu özellikle deiik düzeylerde eitim gören bütün Burdur Eitim Fakültesi Dergisi 69
Eitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi örenciler arasında yaygınlatırılmalıdır. Örencilerin ıraksak düünmesi salanmalıdır. Özel alanlarda örencilerden oluan deiik konularda aratırma ekipleri kurulmalı ve böylece aratırma ekipleri sayesinde her ülkede yapılan yarımalara örencilerin girmesi garanti edilebilir. Özellikle ekipler kaliteyi iyiletirme, eitimde süreklilik, eitimin geliiminde güncel süreci oluturma ve ekonomik destek salama vb. konularda olursa baarıyı yakalamak daha kolay olacaktır (Hämäläinen et Jakku- Sihvonen,1999, 24). -Eitim-öretim ortamında yarıma. Çalıan ve üreten insanların ödüllendirilmesi ve tevik edilmesi yönetim yaklaımlarının üzerinde durdukları önemli bir konudur. Tevik ve ödül sadece maddi anlamda düünülmemelidir. görenler farklı yollarla da tevik edilebilir, ödüllendirilebilir ve tanınabilir (iman ve Turan, 2001,51). görenlerin duygu, düünce ve davranılarındaki farklılıklara deer verilmesi, yaratılacak sinerjinin artmasına neden olacaktır(yazıcı, 2001,175). Ödülün, tevikin ve tanınmanın olduu yerde yarıma da söz konusudur. Rekabet edebilme baarmanın önemli bir aracıdır. Rekabet ortamında yeni bilgi ve yeteneklerin kazanılabilmesi için gerekli koullar yaratılmalıdır ( Brown, Boyle & Boyle, 2002, 31). Eitim-öretim ortamında yarıma denildiinde, örenme, endüstri yarılarının ve isizliin bilinmez sorunlarını içermektedir. Eitim kurumları elbette bunlara çözüm önerecek deildir. Fakat eitim kurumları toplumun deiik alanlarda geliim aamasında ortaya çıkan engelleri ya da ortaya çıkma olasılıı olan engelleri tespit etmelidir. Bunun yanı sıra sayısal planlamalar eitim kalitesinin baat unsuru olarak kabul edilmelidir. Günümüzde matematiko-bilim eitiminin yüksek düzeyde almak önemli kabul edilmektedir. Bu da gelimi ülkelerin teknolojiyi etkin ve verimli kullandıını göstermektedir. Eitim kalitesini artıran bir baka unsur ise, gittikçe önem kazanan mesleki eitimdir. Birçok deiik sektörde giri, devam ve yükselme aamalarından oluan mesleki eitime önem verilmektedir (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 30). Öyleyse Türkiye de de matematiko-bilim derslerine ve mesleki eitime aırlık verilmelidir. -Deerlendirme Metodu. Toplam Kalite yönetiminde deerlendirme güdülenmeyi artırma ve çalımaları takdir ederek örencileri tevik etmeye yöneliktir. Pozitif deerlendirme baarıyı tescil etme ve yayma, örenciler hakkında detaylı bilgi toplama örencilerin öz deerlendirme yapması, örenmeyi birletirme ve deerlendirme aamalarından olumaktadır (Töremen, 2001,122-123). Avrupa Birliine üye ülkelerde zorunlu örenim çaında ilk ve ortaöretim kurumlarında uygulanan testlerin deerlendirilmesi, ulusal eitim deerlendirme sistemine tabidir. Eitim kurumlarının misyonu örencilere deerler kazandırma, bilgi verme ve yeteneklerini ortaya çıkartmaktır. Deerlendirme sistemi, anadil eitimini, matematik ve bilim derslerini, dier akademik eitimleri de incelemektedir. Ama toplumun ihtiyacı olan kaliteyle de ilgilenmelidir. Bu da disiplinler arası yetenein ön plana çıkmasını salayabilecektir. Kalite örenmeyi örenme, 70 Burdur Eitim Fakültesi Dergisi
