Basının Önemi ve Yabancı Basında Türk/Müslüman Algısı

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 8 Sayı: 37 Volume: 8 Issue: 37 Nisan 2015 April Issn: MLLÎ MÜCADELE DÖNEMNDE YABANCI GAZETELER ÜZERNDEN YÜRÜTÜLEN PONTUS PROPAGANDASI PONTUS PROPAGANDA IN FOREIGN NEWSPAPERS DURING THE NATIONAL STRUGGLE PERIOD Yüksel KÜÇÜKER Öz Birinci Dünya Savaı döneminde Osmanlı Devleti aleyhinde youn propaganda faaliyetleri yürütülmütür. Sava esnasında yaanan Ermeni tehcirinin batı kamuoylarına soykırım olarak aksettirilmesinde, takip edilen bu propaganda faaliyetlerinin büyük rolü olmutur. Ermeni soykırımı balamında ileri sürülen gerçek dıı iddiaların batı kamuoylarında estirdii rüzgârın cazibesi, yelkenlerini bu rüzgârla doldurmak isteyen Pontusçu çevreleri de heyecanlandırmıtır. Mezkûr çevreler batılı ülkelerde kurdukları örgütler marifetiyle Osmanlı Devleti tarafından zulme maruz bırakıldıklarına dair batılı etkin güçler nezdinde youn propaganda faaliyetlerine girimilerdi. Bu propaganda faaliyetleri içinde batı basınında Pontus olayları hakkında yapılan haber, yorum ve deerlendirmelerin de önemli yeri olmutur. Bu çalımada, Pontus Meselesi balamında ngiliz, Amerikan ve Avustralya basınında çıkan yayımlar ele alınmıtır. Anahtar Kelimeler: Pontus Meselesi, Rumlar, Yabancı Basın, Pontus Propagandası, Milli Mücadele Dönemi. Abstract Intense propaganda activities were conducted against the Ottoman Empire during the First World War period. These activities had a great role in Armenian genocide allegations. The influence of the allegations on western public opinion affected the supporters of the Pontus Issue. These groups had ability to make effective propaganda concerning to they were subjected to persecutions by the Ottoman Empire in the presence of the western powers through the organizations they set. The news, comments and assessments in the western press about the Pontus events had an important part in these propaganda. In this study, the releases on the British, American and Australian press were explicated in the context of Pontus Issue. Keywords: Pontus Issue, Greeks, Foreign Press, Pontus Propaganda, The National Struggle Period. Giri Türklerin Anadolu ya yerlemesi ve hızlı bir ekilde ilerlemesi, batıda hayal kırıklıı ile birlikte korku da dourmutur. Osmanlı mparatorluu ile zirveye ulaan bu hayranlıkla karıık korku, zaman içinde batı toplumunun hafızasında derin izler bırakacak bir eziklik duygusu bırakmı ve bu duygu, siyasî dengelerin deimesi ve Osmanlı mparatorluu nun batı karısında zayıf dümesine ramen devam etmitir. Batı, baından beri mesele olarak algıladıı arkı ve onun somut hali olan Osmanlı yı ve slam ı kendi medeniyetine karı düman olarak görmü ve bu hastalık kuaktan kuaa sirayet etmitir. ark Meselesi nin altında yatan ruh hâli ite budur. Bu ruh hâlinin de önemli derecede etkisiyledir ki Osmanlı, Türkler veya slam hakkında ileri sürülen her menfi ifade karısında batı toplumu peinen inanma meylinde olmaktadır. Buradan hareketle, batıda var olan bu anlamsız artlanmılık, Türkler hakkında çıkan her türlü propaganda söyleminin sorgusuz kabul görmesini kolaylatırmıtır. Özellikle Birinci Dünya Savaı döneminde yaanan Ermeni tehcirinin batı kamuoyuna bir soykırım olarak tanıtılması ve Millî Mücadele döneminde Pontus iddiaları çerçevesinde Rumlara da benzer muamelelerde bulunulduu yönündeki ithamların Türklere rahatlıkla isnat edilmesini bu pencereden de deerlendirmek gerekmektedir. Batı kamuoylarında Pontus Meselesi etrafında var olan önyargıları anlayabilmek için, Pontus olaylarının yaandıı dönemlerde Türkler aleyhinde yürütülen propaganda çalımaları ve yabancı basının olayları ele alı biçiminin hedefledii algı inası gayretleri iyi okunmalıdır. Belli konularda kitlelerin fikir ve davranılarına etki etmek gayesini taıyan ve bir plan ve program etrafında ekillendirilen mesajlar bütünü olarak tanımlanabilecek propaganda kavramı, tarih içinde sıklıkla bavurulan araçlardan biri olagelmitir. Herhangi bir bilginin belirli bir istikamette sık sık tekrarlanmasıyla gerçekletirilebilecek propaganda çalımaları ile insanların fikrî yapılarına dorudan etki edilebilecei gibi, bu yolla toplumlara menfaatlerine ters düen adımlar dahi attırılabilir. Hedef alınan kitleleri etkileyerek Karadeniz Teknik Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü.

