BAŞ EDİTÖR / EDITOR-IN-CHIEF Prof.Dr. Nihat TOSUN. EDİTÖR / EDITOR Prof.Dr. H.Canan HASANOĞLU

Transkript

1 BAŞ EDİTÖR / EDITOR-IN-CHIEF Prof.Dr. Nihat TOSUN EDİTÖR / EDITOR Prof.Dr. H.Canan HASANOĞLU YAYIN KURULU / PUBLICATION COMMITTEE Prof.Dr. Raci AYDIN, Prof.Dr. Ali KOŞAR, Prof.Dr. Ahmet KUTLUHAN, Doç.Dr. Murat BOZKURT, Doç.Dr. Süleyman ALICI, Doç.Dr. Ayşegül KOÇAK ALTINTAŞ, Prof.Dr. Derya BALBAY, Doç.Dr. A.Filiz AVŞAR, Doç.Dr. Bekir ÇAKIR EDİTÖR YARDIMCILARI / ASSISTANT EDITORS Dr.Mükremin ER, Dr.Ayşegül KARALEZLİ, Dr. T. Tanju YILMAZER DANIŞMA KURULU / EDITORIAL BOARD Dr. Ziya Cibali AÇIKGÖZ (Ankara)-Mikrobiyoloji Dr. Savaş AĞAOĞLU (Ankara)-Ortopedi Dr. Süleyman ALICI (Ankara)-Onkoloji Dr. Mehmet Ali AKKUŞ (Ankara)-Genel Cerrahi Dr. Fuat AKPINAR (İstanbul)-Ortopedi Dr. Davut AKTAŞ (Ankara)-K.B.B. Hast. Dr. Ömer ANLAR (Ankara)-Nöroloji Dr. Mithat Kerim ASLAN (Trabzon)-Genel Cerrahi Dr. Ayşe Filiz AVŞAR (Ankara) Kadın Hast. Dr. Engin AYDIN (Malatya)-Patoloji Dr. Metin AYDIN (Düzce)-Genel Cerrahi Dr. Raci AYDIN (Ankara)-Genel Cerrahi Dr. Nevres H. AYDOĞAN (Ankara)-Ortopedi Dr. M.Derya BALBAY (Ankara)-Üroloji Dr. Olcay KANDEMİR (Ankara)-Patoloji Dr. Ethem BEŞKONAKLI (Ankara)-Nöroşirürüji Dr. Sait BİLGİÇ (Samsun)-Anatomi Dr. Engin BOZKURT (Ankara)-Kardiyoloji Dr. Ayhan BÖLÜK (Afyon)-Nöroloji Dr. N.Şennur BÜYÜKAŞIK (Ankara)- Gastroloji Dr. Süleyman BÜYÜKBERBER (Ankara) Dahiliye Dr. İzzet CAN (Ankara)-Göz Hast. Dr. Bekir ÇAKIR (Ankara)-Endokrinoloji Dr. Ali ÇAYKÖYLÜ (Ankara)-Psikiyatri Dr. H. Rahmet ÇAYLAN (Ankara)-Enfeksiyon Dr. Yavuz DEMİREL (Ankara) Göğüs Hast. Dr. Ahmet DEMİROK (Van)-Göz Hast. Dr. Ali Pekcan DEMİRÖZ (Ankara)-Enfeksiyon Dr. Ali DEMİR (Konya)-Gastroloji Dr. Orhan DENİZ (Ankara)-Nöroloji Dr. İmdat DİLEK (Erzurum)-Hematoloji Dr. Osman Nuri DİLEK (Afyon)-Genel Cerrahi Dr. Gülçin DİLMEN (Ankara)-Radyoloji Dr. Uğur DİLMEN (Ankara)-Pediatri Dr. Metin DOĞAN (Ankara)-Ortopedi Dr. Levent ELBEYLİ (Gaziantep)-Göğüs Cerrahi Dr. Mustafa EMİR (Ankara)- Kardiyovasküler Cerrahi Dr. Cankon GERMİYANOĞLU (Ankara)-Üroloji Dr. R.Haldun GÜNDOĞDU (Ankara)-Genel Cerrahi Dr. Canan GÜRDAL (Ankara)-Göz Hasta. Dr. Mesut GÜRDAL (Ankara)-Üroloji Dr.H. Canan HASANOĞLU (Ankara)Göğüs Hast. Dr. Abdullah İĞCİ (İstanbul)-Genel Cerrahi Dr. Mehmet İŞLER (Isparta)-Dahiliye Dr. Orhan KANBAK (Ankara)-Anesteziyoloji Dr. Meral KANBAK (Ankara)-Anesteziyoloji Dr. Aydan KANSU(Ankara)-Pediatri Dr. Nurettin KARAOĞLU (Ankara)-Göğüs Cerrahi Dr. Sadi KAYA (Ankara)-Göğüs Cerrahi Dr. Önder KAYIGİL (Ankara)-Üroloji Dr. Vecihi KIRDEMİR (Isparta)-Ortopedi Dr. Muzaffer KIRIŞ (Ankara)-K.B.B. Hast. Dr. Ayşe Gül KOÇAK (Ankara)-Göz Hast. Dr. Uğur KOÇER (Ankara)-Plastik Cerrahi Dr. Ömer KURTİPEK (Gaziantep)- Anesteziyoloji Dr. Murat KULOĞLU (Ankara)-Psikiyatri Dr. Nihal KUNDAKÇI (Ankara)-Dermatoloji Dr. Ahmet KUŞDEMİR (Ankara)-Genel Cerrahi Dr. Ahmet KUTLUHAN (Ankara)-K.B.B. Hast. Dr. Cafer MARANGOZ (Samsun)-Fizyoloji Dr. Ahmet METİN (Şanlıurfa)-Dermatoloji Dr. Muzaffer METİNTAŞ (Eskişehir)-Göğüs Hast. Dr. İnci MİDİLLİOĞLU KOÇAK (Ankara)-Göz Hast. Dr. Semih ÖNCEL (İzmir)-K.B.B. Hast. Dr. Rahmi ÖRS (Konya)-Pediatri Dr. Behzat ÖZKAN (Erzurum)Genel Cerrahi Dr. Rahmi ÖZTURAN (Istanbul)-K.B.B. Hast. Dr. Can ÖZTÜRK (Ankara)-Göğüs Hast. Dr. M.Faik ÖZVEREN (Ankara)-Nöroşirürji Dr. Ayşenur PAÇ (Ankara)-Pediatri Dr. Mustafa PAÇ (Ankara)-Kardiyovasküler Cerrahi Dr. Murat Ç. RAGBETLİ (Van)-Histoloji Dr. M.Emin SAKARYA (Konya)-Radyoloji Dr. Murat SUHER (Ankara)-Dahiliye Dr. Ramazan ŞEKEROĞLU (Van)-Biyokimya Dr. Erol ŞENER (Anakara)-Kardiyovasküler Cerrahi Dr. Şaban ŞİMŞEK (Ankara)-Göz Hast. Dr. Mehmet TARAKÇIOĞLU (Gaziantep)-Biyokimya Dr. İrfan TAŞTEPE (Ankara)-Göğüs Cerrahi Dr. Mehmet A.TAŞYARAN (Ankara)-Enfeksiyon Dr. Vedide TAVLI (İzmir)-Pediatri Dr. Nihat TOSUN (Ankara)- Ortopedi Dr. Cemal TUNCER (Kahramanmaraş)-Kardiyoloji Dr. Bahattin TUNÇ (Ankara)-Pediatri Dr. N.Serdar UĞRAŞ (Ankara)-Patoloji Dr. Hatice UĞURLU (Konya)-Fizik Tedavi Dr. İbrahim YEKELER (İstanbul)-Kardiyovasküler Cer. Dr. Zeki YILDIRIM (Ankara)-Göğüs Hast.) Dr. Zeki YILMAZ (İstanbul)-Üroloji Dr. Nurullah YÜCEER (İzmir)-Nöroşirürji Dr. Mehmet YÜNCÜ (Gaziantep)-Histoloji AKADEMİK SEKRETERYA / ACADEMIC SECRETERIAT Dr. Sinan KORUKLUOĞLU

2 OKUYUCULARA Yayının Adı: Türk Tıp Dergisi (Turkish Medical Journal) ISSN: Sahibi: Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi adına Prof.Dr. Nihat TOSUN Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Prof.Dr. H. Canan Hasanoğlu Yayın İdare Merkezi Adresi: Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Bilkent, Ankara Yayın Sekreteri: Sebahat Öztürk Yayın İdare Merkezi Telefon: (312) /4064 Faks: (312) e-posta: Yayının Türü: Yerel, Süreli Yayın Periyodu: Mart, Temmuz ve Kasım aylarında yılda 3 kez yayınlanır. Basımcının Adı ve Adresi: Ortadoğu Reklam Tanıtım Yayıncılık Turizm Eğitim İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş. (Türkiye Klinikleri) Türkocağı Cad. No: Balgat/Ankara Tel : (312) Fax : (312) e-posta : info@turkiyeklinikleri.com web : Basım Tarihi/Yeri: , Türkiye Klinikleri Ofset Tesisleri, Ankara Ücretsiz Akademik Tıbbi Dergi

3 Cilt : 2 / Sayı : 1 / Mart 2008 İÇİNDEKİLER ORİJİNAL ARAŞTIRMALAR 1 Seboreik Blefaritte İmmünolojik Tablo Fatma YÜLEK, Nurullah ÇAĞIL, Hasan Basri ÇAKMAK, Emine KALKAN AKÇAY, Şaban ŞİMŞEK 5 Psödoeksfoliasyon Varlığının Fakoemülsifikasyon ile Katarakt Cerrahisi Sonrası Kornea Ödemine ve Göz İçi Basıncına Etkisi Mehmet COŞKUN, Hasan Basri ÇAKMAK, M. Alpaslan ANAYOL, Yasin TOKLU, Ayşe Gül KOÇAK ALTINTAŞ, Şaban ŞİMŞEK 9 Transrektal Ultrason Rehberliğinde Yapılan Prostat Biyopsileri Öncesinde Antibiyotik Profilaksisi Gerekli midir? Tansel İNAL, Eriz ÖZDEN, Ahmet Tuncay TURGUT, Murat ÇİLOĞLU, Sadettin KÜPELİ 13 Postmenopozal Hormon Replasman Tedavisi Alan Hastaların Hormon Tedavisi Hakkında Çıkan Olumsuz Yayınlar Sonrası Tutumları Mustafa UZUN, Saygın MİCOZKADIOĞLU, Nazife E. MİCOZKADIOĞLU, Emine ÇELEN, Eda ÖZYİĞİT, A. Filiz AVŞAR 18 Penetran Yüz ve Boyun Yaralanmaları Gökhan YALÇINER, Ahmet KUTLUHAN, Veysel YURTTAŞ, Hasan Mete İNANÇLI, Özgür KARAMEŞE, Hüseyin ÇETİN 24 Estetik ve Rekonstrüktif Cerrahi Hastalarında Beden Algısı Sultan AYAZ OLGU SUNUMLARI 30 Başağrısı ve Silioretinal Arter Tıkanıklığı ile Gelen Bir Dev Hücreli Arterit Tablosu Fatma YÜLEK, Nurullah ÇAĞIL, Emine K. AKÇAY, Mete HIDIROĞLU, Aykut ONURSEVER, Şaban ŞİMŞEK 33 Bel Ağrısının Nadir Bir Nedeni: Hemivertebra Ümit DÜNDAR, Özlem SOLAK, Hasan TOKTAŞ, Ü. Seçil DEMİRDAL, Hasan PUSAK 38 Non-Ketotik Hiperglisemiye Bağlı Hemikore-Hemiballismus Hayat GÜVEN, Nejla SARITAŞ, Selim Selçuk ÇOMOĞLU, Aslı Ece ÇİLLİLER 43 Sünnetin Beklenmeyen Bir Komplikasyonu: Nekrotizan Fasiit Afşin UYSAL, Yüksel KANKAYA, Koray GÜRSOY, M. Gürhan ULUSOY, Uğur KOÇER DERLEMELER 48 Multipl Sklerozda İmmunolojik ve Nöropatolojik Gelişmeler Işığında Geleceğe Yönelik Yaklaşımlar Bilge KOÇER, Selçuk ÇOMOĞLU 54 Göğüs Ağrılı Hastaya Tanısal Yaklaşım Ekrem YETER, Murat AKÇAY, İsa Öner YÜKSEL 60 BİLİMSEL OLAYLAR

