Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Tasarısı ile ilgili TBMM tartımaları

Transkript

1 Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Tasarısı ile ilgili TBMM tartımaları Bu PDF dokumanı tarafından hazırlanmıtır. BRNC OTURUM Açılma Saati: Ekim 2003 Çaramba BAKAN : Bakanvekili Sadık YAKUT KÂTP ÜYELER: Ahmet KÜÇÜK (Çanakkale), Suat KILIÇ(Samsun) Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Tasarısı ile Avrupa Birlii Uyum ve Adalet Komisyonları raporlarının görümelerine balayacaız. X Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Tasarısı ile Avrupa Birlii Uyum ve Adalet Komisyonları Raporları (1/632) (S. Sayısı: 248) BAKAN Komisyon?.. Birleime 10 dakika ara veriyorum. Kapanma Saati: KNC OT URUM Açılma Saati : BAKAN : Bakanvekili Sadık YAKUT KÂTP ÜYELER : Ahmet KÜÇÜK (Çanakkale), Suat KILIÇ (Samsun) BAKAN Sayın milletvekilleri, 4 üncü Birleimin kinci Oturumunu açıyorum. Bilgi E dinme Hakkı Kanunu T asarısı ile Avrupa Birlii Uyum ve A dalet Komisyonları raporlarının görümelerine balıyoruz. X Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Tasarısı ile Avrupa Birlii Uyum ve Adalet Komisyonları Raporları (1/632) (S. Sayısı: 248) ( X ) BAKAN Komisyon?.. Yerinde. Hükümet?.. Yerinde. Komisyon raporları, 248 sıra sayısıyla bastırılıp daıtılmıtır. T asarının t ümü üzerinde, Cumhuriyet Halk P artisi Grubu adına, Konya Milletvekili Sayın Atilla Kart; buyurun. CHP GRUBU ADINA ATLLA KART (Konya) Sayın Bakan, sayın milletvekilleri; görüülmekte olan Bilgi Edinme Hakkı K anunu T asarısıyla ilgili olarak Cumhuriyet Halk Partisi Grubu adına söz almı bulunmaktayım; Grubum ve ahsım adına Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum. Deerli arkadalarım, demokratik bir yapıyı benimsemi her siyasî yapılanmanın temel amacı ve varlık sebebi, hesap verme ve denetim sorumluluuyla doruda n balantılıdır. Saydam ve katılımcı bir demokrasi anlayıının gelimesi, siyasî yönetimlerin, ilemlerini yurttalarının bilgi ve denetimine açmasıyla m ümkündür. Bilgi edinme hakkı, doaldır ki, beraberinde idarî ilemlerin v e kamu harcamalarının denetimi gereini de getirmektedir. Sayın milletvekilleri, bu yaklaım içinde deerlendirme yapıldıında, getirilen tasarıyı elbette olumlu karılıyoruz; ancak, bu deerlendirmenin dıında, bu tasarının ilgili mevzuatla balantısı kurulduu zaman, önemli eksiklik, yetersizlik ve tutarsızlıkların olduunu görüyoruz. Bunları, hemen, somut örnekleriyle açıklamak istiyorum. T erörle Mücadele Y asasının 8 inci m addesinin Altıncı Uyum Paketiyl e Kaldırılması, 7 nci maddenin de Yedinci Uyum Paketiyle k aldırılması ve deitirilmesi, getirilen bu tasarıyı, yani Bilgi E dinme Hakkı K anunu Tasarısını tamamlayan özellikler içerdii için, olumlu bir düzenleme mahiye tinde olmutur. Keza, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 316 ncı maddesinde yapılan deiiklikle, cumhuriyet savcılıı teblinamesinin taraf vekillerine tebli edilmesi z orunluluunun getirilmi olması da, bu anlamda olumlu bir deime olmutur; ancak, RTÜK Yasasında, Küçükleri Muzır Neriyattan Koruma Y asasında v e Sermaye Piyasası Yasasında paralel düzenlemeler yapılmadıı ve en önemlisi hak arama pratii ve özgürlüü alanında somut gelimeler salanmadıı takdirde bu tasarıyla yapılmak istenen düzenlemelerin fazla önemi v e etkinlii olmayacaktır. (X) 248 S. Sayılı Basmayazı tutanaa eklidir.

2 Sayın milletvekilleri, bilindii gibi, 3984 s ayılı Yasanın 5 inci maddesi RTÜK le ilgili üst kurulun oluumu esaslarını düzenlemi olup, bu oluum A nayasa Mahkemesine intikal etmi durumdadır. 5 inci maddedeki düzenleye göre üst kurulun oluumunda yasama organı dorudan yetkilidir. Yürütme ilevini gören bir kurulun, RTÜK ün yasama organı t arafından belirlenmesi parlamenter sistemin esası ve özüyle hiçbir ekilde badamaz. Kitle iletiim araçları arasında önemli bir ilevi olan radyoların ve televizyonların faaliyetlerini denetleye cek ve balı olarak haber verme v e doru bilgilendirme misyonunu özerk olarak üstlenen bir kurulun oluumunda yasama organının siya sî deerlendirmelerle bu derece etkin olması kabul edilebilir bir hal olamaz. Üstelik v e maalesef, 4756 sayılı Yasanın geçici 1 inci maddesinin deitirilmesi yolunda temmuz ayında alelacele yapılan deiiklik siyasî iktidarın bu noktada da samimi ve tutarlı olmadıını ve özünde bilgi edinme hakkını k ontrol altına almak istediini gösteren somut bir gelime niteliinde olmutur. Siyasî iktidarın bu yapılanmada ısrarlı olacaı anlaılmaktadır. Yasama yetkisinin devri anlamına gelen böyle bir yapılanma hukuk devleti ve kuvvetler ayr ılıı ilkesiyle hiçbir ekilde badaamaz. Deerli arkadalarım, benzer bir yapılanmayı Küçükleri Muzır Neriyattan Koruma Kanunu uyarınca oluturulan k urulun yapılanmasında da görüyoruz. Bu k urul da yürütme organı t arafından oluturulmakta ve yargının baımsızlıı açısından olumsuz bir etki yaratmaktadır. Bir evvel verdiim örnekte, yasama yetkisinin yürütme organına devrini görüyoruz. Burada ise, bu yasal düzenlemede ise, yargı yetkisinin yürütme organına devrini görüyoruz. in pratiinde, bu kurul bilirkii yerine geçiyor ve kurulun verecei rapora göre, sözü edilen yasaya v eya Ceza Kanunun 426, 427 v e 428 inci maddelerine aykırılık bulunup bulunmadıı tespit ediliyor. Bu sebeple, bu yasa ve bu k urulun ilevi de mutlaka gözden geçirilmeli ve kurulun olumasında, yargı müdahale nitelii taımayacak kriterler yaratılmalıdır. Sayın milletvekilleri, benzer bir düzenleme, bilgi edinme hakkının özünü etkileyecek yanlılıklar, 2499 sayılı Sermaye Piyasası K anununda da vardır. B u yasanın 47 nci m addesinin ilgili bendine göre, sermaye piyasası araçlarının deerini etkileyecek yalan, yanlı bilgi veren, haber yayan -tekrar ifade ediyorum, haber yayan- yorum yapan ya da açıklamakla yükümlü olduu bilgileri açıklamaya n gerçek kiiler ile tüzelkiilerin yetkilileri v e bunlarla birlikte hareket edenler cezalandırılmaktadır. Bu yasayla getirilen sınırlama özel bir sınırlama niteliinde olmasına ramen, haber yaym ak gibi fiillerin tanımı v e unsurları belirtilmeden, objektif ve hukukî ölçütler getirilmeden c ezalandırmaya yol açan bir yöntem gelitirilmitir. Basın-yayın mevzuatı ile sermaye piyasası mevzuatı hükümleri arasında bir tutarlılık ve balantı m utlaka salanmalıdır. Aksi takdirde, tanımı yapılmamı ve karılıı açıklanmamı olan fiiller sebebiyle bilgi edinme hakkı ihlal edilmi olacaktır. T akdir olunur ki, bu düzenleme, yönetim birimleri tarafından da kötüye kullanılabilecek bir haldir. Görüldüü gibi, ana hatlarıyla açıklamaya ç alıtıım bu hususların tamamı, özü itibariyle, sansürü çarıtıran ve özünde bilgi edinme hakkını zedeleyen hükümlerdir. Bir dier önemli eksiklik, bu tasarının dorudan balantılı olduu darî Yargılama Usulü Y asasıyla balantısını k uran herhangi bir düzenleme yapılmamıtır deerli arkadalarım. O ysa, bu tasasıyla getirilmek istenilen düzenlemede, muhatap alınacak idarî birimlerin yargılama usulünü düzenleyen darî Yargılama Usulü Yasasıyl a bu yasa arasındaki balantının ve özelliklerin m utlaka tasarıda düzenlenmi olması gerekirdi; bu da, yine çok temel bir eksiklik mahiyetinde olmutur. Deerli arkadalarım, Bilgi Edinme Hakkı K anunu T asarısı ile ilgili ihtilafların nihaî çözüm yeri, her halükârda, yargı mercileri olacaktır. Yargının temel v e öncelikli sorunlarını çözümleyemediimiz takdirde, yapılacak çalımaların pratik bir sonuç vermeyeceini bir defa daha vurgulamak istiyorum. Sayın milletvekilleri, Avrupa Birlii sürecinde hep bir ikilemi ve çelikiyi yaıyoruz. Bir taraftan Avrupa Birlii normlarına uygun genel düzenlemeler yapıyoruz, en azından böyle bir gayr etin içerisindeyiz. Böyl e bir gayretin içerisinde görünüyo ruz demek istemiyorum, çok haksız bir deerlendirme yapmak istemiyorum; ama, en azından böyle bir gayret içerisindeyi z ve bunun devamında da hemen önemli olan uygulamadır diye ifade diyoruz. Elbette v e gerçekten, uygulama iin esasını ve özünü t ekil etmektedir. Bu konudaki yanlı ve eksik uygulamaların sorumluluunu da, s iyasî iktidar olarak kendimizde aramak yerine, hep baka k urumlarda arıyoruz. Bu yanlılıı da, en bata, maalesef, üzülerek ifade ediyorum, Sayın Adalet B akanımız yapıyor. Sayın Adalet Bakanının hükümet adına yaptıı açıklamalarda, idarî birimlerin bu noktadaki yanlılarını ve yargının ileyiindeki aksaklıkları ifade ediyor. Bu arada dier kurumların idarî alt birimlerinin ve yargı mercilerinin eksik ve yanlı uygulamalarının bulunduu da bir gerçek; ancak, bu s üreçte de s iyasî iktidarın temel çelikilerini m utlaka öne ç ıkarmamız, gözardı etmememiz gerekiyor.

3 En bata -biraz evvel bir örneini yaadık- sözlü soru önergelerinin cevaplandırılmasındaki -en hafif ifadesiyle aktarıyorum- duyarsızlıı hemen ifade etmek istiyorum. Bunun hiçbir gerekçesi olamaz. Soru önergelerinin ne z aman cevaplandırılacaı, gündemde çok açık bir ekilde belirtilmitir. Siz, denetim hakkına saygılıys anız, programınızı buna göre yaparsınız; ama, bunu umursamayıp nasıl olsa bunlar üç birleim içerisinde cevaplandırılmadıı zaman yazılı s oru önergesine dönüüyor deyip geçitirmeye kalkarsanız, orada, k amunun denetim hakkına saygı göstermediiniz anlaılır, ortaya çıkar. B unu, bir defa daha, önemle ifade etmek istiyorum. Bir dier önemli k onu da u: bakıyoruz deerli arkadalarım, siyasî iktidar, bir taraftan bilgi edinme hakkı gibi olumlu bir düzenlemeyi getiriyor, dier taraftan da, yukarıda açıkladıımız eksiklik ve yanlılıkların dıında, bazı yasama faaliyetleri v e uygulamalarıyla bilgi edinme hakkı ve denetim faaliyetini özünden ihlal ediyor, daha da ötesi, ortadan kaldırıyor. Bunu da, somut örnekleriyle elbette açıklayacaım. Kamu hale Yasası... Biliyorsunuz, bu yasanın temel amacı, temel fonksiyonu, kamu harcamalarının denetimini salamak, Hazine kaynaklarının nasıl harcandıını denetlemek. Kamu hale Y asasında özenle ve kararlılıkla s iyasî iktidar tarafında n deiiklik yapılarak, kamu harcamalarının ve kamu kaynaklarının denetim alanının daraltılmaya çalııldıını görüyoruz; daha da ötesi, kamu ihalesiyle ilgili sözlemelerde noter tasdiki zorunluluu kaldırılarak, yurttaın, vatandaın v e k amunun bilgilenme ve denetim hakkına ciddî bir sınırlama getiriliyor; ekonominin âdeta kayıt dıına ç ıkarılması tevik ediliyor. O ysa, biliyoruz k i, noterlik k urumları, bu anlamda hem hukukî ihtilaflar ı azaltan ve hem de k amu adına kaynaında tahsilat yapan bir ileve s ahip olmakla T ürkiye de belki de u anda ilerliini koruyan birkaç kurumdan birisi. Devam ediyorum; siyasî iktidar, söylem ve uygulamalarıyla, maalesef, yine tutarsız v e inandırıcı olmayan tavrını s ürdürmeye devam ediyor, t ıpkı ticarî sırla ilgili çtüzük deiiklii teklifimize duyarsız kaldıı gibi. Kamuoyunun, toplumun v e yasama organının en önemli denetim ve bilgi edinme yöntemlerinden birisi olan Meclis aratırması komisyonlarının önündeki bu en büyük engelin kaldırılması yolunda Cumhuriyet Halk Partisi tarafından yapılan uyarı ve taleplere bugüne kadar hiçbir destek verilmemitir. Bu s ebeple, s iyasî iktidarı tutarlı olmaya, sorumluluunu üstlenmeye v e kamuoyunu doru bilgilendirmeye bu vesileyle bir defa daha davet ediyoruz. Sayın milletvekilleri, bir dier örnek, çok s omut bir örnek, çok önemli olduuna inandıım bir örnek: Özelletirme süreçleri, yine kamunun denetiminden ve k amuoyunun bilgilendirilmesi sürecinden kaçırılarak ve ulusal çıkarlarımızı ihlal etmek pahasına birtakım hukuka ayk ırı ilikiler içinde gerçekletirilmektedir. Ö ylesine cüretkâr uygulamalar yapılabilmektedir ki, soru önergemize verilen cevaplarda 4 Mart 2003 tarihi itibariyle v e Haziran-Temmuz 2003 tarihli s öylemler itibariyle, ilgili tesisin özelletirme kapsamına alınmasının ve yabancı ortak arayıının söz konusu olmadıı ifade edilmekteyk en, daha s onra tarafımıza ulaan bilgilerden, bu çalımaların; yani, o tesisle ilgili çalımaların 25 ubat 2003 tarihinde balatılmı olduunu ve kapalı kapılar ardında, birtakım esrarengiz ilikilerle belli bazı irketlere bilgi odası k apsamındak i maliyet bilgilerinin verilebildiini görüyoruz. Neden s öz ediyorum biliyor m usunuz deerli arkadalarım; daha da somut ifade edeyim: Seydiehir Alüminyum Tesislerinin özelletirilmesinden s öz ediyorum. Ben, bir milletvekili olarak, bırakın milletvekili olarak sade bir vatanda olarak, T ürkiye Cumhuriyeti Devleti bakanının v ermi olduu c evaba inanmak istiyorum, inanmam gerektiine inanıyorum; ancak, bir siyasî iktidar ki, resmî ve yasal ortamlarda da hi gerçee aykırı beyanda bulunuyo r ve cevap veriyor ise, bu iktidarın uygulamalarından veya yasama faaliyetlerinden nasıl emin olabilirsiniz?.. Aslında, sorunun özü ve esası deerli arkadalarım, s iyasî iktidarın, Avrupa Birlii sürecine ve uygulamalarına bir amaç olarak bakmaması ve bu süreci hukuka aykırı sonuçlar ve gizlenmi amaçları için bir yöntem ve araç olarak kullanmak istemesinden kaynaklanmaktadır. Kamu yönetimi anlayıı v e kültüründeki tutarsızlık v e yetersizlikler ister istemez bu sonucu yaratmaktadır. Bir siyasî iktidar ki, bir taraftan, Yolsuzlukları Aratırma Komisyonu kurup, kendince k amuoyuna yolsuzlukların üzerine gidiyoruz izlenimi vermeye çalımakta; dier taraftan ise, hakkında son derece ciddî v e belgeli suçlamalar bulunan Ankara v e stanbul büyükehir belediyelerinin denetimden kaçmasına, denetim dıı tutulmasına özel bir gayret gösteriyorsa, burada üzerinde durulması ve sorgulanması gereken çok eyler var demektir. Orada, siz, hangi bilgi edinme hakkından s öz edebilirsiniz? Herhalde, bunun devamında da, dokunulmazlıkların ardına sıınıp, kamuoyuna ve topluma hesap vermekten kaçınan bir anlayıı sorgulamamız gerekiyor. Bitmedi deerli arkadalarım. Konumuz bilgi edinme hakkı. Bilgi edinme hakkından söz ediyoruz. Çok somut örnekler veriyorum deerli arkadalarım. Bunlara demagoji yapmadan kalkıp somut bir ekilde cevap verirsiniz. Tepki vermek yerine, somut bir ekilde bu anlattıklarıma cevap verirsiniz.