2 onları belli bir görü etrafında birletirecek propaganda faaliyetleri için kullanılan malzemelerinin nitelik ve nicelikleri, bu faaliyetlerden arzulanan neticenin elde edilebilmesi noktasında belirleyici önemdedir. Zihinlerde olumsuz bir anlam çarıtıran propaganda, akıllıca deerlendirildiinde özellikle sava dönemlerinde oldukça etkili bir silah olarak kullanılabilecek bir güce sahiptir. En yaygın propaganda araçları arasında, gazete ve dergilerde yer alan haber ve deerlendirmeler, hedeflenen amacı destekleyici nitelikte kaleme alınan kitaplar, hükümet ve istihbarat raporları ve görsel etkisi bulunan ilan, karikatür ve broürler gelmektedir. Basın-yayın organlarının belli bir siyasî görüü benimsetmek için kullanılması, neredeyse basın kadar eski bir yöntemdir. Bu yöntemin tam olarak baarıya ulaabilmesi, aynı zamanda karı yöndeki fikir ve deerlendirmelerin toplumlara ulamasının engellenmesi ile mümkündür (Öymen, 2014: 20). Bu sayede habere ve bilgiye çok yönlü eriim imkânı elinden alınan toplumun doruyla yanlıı birbirinden ayırması daha da zorlaır. Bugünlere nazaran basın-yayın alanında çeitliliin daha az olduu dönemlerde, toplumların bu handikap karısında daha zayıf bir konumda oldukları gerçei göz önünde bulundurulduunda, propagandanın gücü daha net ortaya çıkacaktır. Basının Önemi ve Yabancı Basında Türk/Müslüman Algısı Toplumlar doal olarak etrafındaki gelimelerden haberdar olmaya ve haberdar olduklarını etrafındakilere duyurmaya meyillidir. Bu doal ihtiyacın karılanabilmesi adına tecrübe edilen teebbüsler neticesinde basın denilen iletiim aracı kefedilmitir. Bu araç aynı zamanda tarihî süreçte toplum algısının belli bir istikamete yönlendirilmesi noktasında önemli vazifeler görmütür. Basın kavramının akıllara getirdii araçların baında gazeteler gelmektedir. Her nevi haberlerin ve fikirlerin belirli aralıklarla toplumlara ulatırılmasında köprü görevi gören gazeteler, basın faaliyetleri içinde her dönem en etkili organ olarak öne çıkmıtır. Geni kitlelerin bilgilenmesinde ve olaylara karı tavır almasında gazetelerin sahip olduu etkinin farkına varılması, bunların iletiim aracı fonksiyonlarının yanında farklı gayeler için de kullanılabilecei fikrini beraberinde getirmitir. Tarihî serüveni içinde, habere ve bilgiye ulamanın bir aracı olmasının yanı sıra, algı yönetimi noktasında da önemli bir ilev gören gazeteler, kolay ulaılabilmeleri, habere eriimde hızlı ve ucuz bir seçenek olmaları sebebiyle youn talep görmülerdir. Gazetelerin böylesi pratik bir konumda olması, onların yalın haber veren basın-yayın organları olarak görülmesi manasına gelmemelidir. Zira tarih, gazetelerin toplumların herhangi bir konuda, belli görülere kanalize edilmesi noktasında bir araç olarak kullanıldıklarına dair çok sayıda örneklerle doludur. Görsel ve iitsel araçlar bütünü olarak medyanın toplumların yönlendirilmesinde yükselen bir güç olmasının temelleri on dokuzuncu asra kadar götürülebilir (Yetigin, 2010: 123). Her ne kadar özellikle son dönemlerde habere ve bilgiye eriim balamında pek çok alternatif üzerinden karılatırmalı bir bilgi edinme fırsatı bulunmakta ise de bu imkânlardan yoksun olunan dönemlerde, kitlelerin kendisine aktarıldıı kadarı ile yetinmekten baka seçenei bulunmamaktaydı. Dolayısıyla, bu dönemlerde gazetelerde yer verilen deerlendirme ve yorumlarla, toplumların düüncelerinin belli noktalara yönlendirilmesi, ilgilerinin farklı noktalara çekilmesi zor olmamıtır. Kamuoyu yönelimlerinin halk iradesini ekillendirmesinin siyaset kurumu üzerinde baskı oluturması ve karar vericilerin atacakları adımlarda dolaylı ya da dorudan yansımalarının olması da kaçınılmazdır. Dolayısıyla inisiyatif sahibi siyasî çevrelerin gelimeler karısında alacaı tavırlarda gazetelerin durduu yerin zaman zaman belirleyici bir etki gücü olduu söylenebilir. Martin Walker, gazetelerin dünyadaki çou hükümetin, elçiliklerin ve yetkililerin, dünyaya dair edindikleri izlenimlerin büyük çounluunu, büyük gazetelerin yargılarından süzerek edindikleri tespitini yaparak (Walker, 1977: 12), gazetelerin önemine iaret etmi ve sahip oldukları büyük gücü ifade etmitir. Habere ve bilgiye ulamada kısıtlı seçeneklerin olduu dönemlerde, yukarıdaki gruplara kıyasla dezenformasyona uramı haberlere karı daha fazla savunmasız durumda olan kitlelerin bu zafiyetini deerlendirme gayretinde olan gazeteler de olmutur. Gazetelerin maddî kaygıları olan yayın araçları oldukları, dolayısıyla yaptıkları yayımlarda ticarî