iletiim yetenekleri, (sosyal yetenek, sözlü-yazılı iletiim, bilgi teknolojilerini kullanma düzeyi), yaam boyu eitime güdülenme, kültürel konularla ilgili yetenekler, yurttalık bilinci, salık eitimi, gibi konuları içermektedir. Bu konularda kalite deerlendirmesi yapılmalıdır (Hämäläinen et Jakku- Sihvonen,1999, 31). -Örenmeyi örenme. Örenmeyi örenmenin temeli, örgütün örenme yeteneini gelitirmektir. Örgütlerin örenmeyi nasıl gerçekletirdiklerini anlamalarına yönelik ve daha derin algılamayı gerektiren bir süreçtir. Örenmeyi örenmede örgüt üyeleri, örenmenin ya da örenme baarısızlıklarının önceki örnekleri üzerinde düünür ve sorgular. Örenmeyi örenme sürecinde amaç örenme sürecini anlayıp çözümleyebilmektir (Yazıcı, 2001,116). Örenmeyi örenmenin kapasitesini deerlendirme eitimdeki her konu ya da her dersi örenebilmenin temel yetenekler üzerine odaklanmakla gerçekleir.bu da bilgiyi alma kapasitesi yani parçaları bilinen parçalar benzetme ve birletirme çabasıdır. Bu konu deerlendirme ve aratırma için gereklidir. Örencinin kendine güvenmesi, örenmeyi örenmenin temeli olarak kabul edilmektedir. Örenmeyi örenmenin deerlendirilmesi için ilköretim okullarının küçük sınıflarından balanmalıdır. (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 31). Üniversitede eitim igörenleri, üniversitenin aratırma, etkililik, kalite, çeitlilik taleplerini de karılamak zorundadır. Buna kout olarak hızlı bir örenme gerçekleebilir(yong, 2000, 36). -letiimsel yetenek. görenlerin kiisel etkinliklerinin farkında olması örenmeyi kolaylatıran bir unsurdur. Kiisel etkinliklerinin farkında olan igörenler, çevrelerini deitirmek ve gelitirmek için örenmek zorunda olduklarının farkındadırlar. Kiisel etkinliklerin farkında olabilmek içinde igörenin salıklı iletiim kurma yeteneinin farkında olması bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır (Yazıcı, 2001,190). Kaliteli hizmet verebilmek için iletiler tam, doru ve zamanın da iletilmelidir. Toplam Kalite yönetiminde baarılı olmak için etkili ve verimli bir iletiim ortamı yaratılmalıdır(doan, 2002, 84). letiimsel yetenek modern eitimin her düzeyinde büyük bir öneme sahiptir. letiimsel yetenein deerlendirmesi, yeni bilgi teknolojilerini kullanma yetenei, yetenekleri birletirme, görümeler, eylemler arası iletiimle ilgili olarak görsel, sözel ve yazılı iletiimi içermektedir. letiimsel yetenein deerlendirmesi ilk ve ortaöretim kurumlarında yapılabilir.yetikin eitiminde olduu gibi gençlere verilen mesleki eitimde ve yurttalık eitiminde, bilgi teknolojilerini ve medyayı kullanma deerlendirilebilir. (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 32). -Yaam boyu eitime güdülenme. Yaam boyu eitime güdülenme deerlendirmenin en önemli konularından biridir. Eitimde bireysellie de önem verilmektedir. Örenemeye olumlu yaklamak yeterlidir. Örenciler her eyi örenmeyi arzulamaktadır. Kendilerine özgü yetenek ve çabalarıyla baarırlar. Bu eitimin amacı sürekli gelimeyi amaçlayan bireylerin örenme Burdur Eitim Fakültesi Dergisi 71
Eitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi kapasitesinin deitirmektir. ( Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 32). Öretmen, örencilerin nasıl örendiini ve gelitiini bilmelidir. Bu geliimi temel alarak örenciye çeitli örenme ortamları ve fırsatları salamalıdır. Bu fırsatların hazırlanmasında örencinin, zihinsel, sosyal ve kiisel geliimi göz önünde tutulmalıdır(özdemir, 2000,153). -Yurttalık bilinci. Her birey, ulusal düzeyde olduu kadar yerel düzeyde de toplumun ilevlerini yönlendiren yurttalık bilinciyle ilgili olan temel kavramaları oluturmak zorundadır. Deerlendirme, demokratik toplumlar her bir zorunluluu ve haklarının tanınmasını eit ekilde düzenler.zorunlu kurumlarda her çocuk bir vatanda olarak yetitirilir (Hämäläinen et Jakku- Sihvonen,1999, 32). -Salık eitimi. Salık eitimini vermek devletin görevidir. Bireyler kiisel salıından ve dier bireylerin salıından sorumludur. Salıksız olan ya da salıını korumak isteyen bireyler salık servislerinden yararlanırlar. laç ve uyuturucu kullanımına engel olmak okulun ve ailenin görevleri