4 Bakıyoruz, bir tarafta neyi görüyoruz; Sayın Babakanın, kendisine balı olarak, hiçbir hukuk devleti yapılanmasında örnei görülmeye cek bir ekilde, idarî ve adlî denetim mekanizmalarımızın dıında, özel tim kurma arayıına girdiini görüyoruz. Yani, yürütme gücü ve fonksiyonu yetmiyor, yargıyı da kendi bünyenizde toplamak istiyorsunuz, ondan sonra da topluma bilgi vermekten söz ediyorsunuz. Bir çileri Bakanı k i, kendi Bakanlıında yıllar içinde oluturduu, uzun yıllar içinde oluturduu, teknik ve objektif ölçülere göre oluturduu kıdem ve liyakat listesini bir tarafa bırakıp, kendi sübjektif, kiisel ölçülerine göre terfi listesi düzenliyorsa, bırakın orada bilgi edinme hakkını, orada, artık, kazanılmı temel özlük haklarının korunup korunmayacaının endiesini yaamaya balıyoruz. Deerli arkadalarım, baka bir örnek daha vermek istiyorum. Çok uzaa gitmiyorum, dünden söz ediyorum. Dün yapılan kapalı oturumdan s öz ediyorum. Balantılı olarak 23 Haziran tarihinde B akanlar Kurulunun insanî yardım adı altında Irak a yönelik olarak yapmaya baladıı uygulamaları hatırlamanızı istiyorum ve en nihayet 8,5 milyar dolarlık kredi olayı v e Irak a asker gönderilmesi tezkeresi deerli arkadalarım. NURETTN AKTA (Gaziantep) Hukuken suçtur; onu açıklayamazsınız. ATLLA K ART (Devamla) Deerli arkadaım, bir hukukçu olarak, neyi açıklayacaımı, neyi açıklamayacaımı çok iyi biliyorum. Ondan emin olabilirsiniz.. O konuda, hangi noktada açıklamalar yapacaımı, hangi noktada duracaımı ben çok iyi biliyorum; siz müsterih olun, rahatsız olmayın! Ülkemizin ve bölgenin geleceini ilgilendiren ve etkileyen böylesine sosyal, ekonomik v e tarihî boyutları olan gelimelerden, bırakın kamuoyunu ve sade vatandaı, yasama organını dahi bilgilendirmiyorsak v e yapılan uyarılara r amen bunun gereini yapmıyorsak, orada sorgulanacak çok ey var demektir. (Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı) BAKAN Buyurun Sayın Kart; konumanızı toparlayabilir misiniz. ATLLA KART (Devamla) Sayın Bakanım, kiisel olarak da konuma hakkım var; o sebeple, izninizle, konumama devam edeceim. BAKAN Buyurun. ATLLA KART (Devamla) - Asker t ezkeresinin temel unsurlarını yasama organına dahi açıklamıyorsak, orada, elbette, durup düünmemiz, sorgulamamız gereken çok ey var demektir. Bu anlamaların ve gelimelerin dayanaını tekil eden s iyasî mutabakatların, bütün unsurlarıyla, en bata T ürkiye Büyük Millet M eclisine v e devamında da k amuoyuna açıklanması gerekir. Bu tezkerenin bütün unsurlarının bir a n evvel açıklanması, bilgi edinme hakkının ve kamuoyunun bilgilendirilmesi sorumluluunun temel gereidir. Esasen, bütün bu bilgilerin verilebilmesi ve kamuoyunu bilgilendirme görevinin yerine getirilebilmesi için, bu tasarının yasalamasına da gerek yok. Mevcut mevzuata v e denetim mekanizmalarımıza göre, bu bilgilerin hemen verilmesi gerekir. Böylesine önemli ve hayatî konularda T ürkiye Büyük M illet Meclisini bilgilendirmeyen, bilgilendirmekten ısrarla kaçınan bir s iyasî iktidarın, demokratikleme v e hukuk devleti konularında samimî ve tutarlı olduunu hiç kimse ileri süremez. Bütün bu açıklamalarımız, bütün bu anlattıklarımız, arka bahçe saplantısıyla ve psikolojisiyle dile getirdiimiz hususlar deildir deerli arkadalarım, somut uygulama v e gerçeklerden söz ediyo rum. (Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı) BAKAN Sayın Kart, önce gruplara söz v ermemiz gerekiyor; sizin ahsî söz talebiniz de üçüncü sırada. Eer, sizden önceki iki arkadaımızdan birisi... ATLLA KART (Devamla) Efendim, ben, onu, izninizle konumamla birlikte bitirmek istiyorum; yani, buna, arkadalarımızın itirazının olacaını zannetmiyorum. BAKAN Sayın Kart, T üzük gerei önce gruplara söz vermemiz gerekiyor; s öz sıranız gelince, tekrar vereceim. ATLLA KART (Devamla) Peki efendim, toparlıyorum. Deerli arkadalarım, görüntüyle ve ekli anlamda yasal düzenlemeler yapmakla, Avrupa Birliine girmek veya belirli evrensel normları yakalamak mümkün olmuyor. Bunu, izninizle, kiisel k onumamda biraz daha açmak istiyorum. Kiisel k onumamın devamında, dier mesajlarımı v e sonuç olarak söyleyeceklerimi aktaracaım. Bu aamada, Genel Kurulu, Grubum ve ahsım adına bir defa daha saygıyla selamlıyorum. (CHP sıralarından alkılar) BAKAN Teekkür ediyorum Sayın Kart. AK Parti Grubu adına s öz talebinde bulunan stanbul Milletvekili Zeynep Karahan Uslu; buyurun. (AK Parti sıralarından alkılar) Konumanız 20 dakikadır. AK PART GRUBU ADINA ZEYNEP KARAHAN USLU (stanbul) S ayın Bakan, deerli milletvekilleri; günümüz dünyasında, alternatifleri arasında insan hak v e özgürlüklerini en ç ok güvence altına alan ve vatandaların kamunun aldıı kararlara v e

5 uygulamalara aktif k atılımını en çok salayan yönetim biçimi demokrasidir. B u nedenlerden dolayı demokrasi, en ç ok arzulanan yönetim m odeli haline gelmitir. Özellikle k üreselleme sürecinin etkisiyle bu olgu, s on dönemlerde hızla ya ygınlamı v e evrensel bir boyut kazanmıtır. Toplumlararası etkileim arttıkça, bireyler, iktisadî refah düzeylerinin artması k adar, insan hak ve özgürlüklerini ilgilendiren konularda da, daha talepkâr bir tutum benimsemilerdir. Kısaca ifade etmek gerekirse, bugün içinde yaadıımız dünyada, demokrasi, evrensel bir deer konumuna ulamıtır. Demokratiklemeye paralel ve ayn ı z amanda, demokrasinin doal s onucu olarak gelien ve yine, evrensel bir deer haline gelen bir dier ilke de yönetimin açıklıı ve effaflııdır. T oplumlar sadece katılımcılık için deil, aynı z amanda, yönetimleri denetleyebilmek ve idarenin t oplumla arasına koyduu k alın perdenin arkasında gerçekletirilmesi muhtemel yolsuzlukların önüne geçebilmek için de yönetimlerin effaf olmasını istemektedir. Hızla dünyaya açılan ve Avrupa Birlii üyesi olma hedefine kilitlenen T ürkiye toplumu da bu yönelilerden nasibini almıtır. Bugün demokratikleme ve effaf yönetim isteinin en güçlü biçimde dile getirildii ülkelerden biri Türkiye dir. Sevinerek belirtelim k i, bu talepler dorultusunda ülkemizde son dönemlerde önemli adımlar atılmıtır. Özellikle halihazırda görev yapmakta olan Y üce Meclis bu konuda tarihî iler baarmıtır. Birkaç yıl önce bile birçok insanın hayal da hi edemeyecei konularda, bu Meclis, reform mahiyetli deiiklikleri yasalatırmı ve ülkemizi tarihinin en olgun demokrasi düzeyine eritirmitir; fakat, üzülerek belirtelim ki, yönetimin effaf olmaması nedeniyle en aır yolsuzluk f aturalarının ödendii ülkelerden biri de T ürkiye dir. Bu durum, toplumu v e siyaseti harekete geçirmi ve ülkemizde bun a karı bir m ücadele balatılmıtır. Bugüne kadar atılan adımlarla ülkemizde önemli iler hayata geçirilmi olmasına ramen, açık v e gelimi bir demokrasi haline gelebilmek, hepimizin bildii gibi, çok boyutlu yasal düzenleme ve uygulamaları gerektiren bir süreçtir. Bu sürecin en önemli unsurlarından biriyse, k amu ile vatanda arasında ina edilmi ve içerinin görünmesini engelleye n duvarların kaldırılmasıdır. Ülkemiz, uzun yıllardır bu duvarların arkasından yönetilmitir. Halkın sesi, çou zaman, duvarların arkasında, ötede bolukta bir yerlerde yankılanmıtır v e duvarların arkasında halk adına ne yapıldıı, gerçekte ne olup bittii bir muamma olarak kalmıtır. T oplumsal denetim kanalları özgürce kullanılamamı, kutsal ve sorgulanamaz devlet anlayıının en nadide örnekleri bu c orafyada sergilenegelmi ve bu anlayı, âdeta, dogmalatırılarak korunmutur. T oplum, devletin yapıp ettikleriyle ilgili olarak bilgi sahibi olmasının engellenmesinin faturasını, insan hakları ihlalleri, kamu yönetiminin verimsizlii, görevin kötüye kullanılması, ihmali ya da büyük yolsuzluklar olarak ödemek zorunda kalmıtır. Ancak, artık, hiçbir ey eskisi gibi deildir. Devlet, toplumuyla bulumak ve açık olmak zorundadır; çünkü, tüm kamu kurum ve kuruluları, toplum için, onun talep ve beklentilerini karılamak için vardır. Bu hedefe ulamanın birinci adımı ise, açıklık ilkesinin her alanda uygulanmasıdır. darenin yapıp etmelerini, k urum, kurulu ya da kiilerin, kısaca sivil inisiyatifin bilgi edinebildii ve dolayısıyla da denetleye bildii bir yapıya ulamasını s alayacak tüm düzenlemeler demokratikleme yo lunda önemli adımlar salayacaktır. AK Partinin siyasî ilkelerini k amuyla paylatıı temel metin olan parti programımızda yer verdiimiz v e hükümet programında da gerçekletirileceini teminat altına aldıımız ve bugün Y üce Meclisin önüne getirilen s öz konusu kanunla, vatandalarımızın k amuya ait karar mekanizmalarına katılım hakkını teslim etmek amaçlanmaktadır. Demokratik rejim, yöneten v e yönetilenler arasında iki yönlü bir etkileimin gereine iaret eder. Bu yönüyle, siyasal s isteme k atılım hakkı sadece oy vermeyle sınırlanmamalı, toplum, kendisiyle ilgili kararların alınması, uygulanması v e denetlenmesinde de etkin olabilme hakkıyla donatılmalıdır. Bilgi Edinme Hakkı Kanunu, bu açıdan, toplumsal denetim m ekanizmalarının oluturulmasında önemli açılımlara olanak s alayacaktır. Bir baka söyleyile, bu kanun, demokratik dönüüm projesinin önemli ayaklarından birini oluturmaktadır. Demokrasinin retorikten gerçeklie dönümesinde, devlette bürokrasinin mutlak hâkimiyetinin toplumla paylaılmasının salanmasında, bu kanunun getirecei düzenlemeler bir teminat ilevi üstlenmektedir. T ürk hukuk sistemi açısından, Genel Kurulun takdirine sunulan bu kanunla alakalı açık bir anayasal s ınırlama olmadıının da altı bir kez daha çizilmelidir. Konuyla ilgili olarak, sadece Anayasanın 26 ncı maddesinin ikinci fıkrasında düünceyi açıklama ve yaym a hürriyetinin hangi ölçülere göre sınırlandırılabilecei açıklanmakta ve bu hürriyetlerin kullanılması, devlet sırrı olarak usulünce belirtilmi bilgilerin açıklanmaması amaçlarıyla sınırlandırılabilir ifadesine yer v erilmektedir. Yine, 28 inci maddede, devlete ait gizli bilgilere ilikin bulunan her türlü haber v eya yazıyı yazanların, bastıranların veya aynı amaçla basanların, bakasına v erenlerin, bu suçlara ait kanun hükümleri