çıkarlarına hizmet eden odakların menfaatlerine karı duyarsız kalamayacakları gerçei göz önünde bulundurulacak olursa, bunların neden bir propaganda silahına dönüebildikleri de daha net anlaılmı olur (Küçüker, 2014: 624). Gazetelerin bir haberi çıplak haliyle vermeyi tercih etmek yerine çeitli deerlendirme ve yorumlarla daha ilgi çekici bir ekilde okuyucusuyla buluturma çabası anlaılabilir bir durumdur. Burada önemli olan nokta, yapılan yorum ve deerlendirmelerin ne ekilde ve hangi amaçlarla yapıldııdır. Nitekim neyin söylemeye deer olup olmadıına karar vererek gündemi belirleyen ve siyasî ve ekonomik güçlerin baskısı altında siyasetin dilini ekillendiren (Elmas ve Kurban, 2011: 8) bir güce sahip olan medya, sahip olduu bu güçten dolayı, halka

3 ulamak isteyen kii ve gurupların aracı haline gelmi, siyasî, ekonomik ve kültürel çıkar çatımalarının sürdürülmesinde rol almıtır (Yetigin, 2010: 121). Thomas B. Macaulay ın, medyanın demokrasilerde dördüncü kuvvet olduu tespiti (Splichal, 2002: 44), aslında gazeteler özelinde medyanın hükümetler nezdindeki nüfuz ve geni kitleler üzerindeki algı gücüne iaret etmektedir. Tüm bu tespitler ııında, medya organları arasında baı çeken gazetelerde yer alan haber ve deerlendirmelerin bir arka planının olduu daima akılda bulundurulmalıdır. Türkiye, seneleri arasında yaanan Büyük Sava, akabinde vuku bulan Millî Mücadele dönemi ve hemen sonrasında cumhuriyetin ilan edilmesine kadar geçen on senelik zaman zarfını kesintisiz hareketli bir atmosfer içinde geçirmitir. Osmanlı mparatorluu nun tarihî misyonunu tamamlayıp, yerini yeni Türkiye Cumhuriyeti devletine bıraktıı bu kısa süreye çok fazla olay sımıtır. On dokuzuncu asrın sonlarından itibaren içeride ve dıarıda bunaltıcı bir dönem geçiren Osmanlı mparatorluu nun yaanan gelimelere karı attıı adımlar, batı basını tarafından yakın bir ilgi ile takip edilmitir. Ne var ki batı basınının etkisi altında olduu kadim hastalıklı arkiyatçı zihniyet, yapılan haber ve yorumlarda çou zaman önyargılı, taraflı ve sert bir eletirel yaklaımla burada da kendini göstermitir. Yapılan haber ve yorumlarda kullanılan dil ve bakı açısından bu hâl rahatlıkla anlaılabilmektedir. Özellikle Tanzimat sonrası dönemden itibaren, Osmanlı gayrimüslim tebaası hakkında kendisinde söz söyleme hakkını doal gören batılı devletlerin basın organlarının da bu konuda ayrı bir hassasiyetleri olduu yapılan haberlerden anlaılmaktadır. Ancak bu hassasiyet daha ziyade önyargılı ve buyurgan bir üslupla sergilenmitir. Osmanlı hükümetlerinin gayrimüslimler hakkında aldıı kararlar acımasız bir eletiriye tâbi tutulmu, verilen haber ve yorumlarda Osmanlı ismi sık sık zorbalık ve zalimlik kavramlarıyla birlikte anılmıtır. Batılı devletlerin Osmanlı mparatorluu için takip ettii siyaset ile örtüen bu yayın politikası, içeride gayrimüslimlerin daha da cesaretlenmelerine ve aırılıklarının dozunu artırmalarına yol açmıtır. Haklarında yabancı basında çıkan haberlerin tevik ve cesaretiyle mensubu bulundukları devletin dengeleriyle oynayan bir kısım gayrimüslimlerin bu tavırları, bir süre sonra Osmanlı tebaalarının ahengini tehdit eden bir hal almıtı. Bunun devlet için douracaı muhtemel faturayı sezen Osmanlı devlet adamları, tehdidin kaynakları arasında yabancı basında çıkan yayımların da olduunu fark edip sansür, yasaklama ve yalanlama yazıları yayımlama gibi bazı önlemler almaya çalımılardır. Fakat batıdaki basın cephesinin genilii, bu cephenin ardındaki siyasî iradelerin gücü, ikna olmaya niyeti olmayan önyargılı duru ve dinî ve etnik taassup gibi engeller, alınmaya çalıılan önlemleri etkisiz kılmıtır. Batıda yayımlanan gazete, dergi vb. yayın organlarında mütemadiyen çıkan haber ve yorumlar, Osmanlı mparatorluu nun bir kısım gayrimüslim tebaası üzerinde kıkırtıcı tesirlere kapı aralarken, bu haber ve yorumlar üzerinden batı kamuoyunda da Türk ve Müslüman imgelerine dair var olan menfi algı perçinlenerek adeta bir Türk/Müslüman karakter suikastı yapılmıtır. Gazete sayfalarında dindalarının Türkler tarafından acımasız ekilde katledildii yönünde yapılan yayımların etkisi batı toplumlarının hafızalarında uzun zaman silinmeyecek izler bırakmıtır. Batı medyasının bugünlerde Türkiye de yaananları ele alı biçimlerini anlamak için batı kamuoyunun kendine özgü deer yargılarını, dorularını, prensiplerini ve menfaatlerini göz önünde bulundurmanın gerekliliinin altını çizmek gerekir. Öte taraftan, yabancı basında Osmanlı/Türkiye ve Türkler