Eczacılık Fakültesi Öğrecilerii Mesleğe Yaklaşımları Pharmacy Studets' Approach to Their Professio Işıl ŞİMŞEK* Yıldır ATAKURT** Bihter YAZICIOĞLU*** ÖZET Bu çalışmada, Eczacılık Fakültesi öğrecilerii meslek seçimlerii etkileye faktörleri ve eczacılık mesleği hakkıdaki görüşlerii saptamayı amaçladık. Çalışma 92-93 öğretim yılıda Akara Üiversitesi Eczacılık Fakültesi öğrecileride gerçekleştirilmiştir. Taımlayıcı tipte bir çalışmadır. Bilgiler toplam 229 öğrecide aket yötemi ile toplamıştır. Öğrecileri 47. sıı hiç düşümede bu mesleği seçtiği, bu seçimde e etkili faktörü aile olduğu saptamıştır (47.). Öğrecileri 0 da fazlası çalışma alam olarak serbest eczacılığı düşümekte ve 5 i meslekleri hakkıda kuşku duyduklarıı belirtmektedirler. Bulgular tablolar halide suulmuş ve istatistiksel öemlilik testleri ile değerledirilmiştir. Aahtar kelimeler: Eczacılık eğitimi, eczacılık öğrecileri, eczacılık mesleğie yaklaşım. SUMMARY The aim of this study was to determie the factors effectig the choice ad their opiios for the pharmacy professio. The study was coducted at the Akara Uiversity, Faculty of Pharmacy i 92-93 school year. It was a descriptive study ad the data were obtaied from 229 studets with a questioaire form. Amog the studets 47. were ot cosiderig pharmacy as a professio before comig to this school. The major factor i choosig their professio was reported to be the family (47. ). Redaksiyoa veriliş tarihi : 2.4.94 * A.Ü. Ecz. Fak. Halk Sağlığı Dersi Öğr. Üyesi. * A.Ü. Tıp Fak. Biyoistatistik BD Öğr. Üyesi *** H.Ü. Tıp Fak. Halk Sağlığı AD Öğr. Üyesi.
2 Işıl ŞİMŞEK, Yıldır ATAKURT, Bihter YAZICIOĞLU More tha 0 of the studets were plaig to have a private pharmacy practice ad 5 had doubts for the future i their professios. The results are preseted i the tables ad the tests for statistical sigificace were performed. Key Words: Pharmacy traiig, pharmacy studets, approach to pharmacy professio. GİRİŞ Sağlık ekibi içide öemli yer ala eczacılık mesleği, 7 sayılı Eczacılar ve Eczaeler Hakkıda Kau'u 1. Maddesie göre "Eczacılık, eczae, ecza deposu, ecza dolabı, galeik, tıbbi ve ispeçiyari mevad ve müstahzarat laboratuvarı veya imalathaesi gibi müesseseler açmak ve işletmek veya ispeçiyari müstahzarat izhar ve imal etmek veyahut bu kabil resmi veya hususi müesseselerde mes'ul müdürlük yapmaktır" diye taımlamaktadır. Güümüzde, eczacıı birey ve toplum sağlığıı koruması, iyileştirilmesi ve sürekliliğii sağlamasıa yöelik sorumlulukları üstlee kişi olarak öemli yeri vardır. Buu yaı sıra, halkı eczacı ile ilişkisi diğer sağlık çalışalarıa göre daha sık ve kolaydır. Bu ilişki, eczacıya, ilk yardım, aile plalaması, halkı sağlık eğitimi ve bezer sağlık koularıda etki olma şası vermektedir. Bugü ülkemizde her biri lisas, yüksek lisas ve doktora eğitimi yapa 7 Eczacılık Fakültesi, öğretim ve araştırmada çalışmalarıı sürdürmektedir. 4 yıllık eğitim uygulaya bu fakülteler yılda yaklaşık 700 eczacı mezu vermektedirler. Eczacılar kedi açtıkları eczaelerii dışıda, Sağlık Bakalığı, Sosyal Sigortalar Kurumu, Milli Savuma Bakalığı hastaelerii eczaeleride, ilaç fabrikalarıda, araştırma ve öğretim amacıyla üiversitelerde, bakalıklarda çeşitli idari görevlerde, eczacı müfettişlikleride, ilaç aalizide, çeşitli hastaelerde ve laboratuvarlarda uzma eczacı olarak çalışmaktadırlar (1). Bazı ülkelerde, her o bi kişiye düşe eczacı sayısı şöyledir: Portekiz (5) 4.7 Frasa () 9.3 Belçika (5) 10.9 Daimarka (4) 4.1 Almaya (4) 5.1 Hollada (5) 1.3 İspaya (4) 7.4 Lüksemburg (5) 7.1 İgiltere (1) 3.1