6 uyarınca s orumlu olacakları belirtilmitir. Daha açık bir söyleyile, Anayasamız, bilgi edinme hak ve hürriyetini güvence altına almadıı gibi, yasaklamamıtır da. Bu nedenle, buradaki boluun giderilmesi gereklidir. En temel insan haklarından biri olan bu hakkı tanıya n ve kullanımına ilikin hükümleri içeren bir yasaya, gerek toplumun demokratikleme t alepleri gerekse Avrupa Birliine adaylık sürecinde olmamız açısından özellikle ihtiyaç duyulmaktadır. Devlet yönetiminin kamu ile toplum arasında karılıklı etkileim ve karar almada payda olmak eklinde t anımlayabileceimiz yönetiime dayalı olması, katılımcı demokrasinin yaratılabilmesi için gerekli unsurların baında yer almaktadır. Bu üslubu hâkim kılmanın temel koulu da, yurttalarına bilgi ve hesap veren bir yönetim anlayıını getirmektir. Bunu bir hak olarak belirlemek ise, sadece, bireyi deil, devleti de korumak anlamına gelecektir. Keyfi ve s orumsuz uygulamaların önüne bir set çekilebilecektir. Kısaca, bu kanunun yürürlüe girmesiyle birlikte, devlet bürokrasiye karı, vatanda da devlete karı korunacaktır. Gücün yanlı k ullanımı olarak ifade edebileceimiz insan faktöründen kaynaklanan sorunlar azaltılacaktır. Bu kanun, bireys el hak ve özgürlüklerin yeni ve güçlü bir teminatı olacaktır. Hakikî ve doru bilgilere dayanılarak salanacak toplumsal denetim, kamu bürokrasisinin objektif davranma reflekslerini güçlendirecektir. darenin kararlarının, toplumsal denetime açık olması, bir dalgakıran gibi, caydırıcılık ilevi üslenecektir. Sistemin tahrip edilmesinin k arısına dikilecek, yeni bir enstrüman a sahip olma imkânına, Türkiye, bu kanunla birlikte maruz kalacaktır. Bilgi Edinme Hakkı Kanununun, v atandalarca, sadece, gerçekleen ilemlerle ilgili olarak deil, gerçekletirilmekte olan ilemlerle ilgili olarak da kullanılabilecek olması, karar alma sürecinde, elde edilecek bilgi ile sivil inisiyatifin, sürece, düzeltici müdahalede bulunmasını da beraberinde getirecektir. Böylelikle, hatalı ya da eksik uygulamaların önüne geçilecek, bir yandan kamuda verimlilik artıına katkı salanırken, öte yandan yargının ilem sonrası duruma el k oym ası azaltılarak, yargı üzerindeki yük de hafifletilecektir. T asarıda, hakkın nitelii, idarenin yükümlülüü, bavuru yöntemi, istenilen bilgi veya v erinin nitelii gibi hak kullanımının nasıl gerçekletirileceini, son derece açık bir biçimde tanımlanmı olması da, uygulamanın kolaylıını salamak bakımından olumludur. A yr ıca, tasarıda, kamu kurumlarına yapılacak bavuruların cevaplandırılma süresi onbe, gerekli durumlarda otuz günle sınırlandırılarak, hem taleplerin sürüncemede bırakılmasının önüne geçilmi hem de Avrupa Birliinin ilgili mevzuatına uyum salanmıtır. Dier taraftan, tasarıyla birlikte, bilgi edinme hakkı salt T ürk vatandalarına tanınmamı, karılıklılık ilkesi gözetilerek, ülke sınırları içinde yaayan yabancı kii ve tüzelkiilere de faaliyet alanlarıyla ilgili olarak aynı hak tanınmıtır. Böylece, t asarının, dıpolitikada izlenen dünya toplumlarıyla entegrasyon sürecine hız verici yaklaımları destekler mahiyette bir biçimle çerçevelenmesi de, son derece gelimi bir adalet v e demokrasi anlayıının karinesi olarak karımıza ç ıkmakta ve bu bakımdan da gurur v erici bir tasarı olarak telakki edilmesinde bir sakınca görülmemektedir. Genel Kurulda sizlerin onayına sunulan bu tasarıyla sistem açısından getirilen temel yenilik, vatandalarımızın herhangi bir konuda bilgi almak için bavuru haklarına dayanarak deil, bilgi edinme haklarına dayanarak talepte bulunabilmeleridir. Artık, tanımlanmı, çerçevesi belirlenmi, denetim mekanizmaları oluturulmu bir hak kullanımı söz konusu olacaktır. Burada, elbette, hakkın verilmesi kadar, sırlar istisnasının sınırlarının belirlenmesi de çok önemlidir. Dünyadaki birçok ülkede bu hak çeitli zeminlerde sınırlandırılmıtır. Üyesi olmayı hedeflediimiz Avrupa B irliinin de, bilgi edinme hakkına ilikin olarak 30 Mayı s 2001 tarihli çıkardıı bir tüzükte Kamu yararı balıı altında çeitli s ınırlandırmalara yer verilmitir. Millî güvenlik, savunma v e askerî k onularda; ayr ıca, Birliin ya da üye ülkelerin finansal, ekonomik ve parasal politikalarıyla ilgili konularda sınırlandırmalara yer verilmitir. Yine, bireylerin özel yaamını ve onurlarını zedeleyebilecek açıklamalar da bu sınırlandırmaların içerisinde yer almıtır. Adlî ve idarî soruturmalara ilikin sınırlandırmalara da cevaz verildii ayrıca eklenmelidir. Ancak, bu sınır ç izilirken göz önüne alınması gereken temel art, devletin çıkarları ile vatandaın haklarının birlikte ele alınmasıdır ki, kanun özelinde bu anlayıın hâkim olduunu açıkça ifade edebiliriz. Kanun, tasarının 4 üncü bölümünü sınırlandırmalara ayırmı, k ii ve k urumların hakları ile ülke çıkarlarının zedelenmemesinin üzerinde hassasiyetle durmutur; ancak, devlet s ırrı olarak kastedilen alanın geniletilmesi v eya istenilen her bilginin devlet sırrı kapsamına sokulmasına da olanak tanınmamıtır. T asarı, bu konuda oluabilecek s uiistimallerin önüne geçebilmek amacıyla, baımsız bir bilgi edinme deerlendirme kurulu oluturmutur. Bu kurul, itiraz halinde k arar verecek ve böylece, bu k onudaki k aygıların giderilmesine katkıda bulunacaktır.

7 öyle ki, k anun tasarısının 16 ncı ve 17 nci maddelerinde belirtilen devlet s ırrı olarak telakki edilen konularda ve devletin ekonomik menfaatları açısından problem tekil ettii öne sürülen bavuru konularının reddinde adlî yargı yolu kapatılmaksızın, bavuru, kurul tarafından deerlendirilecek ve k onunun uzmanları tarafından talebin yerinde olup olmadıına karar verilecektir. ayet, kurul tarafından talebin yerindelii kararı verilirse, bavurusu sahibi talep ettii bilgiyi elde edebilecektir. Dier taraftan tasarıyla, bilgi edinme deerlendirme kurulu, tüm kamu kurumlarından ilgili hakkın k ullanımına ne ölçüde olumlu ya da olumsuz cevap verildii, taleplerin mahiyetiyle ilgili verileri toplama, bu v erileri kendi raporuyla birlikte, her yıl halk iradesinin tecelli ettii en yüce m akam olan Türkiye B üyük Millet Meclisine aktarımının salanması göreviyle de donatılmıtır. Bu uygulamayla, âdeta, hak kullanımının teminatı olarak, Yüce Meclis gösterilmi v e uygulamanın salıklı ilemesi için bir denetim mekanizması daha oluturulmutur. Deerli milletvekilleri, güçler ayrılıı esasına dayanan yönetim anlayıımızla ilgili, önemli gördüüm bir hususu da sizlere hatırlatmak istiyorum: Hepimizin bildii gibi, devlet erki yasama, yürütme ve yargı olmak üzere üçe ayrılmıtır. Bu erklerden Y üce Meclisimizin ifa ettii yasama f aaliyetleri, bazı istisnaî durumda gerçekleen kapalı oturumlar hariç olmak üzere, tamamen toplumun gözü önünde gerçekletirilmektedir. Yasama organının toplantıları basın tarafından takip edilmekte ve hatta, televizyondan canlı ya yınlanmak suretiyle k amuya açılmaktadır. A lmı olduumuz k ararlar da yasaların öngördüü biçimde topluma ilan edilmektedir. Dier t araftan, çok s ınırlı istisnalar dıında, yargı organları da tüm faaliyetlerini açık olarak yapmaktadır; toplumdan kendisini perdelerin arkasına saklamamaktadır. Yargılama süreci de ahitler ve basın huzurunda gerçekletirilmektedir. Dosya üzerinde n karara balanan davalarda dahi alınan kararlar, bildiiniz gibi, ilan edilmek suretiyle kamusallatırılmaktadır. Ülkemizde sadece yürütme organı kapalı kapılar ardında faaliyet gösteregelmitir. Bu durum, güçler ayr ılıı prensibinin salıklı uygulanması açısından büyük mahzurları beraberinde getirmektedir. T amamen, yürütme organının yasama v e yargıdan farklı olarak kapalı olması, bu iki güce karı, yani, yasama ve yargıya karı bazı üstünlükleri elde etmesine yol açmaktadır. Bu kanun sayesinde mevcut durum deiecek, idare artık herkese kapılarını açacaktır ve böylelikle, güçler ayr ılıı rejiminin daha salıklı iledii bir ülkede yaama imkânıyla hepimiz donanmı olacaız. Yapılan düzenlemeyi, s ayılan nedenlerden ötürü olumluyo r, iktidarımızın aydınlık ve özgürlükleri destekleyen yüzünü bir k ez s ergiledii için, T ürkiye ye demokratikleme sürecinde önemli bir katkı saladıı için desteklerimi belirtiyor, Yüce Meclisi saygıyla selamlıyorum. (Alkılar) BAKAN Teekkür ederim Sayın Uslu. T asarının tümü üzerinde, ahsı adına s öz isteyen M alatya Milletvekili S ayı n Münir Erkal, buyurun. Konuma süreniz 10 dakikadır. (AK Parti sıralarından alkılar) AHMET MÜNR ERKAL (Malatya) Sayın B akan, deerli milletvekilleri; Bilgi Edinme Hakkı Kanunu T ürkiye de bir otokontrol sisteminin kurulmasında, yani sistemin kendi kendini kontrol etmesinde atılacak en büyük adımdır. Yolsuzluun, çürümenin, kirlenmenin olmadıı toplumlarda, bunun olmamasının en büyük sebebi, devletin effaflııdır. Bu effaflık lafla salanmaz. Bu effaflık, sivil topluma, devleti denetleyecek yo lları ve imkânları açmakla olur. O zaman ulaılabilir devlet, ikâyet edilebilir Meclis iktidarı ve muhalefetiyle mümkün olacaktır. Bilgi E dinme Hakkı Kanunu ite bu yolları açacak, dolayısıyla sivil topluma çok önemli bir güç, bu güçle beraber mesuliyet ve yeni bir rol yükleyecektir. Hükümetimiz iddialarını sloganla sürdürmek yerine, bunları rasyonel bir zeminde kanunlatırarak, uygulamalarını yaparak ve bunları hayata geçirerek, slogan üreten deil, çözüm üreten bir yapıyı Türkiye nin önüne koymutur. Sivil toplumun üçüncü sektör olarak güçlenmesini isteyenler, sivil toplumun, hatta dünyada yeni ortaya atılan bir kavramla gönüllü sektörün etkin olmasını isteyenler, slogan siyaseti yerine onların taleplerini, onların denetleme imkânlarını, kontrol imkânlarını merkezî yönetime aktaracak k analları açık tutmalıdır, onlara bu imkânları salamalıdır. O zaman, ısrarla bizim ortaya koyduumuz, hükümetimiz programında

8 bulunan yönetiim kavramı hayata geçecektir. Yani, bu ülkede, u veya bu ekilde rol alan tüm aktörler, tüm vatandaların yönetime katılmasını salamak, herkesin düünce ve görülerinin, oluacak yönetim projesinde bulunmasına imkân salamak çok büyük bir katılım projesinin hayata geçmesinin gerçeklemesidir. Böylece, bu katılımın oluturduu potansiyel sivil sektöre daha büyük bir güç ve moral verecek, gönüllü sektör hayat bulacaktır. Bu ortam, toplumda her türlü kirlenme v e yozlamanın, siyasette, devlette, hükümette önüne geçilmesinde ç ok önemli bir k atkıyı salayacaktır. Bu, siyasetin meruluu için de çok önemli artlardan birisidir ve böylece, milletin önüne hayatî önemi haiz bir hareket alanı konulacaktır. O zaman egemenlik kayıtlı artlı milletin deil, burada yazıldıı gibi, kayıtsız artsız milletin olacaktır. Bu alan, milletle devlet arasında geçen dönemde yok olan, ortadan kalkan, yıkılan güven köprüsünün yeniden inasına imkân s alayacaktır. Milletle devlet arasındaki, her alandaki, s osyal, ekonomik, temel hak v e hürriyetlerdeki sıkıntıların olumasındaki en büyük etken güven bunalımıdır. B u bir yıkılmaya görsün tüm dengeler altüst olur, arkasından bütün menfilikler, olumsuzluklar bir ç ı gibi gelir. te, hükümetimiz bu menfilii ortadan kaldıran, milletin önünü açan bir uygulamayı millete duyduu güvenle milletin önüne getirmitir. Bu kanun sadece bilgi edinmenin ötesinde, effaf devlet, s aydam devlet kavramını ülkenin önüne k oyacak, güven köprüsü yeniden ina edilecek ve sivil toplumun, gönüllü s ektörün güçlenmesine inanılmaz büyük k atkı s alayacak v e T ürkiye de arzuladıımız, özlediimiz otokontrol sisteminin hayata geçmesine zemin hazırlayacaktır. Böylece, millet ile devlet arasında karılıklı bir etkileim, youn, hızlı, aktif bir etkileim ortaya çıkacak, o zaman da herkes kendine çekidüzen v erecek, birileri artık statükonun tabularını korumak için gayret göstermeyecektir. Bu idarei maslahatçı yapı, bu statükocu yapı, artık, ya kendini düzeltecek ya da millet ile devlet arasın da kurulacak bu etkileimin ortaya koyduu büyük güçle, büyük potansiyelle bu tabular yıkılıp gidecektir. Küreselleen dünyada söz s ahibi olmak istiyorsak, milletin gücünü oluturduumuz güvenle yanımıza alıp hedefe beraberce yürümemiz gerekir. O zaman, tarihimizin ve medeniyetimizin büyüklüüne uygun bir konumu Türkiye Büyük Millet Meclisi olarak hayata geçirmi oluruz. nsanımıza güven üzerine siyaset yapmaya devam edeceiz. Bu kanun, bunun en büyük delilidir. Açık toplumun, effaf toplumun, saydam devletin aydınlık ve ııı böylece tüm toplumu saracak ve toplum onurlu, kimlikli, itibarlı bir çizgiyi yeniden yakalayacaktır. Bu, aynı zamanda, geçmi dönemde itibarı kan kaybına urayan T ürkiye B üyük Millet Meclisinin de itibarını yükseltecektir, milletin de itibarını yükseltecektir. Bu ortam, ortak akıl, kollektif uur dediimiz vasatı hayat a geçirecek, milletle gerçek kaynama salanacak, bu da ülke geleceinin en büyük teminatı olacaktır. B öylece, keyf ilik, tek adamlık, baskıcı uygulamalar, hukuka deil kuvvete itibar, suiistimaller ortadan kalkacaktır. Bu millet tarafından T ürkiye Büyük Millet Meclisine t emsilî vekâlet verildikten sonra, katılım ve denetimin olmadıı bir yerde, aktif katılım ve denetimin salanmadıı bir ortamda salıklı tercihler olumaz. O zaman, toplum mühendisleri ibaında olur. Vatanda, iktidar ve m uhalefeti doru v e salıklı bir deerlendirmeye tabi tutamaz. Eer, biz, kul hakkı yemeden ve hesap vermek uuruyla m eselelere yaklatıımız z aman, sivil topluma denetim gücü ve katılım gücü v erdiimiz zaman, yeni bir heyecan, yeni bir yapı ülkenin önüne gelecektir. O zaman, millet de kendini m esul kabul edecek, hesap verme ve hesap sormanın da bir anlamı olacaktır. Bu kanunun, 21 inci Yüzyılın balangıcında ülkenin yeniden yapılanmasına, millet ve Parlamento itibarının en yüksek düzeye gelmesine vesile olmasını diliyor, saygılar sunuyorum. (AK Parti ve CHP sıralarından alkılar) BAKAN Teekkür ediyorum Sayın Erkal. T asarının tümü üzerinde ahsı adına söz isteyen, stanbul Milletvekili Sayın Onur Ö ymen. AL TOPUZ (stanbul) Sayın Bakan, Sayın Onur Ö ymen in sözcülüü 4 üncü madde üzerinde. ATLLA KART (Konya) Kiisel olarak ben konuacaım efendim. BAKAN T asarının tümü üzerinde söz isteyen, Konya Milletvekili Sayın Atilla Kart; buyurun. (CHP sıralarından alkılar) ATLLA KART (Konya) Sayın Bakan, sayın milletvekilleri; tasarının tümü üzerinde Grubum adına yaptıım konumayla balantılı olarak, yine bu görüleri teyit etmek kapsamında kiisel olarak söz almı bulunmaktayım. ahsım adına Genel Kurulu saygıyla selamlıyorum. Deerli arkadalarım, bilgi edinme hakkı ve kamuoyunun doru bilgilendirilmesi sorumluluu kapsamında siyasî iktidarın yanlılarını, tutarsızlıklarını, ısrarla ve kararlılıkla sergilemeye devam edeceiz. Konumamın balangıcında da ifade ettiim gibi, somut uygulamalardan söz ediyoruz. Nedir bu somut uygulamalar; çok uzaa gitmeye gerek yok; dün ve dünle balantılı olarak gelien birtakım uygulamalardan söz ediyoruz. Kapalı oturumdan söz ediyoruz; kapalı