hakkında çok fazla olumsuz haber ve deerlendirmelerin yer alması, buna karılık Türk tarafının sesini yeteri kadar duyuramamasının altında yatan sebepler arasında siyasî ve ekonomik gerekçelerden bahsedilebilecei gibi, bir sebep olarak da özellikle Avrupa ve Amerika da belli noktalarda etkili kulis yapabilecek alt yapı ve balantılardan mahrum olunması da gösterilebilir. Ancak, batı toplumlarına istikamet gösterenler nezdinde, douyu batının ötekisi olarak kodlamı geleneksel arkiyatçı bakıı temelden deitirebilecek nitelikte bir etkinin olamayacaının, tarihî hadiselerin ortaya koyduu bir hakikat olduunu da vurgulamak gerekmektedir Pontus Meselesi Balamındaki Gelimelerle lgili Millî Mücadele Dönemi Öncesinde Yabancı Basında Yapılan Yayımlar Yirminci asırda Türkler ve Türkiye hakkında yapılan olumsuz propagandanın büyük bir bölümü bu asrın ilk çeyreinde olmutur. Özellikle Birinci Dünya Savaı ve Millî Mücadele dönemlerinde Anadolu da yaayan gayrimüslim tebaanın Türkler tarafından türlü zulümlere maruz bırakıldıkları yönünde Avrupa ve Amerika gazeteleri ile bunların uydusu durumundaki bazı Avusturalya gazetelerinde çıkan haber ve deerlendirmelerin bu propaganda içindeki payı yadsınamaz boyuttadır. Tehcire tâbi tutuldukları dönemde Ermenilerin büyük bir bölümünün katledildii yönündeki iddialara sayfalarında geni yer açan ngiliz ve Amerikan gazeteleri, aynı stratejiyi Karadeniz bölgesinde bir Pontus devleti kurma hevesine kapılan Rumların çıkardıkları isyanlar sürecinde yaananlar üzerinden de sürdürmülerdir. Dünyanın en geni

4 haber aına sahip gazete ve ajansları tarafından Türkiye de yaananlar hakkında servis edilen haberler, baka ülkelerin gazeteleri tarafından da olduu gibi yayımlanmı ve bu ekilde zincirleme bir propaganda süreci iletilmitir. Karadeniz bölgesinde meskûn Rumlar hakkında yapılan haberler, Ermeni tehcirinin yaandıı dönemden itibaren gazete sayfalarına girmeye balamıtır. Ermenilerin katledildii yönünde yabancı basında yapılan haberler, gözlerin Anadolu da yaayan dier gayrimüslimlere çevrilmesine vesile olmu ve benzer muamelelerin onlara da yapıldıı iddiaları gündeme getirilmitir. Bu dorultuda, ngiliz The Manchester Guardian (MG) gazetesinde Tüm Nüfus Katledildi balııyla bir haber çıkmıtı. Haberde Trabzon, Samsun ve Giresun gibi Karadeniz ehirlerinde yaayan gayrimüslimlerin, Müslümanların youn olarak yaadıkları iç bölgelerdeki ehirlere sevk edildikleri, ebinkarahisar ın bombalandıı ve orada acımasız bir katliam gerçekletirildii iddia edilmiti (MG, September 25, 1915: 6). Birinci Dünya Savaı senelerinde Rumların sürgün ve katliama maruz bırakıldıkları yönünde batı gazetelerinde yapılan haber ve yorumlara sıklıkla rastlamak mümkündür. Amerikan The New York Times (NYT) gazetesinin sayfalarında geçen bir deerlendirmede, Marmara ve Karadeniz sahillerinden Anadolu nun iç kısımlarına gönderilen ve Ege bölgesinden çıkarılan Rumların sesine dünya kamuoyunun saır kaldıı eletirisinde bulunulurken (NYT, August 20, 1917: 8), MG Rumların o süreçte büyük sıkıntılar çektiini iddia ederek, yaananları gerçek bir ehitlik olarak tanımlanmıtı (MG, May 14, 1918: 5). NYT de Yunanistan Dıilerinin tarafından ileri sürülen tahminler kaynak gösterilerek yapılan bir baka haberde, bir buçuk milyon Osmanlı Rum unun evlerinden uzaklatırıldıı, bunların açlık ve hastalık nedeniyle ölüm tehlikesi ile karı karıya oldukları iddiası gündeme getirilmiti. Haberin devamında; Almanların da Türklerin bu yolda iledii suçların ortaı olduu ve bu ortaklıın bir neticesi olarak Ermenilere yapılan katliamların benzerinin Rum milletini yok etmek için de yapıldıı yorumları aktarılarak Rumların Müttefik Güçler e ümit baladıı mesajı verilmiti (NYT, June 16, 1918: 42). On bin Ermeni nin katledildii eklinde bir balık altında, Türklerin Hristiyanları ve özellikle Rumları katletmek için birçok organizasyon yaptıı nı iddia eden (NYT, December 8, 1918: 6) NYT nin konu hakkındaki bir dier haberi de Rum Öldürüldü balıı ile çıkmıtı. Yine bir Yunan kaynaına dayandırılarak hazırlanan haberin detayında; Birinci Dünya Savaı nın baından 1917 senesi sonuna kadar, Türklerin iki milyon 140 bin Rum ve Ermeni yi sürgüne tâbi tuttuu ve 900 bin Ermeni ve 900 bin de Rum un öldürüldüü iddiaları bulunmaktaydı. Ayrıca, çok sayıda kadın ve çocuun zorla Müslüman yapıldıı, bir kısmının öldürüldüü ya da intihara sürüklendii ve Rumların üç milyar franklık malına el konulduu iddiaları eliinde insaf sınırlarını zorlayan baka