arasında yer alır. Kültür ve eitim politikalarında olduu gibi mesleki yaamda da,eit vatandalık hakları ve toplum yaamına girmek, gençlerin ve çocukların salıını gerçek ekilde deerlendirecek programlar hazırlanmalıdır. (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 33). -Mesleki geliimde alınan yetenekler. Mesleki geliimde alınan yetenekler itina ile deerlendirilmelidir. Mesleki geliimle ilgili olarak okul bitirme sınavları ve diploma örencileri deerlendirme açısından yeterli deildir. Toplumun normları bunları amaktadır. Yetenekleri deerlendirmek için yaratıcılık konusunda ısrar edilmelidir. Farklı ülkelerin uyguladıı mesleki geliim deerlendirme metotları denenmelidir. Örnein yetenek ve mesleki yetenek deiik ilgileri içeren sertifikalarla denenebilir. Bu tip deerlendirme yetikinlerde olduu gibi, gençlerin mesleki geliiminde de yararlı olabilir. Örenme her yerde gerçekleebilir. Sokakta, iyerinde, yükseköretim kurumunda, internette, intermediada, kütüphanede örenme gerçekleebilir. Örenme ortamındaki bu deiim nasıl örenilir sorusunu ortadan kaldırmıtır (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 33). V.KALTE DEERLENDRME YÖNTEMLER Kalite ve deerlendirme bir proje ve bir sistem yönetiminin birleimidir. Kalite giriiminin amacı, insanları ve araçları daha etkili kılmak, süreci iyiletirmektir. Kaliteli giriim, kaliteyi iyiletirmeyi karılayabilir. Bununla birlikte yinede ürünlerin ticari tanıtımlarını salayan bir sertifikada salayabilir. Kalite giriiminin amacı deerlerle ilgilidir. Bazı durumlarda iyiletirme için bazı kriterler gerekebilir. Bu deerler ve amaçların tanımlanması kaliteyi ortaya atan örgütü ön plana çıkarır. Pratik 72 Burdur Eitim Fakültesi Dergisi
uygulamalarda kalite bazı gerçeklerle bütünleir (Introduction ala demarche qualite pour les campus numeriques, 2005, 1). Çaba ve sonuçların açıklanması, kalitenin etkili sonucunu ve ortaya konan araçlar üzerindeki etkisini göstermektedir. Yani bir baka deyile yapılacak ey söylenir, söylenen ey yapılır. Bu da Toplam Kalite Yönetiminde (TKY) finansörler, müteriler, kullanıcılar, hizmet sorumluları ve müdahiller arasındaki ilikileri ve anlamaları netletirir. TKY de kalite geliimi için 4 aamadan bahsedilmektedir. Bunlar; 1.Sınırların ve deerlerin tanımlanması. lk aamada sınırların kesinlemesi ve hedeflerin basamaklandırılmasını deer ve amaçlar takip eder. Bu tercih özellikle giriim alanı ve kalite politikası olarak tanımlanmaktadır. Sınır ve deerler kalite kriterleri ve giriim amacı gibi farklı etkenlere de öncülük yapar (Introduction ala demarche qualite pour les campus numeriques, 2005, 2) 2.Etkinlikleri tanımlama. Bir eitim kurumu için gerekli olan unsurlar sınırlar, amaçlar ve giriimdir. Etkinliklerin tanımlanmasında sürecin gerçeklemesi, eitsel araçlar, insan kaynakları, sorumluluklar, aktörlerin yetenekleri (müteriler, temsilciler, kullanıcılar, müdahiller vb.) göz önünde tutulmalıdır. 3.Karıtların tanımı. Giriim düüncesi, kültürel çatımalarla karı karıya kalmaktadır. Bunları tanımlamak ve hesaba katmak gerekmektedir. 4.Kalite giriimi için araçları ortaya koymak. Kalite konusunda saydamlık, katılım, anlama ön kouldur. Eylem planları açık yapılmalıdır. Araçlar ve önlemler açık ve net olarak seçilmeli ve örgüt tanımlanmalıdır. TKY de eylem planı yapılırken açık ve net olmasını yanı sıra klasik olarak yapılan planlardaki kurallarda uygulanmalıdır. Eylem planında verileri toplanır( belirleyicileri tanımlama, sayısal olarak belirlemek), öneriler hazırlanır ve yorumlanır, kararlar alınır, alınan kararları uygulanır. Üniversitede kalite deerlendirmesi iç deerlendirmenin yapılmasıyla gündeme gelmitir. kinci