9 oturumun yasada düzenlenen ekilde artları var m ıydı, yok m uydu? Bu unsurların bulunmadıını, vicdanınızda muhasebe ettiiniz zaman olmadıını göreceksiniz; ama, o kapalı oturumun gerekçesi olan, kapalı oturum istemeye gerekçe tekil eden olayları kamuoyu huzurunda medenî bir ekilde tartıma cesaretimiz olmadıı zaman, bunları kamuoyundan gizlemeye çalııyoruz. Bunları ifade etmeye çalııyorum. Balantılı olarak, 23 haziran tarihinde, insanî yardım adı altında Amerika yla yapılan bir balantıdan söz ediyoruz. Yine, balantılı olarak, Irak a asker gönderilmesi konusundan söz ediyo ruz. Bakıyoruz, ülkemizin, bölgenin geleceini böylesine yıllar boyunca etkileyecek bu olayları kamuoyu önünde t artımadıımız gibi, temel denetim organı olan T ürkiye B üyük Millet Meclisi önünde de bunları tartımıyoruz. Irak a asker gönderilmesinin temel unsurlarından bu aamada T ürkiye Büyük M illet M eclisinin haberi yok, bilgisi yok. Ondan sonra da ne yapıyoruz izin adı altında yetki devri yapıyoruz. T ürkiye Büyük Millet M eclisinin yetkisini siyasî iktidara devrediyoruz. Nasıl devrediyoruz; o yetkiye k onu olan temel unsurları belirtmeden, soyut birtakım ifadelerle hükümete açık çek veriyoruz deerli arkadalarım. Demokrasilerde, siyasî iktidara kamu yönetiminde açık çek verilmesi anlamında herhangi bir düzenleme olamaz, böyle bir düzenleme yok demokrasilerde. T ekrar ifade ediyorum, bu anlamaların v e gelimelerin dayanaını tekil eden siyasî mutabakatların, bütün unsurlarıyla, en bata T ürkiye Büyük Millet Meclisine ve devamında da kamuoyuna açıklanması gerekir. Bu tezkerenin bütün unsurlarının ve bu anlamaların bütün unsurlarının bir an evvel açıklanması, bilgi edinme hakkının ve kamuoyunun bilgilendirilmesi sorumluluunun temel bir gereidir. Deerli arkadalarım, görüntüyle ve eklî anlamda yasal düzenlemeler yapmakla Avrupa Birliine girmek veya belirli evrensel normları yakalamak mümkün olamıyor; her eyden evvel, tutarlı, açık v e güvenilir olmak gerekiyor; m aalesef, siyasî iktidarda bunları göremiyoruz. T ürkiye Büyük Millet Meclisi olarak bunları sorgulamamız, bizlerin temel sorumluluu. B u sorgulamayı, sadece muhalefetin deil, iktidar mensubu olmaktan öte T ürkiye Büyük Millet Meclisinin bir üyesi olan sizlerin de yapmanız gerekiyor. Sizler, siyasî iktidara mensup olmaktan önce v e öte T ürkiye Büyük Millet M eclisinin birer üyesisiniz. Bu sebeple, iktidara mensup olmak, sizleri bu sorumluluktan kurtarmaz deerli arkadalarım. Bütün bu hususların deerlendirmesini v e takibini kararlılıkla yaptıımızın bilinmesini istiyoruz. Balantılı olarak, bu türlü tasarılar çıkarmanın yanında, devletin ilgili birimlerinin ileyii sorumluluunu üstlenen her düzeydeki ve elbette, en bata yasama organı üyelerinin v e dier kamu görevlilerinin hukuk önünde hesap v erebilir olmasını da mutlaka salamamız gerekiyor. Yargının bütün unsurlarıyla baımsızlıını salayacak hukuk devleti yapılanmasını gerçekletirmek yolunda hiçbir ciddî çalımanın olmadıını, bir defa daha ifade etmek istiyorum. T asarı metninde Bilgi Edinme Hakkının S ınırları balıı altında düzenlemesi yapılan istisnaların objektif ve hukukî ölçütlerinin açıklıa kavuturulması, bu tasarının, amaca ve pratie uygun bir hale gelmesini salayacaktır. Sayın milletvekilleri, gelinen süreçte, sonuç olarak unu görüyoruz: Her ne pahasına olursa olsun bir kadrolama uygulaması, devamında bu kadrolama yapısın a özelletirme gibi birtakım k urum ve k uralları da k ullanarak ve dıa baımlı olmak pahasına r ant aktarımı yapılmasını v e en nihayet, bütün bunların devamında varılacak doal sonuç olan keyfî ve otoriter bir yönetim anlayıının ayak izlerini görüyoruz. Özelletirme süreci adı altındaki uygulamaları biraz daha açmak istiyorum. Bu uygulamalarda, öylesine yasadıı, öylesine dıa baımlı örneklerle karılaıyoruz k i, özelletirme adı altında, verimlilii s alamak adı altında, fiilen ve sonuçta, madenlerimizin dahi özelletirme kapsamına alındıını görüyoruz. Deerli arkadalar, maden mevzuatında ve dier m evzuatımızda bu k onuda engellemeler olmasına ramen - yine, somut örnek veriyorum- S eydiehir A lüminyumda bunu yaıyoruz. Ö ylesine bir süreci yaıyoruz ki orada -biraz evvel de ifade ettim- soru önergelerine verilen cevaptaki bilgilerin aksine, çok daha önceden özelletirme faaliyetlerinin balatıldıını, belirli bazı firmalara bilgi odası k apsamında bilgiler verildiini görüyoruz. Bunlar çok aır iddialar, çok aır suçlamalar; ama, belgeleriyle, dokümanlarıyla bunları ifade ediyorum. Elbette, bunları söylem düzeyinde bırakmayacaız; bunların aratırma önergesi boyutlarını, elbette, Genel K urula taıyoruz, taınmak üzeredir. O noktada, inanıyorum ki sizler, T ürkiye Büyük Millet Meclisi üye si olarak s orumluluunuzun gereini yapacaksınız. Biz, sizlerden, bu denetim yollarını tıkamamanızı istiyoruz; fazla bir ey istemiyoruz. Bunu, kamu adına istiyoruz; bunu, vatandalarımız adına istiyoruz. HALL AYDOAN (Afyon) Biz ne yapacaımızı biliyoruz. ATLLA KART (Devamla) - Ama, ne yapacaınızı tam bilemediiniz, gelimelerden anlaılıyor deerli arkadaım. Bakın, ben size s omut olaylardan s öz ediyorum, örneklerden söz ediyo rum. Bunları, söylemle, sloganla geçitirmek yerine, belgeleriyle, yasal prosedür içinde, idarî prosedür içinde, zemini içinde tartıalım diyorum. Bundan niye kaçınıyoruz?

10 ZAFER HIDIROLU (Bursa) te, yasa çıkarıyoruz. ATLLA KART (Devamla) Yasama görevimiz esnasında, anayasal z emin içinde, bu konuları, kararlılıkla ve hassasiyetle takip ettiimizin bilinmesinde yarar görüyoruz. Bu düüncelerle, bu ya klaımlarla ve bu ihtirazî kayıtlar çerçevesinde özünde çok önemli bir yasa olduuna inandıımız bu tasarının kamu yönetimi ve birey hakları için yararlı olması dileiyle Genel Kurulu ahsım ve grubum adına bir defa daha saygıyla selamlıyorum. T eekkür ediyorum. (CHP sıralarından alkılar) T eekkür ediyorum Sayın Kart. T asarının tümü üzerindeki görümeler tamamlanmıtır. Maddelerine geçilmesini oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Kabul edilmitir. 1 inci maddeyi okutuyo rum: Amaç ADALET KOMSYONUNUN KABUL ETT METN BLG EDNME HAKKI KANUNU TASARISI BRNC BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Tanımlar MADDE 1.- Bu Kanunun amacı; demokratik ve effaf yönetimin gerei olan eitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kiilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarına ilikin esas ve usulleri düzenlemektir. BAKAN 1 inci madde üzerinde, Cumhuriyet Halk Partisi Grubu adına s öz isteyen stanbul Milletvekili Algan Hacalolu. Buyurun Sayın Hacalolu Konuma süreniz 10 dakikadır. CHP GRUBU ADINA ALGAN HACALOLU (stanbul) ahsım adına da konuacaım. BAKAN Sayın Hacalolu, ahsınız adına, ancak AK P arti Grubu adına konuma olmazsa devam ettireceim. Buyurun. ALGAN HACALOLU (Devamla) T abiî efendim. Sayın Bakan, çok deerli milletvekilleri; hepinizi Cumhuriyet Halk Partisi Grubu adına saygıyla selamlıyorum. Biraz evvel maddelere geçilmesi konusunda olumlu oy k ullandıımız Bilgi Edinme Hakkı Yasa tasarısının 1 inci maddesi üzerinde söz almı bulunuyorum. Önemli bir yasa, bir s üredir Avrupa B irlii Uyum Yasaları kapsamı içinde, o dizi içinde gündeme gelen bir yasa ve genelini benden evvel söz alan arkadalarımın ifade ettii gibi, bu yasayı, temel hak ve özgürlükler paketi içinde önemli bir yer tutan bilgi edinme hakkını, bazı noktalarda itirazlarımıza r amen, bir açılım yapması nedeniyle benimsiyoruz, destekliyoruz. Bunu, öncelikle ifade etmek istiyorum. Deerli arkadalarım, genelde, tanım olarak, insan haklarını devlet ihlal eder. Devlet, yurttalarını hak ihlallerine karı k orumakla yükümlüdür v e bilgi edinme hakkına yönelik k ısıtlamalar da, temelinde, özünde devletin getirdii k ısıtlamalardır ve bu konuda, benden evvel ifade edildii gibi, yaygın hak ihlalleri mevcuttur. nsan hakları katalogu içinde bilgi edinme hakkı özel bir yer t utar, özel bir konumu vardır. Devleti yönetenler, -bu, ülkemiz için de geçerlidir- genelde, çou kez, devleti koruma saikiyle, bilginin paylaımında k ıskanç davranırlar, çou kez, sır, devlet sırrı perdesinin arkasına gizlenirler, sıınırlar. Bu, kamu harcamalarında olduu gibi, kamunun belirli kararlarında v e askerî harcamalara yönelik olarak da k ategorik bir uygulama olarak önümüze gelmektedir. O ysa, v erimli, etkin devlet yapısının, olabildiince katılımcı, olabildiince effaf ve olabildiince hesap verilebilir, accountability ilkelerine uygun ve denetlenebilir bir yapıda olması arzu edilir. Bu hak iyi ilerse, iyi kullanılırsa, gerçekten, genel v e yerel yönetimlerde yeni açılımlar salayabilir. T abiatıyla, bilgi çaı 2000 li yıllarda, doal olarak k üresellemenin de etkisiyle, bilginin dolaımında salanan hız ve yaygınlık, bu konuya yeni boyutlar kazandırmıtır. Bilgi k aynakları ne kadar ç ok ise, dolaım ne kadar yaygın ise, bilgiye eriim ne kadar kolay ise, demokrasimiz o kadar derinlik kazanır ve hukuk devleti o kadar güç kazanır. Benden evvel konuan arkadalarım ifade ettiler, taraf olduumuz uluslararası sözlemeler ve Anaya samız çerçevesi içinde, bilgi hakkının k onumunu ifade ettiler. Esasında, dier temel hak v e özgürlüklere göre, bilgi hakkı, bu belgelerde çok da ayr ıntılı ele alınmamıtır, kavram olarak v ardır. Belki de, önümüzdeki dönemlerde bu konularda uluslararası platformlarda yeni açılımlar da yapılma z orunluluu önümüze gelecektir.