4 Volume : 2 / Number : 1 / March 2008 CONTENTS ORIGINAL RESEARCH ARTICLES 1 Systemic Immunological Changes in Seborrheic Blepharitis Fatma YÜLEK, Nurullah ÇAĞIL, Hasan Basri ÇAKMAK, Emine KALKAN AKÇAY, Şaban ŞİMŞEK 5 Effect of Presence of Pseudoexfoliation on Postoperative Corneal Edema and IOP After Cataract Surgery with Phacoemulsification Mehmet COŞKUN, Hasan Basri ÇAKMAK, M. Alpaslan ANAYOL, Yasin TOKLU, Ayşe Gül KOÇAK ALTINTAŞ, Şaban ŞİMŞEK 9 Is Antibiotic Prophylaxis Necessary Before Transrectal Ultrasound-Guided Prostate Biopsies? Tansel İNAL, Eriz ÖZDEN, Ahmet Tuncay TURGUT, Murat ÇİLOĞLU, Sadettin KÜPELİ 13 Changes in the Attitudes of Patients Taking Postmenopausal Hormone Replacement Therapy After Adverse Publications Related to Hormone Therapy Mustafa UZUN, Saygın MİCOZKADIOĞLU, Nazife E. MİCOZKADIOĞLU, Emine ÇELEN, Eda ÖZYİĞİT, A. Filiz AVŞAR 18 Penetrating Face and Neck Region Injuries Gökhan YALÇINER, Ahmet KUTLUHAN, Veysel YURTTAŞ, Hasan Mete İNANÇLI, Özgür KARAMEŞE, Hüseyin ÇETİN 24 Body Image in the Patients Having Aesthetic and Reconstructive Surgery Sultan AYAZ CASE REPORTS 30 A Giant Cell Arteritis Presenting with Headache and Cilioretinal Artery Occlusion Fatma YÜLEK, Nurullah ÇAĞIL, Emine K. AKÇAY, Mete HIDIROĞLU, Aykut ONURSEVER, Şaban ŞİMŞEK 33 A Rare Cause of Low Back Pain: Hemivertebra Ümit DÜNDAR, Özlem SOLAK, Hasan TOKTAŞ, Ü. Seçil DEMİRDAL, Hasan PUSAK 38 Hemichorea-Hemiballismus Due to Non-Ketotic Hyperglycemia Hayat GÜVEN, Nejla SARITAŞ, Selim Selçuk ÇOMOĞLU, Aslı Ece ÇİLLİLER 43 An Extreme Complication of Circumcision: Necrotizing Fasciitis Afşin UYSAL, Yüksel KANKAYA, Koray GÜRSOY, M. Gürhan ULUSOY, Uğur KOÇER REVIEW ARTICLES 48 Future Approaches on Multiple Sclerosis Towards the Immunological and Neuropathological Advances Bilge KOÇER, Selçuk ÇOMOĞLU 54 Diagnostic Approach to the Patients with Chest Pain Ekrem YETER, Murat AKÇAY, İsa Öner YÜKSEL 60 SCIENTIFIC EVENTS

5 MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ Ali Zahit BOLAMAN ORİJİNAL ARAŞTIRMA Seboreik Blefaritte İmmünolojik Tablo Dr. Fatma YÜLEK, a Dr. Nurullah ÇAĞIL, a Dr. Hasan Basri ÇAKMAK, a Dr. Emine KALKAN AKÇAY, a Dr. Şaban ŞİMŞEK a a I. Göz Hastalıkları Kliniği, Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, ANKARA Ya zış ma Ad re si/cor res pon den ce: Dr. Fatma YÜLEK Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, I. Göz Hastalıkları Kliniği, ANKARA fatmayulek@yahoo.com.tr ÖZET Çalışmamızda Seboreik blefaritli olgularda sistemik immünolojik enflamatuar değişikliklerin araştırılması planlandı. Seboreik blefariti olan 27 hasta ile blefarit şikayet ve bulguları olmayan 24 kontrol vakasının Schirmer testi değerleri, flöresein kırılma zamanı (FKZ), serum kantitatif C reaktif protein (CRP), Ig M ve Ig E düzeyleri değerlendirildi. Göz yaşı testlerinden Schirmer değerleri; blefarit grubunda ortalama 15.75±5.20 mm, kontrol grubunda 18.15±3.02 mm olarak ölçülmüştür. FKZ ise blefarit grubunda 5.02±1.69 saniye; kontrol grubunda 9.90±2.25 saniye olarak saptanmış olup iki grup arasından göz yaşı testleri açısından anlamlı bir fark saptanmıştır (Schirmer için p: 0.006, FKZ için p: 0.000). CRP düzeyleri; blefarit grubunda ortalama 4.73±2.36 mg/l ve kontrol grubunda 3.13±1.32 mg/l dir ve aradaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p: 0.005). Ig M düzeyleri, blefarit grubunda 1.31±0.62 g/l, kontrol grubunda 95±0.27 g/l olup, aradaki fark yine istatistiksel olarak anlamlı saptanmıştır (p: 0.01). Ig E düzeyleri açısından ise iki grup arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Seboreik blefarit hastalarında sistemik enflamasyona bağlı olarak immünolojik tabloda değişiklikler görülebilir. Bu konuda daha fazla immünolojik göstergenin incelenmesi gerektiği kanaatindeyiz. Anahtar Kelimeler: Blefarit, CRP, Ig M, Ig E, enflamasyon ABSTRACT The aim of the study is to evaluate the systemic immunological changes in seborrheic blepharitis. Twenty seven patients with seborrheic blepharitis and 24 patients without blepharitis were evaluated in terms of Schirmer and fluorescein break -up time (FBUT) scores, serum levels of CRP, Ig M and Ig E. The tear function tests of the groups were significantly different. Schirmer scores of the blepharitis group and of the control group were 15.75±5.20 mm and 18.15±3.02 mm respectively (p value: 0.006). FBUT score of the blepharitis group was 5.02±1.69 seconds and that of the control group was 9.90±2.25 seconds (p: 0.000). Serum levels of CRP was 4.73±2.36 mg/l in the blepharitis group and it was 3.13±1.32 mg/l in the control group. This was a statistically significant difference (p: 0.005). Ig M levels were higher in blepharitis group (1.31±0.62 g/l) than in the control group (0.95±0.27 g/l) This was statistically significant too (p:0.01). Serum levels of Ig E were not significantly different between the two groups. Seborrheic blepharitis may be associated with subclinical systemic immunologic problems. Detailed immunological tests may be helpful in the evaluation of this pathology. Key Words: Blepharitis, CRP, Ig M, Ig E, inflammation Turkish Medical Journal 2008, 2:1-4 Cop yright 2008 by Türk Tıp Dergisi enellikle kapak kenarı enflamasyonu, kirpik diplerinde kabuklanma ve beraberinde kornea ve konjonktiva tutulumu ile seyreden seboreik blefarit, en sık karşılaşılan göz hastalıklarından biridir. 1 Oftalmolojide sık karşılaşılan problemlerden birisi olmasına rağmen seboreik blefaritin patogenez ve tedavisinde birçok bilinmeyen bulunmaktadır. Patogenezde enflamatuvar reaksiyonların anahtar bir rol oynadığı genel olarak kabul edilen bir gerçektir. 2-6 Blefaritte, özellikle hücresel immünite yoluyla, kronik oküler enflamasyon indüklenmekte, oküler enflamasyon ise blefarit ve göz kuruluğunu arttırarak durumun kısır bir döngüye girme- Turkish Medical Journal 2008, 2 1

6 Ali Zahit BOLAMAN si ne ne den ol mak ta dır. 2 İmmu no lo jik enf la ma tu ar re ak si yon, hem sis te mik, hem de lo kal et ki le şim li ola bil mek te dir. Bu gü ne ka dar ble fa ri tin et iyo pa to - ge ne zi ko nu sun da ya pı lan ça lış ma lar da, ge nel lik le enf la mas yo nun lo kal et ki le ri üze rin de du rul muş, 2-4 sis te mik enf la mas yo nun bul gu la rı ye te rin ce dikka te alın ma mış tır. Bu ça lış may la, bu nok ta ya bir pen ce re aça rak, se bo re ik ble fa rit li has ta lar da sis te mik enf la mas yo - nu des tek le ye bi le cek kan ti ta tif C re ak tif pro te in (CRP) ve se rum im müng lo bu lin dü zey le rin de ki deği şik lik le ri araş tır ma yı plan la dık. GEREÇ VE YÖNTEMLER An ka ra Ata türk Eği tim ve Araş tır ma Has ta ne si I. Göz Kli ni ği ne göz de yan ma, bat ma ve kı za rık lık şika yet le ri ile baş vu ran ve se bo re ik ble fa rit ta nı sı alan 27 has ta ça lış ma ya da hil edil di. Her han gi bir ble fa - rit şika ye ti ve bul gu su ol ma yan yaş ve cin si yet dağı lı mı ble fa rit gru bu na uyan 24 bi rey ile de kon trol gru bu oluş tu rul du. Ble fa rit semp tom la rı ola rak: göz - de yan ma, ra hat sız lık, ya ban cı ci sim his si, ka şın tı, za man za man du man lı, bu la nık gör me ve göz de yor gun luk his si, ışı ğa kar şı du yar lı lık ve aşı rı göz kırp ma şika yet le ri de ğer len di ril di. Sta fi lo kok ya da de mo dex gi bi bir pa to je ne bağ lı ble fa ri ti olan, ato pi, Sjög ren Sen dro mu ya da ak ne ro za se a gi bi be lir gin im mün ce va bın söz ko nu su ol du ğu ol gu lar ça lış ma - ya alın ma dı. Ak tif okü ler al ler ji si, baş ka okü ler hasta lı ğı, oto im mun has ta lı ğı bu lu nan, ge be li ği olan; hor mon ya da der ma to lo ji de ak ne için kul la nı lan izot re ti no in gi bi ble fa ri te ne den ola bi le cek te da vi - ler alan; son üç ay içe ri sin de her han gi bir okü ler cer ra hi ge çi ren ve kon takt lens kul la nan has ta lar da ça lış ma ya da hil edil me di. Ol gu la rın tü mün de tam of tal mo lo jik mu a ye ne ya pıl dı. Anes te zi siz Schir mer tes tin de; Schir mer ka ğıt şeri di (Sno strips, Chav vin, Fran ce) alt for nik sin dış 1/3 üne yer leş ti ri le rek, 5 da ki ka son ra ısla nan kıs mı mi li met rik ola rak öl çül dü. Flö ro se in kı rıl ma za ma nı (FKZ), has ta nın gö zü ne bir dam la %10 luk flö re se in dam lat tık tan son ra göz ya şı ta ba ka sın da fark lı böl ge - de ki bir nok ta da ilk ku ru nok ta nın or ta ya çık ma sı için ge çen sü re nin üç kez öl çül me si ve bu öl çüm le rin arit me tik or ta la ma la rı nın alın ma sıy la bu lun du. Tüm has ta la rın kan ör nek le ri alı na rak CRP, Ig M, Ig E dü zey le ri tür bi no di na mik yön tem le (Ne fe - MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ lo met re BN2, Da de Beh ring, Al man ya) be lir len di. İsta tistik sel ola rak Stu dent t tes ti ile iki grup arasın da Schir mer ve FKZ so nuç la rı, CRP, Ig M ve Ig E dü zey le ri kar şı laş tı rıl dı. BULGULAR Ça lış ma ya 27 ble fa rit (15 ka dın, 12 er kek, or ta la ma yaş: 45.26±12.83) ve 24 kon trol (11 ka dın, 13 er - kek, or ta la ma yaş: 48.29±8.09 ) has ta sı alın dı. Gruplar, has ta la rın yaş (Tab lo 1) ve cin si yet da ğı lı mı açı sın dan ho mo jen di. İki grup ta ki post me no po zal ba yan la rın ora nı ay nıy dı (Ble fa rit gru bun da %12, kon trol gru bun da %13). Schir mer ve FKZ so nuç la rı ble fa rit gru bun da (Schir mer: 15.75±5.20 min: 7, max: 28; FKZ: 5.02±1.69, min: 2, max: 8) kon trol gru bu na (Schirmer: 18.15±3.02, min: 10, max: 25; FKZ: 9.90±2.25 min: 6, max:14) gö re is ta tis tik sel ola rak kı sa sap tan dı (Tab lo 1) (Schir mer için p: 0.006, FKZ için p: 0.000). CRP dü zey le ri, ble fa rit gru bun da (4.73±2.36 mg/l, min: 2.98, max: 10.40) kon trol gru bu na (3.13±1.32 mg/l, min: 0.83, max: 7.44) gö re yük sek sap tan dı (p: 0.005). Ig M dü zey le ri, ble fa rit gru bun da 1.31±0.62 g/l (min: 0.19, max: 2.43), kon trol gru bun - da 0.95±0.27 g/l (min: 0.55, max: 1.58) olup, ara da ki fark an lam lıy dı (p:0.01). Ig E dü zey le ri açı sın dan iki grup ara sın da fark yok tu (Ble fa rit gru bun da 71.71±68 min: 0.55, max: 320; kon trol gru bun da 59.43±55.5, min: 17.92, max: ) (p:0.60) (Tab lo 2). TARTIŞMA Gü nü müz de okü ler enf la mas yo nun, ku ru göz 2 ve ble fa rit te 3-5 önem li bir ro lü ol du ğu be lir len miş tir. Özel lik le ble fa rit, kro nik bir enf la mas yon ol ma sı ne de niy le ge rek göz ya şı bi le şen le ri üze rin de ve gerek se de enf la mas yon ürün le ri üze rin de et ki de bulu na rak ku ru göz tab lo su nun olu şu mu na ve kro nik bir sü reç ola rak de va mı na kat kı da bu lun mak ta - dır. 3-5 Ble fa ri tin er ken ta nı sı ve te da vi ye yö ne lik sa - ğal tım ön lem le ri nin et kin bir şekil de uy gu lan ma sı, ku ru göz te da vi sin de vaz ge çi le mez bir aşa ma olarak ka bul edil mek te dir. Se bo re ik ble fa rit te de -bi rin cil ön ce lik le gö rül - me mek le be ra ber- önem li bir fak tör, me i bo mi an bez 2 Turkish Medical Journal 2008, 2