Eczacılık Fakültesi Öğrecilerii Mesleğe Yaklaşımları 3 Ülkemizde ise bu sayıı 5 de 2.3, de 2.7 ve güümüzde 3'ü aştığı gözlemektedir. Diğer bir deyişle, 1 eczacıya 3552 kişi düşmektedir. I. Ulusal Sağlık Kogresi'de suula verilere göre, Türkiye'de eczacıları yıllara ve çalıştıkları kurumlara göre dağılımları Tablo I ve Tablo II de verilmiştir (2, 3). Tablo I. Eczacıları Çalıştıkları Kurumlara Göre Dağılımları (Türkiye, 90) Özel Sağlık Bakalığı SSK Üiversite Diğer Kamu 13432 104 47 241 224 5.1. 5.4 1.5 1.4 Tablo II. Eczacıları Yıllara Göre Dağılımı (Türkiye, 90) Yıllar 55 0 5 70 75 0 5 90 92 Öğreci Seçme ve Yerleştirme Sıavı'a göre 1273 öğreci A.Ü. Eczacılık Fakültesi'i tercih etmiştir. Bularda 12 öğreci proğrama yerleştirilmiştir. Proğrama yerleştirile bu 12 öğrecii tercih sıralamalarıa göre dağılımları Tablo III de verilmiştir (4). Bu çalışmada, A.Ü. Eczacılık Fakültesi öğrecilerii bu mesleğe yöelmelerii etkileye faktörler, eczacılık mesleği hakkıdaki görüşleri, gelecekleri ile ilgili düşüce ve bekletilerii saptaması amaçlamıştır. MATERYAL VE YÖNTEM Çalışma taımlayıcı tipte bir araştırmadır. 92-93 öğretim yılıda A.Ü. Eczacılık Fakültesi birici ve dörücü sııf öğrecileride yapılmıştır. Birici ve dördücü sııf öğrecilerii seçilmeside amaç, öğreime başlarke ve tamamlarke duygu ve düşücelerii saptamak ve karşılaştırmaktır. Ayrıca, bu çalışmadaki birici sııf öğrecilerii dördücü sııfa gelecekleri 95-9 öğretim yılıda da ayı aket formu ile yeide değerledirilmeleri plalamıştır. Veriler gözlem altıda uygulaa aket yötemi ile toplaıp veri kodlaması yapıldıkta sora, bilgisayarda SPSS + PC paket proğramı kullaılarak düz ve çapraz tablolar elde edilmiştir.bulguları Ki-Kare değerleri hesaplaarak alamlılıkları araştırılmıştır. 95 137 32 3245 504 7077 1102 15792
4 Işıl ŞİMŞEK, Yıldır ATAKURT, Bihter YAZICIOĞLU Tablo III. 92 ÖSY Sıavıda A.Ü. Eczacılık Fakültesi'e Yerleştirile Öğrecileri Tercih Sırasıa Göre Dağılımları. 1. Tercih 2. " 3. " 4. " 5. ". " 7. ". " 9. " 10. " 11. " 12. " 13. " 14. " 15. " 1. " 17. " 1. " Toplam 3 3 17 1 10 14 7 4 3 5 1 1 12 2.4 2.4 13.5 14.3 7.9.3 11.1.3 5.5 3.2 2.4 3.9 0. 0. 100.0 Tablo IV. Araştırma Grubudaki Öğrecileri Taıtım Bulguları (: 229) Öğreci Sayısı Cisiyet Erkek Kız E Uzu Süre Yaşaıla Yer Kasaba Şehir Metropol Aei Öğreimi İlkokul Öğr. Yok İlkokul Ortaokul-Lise Yüksek Okul Babaı Öğreimi İlkokul Öğr. Yok İlkokul Ortaokul-Lise Yüksek Okul Aei Çalışma Durumu* Çalışıyor Ev Kadıı Babaı Çalışma Durumu* Çalışıyor Emekli Babaı Mesleği Sağlık Meslekleri Diğer meslekler * Birici sııfta 1 ae, dördücü sııfta 3 baba hayatta değillerdir. 104 3 54 29 12 33 30 29 4 1 25 59 2 77 1 5 99 I. 45.4 34. 5.4.2 51.9 27.9 11.5 31.7 2.9 27.9 3.9 15.4 24.0 5.7 25.2 7 1.0.0 95.2 125 4 79 1 45 44 3 24 35 2 105 1 41 13 112 IV. 54. 3. 3.2 15.2 4. 3.0 15.2 35.2 30.4.2.4 1.0 2.0 49. 1.0 4.0.4 33. 10.4 9.