bir habere daha imza atılmıtı (NYT, December 3, 1918: 24). Bu minvalde bir haber de ngiliz gazetesi Liverpool Daily Post and Mercury da yayımlanmıtı. Karadeniz nüfusunun büyük bir kısmının Türk askerlerinin gözetimi altında Anadolu nun iç bölgelerine sürüldüü nü yazan gazete, sürgün edilenlerin eziyet görerek öldükleri iddiası ile haberi okurlarına ulatırmıtı (Liverpool Daily Post and Mercury, November 23, 1918: 6). Birinci Dünya Savaı nda Trabzon u Ruslara teslim etmek zorunda kalan Türk birliklerinin, Rusların geri çekilmelerini müteakip yeniden Trabzon havalisini ele geçirmesi, Avrupa ve Amerika basını tarafından yakından takip edilen konulardan biriydi. Konu hakkında 10 Mart 1918 tarihinde, ngiliz The Observer gazetesinin Petrograd tan aldıı bir mesaja dayandırarak, Trabzon da Katliam balıı ile verdii haberde, Türklerin Trabzon a tekrar girmesinin akabinde burada kalan nüfusu katlettii mealindeki iddiaları yazılmıtı. Üstelik bu iddia aır ithamlar eliinde yazılmıtı. Buna göre, öldürülenlerin bir kısmı gömülmü, geri kalanı yakılmı, çocuklar çuvallara balanarak denize atılmı ve kadın ve küçük kızlara kötü muamelelerde bulunulmutu (The Observer, March 10, 1918: 8). Türklerin Trabzon u ele geçirmesi sırasında Hristiyanların katledildii iddiasını NYT ve rlanda gazetesi Irish Times da gündemine almıtı. NYT, The Observer la aynı balıı atarak iddialara yer verirken (NYT, March 18, 1918: 2), Irish Times Trabzon da Türk Aırılıkları balıını kullanmayı yelemi ve Karadeniz sahilinden gelen raporlardan elde edildii iddia edilen raporlara dayandırdıı haberin içeriini Türklerin Trabzon a girii sırasında korkunç aırılıklar gerçekletii ve Ermenilerle birlikte Trabzon Vilayeti nde sayıları yarım milyonun üzerinde olan Rumlara da eziyet edildii iddiaları ile zenginletirmiti (Irish Times, March 28, 1918: 3). Trabzon un yeniden Türklerin idaresine girmesi üzerine, tahrik edici bir üslup eliinde Türkleri hedef alan aır ithamlara gazetelerinde yer açan yabancı basının, bu süreçte zulüm gördüünü iddia ettii Rumlara ve Ermenilere gösterdii insanî hassasiyet i, Trabzon un Rusların eline geçmesi ile birlikte muhacir durumuna düerek büyük sıkıntılar çeken Müslümanlardan esirgemesi, geleneksel oryantalist bakıa sahip olduunu gösterdii gibi, iyi niyetten uzak ve taraflı bir yayın siyaseti takip ettiine de güzel bir örnektir. Trabzon un Rus igaline uradıı dönemde Müslümanlara yapılan eziyetler karısında tabir

5 caizse üç maymunu oynayan yabancı basının, gazetecilik refleksleri nedense Rus igallerinin sona ermesinden sonra depremiti senesi Ocak ında Birinci Dünya Savaı sonrasındaki sürecin ele alınması amacıyla Paris te toplanan konferansta, Yunanistan ın talepleri balamında ileri sürdüü iddialar da yabancı basında kendine yer bulmutur. Venizelos un birtakım istatistiklere dayanarak konferansta sunduu nüfus verilerinin aktarıldıı ve sava sırasında Yunanistan a verilen sözlerin hatırlatıldıı haberler yapılmıtı (MG, October 7, 1918: 8; MG, 9 November, 1918: 4). Yine bu süreçte, Osmanlı Rumlarının Manchester da bir toplantı yaptıkları ve toplantının sonuç bildirgesinde barı görümelerinden Rumları tatmin edecek sonuçların çıkmaması halinde, sayıları dört milyonu bulan ve hâlâ Türklerin idaresi altında bulunan Rumların tilaf Devletleri nin gözetimine alınabilecekleri ve ancak bu ekilde Türklerin kötü idaresi ve zalimlii altında ezilmekten kurtulabilecekleri ifadeleri aktarılarak, bu bildirinin ABD Bakanı Wilson, ngiliz bavekil Lloyd George, ngiliz Dıileri Bakanı Balfour, Fransız bavekil Clemenceau ve Yunan bavekil Venizelos a gönderildii bilgisine yer verilmiti (MG, October 14, 1918: 5). Pontusçu çevrelerin Karadeniz de baımsız bir devlet kurma tasarıları da yabancı gazetelerin ilgisini çekmiti. Gazeteler, Karadeniz sahillerinde yaayan Rumların, bakenti Trabzon olan bir Pontus cumhuriyeti kurulması konusunda istekli oldukları ve bunu gerçekletirebilmek için komiteler tekil ettikleri ni tarihî Mithridates Devleti ne atıflar yaparak haberletirmilerdi (MG, December 17, 1918: 7; Liverpool Daily Post and Mercury, December 17, 1918: 5; The Lancashire Daily Post, April 14, 1919: 2). Marsilya da bulunan Pontus Kongresi bakanı Konstantinidis ve Paris teki Pontus Millî Birlii Bakanı Ekonomos un yürüttükleri propaganda faaliyetleri çerçevesinde kullandıkları yollardan biri de gazetelere beyanlar vermekti. Bu balamda verdikleri bir beyanatta; Paris teki konferansta Ermeni heyetinin Pontus bölgesi