7 MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ Ali Zahit BOLAMAN TABLO 1: Olguların yaş ve göz yaşı fonksiyonları. Seboreik Blefarit Kontrol Ort±SD Minimum Maximum Ort±SD Minimum Maximum p değeri Yaş 45.26± ± Schirmer (mm) 15.75± ± * FKZ (sn) 5.02± ± * TABLO 2: Olguların CRP, IgM ve Ig E düzeyleri. Seboreik Blefarit Kontrol Ort±SD Minimum Maximum Ort±SD Minimum Maximum p değeri CRP ( mg/l ) 4.73± ± Ig M 1.31± ± Ig E 71.71± ± dis fonk si yo nu dur. Me i bo mi an bez le rin tı kan ma sı, me i bum bi ri ki mi, inf la mas yon ve bak te ri yel ko lo ni - zas yo nu art tı rır. 3-5 Bak te ri yel li paz lar, non po lar wax ve ste rol es ter le ri trig li se rit ve yağ asit le ri ne (po lar li pid ler) çe vi re rek, nor mal me i bum ya pı sı nı de ğiş ti - rir ler. 6 Po lar li pid ler, göz ya şı aköz ta ba ka sın da kolay ca di füz yon la mü sin ta ba ka ya ge çe rek, bu ta ba ka nın hid ro fo bik ha le gel me si ne ne den olur lar. 7 Nor mal ya pı sı bo zul muş olan me i bu mun eri me nokta sı, okü ler yü zey sı cak lı ğı nın üs tü ne çı kar, 4 me i bum do nar ve bez le ri tı ka ya rak enf la mas yo nu art tı rır. Pato lo ji bu şekil de kı sır bir dön gü ye gi rer. Göz yü ze yin de de ak tif ve kuv vet li bir im mün ce vap bu lun mak ta dır. Lo kal hüc re ler ve se rum dan kay nak la nan çe şit li pep tid ve ko ru yu cu mo le kül aile le ri göz yü ze yin de gös te ril miş tir. 7 Ça lış ma mız da, se bo re ik ble fa rit te im mü no lo jik ce va bın sis te mik yö nü nü de ğer len dir mek için, sis temik enf la mas yon da önem li bir gös ter ge olan se rum kan ti ta tif C re ak tif pro te in (CRP) 8 Ig M ve Ig E düzey le ri ol gu lar ara sın da kar şı laş tı rıl dı. Pnö mo kok bak te ri le ri nin kap sü lü ne ya pış ma ye te ne ği ne de - niy le bu şekil de ad lan dı rı lan CRP, bak te ri yel fos fo - li pid le re bağ la na rak, fa go sit le rin bun la rı bağ la ma sı nı sağ lar ve komp le man ak ti vas yo nun da rol oy nar. Enfek si yo nun akut saf ha sın da se rum se vi ye le ri yük seldi ği için, bir akut faz re ak ta nı ola rak ka bul edi lir. 9 Ig M, bak te ri le rin po li sak ka rid den zen gin kap sül le - ri ne kar şı baş lı ca ge liş ti ri len an ti kor ola rak komp le - man ak ti vas yo nun da ve bak te ri yel fa go si toz da rol alır ken, im mün ce va bın akut saf ha sın da önem li yer tu tar. 10 Ig E ise, pa ra zit le rin eo zi no fil ler yo luy la orta dan kal dı rıl ma sı ve hi per sen si ti vi te re ak si yon la - rın da rol alan bir an ti kor dur. 10 Se rum CRP ve Ig M se vi ye le ri ile, has ta lar da akut bir enf la mas yon bulgu su araş tır dık. Se rum Ig E dü ze yi ile ise, ül ke miz - de sık kar şı la şı la bi len muh te mel akut bir pa ra zi ter en fek si yo na ge liş ti ri len im mün ce va bın, da ha ön ce gös te ril di ği gi bi, 11 ble fa rit le iliş ki si olup ol ma dı ğı nı de ğer len dir me yi plan la dık. Ça lış ma mız da, CRP dü zey le ri ble fa rit gru bun - da, is ta tistik sel ola rak an lam lı bir bi çim de yük sek bu lun du. Kli nik ola rak, iki grup ara sın da ki fark, çok önem li gi bi gö rün me se de, CRP yük sek li ği nin bu pa to lo ji de ki sis te mik enf la ma tu ar ce va bı des tekle yen bir bul gu ola bi le ce ği ni dü şü ne bi li riz. Ig M dü zey le ri, ble fa rit ol gu la rın da an lam lı ola rak yük sek ti. An cak hi pe rim müng lo bu li ne mi ka bul edil bi le cek dü zey de de ğil di. Ig E dü zey le ri açı sın dan iki grup ara sın da fark yok tu. Çe şit li im - mün yet mez lik tab lo la rı ve ble fa rit bir lik te li ği ni bil di ren ça lış ma lar iz len mek te dir Ör ne ğin selek tif im mü nog lo bu lin M ek sik li ği ile bir lik te kronik ble fa ri tin önem li bir komp li kas yo nu olan şalaz yon sık lı ğın da ar tış ola bi le ce ği bil di ril miş tir 12. Kro nik der ma tit ve ble fa ri ti olan bir ba ba oğul da da anor mal nöt ro fil fonk si yo nu, se rum da art mış Ig G ve Ig E, ba kır dü zey le ri sap tan mış tır. 13 Ül se ra tif ol ma yan me i bo mi a nit li has ta lar da, göz ya şın da Ig A ve Ig G dü zey le rin de yük sel me iz len me di ği da ha ön ce bil di ril miş tir. 14 Bi zim has ta la rı mız da iz le di ği - miz Ig M ve Ig E yük sek li ği bu pa to lo ji de ki enf la - Turkish Medical Journal 2008, 2 3

8 Ali Zahit BOLAMAN ma tu ar ce va bın sis te mik özel lik le ri ni yan sı ta bi lir. An cak da ha ön ce bah se di len im mün ya nıt ta proble mi olan ol gu lar da 12,13 iz len di ği şekil de ge ne tik bir im mü no lo jik has ta lık tan da kay nak la na bi lir. Bu nu da ha de tay lı im mü no lo jik test ler le ay dın lat mak müm kün ola bi lir. Ça lış ma mız da, Schir mer ve FKZ de ğer le ri, kon trol gru bun da ki ol gu la ra oran la ble fa rit li ol gu - lar da da ha kı sa bu lun muş tur. Schir mer I tes tin de, 5 da ki ka da 10 mm nin al tı, aköz göz ya şı ek sik li ği için ta nı sal ola rak bil di ri lir ken, bu de ğe rin sen si ti vi te - si nin yük sek, spe si fi si te si nin dü şük ol du ğu, 5mm in al tın da bir kaç öl çü mün tes tin spe si fi si te si ni art tır - dı ğı be lir til mek te dir. 15 Se bo re ik ble fa rit has ta la rın - da, Schir mer so nuç la rı nın çok dü şük ol ma sı bek len me ye bi lir, an cak tam ter si ne ku ru göz ne ti - ce sin de ge li şen kro nik enf la mas yo na bağ lı ola rak, göz ya şı sa lı nı mı da, bu has ta lar da nor mal dü zey - ler de ol ma ya bi lir. 2,3 Ta bi i 10 mm nin üze rin de ki Schir mer de ğer le ri nin kli nik öne mi nin ol ma ya bi - le ce ği ni de akıl da tut mak ge re kir. Bu tip yük sek Schir mer öl çüm le ri test te kul la nı lan ka ğıt şeri din ir ri tas yo nu ndan kay nak la na bi lir. Göz ya şı film ta ba ka sı nın kı rıl ma sın da iki önem - li fak tör rol ala bi lir: Bu fak tör ler; göz ya şı mü sin ta baka sın da ki van derwa als kuv vet le ri nin et ki siy le bu MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ ta ba ka nın ins ta bi li te si ya da bo zul ma sı ve hid ro fi lik mü sin ta ba ka nın li pid kon ta mi nas yo nu so nu cu hidro fo bik ha le gel me si dir. 16 FKZ için, 10 sn nin al tı genel de pa to lo jik ola rak de ğer len di ri lir. 17 Me i bo mi an bez sek res yon la rı nın ve ya pı sı nın, göz kırp ma ref leksi nin bo zul ma sı ya da okü ler yü ze yin ho mo jen ıslan - ma sı nı bo zan pa to lo ji ler ile FKZ kı sa lır. 16,17 Bu so nuç lar, da ha ön ce bil di ri len ya yın lar la bir lik te de ğer len di ril di ğin de, 9-11 se bo re ik ble fa rit has ta la rın da, sis te mik im mü no lo jik bo zuk luk la rın da alt ta ya tan önem li bir prob lem ola bi le ce ği dü şü - nü le bi lir. Bun la rın bü yük bir kıs mı, çok ağır seyret me ye rek, subk li nik bir im mün yet mez lik tab lo su ser gi le ye bi le ce ği gi bi ağır bir im mün yetmez likde söz ko nu su ola bi lir. Ni te kim Wis kott-al - drich sen dro mun da (eg ze ma ve re kü ren en fek si yon lar ve X e bağ lı ka lı tım gös te ren bir im - mün yet mez lik) ka pak lar da eg ze ma ve ble fa rit, sık bil di ri len göz bul gu la rı ara sın da dır. 18 Se bo re ik ble fa rit te, söz ko nu su olan enf la ma - tu var ce vap 2-5 da, ba zı im mü no lo jik de ği şik lik le re ne den ola bi lir. İmmün yet mez lik le rin di ğer tip le - rin de göz bul gu la rı için de ble fa ri tin ay rı ca de ğer - len di ril me si ve se bo re ik ble fa rit has ta la rın da da ha de tay lı im mü no lo jik test le rin ya pıl ma sı bu ko nu - yu ay dın la ta bi lir. 1. Mothers WD, Shields WJ, Sachdev MS, Petroll WM, Jester JW. Meibomian gland dysfunction in chronic blepharitis. Cornea 1991; 10: Stern ME, Gao J, Siemasko KF, Beuerman RW, Pflugfelder SC. The role of the lacrimal functional unit in the pathophysiology of dry eye. Exp Eye Res 2004; 78: Driver PJ, Lemp MA. Meibomian gland dysfunction. Survey Ophthalmol. 1996; 40: McCulley JP, Shine WE. Meibomian secretions in chronic blepharitis. Adv Exp Med Biol. 1998; 438: Zengin N, Tol H, Gündüz K, Okudan S, Balevi S, Endoğru H. Meibomian gland dysfunction and tear film abnormalities in rosacea. Cornea 1995; 14: Shine WE, Silvany R, Mc Culley JP. Relation of cholesterol stimulated Staphylococcus aureus growth to chronic blepharitis. Invest Ophthalmol Vis Sci. 1993; 34: McDermott AM. Defensins and other antimicrobial peptides at the ocular surface. Ocul Surf. 2004;2: KAYNAKLAR 8. Du Clos TW. Function of C-reactive protein. Annals Med 2000;32: Abbas AK, Lichtman AH. Effector Mechanisms of Immune Responses. In: Abbas AK, Lichtman AH, editors. Cellular and Molecular Immunology. Philadelphia; Elsevier Saunders 2005; Abbas AK, Lichtman AH. Effector Mechanisms of Immune Responses. In: Abbas AK, Lichtman AH, editors. Cellular and Molecular Immunology. Philadelphia; Elsevier Saunders 2005; Schopf L, Luccioli S, Bundoc V, Justice P, Chan CC, Wetzel BJ, Norris HH, Urban JF Jr, Keane-Myers A. Differential modulation of allergic eye disease by chronic and acute ascaris infection. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2005;46: Kıratlı HK, Akar Y. Multiple recurrent hordeola associated with selective IgM deficiency.j AAPOS. 2001; 5: Wheeland RG, Thurmond RD, Gilmore WA, Blackstock R. Chronic blepharitis and pyoderma of the scalp: an immune deficiency state in a father and son with hypercupremia and decreased intracellular killing. Pediatr Dermatol 1983;1: Seal DV, McGill JI, Jacobs P, Liakos GM, Goulding NJ. Microbial and immunological investigations of chronic non-ulcerative blepharitis and meibomianitis. Br J Ophthalmol 1985; 69: Bjerrum KB. Test and symptoms in keratoconjunctivitis sicca and their correlation. Acta Ophthalmol Scand 1996; 74: Hecht KA, Straus H, Denny M. Normal physiology of the ocular surface. In: Hecht KA, Straus H, Denny M, Taylor F, Garrett M, eds. External Disease and Cornea. American Academy of Ophthalmology, San Francisco, p Mackie IA, Seal DV. Confirmatory tests for the dry eye of Sjogren's syndrome. Scand J Rheumatol Suppl. 1986;61: Guss RB, McCulley JP. Abnormal immune responses in the ocular presentation of Wiskott- Aldrich syndrome. Ann Ophthalmol 1982; 14: Turkish Medical Journal 2008, 2