Eczacılık Fakültesi Öğrecilerii Mesleğe Yaklaşımları 5 Tablo V. Araştırma Grubudaki Öğrecileri Ortaöğreimlerie İlişki Bulgular I. : 104 IV. : 125 Bitirdiği Ortaöğretim Kurumu MEB Lisesi Aadolu Lisesi ve Özel Okul Meslek Lisesi Ortaöğreim Kasaba Şehir Metropol Yeri 0 4 15 59 30 7.9.2 3.9 14.4 5.7 2.9 103 15 7 5 47 2.4 12.0 5. 1.0 4.4 37. Tablo VI. Araştırma Grubudaki Öğrecileri Eczacılık Mesleğie Yaklaşımlarıa İlişki Bulgular I. : 104 : 125 IV. Fakülte Öcesi Eczacılık Hakkıda Bilgisi Çok Bilgili Oldukça Bilgili Çok Az Bilgili Bilgisi Yok Eczacılığı İlk Kez Düşüdüğü Zama Hiç Düşümedi Lise Öğr. Öcesi Lise Öğr. Sırasıda Eczacılık Dışıda Düşüüle Dallar Diğer Sağlık Bil. Fe Bil. Sosyal Bil. Eczacılık Dışıda Düşümeyeler Eczacılık Seçimii Etkileye Faktörler Aile Akraba / Yakı Çevre İletişim Araçları Kedi İsteği Sıav Sistemi Eczacılık Seçimide Sora Kuşkusu Var Yok Emi Değil Eczacılık Mesleğii Doyuruculuğu Evet Hayır Çocuğuu Eczacılığı Evet Hayır Heüz Kararsız Çocuğua Bırakıyor Seçmesii İstemesi 9 3 54 5 45 13 4 49 24 23 4 27 3 5 72 13 74 30 17 14 50 23.7 34. 51.9 43.3 12.5 44.2 47.1 23.1 7.7 22.1 4.1 2.0 2.9.2 9.2 1.3 12.5 71.2 2. 1.3 13.5 4.1 22.1 25 77 15 4 12 49 42 3 24 2 2 2 12 77 37 11 39 34 22 49.4.0 1. 12.0 51.2 9. 39.2 33. 30.4 1..2 49. 22.4 1. 9. 1. 1. 29... 31.2 27.2 17. 39.2 1.0
Işıl ŞİMŞEK, Yıldır ATAKURT, Bihter YAZICIOĞLU Tablo VII. Araştırma Grubudaki Öğrecileri Düşüdükleri İş Alalarıa İlişki Bulgular : 104 I. IV. : 125 Mezuiyet Sorası Eczacılık İle İlgili Uğraş Düşüüyor Düşümüyor Mezuiyet Sorası Eczacılık ile İlgili Düşüdüğü İş Alaı* İlaç Saayi İlaç Taıtım Pazarlama Kamu Eczacılığı Üiversite Serbest Eczacılık 3 25 1 1 50 79..2 30.1 1.2 1.2 7.3 0.2 105 2 12 4 4.0 1.0 1.1 1.9 7. 11.4 1.0 * Mezuiyet sorası eczacılık ile ilgili uğraş düşüeler üzeride değerledirilme yapılmıştır (: 1) SONUÇ VE TARTIŞMA Araştırma grubudaki öğrecileri 4.2 sii kız öğreciler, 35. ii erkek öğreciler oluşturmaktadır. Öğrecileri büyük bir çoğuluğu orta öğreimlerii Milli Eğitim Bakalığı liseleride tamamlamışlardır. 134 öğrecii aile ve / veya akrabalarıda bir ya da birde fazla sağlık çalışaı bulumakta (5.5), 95 öğrecii ise bulumamaktadır ( 41.5). Babaları sağlık meslekleride ola öğreciler tüm grubu 7.9 uu, aile ve / veya akrabalarıda eczacı bulualar 22.3 üü oluşturmaktadırlar. Öğrecileri eczacılık mesleğii seçmeleride ailei ( 4.0) ve yakı çevrei (24.0) öemli etke olduğu gözleirke, acak 7.4 ü kedi isteği ile seçtiklerii söylemişlerdir. Meslek seçimide etkili ola faktörleri dağılımı daha öce yapılmış bezer çalışmaları souçlarıyla da uyguluk göstermektedir (4, 5). Mesleği seçmede etkili faktörleri dağılımları cisiyete