11 Bilgi hakkı temelinde, bilgiye ulaım konusu, bireyin geliimine katkı, özel yaamın gizliliine özen, devlet sırlarının k orunmasında duyarlılık kavramları ve ilkeleri içinde ekillenmelidir. T abiatıyla, yasa tasarısında yer aldıı gibi, eitlik, tarafsızlık, effaflık, bilgi hakkının ekillenmesinin çerçevesini oluturmalıdır. Deerli arkadalarım, hiçbir bilgi, ilanihaye, sonsuza dek gizli k almaz, kalmamalıdır. Sonsuza dek gizli kalan bir devlet sırrı olamaz. Bütün sırlar, belirli bir zaman aamasında, m uhakkak toplumla paylaılmalıdır. Aksi halde, devletler, toplumlar, hata yapmanın önüne geçemezler, kendilerini sorgulaya mazlar ve aama kaydedemezler. Bizde de, ne yazık ki, bu konuda yerleik kurallar henüz yoktur, yetersizdir. Bilgi hakkının çeitli boyutlarıyla uygulanması, biraz evvel ifade ettiim gibi, genel v e yerel yönetimlerde etkinlii artıracaktır. Örnein, bunlardan biri olan hesap verebilme kuralının - ki yerel yönetimlerin, genel yönetimin temel ilkelerinden biridirtemelinde salıklı bilgilenme hakkı vardır. Bu balamda, bugün, baktıımız zaman, birçok belediyenin yurttalardan, oy aldıı kesimlerden kendi harcamalarına yönelik bilgileri oldukça sakladıını görmekteyiz. Ben, yaamakta olduum stanbul un belediyesinin harcamalarının kaynaını v e hangi alanlarda nasıl tüketildiini örenme konusunda, bir stanbul hemehrisi olarak yeterli etkinlie sahip olmadıımı biliyorum, görüyorum. mar kararlarında, k omisyon kararlarında effaflık, e-devlet, e-belediye uygulamaları, internete hızlı ve ucuz ulaım bilgi hakkının yaygınlamasına katkı salayacaktır. Deerli arkadalarım, son olarak, HADEP e ilikin olarak yaanan kriz, özünde, Yargıt ay Cumhuriyet Basavcılıının siyasî partilere yönelik üyelik ve örgütlenme bilgilerini paylamamasından, o alanda yeterince denetim salanmamasından kaynaklanmıtır. Cumhuriyet Halk Partisi, kendi tüzüünde 7/b maddesiyle partisinin üyelik yapısı ve dier konularda üyelerin bilgiye ulaımını bir tüzük maddesi haline dönütürmütür. Buradan, s adece devlet deil o devleti oluturan demokrasinin temel kurumu olan siyasî partilerde de -ki, demokrasinin temel k urumlarıdır- bilgiye ulaımın açılması v e toplumla paylaılması gerekir diye düünmekteyim. Deerli arkadalarım, bugün, bu yasa tasarını geçiriyoruz. T ürkiye Büyük M illet Meclisi, kendi ç alımalarına yönelik olarak bilgi edinme ve denetim yollarını A nayasanın 98, 99 v e 100 üncü maddeleriyle s alamıtır. Ancak, milletvekillerinin kendilerine ilikin bilgilere ulamak, ne yazık ki, yurttalar, onlara oy v eren kiiler açısından, o k adar, Batı demokrasilerinde olduu gibi açık seçik deildir. Anayasanın 82 nci maddesi kapsamı içerisinde ve onunla balantılı 3069 sayılı milletvekillerinin faaliyetlerini ilgilendiren yasa çadııdır ve batı demokrasilerinin ç ok gerisindedir. Temiz siyaset, dürüst yönetim, açık toplum temel ilkeler ise, bence, bizce, bir numaralı AB uyum yasası olması gereken siyasî etik, siyasî ahlak yasasını, tüm bu yasalardan evvel, burada, bu Meclisin gündemine getirmemiz gerekir diye düünüyoruz. Yüce Meclis, yurttalarımızın bilgi edinme hakkına, önce kendisini effaflatırarak etkinlik k azandırmalıdır. Yurttalarımız, istedikleri zaman milletvekillerinin mal bildirimlerine ulaabilmelidir. Y urttalarımız, istedikleri zaman milletvekillerinin s ervet beyanlarına ulaabilmelidir, kazanç kaynaklarını örenebilmelidir. Siyasî partilerin s eçimlerde yaptıkları harcamaların k aynaklarını örenebilmelidir. Birinci dereceden yakınları dahil olmak üzere, kamu kesimiyle ç ıkar çatıması içerisinde olup olmadıkları konusunda yeterince bilgi sahibi olmak haklarıdır. Partilerin para kaynaklarının ne olduu k onusunda, hangi düzeyde baılar edindikleri, kimden edindikleri hakkında bilgi edinme hakları v ardır v e benim, AKP nin seçim havuzuna, t arikatlardan veya özel odaklardan para girip girmedii konusunda bilgilenme hakkım vardır. Bunu örenmek isterim. ÜNAL KACIR (stanbul) Saçmalama!.. Saçmalama!.. MEHMET EMN T UT AN (Bursa) Ne biçim konuuyorsun!.. Ayıp ayı p!.. CAVT T ORUN (Diyarbakır) Hakaret edemezsin!.. ALGAN HACALOLU (Devamla) Medya... (Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı) BAKAN Buyurun Sayın Hacalolu. ALGAN HACALOLU (Devamla) Bitiriyorum efendim. Bunları sizlere soruyorum, sizler de, bu özgür kürsüde, aynı soruları bize yöneltebilirsiniz. Medya, siyaset, ticaret ilikilerinin yozlamasının perde arkasında neler dönüyor; toplum, bu konuda bilgi edinme hakkını kullanabilmelidir. Deerli arkadalarım, çifte standart olmaz. Her alanda takiyye yapabilirsiniz; ama, lütfen, bu alanda, Meclis olarak, hiçbirimiz lütfen takiyye yapmayalım ve önce kendimizi effaflatıralım. MEHMET EMN T UT AN (Bursa) Yalan söyleme!.. CAVT T ORUN (Diyarbakır) Sende standart diye bir ey yok.

12 ALGAN HACALOLU (Devamla) - Deerli arkadalarım, burada, Yüce Mecliste büyük bir çounluunuz var. Bu çounluunuza dayanarak biz biliriz, biz bildiimizi yaparız; bizim, kararlarımızı paylamaya, kararlarımıza bizim dıımızdaki siyasî partilerin k atılmasına ihtiyacımız yoktur eklinde bu k ararlar sürecine yönelik bilgileri paylamaya ihtiyacımız yoktur eklinde bir saplantıyı sürdürürseniz, bunun, ülkemize v e demokrasimize yararı olmayacaını, olamayacaını belirtiyorum v e bunu, bilgi edinme hakkının ufkunun ne k adar önemli noktalara kadar uzanabildiinin bir örnei olarak ifade etmek istiyorum. Deerli arkadalarım, esasında, ifade ve düünce özgürlüü hakkı t emel, kaynak haktır denir; ama, bilgi edinme hakkı da, ifade ve düünce özgürlüünün k aynaını oluturan haktır. Bilgi edinilmedii sürece, ifade özgürlüü de kısırlaır. Düünce ve ifade v e düünce özgürlüünün uzantısı olan toplumla paylamak, o düünceyi, o söylemi topluma t aımak için temel hak alanı olan toplantı ve gösteri yürüyüleri konusunda bir düzenleme yaptınız; toplantı v e gösteri yürüyüleri k onusunda uyum yasası adı altında, s özde bir düzenleme yaptınız. Sözde diyorum; çünkü, üç ayı bir aya indirmek veya 15 güne ç ekmek eklinde bir düzenlemenin ötesinde, u anda, toplantı ve gösteri yürüyüleri hakkı, bu alandaki hak ve özgürlüü son derece kısıtlaya n bir çerçevededir. 20 Martta, stanbul da, Kadıköy de, gençlik k ollarına mensup 5 genç -hepsi parti üyesi, 1 i gençlik kolları bakanı- sprey boyayla, püskürtme boya yla savaa hayır, CHP diye yazı yazmılar ve tutuklanmılar, sorgulanmılar. S on günlerde bir karar çıktı; her biri, birer yıl hapis; paraya çevrildi, 3 küsur m ilyar lira... Böyle bir T ürkiye Cumhuriyetinde, böyle bir demokrasi olamaz, böyle bir hak, hukuk olamaz. Bunu bir örnek diye getiriyorum. T oplantı v e gösteri yürüyülerinin uygulaması içinde m emurları coplattıran bir zihniyet muhakkak deimelidir. Demokrasi anlayıımızı, uygulamad a yaama geçirmeliyiz; uyum yasalarını, uygulamada yaama geçirmeliyiz. Ben inanıyorum k i, bilgilenme hakkı konusunda da, bu örneklere takılmayı p, T ürkiye de temiz siyaset, dürüst yönetim, açık topluma yönelik, katılımcı v e çoulc u demokrasiye yönelik yeni açılımlar yapmamızı salayacak bir anlayıı uygulamaya koyarız. Bu duygularla, hepinizi en derin saygılarımla selamlıyorum. (CHP sıralarından alkılar) BAKAN Teekkür ediyorum Sayın Hacalolu. Madde üzerinde baka söz talebi?.. Yok. 1 inci maddeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Kabul edilmitir. 2 nci maddeyi okutuyo rum: Kapsam MADDE 2.- Bu Kanun; kamu kurum ve kuruluları ile kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularının faaliyetlerinde uygulanır tarihli ve 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun hükümleri saklıdır. BAKAN Madde üzerinde söz talebi?.. Yok. Maddeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Kabul edilmitir. 3 üncü maddeyi okutuyorum: Tanımlar MADDE 3.- Bu Kanunda geçen; a) Kurum ve kurulu: Bu Kanunun 2 nci maddesinde geçen ve kapsama dahil olan bilgi edinme bavurusu yapılacak bütün makam ve mercileri, b) Bavuru sahibi: Bu Kanun kapsamında bilgi edinme hakkını kullanarak kurum ve kurululara bavuran gerçek ve tüzel kiileri, c) Bilgi: Kurum ve kuruluların sahip oldukları kayıtlarda yer alan bu Kanun kapsamındaki her türlü veriyi, d) Belge: Kurum ve kuruluların sahip oldukları bu Kanun kapsamındaki yazılı, basılı veya çoaltılmı dosya, evrak, kitap, dergi, broür, etüt, mektup, program, talimat, kroki, plân, film, fotoraf, teyp ve video kaseti, harita, elektronik ortamda kaydedilen her türlü bilgi, haber ve veri taıyıcılarını, e) Bilgi veya belgeye eriim: stenen bilgi veya belgenin niteliine göre, kurum ve kurulularca, bavuru sahibine söz konusu bilgi veya belgenin bir kopyasının verilmesini, kopya verilmesinin mümkün olmadıı hâllerde, bavuru sahibinin bilgi veya belgenin aslını inceleyerek not almasına veya içeriini görmesine veya iitmesine izin verilmesini, f) Kurul: Bilgi Edinme Deerlendirme Kurulunu, fade eder.

13 BAKAN Madde üzerinde Cumhuriyet Halk Partisi Grubu adına söz isteyen Ankara Milletvekili Sayın Yakup Kepenek; buyurun. Konuma süreniz 10 dakikadır. YAKUP KEPENEK (Ankara) Kiisel hakkımı da kullanacaım. BAKAN Konuma süreniz 15 dakikadır Sayın Kepenek; buyurun. CHP GRUBU ADINA YAKUP KEPENEK (Ankara) Sayın Bakan, çok deerli arkadalarım; Bilgi Edinme Hakkı Kanunu T asarısının 3 üncü maddesi üzerinde, Cumhuriyet Halk Partisi Grubunun görülerini ve kiisel görülerimi açıklamak üzere s öz almı bulunuyorum; sözlerime balarken hepinizi saygıyl a, sevgiyle selamlıyorum. En batan unu söyleyeyim: Böyle bir yasanın, bilgi edinme hakkının gündeme gelmi olmasından, tanınmı olmasından, tartıılır olmasından ve bu konuda düzenleme yapılacak olmasından dolayı çok mutluyum; parti olarak çok olumlu bakıyoruz, çok doru bir adım olduunu düünüyoruz. (AK Parti sıralarından alkılar) Dilerim s onunda da alkılarsınız. Çok doru bir adım olduunu düünüyoruz ve bu saygın, bu yerinde tutumun sonuna kadar götürülmesinden yana olduumuzu da bilmenizi istiyorum. Bilgi edinme hakkı, çok yeni bir haktır; üçüncü k uak haklardandır. Bildiiniz gibi, insanların hür v e eit olduu görüüyle balayan insan hakları, 1789 lardan bu yana adım adım gelir. nsanlar hür v e eit doar demek çok kolay olmamıtır. nsanlar, dil, din, ırk, inanç bakımından eittirler demek de kolay olmamıtır. Unutulmasın ki, T ürkiye de, mutlak anlamda ya salar önünde eitlii salayan cumhuriyet devrimleri olmutur; önce, bunun altını çizelim. kinci önemli bir nokta daha var deerli arkadalar; o da udur: Bu temel insan hakları s iyasal haklara da dönüerek gelimesini s ürdürmü v e sonra da, özellikle ezilenlerin, emekçilerin, içilerin youn ç abalarıyla sosyal v e ekonomik haklar gündeme gelmitir; bunları - en bata, i bulma, çalıma hakkı ç ok önemlidir; sonra, eitim hakkı, salık hakkı ve dier sendikal haklar- örgütlenme haklarıyla birlikte düünmemiz gerekmektedir. Türkiye de bu hakların somutlaması, yasalaması ve gündemi doldurması da, hiç unutulmasın yine, 1961 Anayasasıyla olanaklı olmutur; bunun da altını çizelim. Deerli arkadalar, haklar bir bütündür. T emel haklara, kadın-erkek eitlii bata olmak üzere, ne kadar saygı duyarsak, sosyal ve ekonomik haklara da o kadar saygı duyarız; bu baı, bu bütünlüü hiç unutmamalıyız. Bakın, oradaki eksiklerimize... Çalıma hakkı diyoruz. Bugün ülkemizde kayıt lı 2,5 milyon insanımız isizdir. Bunun kaydını düelim. Baka bir ey daha söyleyeyim; bu kürsüde, sanıyorum, bir kez daha dile getirdim. Bugün ülkemizde, 5,6 milyonu kadın olmak üzere 7,5 milyo nun üstünde -ça nüfusundan, yani yaı 6 ve daha büyük olaninsanımız okuryazar deildir. Bilgi edinme hakkından söz ediyoruz, dikkat edelim ve hele, bunu, illere göre, corafî bölgelere göre oranlarsanız, bakarsanız, bu kaybın, bu eksiin, bu yetersizliin ne kadar büyük olduu açıa çıkar, somutlaır. Bu nedenle, bilgi edinm e hakkıyla ilgili görülerimizin altyapısını da, yani ç alımayı, eitimi, örenmeyi de dikkate almak, deerlendirmek zorundayız. Bu altyapılar yoksa, yani ekonomik ve sosyal haklar tam deilse, yani siyasî haklar gerçekten tam deilse, bilgi edinme hakkıyla ilgili yasal düzenlemeler yalnızca kâıt üzerinde kalır. Yüce Meclisin, bu bütünlüü, bu haklar bütünlüünü gözardı etmeyeceini düünüyorum. Deerli arkadalar -Sayın Kapusuz siz de dahil- gelelim, bu üçüncü k uak dediimiz s alıklı bir çevrede yaama hakkı, temiz hava ve su hakkı v e bilgi edinme hakkı. imdi, bilgi edinme hakkı neyin s onucudur, nasıl bu noktaya gelinmitir, önce bunu vurgulayalım. Son onbe, yirmi yıl boyunca, beynin açılımı, geliimi, yaratıcılık v e bilgiye dayalı üretim, yani bilgiye v e teknolojik yenilie dayalı üretim sistemlerinin egemen olması, insanları bilgi k onusunda daha üst düzeye ç ıkma zorunda bırakmıtır. Günümüzde -Sayın Kapusuz- bilgi sermayedir. O nedenle v e bu özellik, yani, bilginin sermaye oluu özellii, toplumun her düzleminde, A dan Z ye k adar, yani, ivereni, içisi, esnafı, köylüsü, örencisi, memuru, yalısı, orta yalısı, emeklisi ayırımı yapılmadan herkes için geçerli ve en temel haklardan biridir, vazgeçilmez temel haklardan biridir. Bunun için ne yapmak gerekiyor; bunun için, bilgi edinme ve bilgilenme süreçlerini güçlendirmek gerekiyor. Bilgi edinme ve bilginin yayılması s üreçlerinin güçlendirilmesi için, özellikle ülkemizde bu k onunun daha yukarıya ç ıkması için, hükümetimizin, iktidarın, bazı somut adımlar atması gerekirdi; ancak, üzüntüyle görüyoruz ki... Deerli arkadalar, bilgi nerede yaratılıyor; bilgi, üniversitelerde yaratılıyor, aratırma birimlerinde yaratılıyor, gelitirme birimlerinde yaratılıyor; yani üniversitelerde, yani T ÜBTAK ta ve balı birimlerde. Geçtiimiz günlerde, BLSAT Uydusunun, bizim insanımızın beyniyle oluturulan BLSAT Uydusunun atılıını izlediniz, gördünüz. Bu gurur verici projenin v e benzerlerinin, savunma sanayiindeki gelimelerin ana yapısını oluturan, beyin gücünü oluturan TÜBTAK tır. T ÜBTAK, dört aydır, yasal olarak seçilmi olan, bilim kurulu tarafından seçilmi ve Cumhurbakanının onayına götürülmesi gereken bakanı atanmayan bir kurum özellii taıyor. ktidarın, hükümetin bilgiye verdii az önemin, bilgiyi önemsememesinin, hiçe