9 MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ Ali Zahit BOLAMAN ORİJİNAL ARAŞTIRMA Psödoeksfoliasyon Varlığının Fakoemülsifikasyon ile Katarakt Cerrahisi Sonrası Kornea Ödemine ve Göz İçi Basıncına Etkisi Dr. Mehmet COŞKUN, a Dr. Hasan Basri ÇAKMAK, b Dr. M. Alpaslan ANAYOL, b Dr. Yasin TOKLU, b Dr. Ayşe Gül KOÇAK ALTINTAŞ, b Dr. Şaban ŞİMŞEK b a Göz Hastalıkları Kliniği, Yozgat Devlet Hastanesi, YOZGAT b 1.Göz Kliniği, Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, ANKARA Bu çalışma 38. Ulusal Oftalmoloji Kongresinde Poster olarak sunulmuştur. Ya zış ma Ad re si/cor res pon den ce: Dr. Mehmet COŞKUN Yozgat Devlet Hastanesi Göz Hastalıkları Kliniği, YOZGAT mdmehmetcoskun@yahoo.com Cop yright 2008 by Türk Tıp Dergisi ÖZET Çalışmamızda Fakoemülsifikasyon ile katarakt cerrahisi sonrası gelişebilen kornea ödemi ve göz içi basınç (GİB) değişikliklerine psödoeksfoliasyon (PE) varlığının etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Fakoemülsifikasyon ile katarakt cerrahisi geçiren ve PE si olan 56 olgu (çalışma grubu) ile PE si olmayan 63 olgu (kontrol grubu) çalışmaya dahil edildi. Fako parametreleri olarak ortalama (ort.) fako zamanı ve efektif fako zamanı kaydedildi. Tüm olguların ameliyat öncesi ve sonrası GİB'ları ölçüldü. Ameliyat sonrası kornea ödemi dereceleri kaydedildi. Ameliyat öncesi ve sonrası GİB değerleri bakımından her iki grup arasında anlamlı fark yoktu (p=0.66, p=0.99). Çalışma grubunda fako zamanı ort. 2.2±0.4 dk. ve efektif fako zamanı ise ort. 0.5±0.1 iken kontrol grubunda fako zamanı ort. 2.0±0.9 dk. ve efektif fako zamanı ise ort. 0.4±0.1 olarak tespit edildi. Her iki grup arasında fako zamanı ve efektif fako zamanı bakımından anlamlı bir fark yoktu (p=0.304, p=0.725). Çalışma grubunda olguların 32 sinde (%57.1) 1.derece, 24 ünde (%42.8) 2. derece ödem saptanırken kontrol grubunda bu değerler sırasıyla 34 (%53.9) ve 29 (%46) olgu idi. 1. derece kornea ödemi gelişen olguların fako zamanı ort. 1.9±0.8 dk. iken 2. derece ödem gelişen olgularınki ort. 2.4±0.9 dk. ve fark istatistiksel olarak anlamlıydı (p=0.001). 1. derece kornea ödemi gelişen olguların efektif fako zamanı ort. 0.2±0.1 dk. iken, 2. derece ödem gelişen olgularınki ort. 0.3±0.1 dk. ve fark istatistiksel olarak anlamlıydı (p=0.001). PE li olgularda ameliyat sonrası GİB ında önemli bir değişiklik izlenmemiştir ve kornea ödemi gelişiminde PE bir risk faktörü olmadığı düşünülmektedir. Fako cerrahisi sonrası kornea ödemi gelişiminde fako zamanı ve efektif fako zamanı önemli bir risk faktörü olarak tespit edilmişlerdir. Anahtar Kelimeler: Psödoeksfoliasyon, göz içi basıncı, kornea ödemi, fakoemülsifikasyon, katarakt ABSTRACT The Purpose of the study is to evaluate the effect of presence of pseudoexfoliation (PEX) on postoperative corneal edema (PCE) and IOP after cataract surgery with phacoemulsification. In this study, cases after cataract surgery with phacoemulsification of which 56 cases with PEX (study group) and 63 cases without PEX (control group), were studied. Effective phaco time and phaco time were used as phaco surgery parameters. Preoperative and postoperative IOPs were recorded in all cases. Grade of PCE were also recorded in all cases. There was no significant difference between study group and control group in preoperative and postoperative IOP ( p=0.66, p=0.99 respectively). Although cases in the study group have a min mean phaco time and min mean effective phaco time, mean phaco time was min and mean effective phaco time was min in control group. Differences between these two groups regarding to phaco time and effective phaco time were also insignificant (p=0.304 and p=0.725 respectively). PCE was recorded as grade 1 in 32 cases (57.1%) and grade 2 in 24 cases (42.8%) in study group. On the other hand these figures were 34 cases (53.9%) and 29 cases (46.0%) in control group. Mean phaco time was min in cases with grade 1 PCE and was min in cases with grade 2 PCE. There is a statistically significant difference between cased with grade 1 and grade 2 PCE (p=0.001). Similarly mean effective phaco time was min in cases with grade 1 PCE and was min in cases with grade 2 PCE. There is a statistically significant difference between cased with grade 1 and grade 2 PCE (p=0.001). A significant change between mean preoperative and postoperative IOP was not observed in cased with PEX. PEX did not appear as a major risk factor for PCE. However, longer durations of phaco time and effective phaco time poses a significant PCE risk. Key Words: Pseudoexfoliation, intraocular pressure, corneal edema, phacoemulsification, cataract Turkish Medical Journal 2008, 2:5-8 Turkish Medical Journal 2008, 2 5

10 Ali Zahit BOLAMAN sö do eks fo li as yon (PE) grim si be yaz renk li sku am lar ha lin de ke pek ben ze ri fib rog ra nü - ler bir mad de nin baş lı ca pu pil la ke nar ve lens ön kap sü lün de ol mak üze re, iri do kor ne al açı - da, zo nül ler, si li er ci sim, ön hya lo id yüz, tra be kü - ler ağ, kor ne a en do te li, ka pak kon jonk ti va sı gi bi hem in tra hem de eks tra o kü ler ya pı lar da bi rik me - si ile ka rak te ri ze dir. 1,2 Ka ta rak tı olan ol gu lar da PE, in tra o pe ra tif komp li kas yon lar dan ye ter siz pu pil la di la tas yo nu na, kap sül fra ji li te sin de ar tı şa ve zo nül sta bi li te si nin bo zul ma sı na ne den ola bil mek te dir. 3,4 Ça lış ma mız da fa ko e mül si fi kas yon ile ka ta rakt cer ra hi si uy gu la nan ol gu lar da PE var lı ğı nın göz içi ba sın cı (GİB) ve kor ne a öde mi ge li şi mi üze ri ne olan et ki si ni araş tır dık. GE REÇ VE YÖN TEM LER An ka ra Ata türk Eği tim ve Araş tır ma Has ta ne si 1. Göz Kli ni ği n de Ocak 2005-Ha zi ran 2005 ta rih le ri ara sın da fa ko e mül si fi kas yon ile ka ta rakt cer ra hi si uy gu la nan 119 ol gu nun 119 gö zü ça lış ma kap sa mı - na alın dı. Ça lış ma için Has ta ne miz ye rel etik ku ru - lun dan izin alın dık tan son ra has ta dos ya la rı ret ros pek tif ola rak in ce len di. Bü tün ame li yat lar iki tec rü be li cer rah (ŞŞ, AKA) ta ra fın dan ben zer cer ra - hi tek nik le (stop and chop) ya pıl dı. Al con Le gacy ci ha zı ile fa ko e mül si fi kas yo nun ar dın dan bü tün has ta la ra ay nı po li me til me tak ri lat in tra o kü - ler lens imp lan tas yo nu ger çek leş ti ril di. Ame li yat sı ra sın da bü tün ol gu lar da ay nı vis ko e las tik mad de kul la nıl dı. Ol gu lar ara sın dan PE olan 56 ol gu ça lış - ma gru bu ve PE ol ma yan 63 ol gu ise kon trol gru bu ola rak alın dı. Ame li ya tın bi ti min de her bir has ta için fa ko ci ha zı nın ek ra nın da ki fa ko za ma nı ve fa ko yüz de - le ri kay de dil di. Efek tif fa ko za ma nı ise fa ko za ma - nı nın fa ko yüz de si ile çar pıl ma sı so nu cu el de edil di. Kor ne a öde mi de re ce len di ril me si şu şekil de ya pıl dı: gör me de ğe rin de azal ma yap ma yan, ön kama ra de tay la rı nın net ola rak se çi le bil di ği ha fif korne a öde mi 1. de re ce, gör me de azal ma ya yol açan, ön ka ma ra de tay la rı nın net ola rak iz le ne me di ği or - ta ve ağır de re ce de kor ne a öde mi ise 2. de re ce olarak ka bul edil di. Kon trol ler ame li yat son ra sı 1. gün, 1. haf ta, 1.ay ve da ha son ra 3 ay lık ara lık lar la ya pıl dı. Her MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ kon trol de en iyi dü zel til miş gör me kes kin li ği, biyo mik ros ko pik ve fun dos ko pik mu a ye ne, app la - nas yon to no met ri si ile GİB öl çü mü ya pıl dı. Grup lar ame li yat son ra sı 1. gün de ki kor ne a öde mi, 1. haf tada ki GİB ve fa ko pa ra met re le ri ba kı mın dan kar şı - laş tı rıl dı. GİB öl çü mü kor ne a öde min den et ki le ne bi le ce ğin den GİB kar şı laş tı rıl ma la rın da 1. haf ta da ki de ğer le ri kar şı laş tı rıl dık. Ame li yat ön ce si de ğer len dir me de trav ma ve ya üve it öy kü sü, kor ne al pa to lo ji si, glo ko mu, ge çi ril - miş okü ler cer ra hi hi ka ye si olan, zo nü ler di ya liz, lens sub luk sas yo nu ve ya ma tür ka ta rak tı tes pit edilen ve ya in tra o pe ra tif komp li kas yon ge li şen (zo nü - ler di ya liz, ar ka kap sül rüp tü rü, vit re us kay bı, in tra o pe ra tif kor ne a öde mi ge li şi mi) ol gu lar ça lış - ma dı şı bı ra kıl dı. İsta tis tik sel ana liz de Mi ni tab 15 is ta tis tik progra mı kul la nıl dı. Ame li yat ön ce si, ame li yat son ra sı GİB de ğer len dir me le rin de ba ğım lı iki grup t tes ti; grup lar ara sın da ki fa ko za ma nı, efek tif fa ko za ma nı, yaş kar şı laş tır ma la rın da ba ğım sız iki grup t tes ti ve grup lar ara sın da ödem ge li şi mi açı sın dan ya pı lan değer len dir me ler de ise ki-ka re tes ti kul la nıl dı. BUL GU LAR Ça lış ma gru bun da or ta la ma yaş 72.8±7.1 yıl, kon t- rol gru bun da ise 64.5±11.5 yıl idi, iki grup ara sın da an lam lı bir fark var dı (p=0.001). Ça lış ma gru bun da has ta la rın 27 si er kek, 29 u ka dın; kon trol gru bun - da 32 si er kek, 31 i ka dın idi, iki grup ara sın da cinsi yet yö nün den an lam lı bir fark yok tu (p=0.72). Ame li yat ön ce si or ta la ma GİB ı ça lış ma gru bun da (14.1±3.6 mmhg) kon trol gru bu na gö re (13.7±3.0 mmhg) bi raz da ha yük sek ol ma sı na rağ men her iki grup ara sın da is ta tis tik sel ola rak an lam lı bir fark yok tu (p=0.66) (Tab lo 1). Ame li yat son ra sı 1. haf ta da öl çü len or ta la ma GİB ı ça lış ma gru bun da 15.5±7.2 mmhg iken kon t- rol gru bun da 15.5±5.9 mmhg öl çül dü. Her iki grup ara sın da an lam lı bir fark yok tu (p=0.99). Ame li yat son ra sı GİB de ğe rin den ame li yat ön ce si GİB de ğe - ri ni çı kar ta rak el de et ti ği miz or ta la ma GİB de ği şi - mi ne bak tı ğı mız da, ça lış ma gru bun da 1.4±7.5 mmhg ve kon trol gru bun da ise 1.7±5.8 mmhg lık ar tış ol du ğu nu tes pit et tik. Her iki grup ara sın da an lam lı bir fark yok tu (p=0.80) (Tab lo 1). 6 Turkish Medical Journal 2008, 2