göre alamlı farklılık göstermemiştir (P > 0.05, X 2 = 4.54, SD = 4). Aileside sağlık çalışaı bulumaya 95 öğrecii 9.5 ii fakülteye girmede öce meslek hakkıda çok az, acak 2.1 ii çok bilgili oldukları; 37.9 uu lise öğreimi sırasıda eczacılığı seçmeyi ilk kez düşüdükleri, 54.7 sii ise hiç düşümedikleri gözlemiştir. Ayı grubu 25.3'ü çocuğuu eczacı olmasıı isterke, 17.9'u istememekte, 14.7'si çocuğuu kararıa bırakmakta, 42.1'i bu kouda kararsız kaldığıı ve bu düşücesii
Eczacılık Fakültesi Öğrecilerii Mesleğe Yaklaşımları 7 mesleği ilerideki durumu ile bağlatılı olduğu şeklide açıklamaktadır. Bu grup öğrecileri 13.7 si mezuiyet sorası kedi meslekleri ile ilgili uğraş düşümemelerie karşı,.3'ü düşüdüklerii belirtmişlerdir. Ayı şekilde, aileside sağlık çalışaı bulua 134 öğrecii 4.5 ii fakülteye girmede öce meslek hakkıda çok az, acak 11.2 sii çok bilgili oldukları; 44.0 üü lise öğreimi sırasıda eczacılığı seçmeyi ilk kez düşüdükleri, 42.5 ii hiç düşümedikleri gözlemiştir. Ayı grubu.1 i çocuğuu eczacı olmasıı isterke, 14.2 si istememekte,. sı çocuğuu isteğie bırakmakta, 44.0'ü kararsız kaldığıı ve bu düşü cesii mesleği ilerideki durumu ile bağlatılı olduğu şeklide açıklamaktadır. Bu gruptaki öğrecileri.9'u mezuiyet sorası eczacılık ile ilgili uğraş düşümediklerii, 79.1'i düşüdüklerii belirtmişlerdir. Aileside sağlık çalışaı ola ve olmaya gruplarda saptaa bu değerler arasıda alamlı farklılıklar olmadığı gözlemiştir. Tüm araştırma grubuda ise 17.9'u mezuiyet sorası eczacılık ile ilgili uğraş düşümemesie karşı, 2.1 i düşümektedir. Bulgular cisiyetler (P > 0.05, X 2 = 2.411, SD = 1) ve sııflar (P > 0.05, X 2 = 0.79, SD = 1) arasıda alamlı farklılıklar göstermemiştir. Birici sııf öğrecilerii 'i, dördücü sııf öğrecilerii 12.0 si fakülteye girmede öce eczacılık mesleği hakkıda bilgilerii olmadığım, ayı şekilde, birici sııf öğrecilerii.7'si ve dördücü sııf öğrecilerii.4'ü çok bilgili olduklarıı belirtmişlerdir. Görüldüğü gibi, mesleği taıdıkça meslek hakkıda bilgisi olmadığıı düşüeleri oraıda artış olurke, bilgili olduklarıı düşüeleri oraıda azalma olmaktadır. Bulgularda öğrecileri eczacılık mesleği hakkıdaki bilgilerii fakülte öcesi çok az olduğu gözlemiştir. Bu durum gerek eczacılık gerekse diğer meslekler içi öemli olmakta ve ortaöğretimde meslek taıtım proğramlarıı yararlı olacağıı ortaya koymaktadır. Bu amaçla, kitle iletişim araçlarıda da yararlaılabileceği düşüülebilir. Öğrecileri 5. i 'i mesleğide kuşku duyduğuu belirtmektedir. Eczacılık mesleğii seçimide duyula kuşku cisiyet (P > 0.05, X 2 = 0.759, SD = 2), sııflar (P > 0.05, X 2 = 4.230, SD = 2) ve fakülteye girmede öce eczacılık hakkıdaki bilgileri (P > 0.05, X 2 = 9.240, SD = ) ile alamlı farklılık gösterme-