ve Trabzon Vilayeti nin kendilerine bırakılması yönündeki talepleri karısında Yunan hükümetinin sessiz kalmasını eletirerek böyle bir duruma iddetle itiraz ettiklerini, baımsız bir Pontus cumhuriyetinin kurulmasına karı olunmasının kendilerini üzdüünü ifade etmilerdi (MG, March 3, 1919: 7). Yabancı gazeteler, bu ekilde Pontusçu çevrelerin Barı Konferansı nda Pontus iddiaları konusunda pasif tavrı nedeniyle Yunan hükümetine ve Pontus bölgesi için taleplerde bulunan Ermenilere yönelik itirazlarını dile getirdikleri bir araç görevi de ifa etmilerdir. Bu dorultuda NYT de N.J. Cassavetes imzası ile yayımlanan Trabzon un Gelecei balıklı bir yazıda; Rumların da Venizelos gibi Ermeni milleti ile yakın bir iliki kurmayı arzuladıı, ancak Pontus Rumlarının Venizelos un kendilerini bertaraf etmeye hakkı olmadıı, önemli olanın Venizelos un istei deil, Pontus Rumlarının istei olduu mealindeki sözler aktarılmıtı (NYT, May 11, 1919: 35). Mondros Mütarekesi sonrasındaki dönemde Anadolu da balayan igaller, Pontusçular tarafından büyük bir heyecan ve mutlulukla karılanmıtı. Pontusçu cemiyetler bu yöndeki duygularının batı kamuoyu tarafından da bilinmesi için gazetelere beyanat göndermek suretiyle ükranlarını sunmulardı. ngiliz askerlerinin Karadeniz bölgesine asker çıkarmaları üzerine MG ye bir yazı gönderilmiti. Burada kullanılan ifadeler tehdidin boyutlarını da ortaya koyuyordu. Yazıda; ngiliz askerlerinin Trabzon a çıkmalarından dolayı ngiltere hükümetine minnettar olunduu, bunun ehirde yaayan Hristiyanları mutlu ettii belirtilmiti. Yine; yapılan mütarekenin Türklerin silahsızlanmalarını salamadıı, Hristiyanların katliamlara ve kötü muameleye maruz kalmaya devam ettii ikâyetlerinin ardından, ngiliz askerlerinin Trabzon un ardından Giresun, Samsun ve Sinop gibi dier ehirlere de çıkarma yapmalarının umulduu ve bu ekilde be seneden beri devam eden zulüm ve barbarlıın yerini emniyete bırakacaı ifadeleri kullanılmıtı (MG, April 26, 1919: 5). Aynı gazete dört gün sonra Pontusçu çevreleri mutlu edecek haberi vermiti. Haberde ngiliz askerlerinin Samsun, Merzifon, Amasya, Tokat ve Sivas gibi bölgeleri igal ettii bilgisi yer almaktaydı (MG, April 30, 1919: 7). Özellikle Birinci Dünya Savaı ile balayan ve oldukça youn geçen bir dönemde, Osmanlı tebaası içindeki en kalabalık iki gayrimüslim unsur olan Ermeni ve Rumlar hakkında batıdaki gazetelerde yer alan haber ve deerlendirmeler ibret vericidir. Tek taraflı ve hakikat arayıı kaygısı güdülmeden hazırlanan propaganda amaçlı bu tür haberler ve sorgulamadan yapılan yorum ve deerlendirmeler, yabancı basın açısından birer sorumsuzluk örnei olduu kadar bu haberler üzerinden ekillenen Türk ve Müslüman algısına onarılması güç hasarlar vermitir. Millî Mücadele dönemi ile birlikte, özellikle Osmanlı Rumları ve ona balı olarak Pontus Meselesi üzerinden saldırgan propaganda yayımları artarak devam etmitir. Millî Mücadele hareketi bir taraftan igal ve isyanlara karı direni göstermeye çalıırken dier taraftan youn propaganda saldırılarına muhatap olmutur. Üstelik bu ikincisi daha aırdı ve tesirleri daha uzun süre devam edecek türdendi. Pontus Meselesi Balamındaki Gelimelerle lgili Millî Mücadele Döneminde Yabancı Basında Yapılan Yayımlar

6 Millî Mücadele dönemindeki Pontus olaylarıyla ilgili deinilecek ilk haber ngiltere nin önde gelen gazetelerinden The Times ta çıkmıtır. Haberde, Pontus Kongresi bakanının kaleme aldıı telgrafta ilettii Karadeniz in sahil bölgelerinde yaayan Rumların Türkler tarafından eziyet gördükleri mealindeki mesaja yer verilmiti (The Times, March 10, 1920: 16). Bazı ngiliz gazeteleri tarafından Yunan elçiliinin Giresun dan edindiini ileri sürdüü bilgilere dayandırılarak yayımlanan baka bir haberde ise Mustafa Kemal Paa nın emriyle, zamanı geldiinde kullanılmak üzere Pontus Rumlarının rehin edildikleri ve Giresun a yakın köylerdeki bazı Rumların öldürüldüü yolundaki iddialara yer açılarak tek kaynaktan beslenen bir propaganda yayımına daha imza atılmıtı (The Times, June 30, 1920: 17; MG, June 30, 1920: 11; The Yorkshire Post, June 30, 1920: 7). Benzer içerikli bir haber de NYT de yer almıtı (NYT, July 11, 1920: 8). Aynı haberin farklı gazetelerde tamamen aynı ekilde yayımlanmı olması, verilmek istenen mesajın bu yolla daha geni kitlelere ulamasını da kolaylatırmıtır. The Times 3-4 Mart 1921 tarihlerinde editörüne gönderilen A.H. Crosfield imzalı bir mektubu yayımlayarak Pontus olaylarına dikkat çekmitir. Mektupta; Türklerin 