11 MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ Ali Zahit BOLAMAN TABLO 1: Hastaların demografik verileri ve ameliyat öncesi ve sonrası 1. haftadaki GİB ları ve değişimi. Sayı (n) Yaş (yıl) Cinsiyet (E/K) Ameliyat öncesi GİB (mmhg) Ameliyat sonrası GİB (mmhg) GİB değişimi (mmhg) Çalışma grubu ±7.1 27/ ± ± ±7.5 Kontrol grubu ± / ± ± ±5.8 p p=0.001* p=0.72 p=0.66 p=0.99 p=0.80 *p<0.05 istatistiksel olarak anlamlı TABLO 2: Gruplara göre fako parametreleri ve kornea ödemi dereceleri. Fako zamanı (dk) Efektif fako zamanı 1. derece kornea ödemi (%) 2. derece kornea ödemi (%) Çalışma grubu 2.2± ± (%57.1) 24 (%42.8) Kontrol grubu 2.0± ± (%53.9) 29 (%46) p p=0.30 p=0.72 p=0.76 p=0.74 p<0.05 istatistiksel olarak anlamlı TABLO 3: Kornea ödemi derecelerine göre yaş ve fako parametreleri. Sayı (n) Yaş (yıl) Fako zamanı (dk) Efektif fako zamanı 1. derece kornea ödemi ± ± ± derece kornea ödemi ± ± ±0.1 p p=0.005* p=0.001* p=0.001* *p<0.05 istatistiksel olarak anlamlı Ça lış ma gru bun da fa ko za ma nı 2.2±0.4 dk., efek tif fa ko za ma nı ise 0.5±0.1, kon trol gru bun da fa - ko za ma nı 2.0±0.9 dk., efek tif fa ko za ma nı ise 0.4±0.1 ola rak öl çül dü. Her iki grup ara sın da an lam - lı fark yok tu (sı ra sıy la p=0.30, p=0.72) (Tab lo 2). Ça lış ma gru bun da ol gu la rın 32 sin de (%57.1) 1.de re ce, 24 ün de (%42.8) 2. de re ce kor ne a öde mi sap ta nır ken kon trol gru bun da sı ra sıy la 34 (%53.9) ve 29 (%46) ol gu idi. Her iki grup ara sın da kor ne a öde mi ge li şi mi açı sın dan an lam lı bir fark yok tu (p=0.76, p=0.74) (Tab lo 2). Hiç bir has ta da ka lı cı kor ne a öde mi göz len mez ken bü tün has ta lar da korne a öde mi en çok bir haf ta için de ge ri le di. Ol gu lar ame li yat son ra sın da 1. ve 2. de re ce korne a öde mi ge li şen ler ola rak in ce len di ğin de; 2. de re ce ödem ge li şen ol gu la rın or ta la ma yaş la rı nın 71.3±8.9 yıl, 1. de re ce ödem ge li şen ol gu la rın or ta la ma yaş la - rı nın ise 66.1±11.2 yıl ol du ğu ve iki grup ara sın da anlam lı fark ol du ğu gö rül dü (p=0.005) (Tab lo 3). Bi rin ci de re ce kor ne a öde mi ge li şen ol gu lar da fa ko za ma nı 1.9±0.8 dk iken 2. de re ce ödem ge li - şen ler de 2.4±0.9 dk. idi ve ara la rın da ki fark is ta tis - ti ki ola rak an lam lıy dı (p=0.001). 2. de re ce kor ne a öde mi ge li şen ol gu lar da efek tif fa ko za ma nı 0.3±0.1 dk iken, 1. de re ce ödem ge li şen ler de 0.2±0.1 dk. idi ve ara la rın da ki fark is ta tis ti ki ola rak an lam lıy dı (p=0.001) (Tab lo 3). Ça lış ma gru bun da 2. de re ce kor ne a öde mi geli şen ol gu lar da fa ko za ma nı 2.5±0.9 dk. ve efek tif fa ko za ma nı 0.6±0.2 iken, 1. de re ce kor ne a öde mi ge li şen ol gu lar da ise fa ko za ma nı 1.9±0.9 dk., efektif fa ko za ma nı 0.3±0.2 idi ve ara la rın da an lam lı fark var dı (p=0.02 ve p=0.001). Kon trol gru bun da 2. de re ce kor ne a öde mi geli şen ol gu lar da fa ko za ma nı 2.3±0.9 dk. ve efek tif fa ko za ma nı 0.5±0.3 iken, 1. de re ce kor ne a öde mi ge li şen ol gu lar da fa ko za ma nı 1.8±0.8 dk. ve efektif fa ko za ma nı ise 0.3±0.2 idi ve ara la rın da an lam - lı fark var dı (p=0.02 ve p=0.002). TAR TIŞ MA PE ge rek iris stro ma sın da bi ri ke rek ye ter siz pu pil - la di la tas yo nu na se bep ola bil mek te ve ge rek se zonül ler de oluş tur du ğu ha sar la cer ra hi komp li kas yon ris ki ni ar tı ra bil mek te dir. Bun la ra bağ lı ola rak ameli ya tın sü re si ni uza ta rak fa ko za ma nı nı art tı ra bil - Turkish Medical Journal 2008, 2 7

12 Ali Zahit BOLAMAN mek te dir. 5-7 Ay rı ca si li yer epi tel de oluş tur du ğu deje ne ras yon ve kan aköz ba ri ye ri nin sta bi li te si ni boz ma sı ne de niy le yo ğun bir ön ka ma ra re ak si yo - nu ge li şe bil mek te dir. 5,6 İyi di la te ol ma yan pu pil la ile ar tan ma ni pü las yon lar da ame li yat son ra sı inf - la mas yo nu ar tı ra bil mek te dir. 6,7 PE li ol gu lar da ka ta rakt cer ra hi si ni ta ki ben GİB - ın da or ta la ma 3 mmhg ya va ran dü şüş ler bil di ril - miş tir. PE nun muh te mel kay nak la rın dan olan lens ön kap sü lü nün alın ma sı, ön ka ma ra da ki yo ğun sı vı sir kü las yo nu ve as pi ras yon ile pig ment ve PE nun tra be kü ler ağ dan te miz len me si GİB de ki dü şü şü kısmen açık la mak ta dır. 8,9 Bi zim ça lış ma mız da ça lış ma gru bu ile kon trol gru bu nun ame li yat ön ce si ve sonra sı GİB de ğer le ri ara sın da an lam lı bir fark yok tu. GİB de ği şi mi ba kı mın dan ça lış ma gru bun da da ha az bir GİB ar tı şı tes pit et tik an cak fark is ta tis tik sel olarak an lam lı de ğil di. Hiç bir has ta ya GİB na et ki edecek ilaç kul la nıl ma ma sı ka ta rakt ame li ya tı na bağ lı ame li yat son ra sı GİB de ği şi mi ni an la ma ba kı mın dan de ğer li bir göz lem yap ma im ka nı ver miş tir. Kor ne a en do te lin de, PE ma ter ya lin ken di si ne, is ke mi ye ve/ve ya aköz hü mör içe ri ğin de ki de ği şik - lik le re bağ lı ola rak fonk si yo nel ve mor fo lo jik de ği - şik lik ler söz ko nu su dur. 10 PE lu ol gu lar da en do tel hüc re yo ğun lu ğu nun azal mış ol du ğu an cak kompli kas yon suz fa ko e mül si fi kas yon cer ra hi si nin en do - tel kay bı için risk oluş tur ma dı ğı ka bul edil miş tir. 10 Ça lış ma mız da ça lış ma gru bu ile kon trol gru bu karşı laş tı rıl dı ğın da kor ne a öde mi ge li şi mi açı sın dan bir far ka rast la ma dık. MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ Has ta la rı mız da 2. de re ce ödem ge li şen ol gu la rın or ta la ma yaş la rı nın 71.3±8.9 yıl, 1. de re ce ödem ge li - şen ol gu la rın or ta la ma yaş la rı nın ise 66.1±11.2 yıl idi ve iki grup ara sın da an lam lı fark var dı. Yaş la bir lik te en do tel sa yı la rı nın ve fonk si yo nu nun azal ma sı korne a öde mi ge li şi mi ne ne den ola bil mek te dir. Ame li yat la rın ay nı iki cer rah ta ra fın dan, ay nı mal ze me ler ve ay nı yön tem ile ya pıl ma sı cer rah fak tö rü ne bağ lı de ği şik lik le ri en aza in dir ge mek te - dir. Fa ko e mül si fi kas yon sı ra sın da va kum, as pi ras - yon akım hı zı, şişe yük sek li ği gi bi pa ra met re le rin ben zer ol ma sı de ğer len dir me miz de ki fak tör çe şit - li li ği ni azalt mak ta dır. Wal kow ve ark. non-kon takt spe kü ler mik rosko pi ile yap tı ğı ça lış ma la rın da en do tel kay bı için en önem li in tra o pe ra tif risk fak tö rü nün fa ko za ma - nı ol du ğu nu bil dir miş ler dir. 11 En do tel kay bı nın san tral kor ne a dan da ha çok ana gi ri şin ke na rın da ol du ğu nu bul muş lar. Al tın taş ve ark. ise fa ko zama nı ile kor ne a öde mi ara sın da bir iliş ki tes pit etme miş ler. 12 Ça lış ma mız da 2. de re ce kor ne a öde mi olan ol gu la rın hem fa ko za ma nı hem de efek tif fa - ko za ma nı di ğer ol gu la ra gö re da ha yük sek ti. So nuç ola rak PE li ol gu lar da komp li kas yon suz fa ko cer ra hi si son ra sın da GİB ın da önem li bir de ğişik lik iz len me miş tir ve kor ne a öde mi ge li şi min de PE nun bir risk fak tö rü ol ma dı ğı dü şü nül mek te dir. Fa ko cer ra hi si son ra sı kor ne a öde mi ge li şi min de fa - ko za ma nı ve efek tif fa ko za ma nı önem li bir risk fak tö rü ola rak tes pit edil miş ler dir. 1. Schlötzer-Schrehardt U, Dörfler S, Naumann GO: Corneal endothelial involvement in pseudoexfoliation syndrome. Arch Ophtalmol 1993;111: Ritch R.Exfoliation Syndrome In: Ritch R, Shields MB, Krupin T, editörs. Glaucomas St. Louis: Mosby 1996: Bayraktar Ş, Atlan T, Küçüksümer Y, Yılmaz ÖF: Pseudoeksfolyasyon sendromu ile birlikte olan kataraktların fakoemülsifikasyonu sırasında kapsüloreksisi takiben kapsül germe halkası uygulanması. MN Oftalmoloji 2001;8: Küchle M, Viestenz A, Martus P, Handel A, Jünemann A, Naumann GOH: Anterior chamber depth and complications during cataract surgery in eyes with pseudoexfoliation syndrome. Am J Ophthalmol 2000;129: KAYNAKLAR 5. Fine IH, Hoffman RS: Phacoemulsification in the presence of pseudoexfoliation: Challenges and options. J Cataract Refract Surg 1997;23: Dosso AA, Bonuin ER, Leuenberger DM: Exfoliation syndrome and phacoemulsification. J Cataract Refract Surg 1997;23: Drolsum L, Haaskjold E, Davanger M: Results and complications after extracapsuler cataract extraction in eyes with pseudoexfoliation syndrome. Acta Ophtalmol. 1993;71: Shingleton BJ, Heltzer J, O Donoghue MW: Outcomes of Phacoemulsification in patients with and without pseudoexfoliation syndrome. J Cataract Refract Surg. 2003;29: Merkur A, Damji KF, Mintsioulis G, Hodge WG: Intraocular pressure decrease after phacoemulsification in patients with pseudoexfoliation syndrome. J Cataract Refract Surg. 2001;27: Miyake K, Matsuda M, Inaba M: Corneal endothelial changes in pseudoexfoliation syndrome. Am J Ophthalmol. 1989;108: Walkow T, Anders N, Klebe S: Endothelial cell loss after phacoemulsification: Relation to preoperative parameters. J Cataract Refract Surg 2000;26: Altintas AG, Yılmaz E, Anayol MA, Can I: Comparison of corneal edema caused by cataract surgery with different phaco times in diabetic and non-diabetic patients. Ann Ophthalmol. 2006;38: Turkish Medical Journal 2008, 2