14 saym asının en somut göstergelerinden biri budur. ktidara geldiiniz günden beri yalnızca üniversitelerle kavga ediyorsunuz. imdi bu mudur bilgiye s aygı duymak, bilgiyi benimsemek, bilgiyi hak olarak tanımak?! Bu nasıl hak anlayııdır ki, bilginin ye rli üretim kaynaklarını, yerli kaynaklarını k urutur, ezer, daıtır, sonra da bilgi hakkını tanıyorum der?! Bu, büyük bir çelikidir. Hükümetin bir an önce bu çelikiden; yani, bilginin üretilmesi, yayılması v e daıtılmasıyla ilgili kurumsal yapıların güçlendirilmesine engel olan tutumundan vazgeçmesi gerektiinin altını çizmek istiyorum. Eer partiniz, siz bilgi üretimiyle ilgili kurumlara önem verirseniz, eer bu konuda gerek k aynak ayırmada gerek birikimli beyin gücünün kullanımında, deerlendirilmesinde, istihdamında öneriler getirirseniz ya da bizim getireceimiz önerilere destek verirseniz, ancak, o zaman toplumda bilginin üretimi, yayılması ve yine bilginin üretim için kullanılması, yeniliin üretim için kullanılması yönünde önemli adımlar atılmı olur. Bunun için ne gerekiyo r; bunun için u gerekiyor: Her eyden önce eitimde fırsat eitliini s onuna k adar götürmek gerekiyor. nsan gücünün, insanın yaratıcılıının önündeki bütün engelleri - geleneksel, töresel, dinsel, ne olursa olsun- kaldırmak gerekiyor v e ailesinin gelirine balı olmadan, bulunduu yere balı olmadan, gecekondu, köylü, kentli demeden gencimizin, her gencimizin, k ız-erkek ayırımı yapmadan her çocuumuzun potansiyel gizil gücünü, yaratıcılıın gizil gücünü, potansiyelini, yaratıcılıını sergilemesini, gelitirmesini s alayacak yolların açılması gerekiyor; ancak, bu yapılırsa bilgi edinme hakkı bir öz kazanır, bir anlam k azanır, bir geçerlilik k azanır v e toplumumuzda egemen olur. Bu nedenle bilginin kayn aklarının k urumsallamasına, o kurumların özgün, baımsız, özerk, yaratıcılıa uygun - yanlı anlamayın topluma hesap vermeyen deil, topluma her an hesap veren- ama, yaratıcılıını gelitirme yönünden kayıt altında olmayan, siyasetin, ticaretin ç ıkarın esiri olmayan bir k urumsal yapıda bilgi üretilmesine ihtiyaç v ar; toplumun gerçek gereksinimi budur; ancak bu yapıldıı zaman öbür iler geçerlilik kazanır, gündeme gelir. Deerli arkadalar, bilgi edinmeye burada balayalım, burada, burada balayalım. Bakın, Sayın B akan, biraz önce 72 tane sözlü soru önergesini okudu. Sayın Bakan buradaydı; ama, burada olduu halde yanıtlamadı. Bunların pek çou be, altı a y önce verilmi sözlü soru önergeleri. Deerli arkadalar, bu sözlü soru önergelerinin 8 tanesi de bana aitti; ama, hiç önemli deil, önemli olan u: Güncellii geçmi, anlamını yitirmi bir ekilde sorulara yanıt vermenin ne anlamı v ar?! unu demek istiyorum: Biz milletvekili olarak bile, bilgi edinme hakkımızı tam olarak kullanamazsak, bu yasayı geçirmemizin, bu yasayı yayımlamamızın anlamlı hale gelmesi için bu toplum kaç yıl bekleyecek?! Dolayısıyla, bunu önemsiyorum. Bugün bir baka önemli konu v ar. Buradan balayalım derken... Ne diyeyi m, birlikteyiz, hep bir aradayız. Bakın, bugünkü gazetelerin haberine: Bugün basında yer aldıı üzere, Uluslararası Saydamlık Örgütünün verilerine göre, T ürkiye, kirlilikte, 2003 te 64 üncü sıradan 77 nci sıraya dütü. Deerli arkadalar, bunu yapan uluslararası deerlendirme kurulları. B unun sübjektif bir tarafı yok. imdi nedenlere bakıyoruz, neden T ürkiye 2003 yılında daha ç ok kirlendi; milletvekili dokunulmazlıının kaldırılması k onusunda siyasetin hiçbir ey yapmaması... Bu kardeiniz -isterseniz öyle diyeyim- soru önergesi verdim. Sayın Babakan yeni anayasa çıkarken dokunulmazlık k onusunu ele alacaız türünden, S ayın ener imzasıyla üstünkörü bir yanıt verdi; gayet genel; ama, uzun bir yanıt verdi. T eekkürler; ama, yanıt deildi; ç ünkü, Anayasanın bütününü deitirirken dokunulmazlık konusunu ele alacaız demek, topu taca atmaktır ya da çıkmaz ayın baında bu ie bakacaız demektir. Sonra ne oldu -Sayın Kapusuz çok iyi bilecektir- bu konunun neden ele alınmadıına dair aratırma önergemiz Yüce Kurula getirildi, Y üce Kurul komisyon kurulmasını onayladı; ama, bu komisyon kurulup çalımaya balamadı. Böyle bir ey yok ortalıkta. B u ihmal niye, neden bunu savsaklıyoruz, neden temize çıkmak için biz çaba harcamıyoruz, ki toplum bilgi sahibi olsun. Deerli arkadalar, yine, T ürkiye de kirlilik konusunda bir nokta daha v ar; ekonomisinin yüzde 50 den fazlası kayıt dıı olan bir toplamda bilgi edinme hakkını tartııyoruz; dikkat edin. Bu noktaları açalım diyorum, elbirliiyle açalım diyorum. imdi, yolsuzluklarla ilgili bir baka nokta daha v ar; hükümetin hale Yasasının delinmesi yönünde aldıı tutum v e davranı, dönü ya pması. Bu konu da, maalesef, T ürkiye nin kirlenmesi yönünde çok etkili olmutur. (Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı) BAKAN Buyurun Sayın Kepenek. YAKUP KEPENEK (Devamla) Deerli arkadalar, sözü uzatmaya gerek yok. Bir büyük airin dediini burada söylememe izin verin. Özdemir Asaf diyor ki: Bütün renkler aynı hızla kirleniyordu. Birincilii beyaza verdiler. Biliyorsunuz AK beyaz anlamına geliyor, beyazlaın. Hepinize saygılar sunarım. (CHP sıralarından alkılar)

15 BAKAN Teekkür ediyorum Sayın Kepenek. Madde üzerinde baka söz talebi?.. Yok. Maddeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Madde kabul edilmitir. 4 üncü maddeyi okutuyorum: Bilgi edinme hakkı MADDE 4.- Herkes bilgi edinme hakkına sahiptir. KNC BÖLÜM Bilgi Edinme Hakkı ve Bilgi Verme Yükümlülüü Türkiye'de ikâmet eden yabancılar ile Türkiye'de faaliyette bulunan yabancı tüzel kiiler, isteyecekleri bilgi kendileriyle veya faaliyet alanlarıyla ilgili olmak kaydıyla ve karılıklılık ilkesi çerçevesinde, bu Kanun hükümlerinden yararlanırlar. Türkiye'nin taraf olduu uluslararası sözlemelerden doan hak ve yükümlülükleri saklıdır. BAKAN Madde üzerinde, Cumhuriyet Halk Partisi Grubu adına - aynı zamanda ahsı adına söz isteyen- stanbul M illetvekili Sayın Onur Ö ymen; buyu run. (CHP sıralarından alkılar) CHP GRUBU ADINA ONUR ÖYMEN (stanbul) S ayın B akan, çok deerli arkadalar; gündemimizdeki yasa tasarısının 4 üncü maddesi üzerinde, Cumhuriyet Halk Partisi Grubunun görülerini v e kiisel görülerimi arz etmek üzere s öz almı bulunuyorum. Öncelikle, bu yasa tasarısını hazırlayan ve Y üce Meclise sunan arkadalarımıza teekkür etmek istiyorum. Gerçekten, bu tasarıda yer alan bilgi edinme hakkı, bizim, Cumhuriyet Halk Partisinin de, uzun yıllardan beri s avunduumuz effaflık ihtiyacının bir ürünüdür. Arkadalarımız, bu ya sa tasarısını hazırlamakla, büyük hizmet ya pmılardır. Bunun son eklini almasında, k omisyonlarda, gerek A dalet Komisyonunda gerek Avrupa Birlii Uyum Komisyonunda çok ciddî bir ç alıma yaptık. ktidar ve muhalefete mensup milletvekilleri, gerçekten, tam bir ibirlii içerisinde bu metni sonuçlandırmılardır, bu hale getirmilerdir. O bakımdan, müsaade ederseniz, bunun, bizim ortak metnimiz olduunu s öyleyeceim. Biz, iktidar kadar bu metne s ahibiz v e bu metnin uygulanmasını, iktidar kadar yakından takip edeceiz, bundan kukunuz olmasın. Tekrar tebrik ediyorum. Deerli arkadalar, bilgi vermek, aynı zamanda hesap vermektir. O bakımdan, hükümetin halka bilgi vermesi, aynı zamanda hesap vermesi anlamına geliyor. Biz, uzun yıllar, T ürkiye de, fikir hürriyetinin mücadelesini v erdik; çeitli partilerimiz, s ivil toplum örgütlerimiz fikir özgürlüü için büyük mücadele verdiler, bu yüzden hapse girenler oldu, ıstırap ç ekenler oldu; ama, unu unuttuk ki, deerli ya zar Uur M umcu nun dedii gibi Türkiye de, ne yazık ki, bilgi sahibi olmadan fikir s ahibi olanlar çoktu. Bilgi edinm e hürriyeti, fikir hürriyetinin temel unsurlarından biriydi. Deerli arkadalar, onun için, bilgi edinme hürriyetini saladıımız zaman, fikir hürriyetini de daha anlamlı hale getireceiz. imdi, bu, iin genel çerçevesiyle ilgili. Bizim sorumuz udur: Acaba, hükümet, gerçekten, bu yasayı bütünüyle, içtenlikle uygulamaya hazır m ıdır? Eer hazırsa, hükümet bu yasayı tam olarak uygulayacaksa, size, buradan ifade etmek istiyorum: Bu, T ürkiye de bir devrim olacaktır. T ürkiye nin pek çok sorunu, bu yasanın tam olarak uygulanmasıyla çözüme kavuacaktır; ama, acaba, hükümet hazır m ı? Acaba diyorum; çünkü, bu konuda bazı ciddî k ukularımız var; bunu da açıkyüreklilikle ifade etmek istiyorum. Bazı arkadalarımız deindi, önümüzde çok önemli örnekler var. 23 Haziranda, hükümetimiz, insanî yardım içerikli bir k ararnameyi kabul etti. Bu kararname, yabancı askerlerin T ürkiye deki üsleri ve limanları k ullanmas ı ve T ürkiye üzerinden Irak a geçmesiyle ilgilidir. Bildiiniz gibi, bu yetki Meclisin yetkisidir. Yabancı askerleri davet etmek Meclisin yetkisindedir. Nasıl olmutur da, hükümet, Meclisin yetkisindeki bir konuyu kararnameyle düzenlemitir? Düzenlemitir de, bu kararnameyi niçin Meclisin bilgisine getirmemitir? Niçin kamuoyunun bilgisine getirmemitir? nsanî yardım k onusu gizli bir konu mudur?! Bu konuda çok ciddî sıkıntımız var. Biz, bunu, çok deerli Dıileri Komisyonu Bakanımızla v e Dıileri Komisyonunun üyeleriyle yaptıımız bir ziyaret sırasında Sayı n Dıileri Bakanına sorduk, ben, bizzat s ordum, S ayın Dıileri Bakanı hiçbir gizlilii yok, ben, talimat verdim, Resmî Gazetede yayımlanacak dedi. Bu konumamızdan bu yana üç ay geçti, hâlâ yayımlanmıyor. Demek ki gizli tutuluyor. Niçin gizli tutuluyor? Soru bu. imdi, böyle