12 sene boyunca Anadolu daki insanlara yönelik irenç barbarlıklar uyguladıkları ve bu uygulamalar arasında Pontus Rumlarının özel bir yeri olduu ifadeleri çeitli ithamlar eliinde aktarılmıtı (The Times, March 3, 1921: 6; The Times, March 4, 1921: 8) Haziran ında çok sayıda yerel ölçekli Avustralya gazetesinde Rumlara Yönelik Katliamlar balıı altında kısa ve kıkırtıcı bir haber yayımlanmıtı. Haberde, Trabzon ve Samsun da korkunç katliamlar olduuna dair raporlar alındıı belirtilerek, caddelerin Rumlara ait cesetlerle dolu olduu ve çok sayıda dükkânın yamalandıı propagandası yapılmıtı (The Daily News, June 4, 1921: 9; Advocate, June 6, 1921: 1; Examiner, June 6, 1921: 5; Kalgoorlie Miner, June 6, 1921: 5; The Brisbane Courier, June 6, 1921: 7; The Mercury, June 6, 1921: 5; The Register, June 6, 1921: 7; The Sydney Morning Herald, June 6, 1921: 7; The West Australian, June 6, 1921: 5; Western Argus, June 7, 1921: 22; Western Star and Roma Advertiser, June 8, 1921: 3; Chronicle, June 11, 1921: 33). Aynı grup gazetelerde Türk Terörizmi balıı altında çıkan bir baka haberde de Kemalistler Trabzon bölgesindeki Rumları toplamak ve öldürmek suretiyle bir terör saltanatı kurdu ifadesiyle aynı propaganda sürdürülmütü (The Daily News, August 5, 1921: 7; Kalgoorlie Miner, August 6, 1921: 5; The Sydney Morning Herald, August 6, 1921: 11; The Mercury, August 6, 1921: 7; Cairns Post, August 6, 1921: 5; The Brisbane Courier, August 6, 1921: 7; The Register, August 6, 1921: 10; The West Australian, August 6, 1921: 7; The Advertiser, August 6, 1921: 11; Queensland Times, August 8, 1921: 3). Samsun da üç bin kadar Rum un canlı canlı yakıldıı nı ve Bafra daki Rum erkeklerin kilise ve okullarda boazlandıı nı ileri süren kıkırtıcı yayımlar da yine tek kalemden çıkmı ve ortaklaa yayımlanmı propaganda ürünleri arasında gösterilebilir (Nottingham Evening Post, August 17, 1921: 4; MG, August 18, 1921: 9; The Lancashire Daily Post, September 10, 1921: 3; MG, September 12, 1921: 9; Irish Times, September 12, 1921: 3; The Aberdeen Daily Journal, September 12, 1921: 3; The Yorkshire Post, September 12, 1921: 7). Türklerin Kurbanı Olan Rum gibi oldukça dikkat çekici bir balıkla Pontus olaylarına dair skandal bir yayıma imza atan NYT de propaganda yapma noktasında dier gazetelerden geri olmadıını ortaya koymutu. Yunan elçilii tarafından yapılan bir açıklamaya dayandırılarak yapılan yayımda, Cinayetler ve Sürgünler alt balııyla, Türkiye de devam eden sava nedeniyle yaklaık 700 bin Rum un katledildii, sürüldüü veya açlıktan öldüü ne dair iddialara yer verilmiti. Yine, madurların yarısının Pontus Rum u olduu nun altının çizildii yayımda, Amerikalı turistler ve Samsun dan yakın zamanda Yunanistan a gidenlerin, Samsun daki Hıristiyan nüfusun çektii eziyetlerin detaylarına dair anlattıkları da haberde aktarılmıtı. Özellikle Osman Aa nın Samsun a gelmesini müteakip, Samsun da Rumlara yönelik yapıldıı ileri sürülen zulümlere ilikin detaylar ön plana çıkarılmıtı (NYT, July 10, 1921: 4). The Times gazetesi ise Pontus Rumları Katliamı balıı ile yayımladıı haberinde, Karadeniz bölgesinde yaayan Rumlara yönelik uygulanan metotların, zamanında ttihat ve Terakki yönetimi tarafından Ermenilere karı uygulananlarla aynı olduunu yazarak, Türklerin Ermenileri katlettii yönündeki yapılmı olan algı operasyonunu Rumlar için de yapmaya çalımıtı (The Times, July 29, 1921: 9). 1 The Times, yukarıdaki haberde yaptıına benzer bir algı operasyonunu Pontus Rumlarının Zor Durumu balıı ile yayımladıı bir haberinde de yapmıtı. The Citizen gazetesinin de yayımladıı haberin kaynaı Fener Rum Patrikhanesi ydi. Haberde, Türk çetelerin Rum köylerine saldırdıı, çou köyün yakıldıı, buralarda yaayanların öldürüldüü veya ırzına geçildii, Rumların kurduu zararsız Pontus Kulüpleri nin kapatılarak üyelerinin cezalandırıldıı, Ankara hükümeti tarafından alınan bu tür baskıcı önlemlerin suçsuz insanların acı çekmesine neden olduu iddialarına yer verilmiti (The Times, October 18, 1 Rumlara yönelik yapıldıı iddia edilen katliam olaylarında kullanılan metodun Ermenilere uygulananla aynı olduu iddiası, NYT ve MG de yayımlanan haberlerde de yayımlanmıtı. NYT, May 17, 1922: 15; MG, August 5, 1922: 10. Chronicle ise Kemalistlerin politikası Abdülhamit ve Genç Türklerin izledii ile aynıdır. Niyetleri 1915 te ertelenen i olan Hristiyanların köklerinin sökülmesidir ifadeleriyle benzer yaklaımı sergilemiti. Chronicle, June 24, 1922: 38.