13 MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ Ali Zahit BOLAMAN ORİJİNAL ARAŞTIRMA Is Antibiotic Prophylaxis Necessary Before Transrectal Ultrasound-Guided Prostate Biopsies? Tansel İNAL, MD, a Eriz ÖZDEN, MD, a Ahmet Tuncay TURGUT, MD, b Murat ÇİLOĞLU, MD, a Sadettin KÜPELİ, MD a a Department of Urology, University of Ankara, School of Medicine, b Department of Radiology, Ankara Training and Research Hospital, ANKARA The study was presented during ESUR 2005, 12th European Symposium on Urogenital Radiology, September 8-11, Ljubljana, Slovenia. Ya zış ma Ad re si/cor res pon den ce: Ahmet Tuncay TURGUT Ankara Training and Research Hospital, Department of Radiology, ANKARA ahmettuncayturgut@yahoo.com ABSTRACT To evaluate the necessity of antibiotic prophylaxis and to determine the type of microorganisms detected in blood and urine cultures after transrectal ultrasound (TRUS)-guided prostate biopsies are aimed in this study. The study group included 28 men who had undergone TRUS-guided 8 core systematic prostate biopsy. Patients did not use Fleet enema or any antibiotic prophylaxis before the biopsy procedure. Blood cultures were obtained 5 minutes after the biopsy procedure, whereas urine cultures were obtained after 30 minutes. In order to determine infection rates, results of the blood and urine cultures were evaluated and then oral ciprofloxacin was started just after the cultures. Escherischia coli (E. coli) was identified in the urine cultures of 2 (7%) patients. Pathogenic microorganisms were identified in the blood cultures of a total of 8 (28.6%) patients: E.Coli in 7 (25%) patients; and group B streptococcus in 1 (3.5%) patient. After TRUSguided transrectal prostate biopsy E. coli, were identified at blood cultures with a high rate. These results show that antibiotic prophylaxis which is effective on E. coli is neccessary before TRUSguided prostate biopsy. Key Words: Prostate biopsy, TRUS, complications, antibiotic prophylaxis ÖZET Transrektal ultrason (TRUS) rehberliğinde yapılan prostat biyopsileri sonrasında kan ve idrar kültürlerinde saptanan mikrorganizma tiplerinin belirlenmesi ve antibiyotik profilaksisinin gerekliliğinin değerlendirilmesi amacı ile çalışmamız planlanmıştır. Çalışma grubunu TRUS-rehberliğinde transrektal yolla 8 kor sistematik prostat biyopsisi uygulanan 28 erkek oluşturmuştur. Hastalara biyopsi işlemi öncesinde Fleet enema veya antibiyotik profilaksisi uygulanmamıştır. Kan kültürleri biyopsi işleminin 5 dakika sonrasında alınırken idrar kültürleri işlemden 30 dakika sonra elde olunmuştur. Enfeksiyon oranlarını belirlemeye yönelik olarak, kan ve idrar kültür sonuçları değerlendirilmiş olup kültürlerden hemen sonra oral siprofloksasin başlanmıştır. Olguların 2 sinin (%7) idrar kültürlerinde Escherischia coli (E. coli) saptanmıştır. 7 (%25) hastada E. coli ve 1 (%.3.5) hastada B grubu streptokok olmak üzere toplam 8 (28.6%) hastanın kan kültürlerinde patojenik mikroorganizmalar belirlenmiştir. TRUS rehberliğinde prostat biyopsisi sonrasında, kan kültürlerinde büyük çoğunluğu E. coli olmak üzere yüksek oranda patojenik mikroorganizmalar saptanmıştır. Bu sonuçlar TRUS rehberliğinde prostat biyopsisi öncesinde özellikle E. coli üzerinde etkili antibiyotik profilaksisinin gerekli olduğunu göstermiştir. Anahtar Kelimeler: Prostat biyopsisi, TRUS, komplikasyonlar, antibiyotik profilaksisi Turkish Medical Journal 2008, 2:9-12 Cop yright 2008 by Türk Tıp Dergisi ransrectal ultrasound (TRUS)-guided prostate biopsy which is the most commonly used procedure for detecting prostate cancer is considered safe and can be performed in an outpatient setting. Apart from the very rare severe complications such as sepsis, urinary tract infec- Turkish Medical Journal 2008, 2 9

14 Ali Zahit BOLAMAN ti on, se ve re rec tal ble e ding or he ma tu ri a and urinary re ten ti on re por tedly se en in of pa ti - ents, re la ti vely fre qu ent and self-li mi ting mi nor comp li ca ti ons li ke pe ri ne al pa in, tran si ent mild hema tu ri a, and rec tal ble e ding with a pre va len ce of up to 60% are the ma jor cons ti tu ent of the as so ci - a ted mor bi dity. 1-3 In cre a sed num ber of co res sugges ted to be bi op si ed wit hin the sco pe of re cent samp ling pro to cols ai ming to in cre a se the de tec ti - on ra te of pros ta te can cer has be en sug ges ted to be as so ci a ted with an in cre a se in the re le vant comp li - ca ti on ra te. 4 In this re gard, clo se mo ni to ring for the as so ci a ted mor bi dity se ems to be ne ces sary as the sug ges ted num ber of co res per gland has be en ste - a dily in cre a sing. The in fec ti o us comp li ca ti ons as so ci a ted with TRUS-gu i ded bi opsy inc lu de asym pto ma tic bac te - ri u ri a, pyre xi a, sympto ma tic uri nary in fec ti on and sep sis. 5 Dif fe rent an ti mic ro bi al re gi mens ha ve be en used and the proph ylac tic tre at ment is va ri ab le. Altho ugh an ti bi o tic co ve ra ge with pros ta te bi op si es is gi ven al most uni ver sally the re re ma ins a lack of pros pec ti ve ran do mi zed tri als to sup port this practi ce. 6 In this study, we ai med to eva lu a te the ne ces - sity of an ti bi o tic proph yla xis and to de ter mi ne the type of mic ro or ga nisms de tec ted at blo od and uri ne cul tu res af ter TRUS-gu i ded pros ta te bi op si es. MATERIAL AND METHODS This pros pec ti ve study inc lu ded 28 con se cu ti ve men with a me an age of 65.1 and with PSA va lu es bet we en 4-10 ng/ml who ha ve un der go ne pros ta te bi opsy. The bi opsy in di ca ti ons we re ele va ted PSA va lu es and po si ti ve di gi tal rec tal exa mi na ti on. Infor med con sent was ob ta i ned for each pa ti ent. The pa ti ents didn t use rec tal ene ma be fo re the pro ce - du re. No an ti bi o tic proph yla xis was used be fo re the bi opsy. All pa ti ents had 8 co re TRUS-gu i ded bi opsy using an au to ma tic spring lo a ded de vi ce with an 18 G ne ed le and ul tra so und system equ ip ped with a bip la ne pro be with a 6 MHz end-fi re con vex transdu cer and a 7 MHz si de-fi re li ne er trans du cer (Tos hi ba SSA 250A, Tok yo, Ja pan). The pro be was co ve red by a la tex con dom and ul tra so und gel was used to eli mi na te the rec tal air ar ti fact. A sta bi li - zing ne ed le gu i de was at tac hed to the tran srec tal MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ pro be. For all pa ti ents, 8 co re syste ma tic samp ling was per for med in all pa ti ents, which inc lu ded samp ling of the ba se, mid-pros ta te and apex of the pros ta te in pa ra sa git tal pla ne on each si de as well as samp ling of the la te ral re gi ons of the mid-pros ta te re gi on bi la te rally. Bi op si es we re per for med by the sa me ex pe ri en ced ra di o lo gist (E.Ö). Uri ne and blo - od cul tu res we re ta ken 30 mi nu tes af ter the bi opsy which was fol lo wed by in ta ke of 500 mg oral ciprof lo xa cin (con ti nu ed twi ce da ily for 3 days af ter the pro ce du re) and in tra mus cu lar in jec ti on of gentamy cin (80 mg) for all pa ti ents. RESULTS The uri ne and blo od cul tu re re sults of the pa ti ents are gi ven in Tab le 1. Esc he risc hi a co li (E. co li) was TABLE 1: Results of urine and blood cultures. Patient no Urine Culture Blood Culture 1 - E. coli E.coli E.coli E.coli Group B Streptoccoccus E.coli E.coli E. coli E.coli E.coli toplam Turkish Medical Journal 2008, 2

15 MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ iden ti fi ed in the uri ne cul tu res of 2 (7%) pa ti ents. Pat ho ge nic mic ro or ga nisms iden ti fi ed in the blo - od cul tu res of 8 (28.6%) pa ti ents we re E. co li for 7 (25%) pa ti ents and gro up B strep to coc cus for 1 (3.5%) pa ti ent res pec ti vely. No ne of the pa ti ents had high fe ver af ter the bi opsy pro ce du re. To tally, pat ho ge nic mic ro or ga nisms we re iden ti fi ed in 10 of 28 pa ti ents (35.72%). DISCUSSION Des pi te ha ving be en de ter mi ned to be es sen ti al befo re TRUS-gu i ded pros ta te bi op si es and usu ally con sists of an oral flu o ro qu i no lo ne ad mi nis te red 2 ho urs be fo re the pro ce du re and con ti nu ed for 24 to 48 ho urs af ter the pro ce du re, so me re se arc hers ha ve cla i med that proph ylac tic an ti bi o tics we re not ne ces sary. 7,8 In a pre vi o us study, En lund et al. 8 repor ted a ra te of only 2.9% for fe ver se ve re eno ugh to ne ces si ta te me di cal tre at ment among the pa ti - ents inc lu ded to the ir study who did not use proph - ylac tic an ti bi o tics. The aut hors conc lu ded that an ti o bi o tic proph yla xis be fo re TRUS-gu i ded bi opsy was un ne ces sary. Ho we ver, TRUS-gu i ded pros ta te bi opsy wit ho ut an ti bi o tic proph yla xis was as so ci a - ted with a high ra te of po si ti ve uri ne and blo od cultu res in se ve ral ot her re ports. In a pre vi o us study by Isen et al. 9, proph ylac tic use of sing le do se of oral of lo xa cin or tri met hop rim-sul fa met ho xa zo le re gi mens was re por ted to re sult in uri nary in fec ti - on ra tes ran ging from 0.7% to 4%, whe re as the sa - me ra te was cal cu la ted to be 26% in the con trol gro ups. In anot her study, Lin dert et al. 10 re por ted that of 50 pa ti ents un der go ing TRUS-gu i ded biopsy, 44% we re de ter mi ned to ha ve bac te ri u ri a and 16% had bac te ri e mi a on post pro ce du re cul tu re analy sis. In a si mi lar study, Aa ron et al. 11 re por ted that uri nary system in fec ti ons we re sta tis ti cally hig her ac cor ding to the blo od and uri ne cul tu res in pa ti ents who did not use an ti bi o tic proph yla xis in com pa ri son with the pa ti ents ta king oral cyprof lo - xa cin and ti ni da zol. In our study gro up, uri ne cul tu res re ve a led that E. co li was iden ti fi ed in only 2 (7%) pa ti ents, Ali Zahit BOLAMAN whe re as both gro up B strep to coc cus and E.co li we re iden ti fi ed in blo od cul tu res of 1 (3.5%) and 7 (25%) pa ti ents, res pec ti vely. Thus, the re we re a to tal of 8 pa ti ents (28.6%) with po si ti ve blo od cultu res in our se ri es. Im por tantly, the se fin dings reve al that an ti bi o tic proph yla xis is nec ces sary be fo re TRUS-gu i ded pros ta te bi opsy and that the an ti bi o tic used sho uld ma inly be ef fec ti ve on E. co li. In a pre vi o us study by Si e ber et al. 5, it was re por ted that 5 pa ti ents pre sen ted with symptoma tic uri nary tract in fec ti on af ter TRUS-gu i ded bi opsy, with the uri ne cul tu res yi el ding E. co li totally. Whi le asym pto ma tic bac te ri u ri a has be en repor ted to be as so ci a ted with bac te ri o i des and en te - ro coc cus, sympto ma tic in fec ti ons are ma inly ca u sed by E.co li and en te roc coc cus. 5 The re fo re, sug ges ted an ti bi o tic proph yla xis inc lu de flu o ro qu i no lo nes and met ro ni da zo le. Qu i no lo nes, gen tamy cin, tri me top - hrim/su fa met ho za so le and met ro ni da zo le are ge ne - rally gi ven alo ne or in va ri o us com bi na ti ons. Me anw hi le, so me aut hors ar gu e that qu i no lo nes ha ve bet ter pe net ra ti on ca pa bi lity for the pros ta tic tis su e and wo uld the re fo re be pre fe rab le in the setting of pros ta tic bi opsy. 6 The lack of any prep ro ce du ral uri ne or blo od cul tu re can be re gar ded as a li mi ta ti on of the current study as any pre-exis ting in fec ti on wo uld result in po si ti vity of the post-pro ce du ral cul tu res. Anot her draw back was the li mi ted num ber of pati ents inc lu ded to the study. In sum mary, the op ti mal proph ylac tic an ti bi - o tic re gi men and the ide al length of an ti bi o tic proph yla xis yet re ma in un de ter mi ned. Ho we ver, our re sults sug gest that pat ho ge nic mic ro or ga - nisms, the gre at ma jo rity of which is E. co li, are iden ti fi ed in blo od and uri ne cul tu res with a high ra te af ter TRUS-gu i ded pros ta te bi opsy. The re fo re, we conc lu de that prep ro ce du ral an ti bi o tic proph y- la xis which sho uld ma inly be ef fec ti ve on E. co li may be use ful in pa ti ents un der go ing TRUS-gu i ded pros ta te bi opsy. Turkish Medical Journal 2008, 2 11