deerlendirme ise dı deerlendirmedir. Kurumun amaçlarını sınıflandırmak ve dier kurumlarla karılatırmak, projelere yönelmek ve kamu bütçesini iyiletirmek için dı deerlendirme gündeme gelmitir. yiletirme giriimleri ile isteyerek ya da zorlayarak deerlendirme ortaya çıkmıtır(jouhandeau,1996 den akt. SPU, 1997). Bir çok ülkede kalite ajansları ya da en azından baımsız birimler kurulmutur. Bu birimler üniversiteyi Toplam Kalite Yönetimi için deerlendirirken dört aamada deerlendirmektedir. Bunlar (SPU, 1997): Burdur Eitim Fakültesi Dergisi 73
Eitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi 1.Üniversite deerlendirmesi öz deerlendirme raporu. Önerilen belirleyicilere göre deerlendirme yapılır. Üniversite temelde amaçlarını öz deerlendirmede belirtir. Üniversite bu raporda gerçekletirdii amaçlarını medyaya sergiler gerçekletiremedii amaçları ve etkinliklerini de burada dile getirir. 2. Dı uzman ekiplerince yapılan deerlendirme. Bu ekip üniversiteyi anlayan ve bilenlerden seçilir. Bu ekip aynı zamanda ekonomik yapıyı, sosyal durumu ve mesleki örgütlenmeyi de bilir. Elbette bu ekibin deerlendirmesi kuruma ait olacaktır. Özel iliikleri incelemeyecektir. 3. Bir ya da çoklu karılatırma. Dı uzman ve kurum partnerleri(yöneticiler, öretim üyeleri,örenciler vb) arasındaki karılatırmanın düzenlenmesidir. 4.Raporu yazan uzmanlar. Öz deerlendirme raporunu analiz ederler. Kurumda kaliteyi iyiletirmek için kurum içi birim ziyaretleri yaparlar. VI.ETMDE KALTE DEERLENDRMES Kalite deerlendirmesi eitim içerisinde sivri bir sorun olarak görülmektedir. Eitimde kalite deerlendirmeleri için farklı yöntemler kullanılmaktadır. Eitimde kalite belirleyicileri 3 yöntemle deerlendirilmektedir. Bunlar (SPU, 1997,10): Baımsız olmayan önlemler. Deerlendirme yapabilmek için baımsız olan belirleyicilere gerek duyulmaktadır. lköretimde ve ortaöretimde kalite deerlendirmesi dı uzmanlarca yapılmaktadır. lköretimde ve ortaöretimde testlerdeki örenci baarısı ya da bilgileri dı uzmanlarca incelenirken; üniversitede, fakültede ve bölümlerde deerlendirme örencinin deerlendirmesidir. Örencilerin baarısızlıı ya da baarısı deerlendirme ölçütü olarak alınır. Baarı oranlarındaki kriterler, diploma alma, fakülteden dorudan mezun olma vb. deerlendirme kriterleri arasında yer almaktadır (SPU, 1997,11-12). Eitim kalitesinin dier belirleyicileri. Bir sınıftan dierine geçi oranları, dier belirleyicilerden biridir. Örnein bir fakültenin birkaç yıl geçi oranı yüksek ise bunun nedeni ilk yıl seçilerek alınmı olmaları, ilk yıl çok çalımı olmaları, salıklı yönlendirmenin yapılmı olması, hazır bulunululuk düzeylerini yüksek olması ya da sadece meslek sahibi olmak için gelmi olması düünülebilir. Dar anlamda belirleyiciler. Yükseköretimin amaçlarına bakıldıında; örnein sınavı baaramayana diploma ya da derecenin verilmemesi gibi. 74 Burdur Eitim Fakültesi Dergisi
Örenci Deerlendirmesi Pratikte örenci deerlendirmesi sorulacak sorularla mümkündür. Örenciler programdan beklentilerini dile getirirler.çünkü örenciler kolay olan dersleri almak isterler. Bu da gelecein igörenlerinin niteliini ve mesleki yeterliliini ortaya koymaktadır. Örenciler zor dersleri yetersiz olarak tanımlayabilirler.