Işıl ŞİMŞEK, Yıldır ATAKURT, Bihter YAZICIOĞLU miştir. Meslek seçimide kuşku duya 149 öğrecii 27.5'i çocuğuu eczacı olmasıda kararsız kalırke, 1'i de eczacı olmasıı istemediğii belirtmektedir. Bu bulguları istatistiksel değerledirilmeleri soucu alamlı farklılık olduğu saptamıştır (P < 0.001, X 2 = 34.052, SD = ). Tüm araştırma grubuda ise öğrecileri acak 22.3'ü çocuğuu eczacı olmasıı istediğii söylemektedir. Bu istek sııflara göre alamlı farklılık göstermemiştir (P > 0.05, X 2 = 5.77, SD = 3). Erkek öğrecileri 25. sı eczacılık mesleğii doyurucu bulmadıklarıı, 74.4'ü doyurucu bulduklarım, kız öğrecileri 32.7'si doyurucu bulmadıklarım, 7.3'ü doyurucu bulduklarım belirtmektedirler. Öğrecileri eczacılığı doyurucu bulup bulmamaları cisiyete (P > 0.05, X 2 = 1.240, SD = 1) ve sııflara (P > 0.05, X 2 = 0.149, SD = 1) göre alamlı farklılık göstermemiştir. Acak, tüm araştırma grubuda mesleğii doyurucu bulmadıklarım belirteler ile çocuğuu eczacı olmasıda kararsız kala ve eczacı olmasıı istemeyeler arasıda alamlı farklılık saptamıştır (P < 0.001, X 2 = 2.072, SD = 3). Mezuiyet sorası eczacılık ile ilgili uğraş düşüe 1 öğrecii 0. sı iş alam olarak serbest eczacılığı düşüdüklerii belirtmektedirler. Bu bulgu, Türkiye'de eczacıları çalıştıkları kurumlara göre dağılımıa uymakta (2, 3, ve ülke koşullarıı iş alam seçmede öğrecileri yöledirdiğii düşüdürmektedir. Bu saptama Ulusal Sağlık Kogresi raporlarıdaki "coğrafik, mesleki ve foksiyoel olarak degeli dağılım" ilkesii destekler görümektedir. Souç olarak, Tablo VI da suula bulgular eczacılık mesleğii daha iyi taıtılması ve eczacılık fakülteleri eğitim proğramlarıı ülke ihtiyaçları ve iş alaları doğrultusuda yeide gözde geçirilmesii, eczacılık mesleğii geleceği açısıda öemli olduğu düşücesii uyadırmaktadır. Bu düşücemiz Ulusal Sağlık Kogresi raporudaki "ülke ihtiyacı doğrultusuda bir eğitim zorululuğu" görüşü ile de uyum sağlamaktadır (). KAYNAKLAR 1. Taker M. Düde Bugüe İlaç ve Eczacılık, Akara Eczacı Odası Bültei, (3). -23 (4). 2. T.C. Sağlık Bakalığı I. Ulusal Sağlık Kogresi, Sağlık Hizmetleride Mevcut Durum, 23-27 Mart, Akara (92).
Eczacılık Fakültesi Öğrecilerii Mesleğe Yaklaşımları 3. İlaç ve Kimya Edüstrisi İşvereler Sedikası Aylık Raporu,, 0-1 (93). 4. Yazıcıoğlu B., ve arkadaşları., Siea Sağlık Merkez Lisesi Hemşirelik Bölümü Öğrecilerii Bu Mesleği Seçmelerii Etkileye Bazı Faktörler ile Bu Meslek Hakkıdaki Görüşleri, Hacettepe Toplum Hekimliği Bültei, 1, 3-4 (93). 5. Kasapoğlu, M.A., Tıp Eğitimi, Akara (92).. T.C. Sağlık Bakalığı Sağlık Projesi Geel Koordiatörlüğü, Sağlık İsa Gücü, Akara (93).