16 Ali Zahit BOLAMAN MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ 1. Papatheodorou A, Ellinas P, Tandeles S, et al. Transrectal ultrasonography and ultrasoundguided biopsies of the prostate gland: how, when, and where. Curr Probl Diagn Radiol 2005;34: Altman A, Resnick MI. Ultrasonographically guided biopsy of the prostate gland. J Ultrasound Med 2001;20: Rodriguez LV, Terris MK. Risks and complications of transrectal ultrasound guided prostate needle biopsy. A prospective study and review of the literature. J Urol 1998:160: Raja J, Ramachandran N, Munneke G, Patel U. Current status of transrectal ultrasoundguided prostate biopsy in the diagnosis of prostate cancer. Clin Radiol 2006;61: REFERENCES 5. Sieber PR, Rommel FM, Agusta VE, Breslin JA, Huffnagle HW, Harpster LE. Antibiotic prophylaxis in ultrasound guided transrectal prostate biopsy. J Urol 1997;157: Öbek C, Önal B, Özkan B, Önder AU, Yalçın V, Solok V. Is periprostatic local anesthesia for transrectal ultrasound guided prostate biopsy associated with increased infectious or hemorrhagic complications? A prospective randomized trial. J Urol 2002;168: Altman A, Resnick M. Ultrasonographically guided biopsy of the prostate gland. J Ultrasound Med 2001;20: Enlund AL, Varenhorst E. Morbidity of ultrasound-guided transrectal core biopsy of the prostate without prophylactic antibiotic therapy. A prospective study in 415 cases. BJU Int 1997;79: Isen K, Kupeli B, Sinik Z, Sozen Z, Bozkirli I. Antibiotic prophylaxis for transrectal biopsy of the prostate: a prospective randomized study of the prophylactic use of single dose oral fluoroquinolones versus trimethoprim-sulfamethoxazole. Int Urol Nephrol 1999;31: Lindert KA, Kabalin JN, Terris MK. Bacteriemia and bacteriuria after transrectal ultrasound guided prostate biopsy. J Urol 2000;164: Aaron M, Rajeev TP, Gupta NP. Antibiotic prophylaxis for transrectal needle biopsy of the prostate: a randomized controlled study. BJU Int 2000:85; Turkish Medical Journal 2008, 2

17 MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ Ali Zahit BOLAMAN ORİJİNAL ARAŞTIRMA Postmenopozal Hormon Replasman Tedavisi Alan Hastaların Hormon Tedavisi Hakkında Çıkan Olumsuz Yayınlar Sonrası Tutumları Dr. Mustafa UZUN, a Dr. Saygın MİCOZKADIOĞLU, a Dr. Nazife E. MİCOZKADIOĞLU, a Dr. Emine ÇELEN, a Dr. Eda ÖZYİĞİT, a Dr. A. Filiz AVŞAR a a Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği, Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, ANKARA Ya zış ma Ad re si/cor res pon den ce: Dr Mustafa UZUN Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği, ANKARA drmustafauzun@hotmail.com Bilkent, ANKARA ÖZET Bu çalışmada son zamanlarda medyada hormon replasman tedavisine (HRT) karşı olumsuz yayınlardan sonra postmenopozal Türk kadınlarının HRT kullanım davranışlarındaki değişiklikleri saptamak amaçlandı. Bu prospektif çalışmada postmenopozal kadınlar hazırlanan anket formu ile, bireysel olarak sorgulandı ve yaşı, eğitim durumu, menopoz süresi, HRT hakkında olumsuz yayınlar sonrası tedavi devamlılığı hakkında bilgi edinildi. İstatistiksel değerlendirmede Ki-kare test analizi kullanıldı. Bu çalışmada incelenen 230 hastanın %32.4 ünün (n: 75) HRT alımını bıraktığı, bu hastaların %28.2 sinin (n: 21) ilaç kullanımını bırakırken doktorlarına danışmadığı, tedaviyi bırakanların %13.4 ünün (n: 20) postmenopozal şikayetlerin artması üzerine ilaca tekrar başladığı tespit edildi. Kanser olma korkusu HRT'yi bırakmada rol oynayan en önemli etkendir. Medyadaki HRT ye karşı olan olumsuz yayınlar kadınların HRT ye karşı olan tutumlarında değişikliklere neden olmaktadır. Anahtar Kelimeler: Hormon replasman tedavisi, postmenopoz, medya ABSTRACT The aim of the study was to determine the changes in the behavior of postmenopausal Turkish women to hormone replacement therapy (HRT) usage after the recent publications in the media against HRT. In this prospective study, postmenopausal women were interrogated by a questionnaire individually and the information about age, educational status, duration of menopause and the continuity of treatment after adverse publications about HRT were obtained. Chi-square test analysis was used for the statistical evaluations. HRT use was discontinued in %32.4 (n: 75) of the 230 questioned patients, and of these patients, %28.2 (n: 21) quitted HRT without conferring to their doctor. It is also noted that % 13.4 (n: 20) of those who stopped the treatment reinitiated to HRT after the increase of postmenopausal symptoms. The fear of having cancer is the most important factor having role in discontinuation of HRT. The adverse publications against HRT in media cause changes in attitudes of women about HRT. Key Words: Hormone replacement therapy, post-menopausal, communications media Turkish Medical Journal 2008, 2:13-17 Cop yright 2008 by Türk Tıp Dergisi enopoz, klimakterium olarak adlandırılan oldukça uzun bir sürecin içinde menstruasyonun tamamen kesildiği dönemdir. Perimenopozal ve postmenopozal semptomların ortaya çıkışı östrojen seviyelerindeki azalmaya bağlıdır. Etiyopatogenezi tam açıklanamamakla birlikte vazomotor semptomlar östrojen eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Bu semptomlar hormon replasmanı yapılarak tedavi edilmektedir. Tedavi- Turkish Medical Journal 2008, 2 13

18 Ali Zahit BOLAMAN de ös tro jen içe ren ilaç lar ve ri le rek bu semp tom lar dü zel til mek te dir. Post me no po zal şika yet ler ki şi sel fark lı lık lar gös te re bil mek te dir. Özel lik le bi rey sel fark lı lık la ra bağ lı ola rak HRT ne de niy le or ta ya çı ka bi le cek yan et ki ler de çe şit li lik gös ter mek te dir. Post me no po zal ka dın la rın me no poz ve HRT hak kın da ye te rin ce doğ ru bil gi len di ril me me si, yan lış ina nış ve kor ku lar, bu te da vi yi ka bul et me - le rin de zor luk lar or ta ya çı kar mak ta dır ya da te da - vi yi ya rı da kes me le ri ne se bep ol mak ta dır. Son 20 yıl için de HRT ile il gi li öne ri ler de be lir gin de ği şik - lik ler sap tan mış tır. HRT kul la nı mı 1990 lar da yaş ara sı %10 dü ze yin de iken 1995 ler de ki ça lış ma lar da HRT nin be lir gin ola rak me no po zal semp tom la rın ya nı sı ra os te o po roz, kar di yo vas kü ler has ta lık, Alz he i mer has ta lı ğı, dep res yon ve ko lon kan se ri ris ki ni azalttı ğı sap tan dık tan son ra %30 la ra yük sel miş tir. 1 Ame ri ka Bir le şik Dev let le ri n de Wo men s He - alth Ini ti a ti ve (WHI ) ve İngil te re de Mil li on Wo - men Study (MWS) isim li iki bü yük ran do mi ze kon trol lü ça lış ma HRT nin me me kan se ri, ko ro ner ar ter has ta lı ğı ve pul mo ner em bo li ris ki ni ar ttır - ma sı ne de ni ile er ken son lan dı rıl miş tır. 2,3 Bu ça lış - ma la rın so nuç la rı nın ya yın lan ma sı son ra sı gör sel ve ya zı lı ba sın da HRT ye kar şı olum suz gö rüş ve yo rum lar ya yın lan ma ya baş la dı ve HRT nin fay da - dan çok za ra rı ol du ğu gö rü şü yay gın ka bül gör dü de MWS nin so nuç la rı nın ya yın lan ma sın dan son ra HRT nin me me kan se ri ris ki ni art tır dı ğı des - tek len miş ol du. 4-6 Tür ki ye de ya pıl mış olan ça lış ma lar da or ta la - ma me no poz ya şı nın ara sın da de ğiş ti ği gö rül mek te dir. 7 Or ta la ma ya şam sü re si 70 ola rak ka bul edi le cek olur sa, ka dın la rın ha yat la rı nın yakla şık 1/3 inin post me no po zal dö nem de ge çe ce ği ön gö rül mek te dir. Me no poz dö ne mi nin ge tir di ği so run la rın üs - te sin den ge le bil mek an cak doğ ru ve net bil gi le re sa hip ol mak ile müm kün dür. Bu araş tır ma da Ata - türk Eği tim Araş tır ma Has ta ne si Ka dın Has ta lık la - rı Do ğum Po lik li ni ği ve Af yon Emir dağ Dev let Has ta ne si Ka dın Has ta lık la rı ve Do ğum Po lik li ni - MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ ği ne baş vu ran me no poz dö ne mi ka dın la rın sos yokül tü rel dü zey le ri, HRT ye kar şı tu tum la rı, ba sın - da çı kan HRT ye kar şı olum suz gö rüş ler den son ra ki te da vi ye ba kış açı la rı, te da vi ke sil di ği tak dir de şika - yet le rin de ki de ği şik lik ler ve bu na bağ lı ola rak te da - vi ye de vam edip et me dik le ri sor gu lan mış tır. GE REÇ VE YÖN TEM LER An ka ra Ata türk Eği tim Araş tır ma Has ta ne si Ka dın Has ta lık la rı ve Do ğum Po lik li ni ği ve Af yon Emirdağ Dev let Has ta ne si Ka dın Has ta lık la rı ve Do ğum Po lik li ni ği ne çe şit li me no poz şika yet le ri ile baş vu - ran has ta lar ça lış ma po pu las yo nu nu oluş tur mak ta - dır. Her iki po lik li ni ğe baş vu ran 230 has ta ile yüz yü ze gö rü şü le rek ha zır la nan an ket for mu has ta lar ta ra fın dan dol du rul muş tur. Bu pros pek tif ça lış ma için Ye rel Etik Ku rul ona yı alın mış tır. Araş tır ma da kul la nı lan me no poz ve post me - no poz ta nı mı Dün ya Sağ lık Ör gü tü nün sı nıf lan - dır ma sı na gö re ya pıl mış tır. Me no poz, ovar yan fo li kü ler ak ti vi te nin kay bol ma sı na bağ lı ola rak gö - rü len son adet ka na ma sı na ve ri len isim dir. Post me - no po zal dö nem 12 ay dan da ha uzun sü ren, ken di li ğin den olu şan ame no re nin gö rül dü ğü dö - nem ola rak ifa de edi lir. 7 Ka dın la ra sı ra sıy la an ket for mun da yer alan aşa ğı da ki so ru lar yö nel ti le rek; ya şı,eği tim du ru mu, mes le ği, me no poz sü re si, me no po zal şika ye ti (vazo mo tor şika yet ler, kas is ke let ağ rı sı, üro ge ni tal şika yet ler), HRT ye kar şı olum suz ya yın lar dan son - ra te da vi yi bı ra kıp bı rak ma dı ğı, te da vi yi bı rak ma - da ki et ki li ki şi ler (ken di ka ra rı ile, sos yal çev re si-ar ka daş ve kom şu la rı, dok to ru nun öne ri si ile), te da vi yi kes tik ten son ra şika ye tin de art ma olup ol ma dı ğı,te da vi yi bı rak tık tan son ra ye ni den te da - vi ye baş la yıp baş la ma dı ğı,te da vi ye ye ni den baş la dı ise baş la ma ne de ni (va zo mo tor şika yet ler de ki ar tış, kas ke mik ağ rı la rın da ki ar tış, üro ge ni tal şika yet ler - de ki ar tış, psi ko lo jik şika yet ler) sor gu lan dı. Top la nan ve ri le rin İsta tis tik sel Ana liz le ri Epi In fo Ver si yon 6.0 is ta tis tik prog ra mı ile de ğer len - di ril miş tir. Me no poz ile il gi li şika yet le rin da ğı lı mı ki-ka re ana li zi ile ya pıl mış tır. 14 Turkish Medical Journal 2008, 2