örenciler deerlendirme yaparken, öretim elemanlarının kiiliine de dikkat ederler ve bununla birlikte aldıkları dersi ilginç ve gereksiz olarak da tanımlayabilirler (SPU, 1997,13). Uzmanlarca Deerlendirme Uzman kariyeri boyunca örenmeye devam eden, bilgisini derinletiren, yeteneklerini yargılayan, alanındaki gelimelerin farkında olan ve uygulamada da ilerleme vadeden yenilikleri deneyen kiidir ( Brown, Boyle & Boyle, 2002, 31). Uzmanları iç uzman ve dı uzaman olarak sınıflandırılmaktadır. ç Uzman kurum içersinde görev yapan; dı uzman kurum dıında yer alan kii olarak tanımlanmaktadır.dı uzmanların deerlendirmesi genelletirilebilir. Öz deerlendirme raporu incelenir, final raporu kaleme alınır. Gerçekte dı uzmanlara üniversiteye karı nötr deillerdir. Uzmanların örencilerle görümeleri, örencilerle karılamaları, programlarda sık yaanan deiiklikleri izlemeleri, onların bu ortamdan izole yaamalarına engel olmaktadır (SPU, 1997,13). Deerlendirmede eitimin amaçları dorultusunda elde edilen sonuçların deerlendirilmesi arttır. Eitimin sonuçlarının deerlendirmesi üç aamada gerçekleebilir. Bunlar özellikle kitle eitiminin, biraz büyük grupların ve programın deerlendirmesi olarak yapılmasında yarar vardır. Gelecekte eitimi deerlendirmek için dört tip yöntemden bahsedilecektir. Bunlar (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,14); -Öz-deerlendirme. Kendi kendini deerlendirme olarak tanımlanmaktadır. - ç deerlendirme: Kurum içerisinde yapılan deerlendirmedir. -Dı deerlendirme: Baımsız yöneticilerce yapılan deerlendirmedir. -Uluslar arası ortaklık çerçevesinde deerlendirme: Her ülkenin kalite deerlendirme sistemini gelitirip, eitim-öretim sistemlerinin basamaklarına göre deerlendirmektir. Burdur Eitim Fakültesi Dergisi 75
Eitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi Eitim Kurumlarında ve Okullarda Öz Deerlendirme Metotları AB ülkelerinde öz deerlendirme metotları 101 okulda denenmi ve bununla ilgilide bir rapor hazırlamılardır. Bu konuda eitim kurumları cesaretlendirilmelidir(hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 35). gören ve aratırmacı aı. Düüncelerin geliimi ve uygulanmasına yardım etmek ve ulusal sınırlar içerisinde bunları paylaabilmek amacıyla igören ve aratırmacı aı kurulmalıdır. Yeni düünceler bu a ile doabilir, bu düüncelerle ortak proje uygulamaları için ortamlar yaratılabilir (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 37). Kalite üzerine konferanslar.kaliteyi gelitirebilmek için konferanslar düzenlenmeli- dir. Eitimin kalitesinden sorumlu olan aratırmacılara, yöneticilere bu konferanslar verilmelidir. Bu konferanslar serisi, örenme çevresinde, ilköretimde, ortaöretimde, mesleki eitimde, yetikin eitiminde, yükseköretimde verilmelidir.bu konferanslarla farklı eitim kurumlarının yaratılması salanabilir (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 38). Eitim Yönetiminde yi uygulamaların Paylaımı. Kamu yönetiminde gelimeye balayan kalite strateji tanımı sadece kurumların kendilerine özgü deerlendirme sisteminden yararlanmaktadır. Deerlendirme danımanlardan yardım alınarak yapılmalıdır. Tartıma ortamları yaratılmalıdır. Farklı ülkelerin eitim bakanlıkları ile karılatırmalar yapılmalıdır. Eitim yönetiminde karılatırmalar yapılırken deerlendirmede somut önlemler alınmalıdır. Ulusal düzeyde i ortamlar zenginletirilmelidir. En iyi uygulamalara yer verilmelidir ( Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 38). VII.SONUÇ Bu çalımada eitimde kalite sorunlarına deinilmitir. Bu çalımadaki temel düünce eitim kurumlarındaki kalite sorunlarını giderme, eitimde uluslar arası yarımaların gerekliliini vurgulama ve insana yapılan yatırımın önemi üzerinde durmaktı. Bu çalımada eitimde kaliteyi salamak için gerekli olan araç ve gereksinimler tanımlanmıtır. Eitimde yaratıcılıa ve yenilie yer verilmedi üzerinde durulmutur. Eitimde denetim sürecinde uluslar arası boyutun önemi vurgulanmaya çalıılmıtır. Örenci ve aratırmacı deiiminin üzerinde durulmutur. Geliimden bahsedebilmek için kiisel mesleki geliim, eitimde geliim ve örgütte geliim önemli unsurlar arasında yer almaktadır. Sürekli eitim bireysel gereksinimlere yanıt vermelidir. Bunlar; bir ya da bir çok okulda olabilir. Özellikle eitim projeleri içerisinde yerini alabilir. Bölgesel 76 Burdur Eitim Fakültesi Dergisi