16 metinler çıkarmak, yasalar çıkarmak güzeldir, çok iyidir; ama, uygulamak daha iyidir. Dier örneini baka vesileyle bu Mecliste anlattık, 22 E ylülde Dubai de imzalanan Ekonomik v e T eknik birlii A nlaması. çinde siyasî hüküm var ayr ıntısına girmiyorum- Meclisin yetkisindedir, Meclis onaylayacaktır. Niçin gizli tutuluyor? Kamuoyu nda dünya kadar spekülasyon yapılıyor, basında spekülasyon yapılıyor, hükümet, o hüküm vardır içinde diyor, bu hüküm yoktur diyor. Bu k adar tartıacaımıza, M eclisin yetkisinde olan bir anlamayı niçin gizli tutuyoruz? Bir ekonomik v e teknik ibirlii anlamasının nesi gizli olabilir? Zaten, basına sızdı; ama, biz, basına sızan haberlere göre mi i yapacaız, denetim görevimizi yapacaız; yoksa, hükümetin bize verdii bilgilere göre m i yapacaız? Deerli arkadalarım, bu konularda hükümetin daha dikkatli olmasını tavsiye ediyorum. Meclisten bilgi saklayarak daha effaf bir toplum haline gelemeyiz. Bunlar örneklerdir, baka örnekleri de var. imdi, yalnız bilgi saklamak, gizli kararname çıkarmak m eselesi deil. Devlette gizli i olmaz mı?.. Olmaz olur mu. Devletin pek ç ok ii gizlidir. Ama, biz, gizli olması gereken konuları k amuoyuna açıklıyoruz veya bir ekilde sızdırıyoruz, gizli olmaması gereken konuları gizli tutuyoruz. Deerli arkadalar, mesela, iki ülke arasında terörle mücadele k onusunun bando mızıkayla k amuoyuna duyurulduu dünyanın neresinde görülmütür. Bütün ülkeler terörle mücadelede ibirlii yaparlar. Hangi heyet, hangi ülkeyi ziyaret ediyor, ne konuuyorlar, hangi maddeler üzerinde anlatılar, nerede ihtilaf var, kim bilebilir bunu. te, gizli tutulması gereken bu. Bunu açıkladıınız zaman teröristlere yol gösteriyorsunuz, teröristlere tedbir alma fırsatı veriyorsunuz. Bunu gizli tutacaksınız. Bir yabancı cumhurbakanı sizin c umhurbakanınıza ve babakanınıza mektup yazıyor, ertesi gün gazetede okuyorsunuz metnini. B u mektubu size itimat ederek yolluyorlar; bunun halka açıklanmasını isteseler basın yoluyla söylerler. Size özel bilgi vermek için gönderdii mektubu, basına açıklamak ç ok yanlıtır; uluslararası ilikilerde ayıptır. Onun için gizlilie riayet edeceimiz konular var, açıklıkla halka anlatacaımız konular v ar; bunları karıtırmamak gerekiyor. Bir de u var: Gizli olduu için deil; ama, sırf ihmal dolayısıyla, baka nedenlerle bilgi verilmekte gecikilen konular var. Çok deerli Devlet Bakanımız Sayın Mehmet Ali ahin e umuyorum ki, beni dinliyordur- t eekkürlerimi sunmak istiyorum; demin, hükümetin, bu konuda duyarlılık göstereceini söyledi; ama, arkadalarım, bizim, hepimizin aylardan beri gündemde bekleyen s oru önergelerimiz var, cevap verilmiyor; ne zaman sıra gelse bakan yok, bakanın daha önemli ileri var. Bakanın, Mecliste halk adına soru soran milletvekillerine bilgi vermekten daha önemli kaç ii olabilir? Bu s oruları niye soruyoruz; çünkü, bu s oruları halk da bizden soruyor, halka hesap v ermek zorundayız. Bu soruların cevaplarını hükümetten alacaız k i, halka gidip anlatalım; ama, sorduumuz sorulara cevap alamıyoruz. Kaç tane Meclis aratırması önergesi verdik, bu hükümetin kusuru olmaya n konularda da verdik. Bir uçak kazası oldu, havaalanlarının durumu hakkında bilgi toplamak için, Meclis aratırması önergesi verdik, reddedildi; ülkenin denizcilik sorunlar ı son derece önemli, bu konuda aratırma önergesi verdik, reddedildi; buna benzer kaç aratırma önergesi v erdiys ek ç ou r eddedildi, acaba niçin?! Bize verilen izahat u: Efendim, aratırma komisyonları için Mecliste yeterince oda yok, o yüzden k usura bakmayın, bu k omisyonları k uramayacaız. Arkadalar, oda olmadıı için, devletin bilgi paylamaktan kaçındıı dünyanın neresinde görülmütür? Devletin denetim fonksiyonunu zorlatırdıı dünyanın neresinde görülmütür? Onun için hükümeti, bu konularda daha titiz olmaya davet ediyoruz. Lütfen, muhalefeti ciddiye alınız. Dünyanın bütün ülkelerinde hükümet vardır; ama, sadece demokratik ülkelerde muhalefet vardır. M uhalefetin oluu iktidar için bir kazançtır. Muhalefet sayesinde siz demokratik bir ülkenin iktidarısınız; m uhalefetin taleplerini, sorularını, aratırma önergelerini, soruturma önergelerini ertelerseniz, gözardı ederseniz, önemsemezseniz, o zaman, demokrasiye z arar verirsiniz. Onun için, sizden rica ediyoruz, bizim sorularımızı ciddiye alınız ve lütfen, bize cevap veriniz. Deerli arkadalarım, biz bu anlamayı nasıl anlıyoruz: A nlamaya göre, vatanda teknik bir konuda bilgi soracak, devlet de cevap verecek. Öyle deil... Bunun ötesinde, vatanda, devletin izledii politikaları da s orgulayacak. V atanda, eer niçin insanımız hâlâ okuma-yazma bilmiyor, millî gelirden eitime ayr ılan payda, T ürkiye, dünyada niçin sondan 16 ncı geliyo r diye sorarsa, buna cevap vereceksiniz. Vatanda s ize niye T ürkiye deki bebek ölümlerinin oranı Avrupa ülkelerinin 5 katıdır, niye Avrupa da binde 7 iken T ürkiye de binde 35 tir diye sorarsa, buna cevap vereceksiniz. Niçinsalıkta... (Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı) BAKAN Sayın Ö ymen, AK Parti Grubu adına s öz talebi bulunduu için, sözlerinizi toparlarsanız -isterseniz- AK Parti Grubunun konumacısından s onra ahsî söz talebinizi de deerlendireceim.

17 ONUR ÖYMEN (Devamla) Adalet ve Kalkınma Partisine mensup arkadaımın görülerini dinleyeceim ve ondan sonra sözlerimi tamamlayacaım. T eekkür ederim. (Alkılar) BAKAN Ben teekkür ediyorum Sayın Öym en. Madde üzerinde, AK P arti Grubu adına, S ayı n Salih Kapusuz; buyurun. (AK P arti sıralarından alkılar) AK PART GRUBU ADINA SALH KAPUSUZ (Ankara) Sayın B akan, deerli milletvekili arkadalarım; hepinizi saygıyla s elamlıyorum. Yeni yasama yılımızın hayırlı olmasını Cenabı Hak tan niyaz ediyorum. T ürkiye Büyük Millet Meclisi olarak, yasama yılının ikinci haftasında, elbette, çok önemli bir çalıma ya pıyoruz. Bildiiniz gibi, baından beri teamül halini almı olan, s alı günleri denetim günleri, çaramba v e perembe günleri de yasama faaliyetlerinin yapıldıı günler olarak devam ediyor. Zaman zaman yer deiiklikleri oluyor, bazen denetim çalımalarına daha fazla zaman verdiimiz oluyor, bazen yasama çalımalarını artırdıımız günler oluyor, mesai saatlerinde deiiklik yaptıımız oluyor. Bütün bunları, bu çalımaların daha verimli, daha etkin ve toplumun beklentilerini karılamaya yönelik çalımalar olarak birlikte beraberce götürüyoruz. Dolayısıyla, bugün, sadece sözlü sorularla ilgili olarak, arkadalarımızın, ki, normal olarak cevap v erilmi olsa 5, azamî 10 tane sorunun bile z or cevaplandırıldıı bir saatlik süreyi sakız gibi tekrar edip, âdeta bugüne kadar denetim konularında hiçbir eye öncelik v erilmemi, önem v erilmemi, bu konularla ilgili olarak çalımalar dikkate alınmamı gibi bir takdimleri var; dorusu bunu hakkaniyete uygun bulmuyorum. Deerli arkadalar, denetim k onusunda, isterseniz, geriye dönüp bir bakarsanız bu tespitleri yerinde görebilirsiniz. Bu hükümet dönemi en çok aırlıklı çalıılan bir dönemdir. Deerli arkadalarımız u konularda aratırma önergeleri verdik diyorlar. B u geçirdiimiz yasama yılı içerisinde k urulan komisyonların sayısına bakarsanız, çalımalarına bakarsanız kendi kendinize haksızlık etmemi olursunuz. Gerçekten, denetime önem veriyoruz, denetim konusunda hep birlikte azamî hassasiyet gösteriyoruz. Sizin tercihlerinize uymayabilir, s izin tercihleriniz farklı olabilir; ama, hem denetim hem de yasama görevinde bu Parlamentonun büyük bir performans gösterdii sizlerin de kabulü olsa gerektir. Deerli arkadalar, bugün önemli bir kanunu görüüyoruz; s izler de buna mutabakat ettiniz, bu metni ortak bir metin olarak takdim ettiniz. Böyle bir yasanın bu memlekete kazandırdıklarını halka anlatmak elbette bütün konumacı arkadalarımızın görevi; ama, bunu bir kenara itip de bu kanunun üzerinden siyaset yapmak adına, hükümeti t enkit etmek adına bu yasayı küçük düürmeyi, ben, dorusu içime sindiremediim için bu konumayı yapıyorum. (AK Parti sıralarından alkılar) Bu kanun hepimiz için çok önemli bir kanun. Sizlerin büyük k atkıları oldu; teekkür ediyorum; ama, bu kanunun konuulduu bir yerde... Hükümeti baka yerde de tenkit edebilirsiniz, hükümetin t enkit edilecei yönleri de olabilir, bunlara da saygı gösteririz; ama, bu önemli bir kanun arkadalar. Bu reform niteliinde bir kanun. Bunun, sizin de s öylediiniz gibi, sadece yazılı metin olarak, yasa olarak rafa girmesini deil, aynı z amanda, uygulamada da eksiklerinin giderilmesi için hep birlikte dikkatli olmalı, üzerimize düeni de layıkıyla yerine getirmek için çaba sarf etmeliyiz. Onun için, olaya bir bütün açısından, biraz da müspet manada, yaptıımız eyl erin önemini toplumun önüne k oym a anlamında bazı adımların net bir ekilde atılması ve bunun da arkasında durulup, bunu çok güzel bir ekilde izah etmek de, zannedersem, hepimizin ortak sorumluluundadır. Deerli arkadalar, bir dier husus; Muhterem Hocam Sayın Kepenek öyle bir ifade kullandı; yani, bir konuyu izah etmek için dediler ki bakın, ite bugün gazetelerde de var. Türkiye, kirlilik oranında geçen yıla oranla 2003 yılında biraz daha geriye gitmi. Bunun da gerekçesi olarak bir eyi vurguladılar ve kürsüden ayrıldılar; dokunulmazlık konusu. Deerli milletvekilleri, demiri t üketen k endi pasıdır derler. Lütfen, kendi kendimize, demokrasimize, milletvekillerimize ve T ürk siyasetine zarar vermeyelim. (AK Parti sıralarından alkılar) Eer bir yerde k irlenme varsa bu kirlenmenin üzerine hep birlikte gidelim; ancak, sizi dinleyen bir vatanda olarak ben, ekrandan öyle bir kanaate vardıklarını zannediyo rum: Bütün bu yolsuzluklar varsa ki, var ve bunu milletvekilleri yapıyor, dokunulmazlıkları olduundan kimse dokunamıyor. B öyle bir anlama gelecek takdimden mutlaka kendimiz dıına ç ıkmalıyız. Ben, bunu samimi olarak deerli arkadalarıma özel de gittim söyledim; ama, bunun, yer olarak burada net bir ekilde ifade edilmesi gerekli olduu için bu k onumayı yapmak durumunda kaldım. B en, inanıyorum ki, bu P arlamento içerisinde yolsuzlua razı olan, yolsuzluk yapan k imse yoktur; olmayacaktır da. (AK Parti sıralarından alkılar) Olmaması da lazım; ayet böyle bir ey olursa, bununla ilgili ne gerekiyorsa elbirliiyle de yapılması lazım. Deerli arkadalar, bakınız, bu dokunulmazlık konusu ç ok önemli bir k onu. B u konuyu biz... ZZET ÇETN (Kocaeli)- Dün niye yapmadınız?... Niye yapmıyorsunuz?..