19 MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ Ali Zahit BOLAMAN TABLO 1: Demografik veriler. Öğrenim durumu Meslek durumu İlk öğretim Orta öğretim Üniversite öğretimi Ev hanımı Emekli Çalışan Yaş ortalaması Menopoz yıl ortalaması n ± 4.3 3,2 ± 1.7 % BUL GU LAR Me no poz lu 230 ka dın ça lış ma ya da hil edil miş tir. Ol gu la rın hep si en az 12 ay dır adet gör me mek te - dir. Ol gu la rın de mog ra fik da ğı lım la rı Tab lo 1 de su nul muş olup; %56.3 ü (n:130) il ko kul me zu - nu,%45.5 i (n:105) or ta öğ re tim, %16.5 i (n:38) üni ver si te ya da yük sek okul me zu nu dur. Mes lek du ru mu na gö re ol gu la rın da ğı lı mı; %75.9 u (n:175) ev ha nı mı, %14.2 si (n:33) emek li, %9.9 u (n:22) ha len ça lı şan ola rak sap tan mış tır. Ça lış ma ya ka tı - lan 230 has ta nın yaş or ta la ma sı 52.3 ± 4.3, or ta la - ma me nopoz sü re le ri 3.2 ± 1.7 yıl ola rak bu lun muş tur. HRT alan has ta la rın %32.4 ü (n:75) med ya da - ki HRT hak kın da çı kan olum suz ha ber ler den et ki - le ne rek ilaç la rı nı kes miş ler dir. Bun la rın %28.2 si (n:21) dok tor la rı na da nış ma dan ken di ka rar la rı ile te da vi yi ya rı da bı rak mış tır, %62.4 ü (n:47) kom şu ve ya kın la rı nın tav si ye si ile, an cak sa de ce %9.4 ü (n:7) bir dok to run olum suz gö rüş bil dir me si ile teda vi yi kes miş tir (Tab lo 2). Te da vi yi bı ra kan la rın %13.4 ü (n:20) post me - no po zal şika yet le ri nin art ma sı üze ri ne ila ca tek rar baş la mış tır. Bu has ta la rın tek rar te da vi ye baş la ma - la rı nın ne den le ri Tab lo 3 de gös te ril di ği üze re; %35.4 ü (n:7) va zo mo tor şika yet le ri nin art ma sı, %29.8 i (n:5) kas ke mik ağ rı la rı nın art ma sı, %22.6 (n:5) üro ge ni tal şika yet ler, %12.2 si (n:3) psi ko lo - jik şika yet le rin art ma sı ola rak be lir til miş tir. TABLO 2: HRT yi bırakma kararında etkili kişiler. Kendi Kararı Sosyal Çevre Doktor Önerisi Toplam n % TAR TIŞ MA Me no poz yal nız ca adet ka na ma sı nın so na er me si ile ka rak te ri ze bir dö nem de ğil dir. Bir çok ye ni so - ru nun baş gös ter di ği, ka dı nın ha yat ka li te si ni ve mor ta li te si ni cid di oran da et ki le yen post me no po - zal dö ne min baş lan gı cı dır. Bi zim ça lış ma mız da va zo mo tor semp tom lar (ateş bas ma sı, ter le me, uy ku suz luk) 131/230 (%56) ora nın da bu lun muş olup; bu, fark lı top lum lar da %18-82 ora nın da gö rül mek te dir. Bu şika yet le rin top lu mun kül tü rü ve me no po za ba kış açı sı ile anlam lı bağ lan tı sı nın bu lun du ğu bil di ril mek te dir. 8,9 Kır sal ke sim de bu şika yet le re kent sel ya şa ma gö re %30 da ha faz la rast lan mış tır. Bu du rum ka dın la rın pe ri me no po zal dö ne mi ça lı şa rak ge çir me si ile açıkla na bi lir. Meş gu li ye tin bu şika yet le rin da ha az al gı - lan ma sı na olum lu et ki si nin ol du ğu bi lin mek te dir. An cak bu bul gu Av ru pa ve As ya top lu luk la rın da önem li fark lı lık lar gös ter mek te dir ve bu ra da kül - tü rün et ki si önem li dir. Me no poz da ki ka dın la rın kas ve ke mik ağ rı la - rı ol duk ça yo ğun olup ça lış ma mız da 101/230 TABLO 3: Tedaviye yeniden başlama nedenleri. Vazomotor Semptomlar Kas/ Kemik Ağrıları Ürogenital şikayetler Psikolojik şikayetler Toplam n % Turkish Medical Journal 2008, 2 15

20 Ali Zahit BOLAMAN (%43.9) bu lun muş tu. Has ta lar os te o po roz yö nün - den araş tı rıl ma lı ve te da vi dü zen len me li dir.an cak bu şika yet le rin ne de ni tam ola rak os te o po ro za bağ - la na maz. Çün kü os te o po ro za bağ lı kas ke mik ağ rı - sı ile ri yaş ve geç kli mak te rik dö nem de da ha faz la ol mak ta dır. Bu kır sal ke sim de %15 da ha faz la dır. 8,9 İlaç te da vi si nin geç baş la nma sı ye ter siz ve den ge siz bes len me tek ne den ola rak dü şü nül müş tür. Üro ge ni tal semp to mu olan ol gu la rı mız 49/230 olup yak la şık %21.3 idi, li te ra tür de kır sal da kent sel ya şa ma gö re %15 da ha sık ol du ğu bil di ril miş tir. 8,9 Me no poz da ki ka dın la rın dü zen li dok tor kontro lün den geç me si, ola sı risk le rin er ken sap ta nıp te da vi edil me si açı sın dan ol duk ça önem li olup araş - tır ma mız da bu oran yal nız ca %21 dir. Av ru pa da ya pı lan araş tır ma lar da bu oran lar %46-67 ara sın - da dır. Me no poz dö ne mi ni il gi len di ren bil gi le rin ye - ter li dü zey de ol ma ma sı bu dö nem le il gi li kor ku la - rın ve yan lış ina nış la rın var lı ğı me no po za bağ lı ya kın ma la rın kon trol al tı na alın ma sı nı zor laş tır - mak ta dır. Tür ki ye Me no poz ve Os te o po roz Der ne ği nin 2003 yı lın da ya yın la dı ğı öne ri ler göz önün de bulun du rul ma lı dır. 10 Has ta la ra bu bil gi ler an la şı lır ve net ola rak ve ril me li, HRT te da vi si ne has ta-dok tor bir lik te ka rar ver me li dir. Me no po zal semp tom lar ve ge ni to-üri ner at ro fi için gü nü müz de ha len hormon te da vi si ka dar et ki li baş ka bir se çe nek bu lun - ma mak ta dır. Kom bi ne ös tro jen-pro ges te ron, sa de ce pri mer ve se kon der kar di yo vas kü ler ko ru ma ama cıy la kulla nıl ma ma lı dır. Ös tro jen için ise bu ko nu da ye ter - li ka nıt yok tur. En do met ri yu mun ko run ma sı açı sın dan ise, pro ges te ro nun fark lı şekil ler de kulla nı mı (uzun sü re li 3-6 ay da bir,12-14 gün sü rey - le pro ges tron pre pe rat la rı nın kul la nı mı ve ya pro ges te ron içe ren in tra u te rin araç lar uy gu la ma sı) ve ya pro ges te ron suz dü şük doz ös tro jen hak kın da he nüz ke sin leş miş ve ri yok tur. Hor mon te da vi si kul la nı mı so nu cu olu şan me - me kan se ri risk ar tı şı, al kol kul la nı mı, obe zi te (Vü- MULTIPL MYELOM TANISI VE TEDAVİYE YANIT KRİTERLERİ cut Ki lo İndek si >30), 30 ya şın dan son ra ya pı lan ilk do ğum, geç me no poz gi bi risk fak tör le rin den da ha fark lı de ğil dir. 4,6 Os te o po roz a bağ lı kı rık la rın ön len me sin de kom bi ne ös tro jen pro ges te ron te da vi si nin et kin ol - du ğu ka nıt lan mış tır. Os te o po ro zun te da vi sin de, bifos fo nat lar, se lek tif ös tro jen re sep tör dü zen le yi ci le ri ve kal si to nin kul la nı mı da uy gun - dur. Ay rı ca, pre-ve post me no po zal dö nem de günlük eg zer siz, kal si yum alı mı ve gü neş ışı ğın dan ya rar lan ma ya özen gös te ril me li dir. Bu nun la bir lik - te ke mik mi ne ral kay bı nı de ğer len di rir ken, Türk ka dın po pu las yo nu na da ya lı sağ lık lı ve ri le rin de eli miz de ol ma dı ğı göz önün de tu tul ma lı dır. Özel du rum lar dı şın da, ke mik mi ne ral öl çüm le ri nin 2 yıl dan sık ara lar la ya pıl ma sı na ge rek yok tur. Post me no po zal dö nem de kom bi ne ös tro jenpro ges te ron te da vi si (EPT) kul la nım sü re si ko nu - sun da el de ki ve ri le re gö re fi kir bir li ği yok tur. An cak me me kan se ri açı sın dan 5 yıl dan uzun sü - re li EPT kul la nı mın da, te da vi ye de vam edi lip edi - le me ye ce ği ne bi rey sel de ğer len dir me ler le ka rar ve ril me li dir. Pre ma tür over yet mez li ği ve er ken yaş ta cer ra - hi me no poz ol gu la rı için HT uy gu la ma sın da, gü nü - müz ve ri le ri ne gö re böy le bir sü re kı sıt la ma sı yok tur. Gü nü müz de post me no po zal hor mon kul la nı - mın da müm kün olan en dü şük doz lar ter cih edil - me si tav si ye edil mek te dir. Ül ke miz de he nüz stan dart tan dü şük doz ilaç lar bu lun ma mak ta dır. Post me no po zal ka dın la rın hor mon te da vi sin de ya rar-za rar den ge si ve ma li yet da i ma dü şü nül me li - dir. Bu ve ri le rin ışı ğın da, post me no po zal ka dın la ra hor mon te da vi si uy gu la ma sı nın, ki şi ye öz gü ya - pıl ma sı, fay da ve risk ler ko nu sun da ye te ri ka dar aydın la tıl dık tan son ra ka ra rın bir lik te ve ril me si ve te da vi nin dü zen li ta ki bi öne ril me li dir. 10 Has ta ya te da vi nin de va mı ve ya ke sil me si ko nu sun da ki ka - ra rı nı med ya-kom şu des te ği ile de ğil dok to ru ile or - tak al ma sı nın öne mi vur gu lan ma lı dır. 16 Turkish Medical Journal 2008, 2