düzeyde, Ulusal düzeyde örenme ile ilgili olarak Milli Eitim Bakanlıı deiim toplantıları, konferanslar, seminerler, kurslar ya da atölye çalımaları düzenlemelidir (Formation Continue: Concepte, 2005,1) Kamu kurumlarının hedefi sürekli eitimler olmalıdır. lköretimden itibaren bütün igörenin psiko-sosyal eitimine önem verilmelidir. Yönetimde yönetilen ve yöneten gruplar oluturulmalıdır. Kadın-erkek eitimciler arasında igören-iveren konumlarını yaratmalıdır. Ekipler kurmak, ulusal düzeyde kalite komisyonları oluturmak, proje gelitirme ekipleri kurulmalıdır. Sürekli eitimde, mesleki yetenein gelitirilmesi üzerinde durulmalıdır. Örenme ortamları düzenlenmeli ve canlandırılmalıdır. Böylece örenmeyi yönetmek kolaylaacaktır. Örenmeyi yönetirken, farklılıkları tanımlamak ve bu farklılıkları kabul etmek ve deerlendirmek kolaylaacaktır. Örenen okullarda örenen örencilerle uygulama yapmak, ekip çalıma sına öncelik vermek, okul yönetimine katkıda bulunmak, aileleri bilgilendirmek ve uygulamalara katmak, eitimsel araçların seçimine katkıda bulunmak, yeni eitimsel kavramların yaratılması ve kullanılmasını salamak, etik ve mesleki sorunları amak, sürekli eitimi kendine özgü olarak yönetmek anlamına gelir (Formation Continue: Concepte, 2005,2) Eitim toplumun gereksinimlerine göre yönlendirilmelidir. Bilimsel dayanaklarla, eitimsel uygulamalar açıkça kabul edilmelidir. Uygulamadan sorumlu olan öretmenlerin deiimi salanarak, toplumsal uygulamalar analiz edilebilir. Okulun geliiminde ve kiisel mesleki geliimde örenen okul, mesleki kiisel geliim, deiime açık olan yöneticilere yönelik insan kaynakları eitiminin verilmesi ve bütün yöneticilere psiko-sosyolojik eitimin verilmesi eitimde kaliteyi artıracaktır (Formation Continue: Concepte, 2005,3) Burdur Eitim Fakültesi Dergisi 77
Eitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi KAYNAKÇA Alder, H. (2004). Yaratıcı Zeka (çev:m. Zaman ve C. Avar) Hayat Yayınları, stanbul Balay, R.(2004). Örenen Örgütler Örenen Örgütlerin Dinamikleri (Ed. K. Demir ve C. Elma)Sandal Yay. Ankara Berry, G. (1997), Leadership and the Development of Quality Culture in schools International Journal of Educational Management V. 11 N: 2 pp 52-64 Brown, M., Boyle, B. & Boyle, T.( 2002). Professional Development and Management Training Needs For Heads of Department in UK Secondary Schools Journal of Educational Administration Vol:40 number1 2002 pp.31-43 Dailler, J.P. (2002). Vers une Meilleure Gestion Québecoise De la Qualité en Enseignement Supérieur:Un Outil multimédia Interactif 11 e Colloque Annuel de la Société d Evaluation de Programme- quoi de Neuf en Evaluation de Programme Québec. Doan, E. (2002). Eitimde Toplam Kalite Yönetimi Academyplus Yayınevi, Ankara EDUCNET, (2003), Enseignement Supérieur: Guide de Préparation du Diagnostic http://www.educnet.education.fr/supérieur/campusqualité 07.02. 2005. Formation Continue :Concept. (2005), Contexte http://focoweb.script.lu:8080/script/html/concept1.html 07.02.05 HämäläinenM.K. et Jakku-Sihvonen, R.J.(1999), Pour une Qualité de la Politique de Qualité de l Education et de la Formation Document d Information Pour la Réunion Informelle des Ministres de l Education Tampere. ( p. 1-42) Johnson, F. C. & Golomskilis, W. A. J. (1999) Quality Concepts in Education V. 11 N. 6 pp. 467-473 Lemaitre, Maria Jose (2002), Quality as Politics Quality in Higher Education, V. D No. 1 78 Burdur Eitim Fakültesi Dergisi