18 SALH KAPUSUZ (Devamla)- Deerli arkadalar, çok açık bir ey söylüyorum; lütfen, dikkat buyurun. ATLLA KART (Konya)- Harika oynuyorsunuz!.. SALH KAPUSUZ (Devamla)- Arkadalar, sizi de dinleyeceim; eer, bu konuda farklı düünceleriniz varsa, burada, örenmek de isterim; ama, bir husus var ki, bunu, düzeltilmesi gerekli olduu için s öylüyorum. O da udur: Dokunulmazlık konusunda biz Sayın Bayk al ı ziyarete gittik. S ayın Bayk al la bu konuyu konutuk, bu yeni dönem baladıktan sonra, kendi aramızda bir k omisyonun, bir m etin üzerinde uzlamak için bir komisyonun, özel bir ç alıma ekibinin k urulması konusunda da bir mutabakat saladık; ama, bunun dıında -hocamın verdii- arkadalarımızın, bizim de katkılarımızla dokunulmazlık konusunun aratırılmasıyla ilgili bir komisyon kurulmasına karar verdik. Ama, Parlamento, tatil döneminde ilave bir ay daha fazla çalıtıı için bazı konuları hemen yerine getiremedi. Zannedersem, siz ve biz bu komisyona üyelerimizi bildirdik, Meclis Bakanlıımızdan da takip edelim, komisyonumuz kurulsun. lla da üç ay beklemek deil, hızlı çalısınlar, bir hafta, on gün, onbe gün, yi rmi gün, yirmibe gün, en geç iki ay içerisinde, neys e, raporlarını hazırlasınlar; dünyada dokunulmazlık nedir, dokunulmazlıın kurum, kurulu, bürokrasi, siyaset ayaında nelerin yapılması lazım, bütün bunlar deerlendirilsin, Parlamentonun önüne k onulsun, yeni yapılacak anayasa deiikliinin de bunlarla irtibatlı bir ekilde sonuçlanmasına katkı salayalım. Avrupa Birlii standartları konusunda samimî gayret sarf eden bu hükümet ve bu P arlamento, elbette, oradaki standartları dokunulmazlık konusuna da getirecektir. AK Parti olarak Programımızı açıp bakabilirsiniz. Dokunulmazlıkla ilgili olarak, biz, açık, yazılı olarak fikrimizi oraya tartımı, partinin programı olarak da ilan etmiiz. Bütün kamu kurum ve kurulularındaki dokunulmazlıın bir bütün içerisinde deerlendirilmesi, ona göre dokunulmazlıkların yeniden ekillendirilmesi hususu parti programında yer almı. imdi, bu k onuda, siz, bizden farklı düünebilirsiniz; ama, benim buradan gelmek istediim s onuç udur arkadalar; o da, yani, kendi kendimizi kötü duruma, suçlu gibi takdim etmeye doru bir yanlı içerisinde olmayalım. Bu konuyu da ekillendirelim; ama, bunu ekillendirirken, T ürkiye deki dokunulmazlıklara bir bütün olarak bakmanın, parlamenterlerle birlikte bürokrasideki dokunulmazlıkları da birlikte deerlendirmeni n yararlı olacaını düünüyoruz. Bunu, çekinmeden programımıza koyduk; bir kez daha ifade ediyoruz. Sayın Bakan, bütün bunları unun için söylüyorum: Sayın Bakan, elbette, sizin, bakınız, seçimlerden önce, biz, sizler gibi u ekilde bir deiiklik yapacaız falan diye deil, bu ekliyle bir deiikliin, biraz önceki programdaki deiiklii... AL TOPUZ (stanbul) Sayın Bakan, gündem mi deiti; bize de söz hakkı doacak mı? ATLLA KART (Konya) Manevra yapıyorsunuz... SALH KAPUSUZ (Devamla) E vet; seçim beyannamemize koyduk, hükümet programımıza da koyduk; ancak, bir husus var ki, sadece dokunulmazlık konusunu anayasa deiikliine balı olarak düünmek yerine, Anayasayı yukarıdan aaıya topyekûn düünmeyi, gerekli olan deiiklikleri, deimezleri k orumak kaydıyla yapılması gerekli olduunu, bunun içinde m uhalefetin desteine, k atkısına, katılımına, sivil toplum örgütlerinin bu alandaki hem desteine hem de k atkısına açık olduumuzu ilan ettik; bir kez daha ifade ediyorum. Dolayısıyla, böyle önemli bir yasanın, P arlamentomuz için, milletimiz için, devletimiz için, ülkemiz için yararlı olan bir yasanın getirdiklerini anlatma k onusunda arkadalarımızı dinlemek ve bu k onuda ben una inanıyorum ki, ortak metin olarak orta yere koyduumuz, beraberce çıkardıımız ve muhalefet erhi olmayan bir tasarı olarak yasalaacaından dolayıdır ki, katkılarınızdan dolayı da teekkür ediyorum. Bu konuyla ilgili olarak buna gölge düürmenin, bunu yanlı bir ey deil de, doru bir karar olarak birlikte ç ıkardıımızı ifade edip, bu yasanın güzelliklerini ifade etmenin doru olacaı kanaatini taıyor, saygılar sunuyorum. (AK Parti sıralarından alkılar) BAKAN Teekkür ediyorum Sayın Kapusuz. ATLA EMEK (Antalya) Dokunulmazlıı millet bekliyor; onun için, biz de, temiz toplum için, temizlie, buradan, Parlamentodan balayacaız. AL T OPUZ (stanbul) Sayın Bakan... BAKAN Buyurun Sayın Topuz. AL T OPUZ (stanbul) Sayın S alih K apusuz, konumakta olduumuz konuyla hiçbir ilgisi bulunmayan önemli bir k onu üzerinde Cumhuriyet Halk Partisinin davranılarını da bir ölçüde eletirerek bir konuma yaptı. Yaptıı açıklamaların pek çou gerçee de ayk ırıdır. O nedenle, aynı konuda gerçei ortaya koyabilmek için bana da söz vermenizi rica ediyorum. BAKAN Buyurun Sayın Topuz. (CHP sıralarından alkılar)

19 AL TOPUZ (stanbul) Sayın Bakan, sayın milletvekilleri; amacım bir tartıma yaratmak deil; ama, bence, Sayı n Salih Kapusuz arkadaımızın s ebepsiz yere gündeme getirdii bir tartımaya, bizim açımızdan bir katkı yapmak istiyorum. Dokunulmazlıklar m eselesi Meclisimizin gündemine s ıkça gelmitir. Dokunulmazlıklar meselesi, toplumumuzun Parlamentodan bekledii k onuların baında gelmektedir. Bir süre önce, bu Mecliste, S ayın Yakup Kepenek arkadaımızın önerisi üzerine, dokunulmazlıklar ilgili bir aratırma yapılmasına ilikin bir komisyon kurulmasına karar verildi. Cumhuriyet Halk P artisi Grubu, bu k omisyonun üyelerini süresi içinde ve vakit yitirmeden bildirdi. Ö yle sanıyorum, Adalet ve Kalkınma Partisi de üyelerini bildirdi; ama, ne hikmetse, bugüne kadar, bu komisyon çalımaya balayamadı. imdi, unu açıkça s öyleye yim ki, Cumhuriyet Halk Partililer olarak, biz, bu konuda, Adalet ve Kalkınma Partisinin bir engelleme içinde olduu gibi bir kanaat taıyoruz. Öteden beri, dokunulmazlıklarla ilgili konu gündeme her geldiinde, bu k onuyu yaygınlatırmak, yozlatırmak için her türlü tedbiri aldıınızı görüyoruz. Biz, milletvekillii dokunulmazlıklarının sınırlandırılmasından söz ediyoruz. Yoksa, T ürkiye de pek çok alandaki dokunulmazlıkların tümünü bir arada çözelim demiyoruz; o, öncelikle milletvekilleri dokunulmazlıının sınırlandırılmasıyla balamalıdır ki, bu t oplum, bu Parlamentoya olan güvenini pekitirsin. Bizim, dokunulmazlıkları sınırlandırmaktan amacımız, topluma güven vermeye dönük bir balangıç yaratabilmektir; çünkü, geçmi dönemde oluan bütün olumsuzlukların, yolsuzlukların büyük ölçüde siyaset balantısı üzerinde durulmutur, iddialar bu noktada younlamıtır ve hatta, T ürkiye de v e Parlamentoda, bu konuda soruturma komisyonları kurulmasına kadar, Yüce Divana sevk etmeye kadar eylemler olumutur. Biz unu anlatmaya çalııyoruz ki, öncelikle sayın milletvekili arkadalarım, sizler, hepimiz, bize ait ayr ıcalıklardan s ıyrılarak, dokunulmazlık zırhını üzerimizden atarak, temiz siyasetin temiz insanları olarak toplumun önüne daha büyük bir güvenle çıkabilmek için önce kendimize ait konuyu halledelim. Siz, bunu yapmıyorsunuz, bunu geciktiriyorsunuz. Bu arada, bu Meclise bazı kanunlar getiriyorsunuz. O kanunlarla bazı suçları suç olmaktan çıkarıyorsunuz; çünkü, suç olmaktan çıkardıınız konularla ilgili olarak, Parlamentonun ilgili komisyonunda, maalesef, sizin üyelerinizle ilgili suç iddiaları ve ona balı olarak da dokunulmazlıkların kaldırılmasına ilikin talepler var. Ne dokunulmazlıkları s ınırlandırıyorsunuz ne buraya intikal etmi olan dokunulmazlık dosyalarını u Meclisin gündemine getirip, bir an evvel bu konuları çözelim diyorsunuz. Bütün bunlardan sonra, Adalet v e Kalkınma Partisi Grubunun, dokunulmazlık meselesini zamana s ererek v e bunu hiçbir zaman gerçekletirmeyerek, bir ölçüde, kendi milletvekillerini, kendi bakanlarını korumaya dönük bir savunma içerisinde olduklar ı kanaatini taıyoruz. SALH KAPUSUZ (Ankara) Çok yanlı bir karar. Hiç merak etmeyin, hepsini halledeceiz. AL TOPUZ (Devamla) Bunu silebilmeniz için yapacaınız tek bir ey vardır, hiç vakit yitirmeden, dokunulmazlıkların s ınırlandırılmasına ait öneriyi gündeme getirmektir. Bunu getirmiyorsanız... Bir sene oldu; bir sene içerisinde, dokunulmazlıkların kaldırılmasıyla ilgili Meclise intikal etmi olan dosyaları buraya indirmenizi sizden bekliyoruz. Saygılar sunuyorum. T eekkür ediyorum. (CHP sıralarından alkılar) BAKAN Teekkür ediyorum Sayın Topuz. Sayın milletvekilleri, çalıma süremizin 4 üncü maddenin tamamlanmasına k adar uzatılması hususunu oylarınıza s unuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Kabul edilmitir. Madde üzerinde, ahsı adına söz talebinde bulunan stanbul Milletvekili Sayı n Onur Öymen; buyurun. (CHP sıralarından alkılar) Konuma süreniz 5 dakikadır. ONUR ÖYMEN (stanbul) Çok teekkür ediyorum Sayın Bakan. Sayın Kapusuz un, bana cevap v erirken, aslında, sözünü ettiim kararnamenin veya anlamanın gizli olmadıını, çok yakında Meclise sunulacaını söyleyeceini ümit etmitim; öyle anlaılıyor k i, bu konuda bir ey s öyleyecek durumda deildir. Buna mukabil, muhalefeti, niçin iktidarı eletiriyorsunuz diye eletiriyor. Deerli arkadalar, demokrasilerde, iktidarlar ile muhalefetler arasında ibölümü var; siz iktidarın yaptıı olumlu icraatı savunacaksınız, bizim görevimiz eletirmek. Dünyanın neresinde, muhalefet, eletiri yaptıı için eletirilmitir?! G ayet tabiî k i eletireceiz. Ben size altı ay önce soru sormusam, bugüne kadar cevap vermemiseniz, övgü mü bekleyeceksiniz benden! Ben size aratırma önergesi vermisem, siz hiçbir gerekçe göstermeden r eddetmiseniz, bunu takdirle m i karılayacaız?! Niye reddediyorsunuz; soru soruyoruz... Bu soruyu sormak bizim hakkımız deil mi?! Bilgi istemiiz; reddediyorsunuz, bilgi v ermiyorsunuz. Biz bunu gündeme getirmeyeceiz de ne yapacaız?! Muhalefetin görevi bu deil m i?! Yani, ben,

20 muhalefetin, muhalefet yaptıı için eletiriye uradıını ilk defa bugün görüyorum v e böylelikle, yeni bir ey de örenmi oluyorum. Deerli arkadalar, özellikle -tekrar ediyorum- kinci Dünya S avaında artık terk edilen gizli anlamalarla devlet yönetme alıkanlıını bu hükümet derhal terk etmelidir. T ürkiye, gizli anlamalarla yönetilecek bir devlet deildir. Derhal bu anlamanın açıklanmasını istiyoruz ve bunu da ç ok c iddî bir talep olarak söylüyorum, halkın huzurunda söylüyorum. Milletten, Meclisten anlama gizleyemezsiniz; Meclisin yetkisinde olan bir anlamayı M eclisten gizleyemezsiniz. Bir taraftan effaflık yasası getireceksiniz, bir taraftan Meclisin yetkisinde olan bir anlamayı Meclisten gizleyeceksiniz. Böyle bir ey olabilir mi?! B unu, siz Adalet ve Kalkınma Partisinin çok deerli üyesi arkadalarım içinize sindiriyor musunuz?! Bu dorudur diyen var m ı aranızda, bu haklıdır diyen var m ı aranızda?! Böyle bir eyi savunabilir misiniz?! Deerli arkadalar, bu anlama, bu konuları görümek için güzel bir vesiledir. Biz size olumlu görülerimizi anlattık, takdirlerimizi söyl edik, Sayı n Devlet Bakanımıza teekkürlerimizi söyledik. Biz sizi körü k örüne eletirmiyoruz; ama, müsaade edin de, eletirmek gerektii yerde de sözümüzü esirgemeyelim. Yoksa, halk bize Biz, sizi, bu iktidarı eletirmek için muhalefet yaptık. Size bunun için oy verdik? demezler mi?!.. Arkadalar, sözlerimi sürdürüyorum, balamaya ç alıacaım. Vatandalar, iktidarı sorgularken, iktidara soru sorarken, sadece teknik bilgi, rakam vesaire istemeyecekler, sizin politikalarınızı sorgulayacaklar. Mesela Gaziantep de -benim konutuum- sanayiciler soruyor: Niçin, devlet, bizden, Avrupa daki sanayiciye verilen elektrik ücretinin iki misli ücret isteyerek, bizim rekabet gücümüzü kırıyor? Niçin Avrupalı sanayicinin elektrie ödediinin iki mislini ben ödüyorum? te soru budur. Baka yerde vatanda s oruyor: Niçin, bankalardaki mevduatımızın bedelini ödemiyorsunuz? Niçin hortumlanan bankalara yatırdıımız paramızı bize ödemiyorsunuz? Bu s oruyu s ize soracaklar... HALL AYDOAN (Afyon) Muhataplarına sor. ONUR ÖYMEN (Devamla) imdi, bu s oruların cevaplarını hükümet vermek zorundadır. te, bu yasa, vatandalarımıza bu hakkı veriyor, hepimize bu hakkı veriyor. Ben size açık söylüyorum; bu yasa, Cumhurbakanımızca onaylanıp, Resmî Gazetede yayınlandıktan sonra, ben Mecliste cevabını alamadıım soruları, Hükümete vatanda olarak soracaım. Yine cevap alamazsam, bu yasada öngörülen üstkurula gideceim; çünkü, vatandalık hakkı, milletvekilinin de hakkıdır. Biz de milletvekili olarak ktidara soru sorma hakkına s ahibiz. Eer, Mecliste sorularımız cevaplandırılmıyorsa, o zaman, vatanda olarak soracaız. te, bu yasayı, biz onun için destekliyoruz. Artık, T ürkiye de, devlet takdiri dönemi bitmitir arkadalar. Devlet böyle takdir ediyor, istediimizi yaparız, istediimizi yapmayız, hiç kimseye de hesap vermek zorunda deiliz. Bu dönem bitmitir. te bu yasa, bu dönemi kesinlikle bitirmektedir. O nun için, bir kere daha bu yasayı hazırlayan arkadalarımızı kutluyorum ve son olarak unu söylüyorum: Bu yasanın bir adımı daha v ar. Bundan sonra yapmamız gereken ey; o da, halk hakemi denilen ombudsman müessesesini kurmaktır. Avrupa B irliinde ombudsman var, T ürkiye de yok. Biz girersek, Avrupa Birliinin ombudsmanına tabi olacaız, millî ombudsmanımız olmayacak! te bu konuda biz sizi destekleriz. Eer bu öneriyi getirirseniz birlikte çalıalım. Bu yasanın devamı da o olacaktır. Deerli arkadalarım, bu vesileyle Y üce Meclisi saygılarımla selamlıyorum. (Alkılar) BAKAN- Teekkür ediyorum Sayı n Öymen. Madde üzerinde baka söz talebi?.. Yok. Maddeyi oylarınıza sunuyorum: Kabul edenler... Kabul etmeyenler... Kabul edilmitir. Kanun tasarı ve tekliflerini s ırasıyla görümek için 9 E kim 2003 Perembe günü saat te toplanmak üzere birleimi kapatıyorum. Kapanma Saati: BRNC OTURUM Açılma Saati: Ekim 2003 Perembe B i l g i E d i n m e H a k k ı K a n u n u T a s a r ı s ı i l e A v r u p a B i r l ii U y u m v e A d a l e t K o m i s y o n l a r ı r a p o r l a r ı n ı n g ö r ümelerine kaldıımız yerden devam ediyoruz.