7 1921: 9; The Citizen, October 18, 1921: 4). Merkez Ordusu tarafından Merzifon daki Amerikan Koleji ne yapılan baskın hakkında da haber yapan The Times, tarafsız ahitlerin ifadelerine dayandırdıını belirttii haberinde, kolejde çalıan bazı Rum öretmenlerin Pontus hareketiyle balantısı olduu gerekçesiyle tutuklandıı nı belirterek Ankara hükümetinin bu ekilde yaptıı tutuklamaların usulsüz olduu nu ileri sürmü ve Merzifon daki Türk güçlerinin burada yaayan iki bin Hristiyan ın 1200 ünü öldürdüü ve mallarının yamalandıı nı iddia etmiti (The Times, October 26, 1921: 11). MG de Merzifon daki olayların ngiltere de halk tarafından seçilen temsilciler meclisi olan Avam Kamarası nda gündeme geldiini ve benzer iddiaların burada da dillendirildiini aktarmıtı (MG, November 19, 1921: 7). Karadeniz bölgesinde yaandıı iddia edilen olayların, Amerika daki yankılarına bir örnek olması açısından, NYT nin 6 Kasım 1921 tarihinde yaptıı haber önemlidir. NYT, Alexander Kehaya isimli bir Rum i adamının, Pontus taki Rumların Türkler tarafından katledildii haberleri sonrası, New York ta yaayan Rumların tepkilerinin arttıına ilikin açıklamalarına aracılık etmitir. Kehaya açıklamasında, Atina dan aldıını söyledii bir mektupta geçen, Samsun, Bafra ve dier Pontus ehirlerinde yaayan bazı Rumların, Pontus cumhuriyeti davasının elebaları oldukları gerekçesiyle infaz edildiklerine yönelik duyumları aktarmıtı. Haberde, Kehaya nın New York taki Rum milletvekilleri ve senatörlerin bu gelimelerle ilgili konuma yapmaları için davet edilmesini ve kitlesel bir miting yaparak dünyanın medenî milletlerine bu zulmün bitmesi için çarıda bulunmayı amaçladıklarını da sözlerine eklemiti (NYT, November 6, 1921: 121). Kehaya nın çarısı sonrası düzenlenen toplantıyı da haber yapan NYT, bu toplantıya 700 Rum un katıldıını ve bunların Pontus taki Rumların Mustafa Kemal emrindeki Türkler tarafından katledilmesini protesto etme kararı aldıklarını, toplantıdaki konumacılardan biri olan Dr. Blanche Norton un Rumların gördüü ikencelere tanık olmu biri olarak hıçkırıklara boulduu nu yazmıtı (NYT, November 21, 1921: 5). NYT nin Rumlarla ilgili sayfalarını açtıı iddialar, 1921 Aralık ında Türkler Hıristiyanlara Yine Eziyet Ediyorlar balıklı haberle devam ettirilmitir. 21 Kasım 1921 tarihinde stanbul da ikamet eden bir ngiliz den alınan ve Müslüman olmayan azınlıkların imtiyazlarının Ankara daki meclis tarafından yürürlükten kaldırdıı ve mültecilere zalimce muamelelerde bulunulduu gibi suçlamaların aktarıldıı mesajın devamında daha detaylı bazı bilgiler verilmiti. Bu bilgiler Sivas tan stanbul a gelen üç Amerikan yardım çalıanından edinilen beyanata dayandırılmıtı. Buna göre; Sivas ta 2200 Ermeni yetim çocuk ve altı binin üzerinde muhtaç insan olduu, son birkaç hafta boyunca 15 binin üzerinde Rum erkek, kadın ve çocuun çok kötü artlarda sürgün edildikleri ve sürgünlerin bu çalıanların oradan ayrıldıkları zamana kadar devam ettii belirtilmiti. Sivas tan Samsun a uzanan yolda, ölmek üzere ve acınacak halde olan dört bin Rum kadın ve çocuktan oluan sürgün konvoyuyla karılaıldıı nın ileri sürüldüü haberde, Türk otoritelerinin Amerikalıların bu insanlara yardım etmesini ve hatta onlara yaklamalarını dahi önlemek için geni önlemler aldıkları iddiaları da aktarılmıtı. Samsun civarındaki Rum köylerinin çounun tahrip edildii, insanların kötü durumda oldukları, Samsun daki Amerikan tütün irketinin iine devam edememesine balı olarak yoksulluun yaygınlatıı da bahsedilen çalıanlarından edinilen malumatın detayları arasında sayılmıtı (NYT, December 2, 1921: 13). Propaganda yayımlarında hızını alamayan NYT, konu hakkında Yeni Türk Katliamları balııyla özellikle Merzifon da Rumlarla birlikte din adamlarının çounun da katledildii ni yazarak yayın çizgisini devam ettirmiti (NYT, December 7, 1921: 16). Mustafa Kemal Paa ya balı güçlerin Pontus Rumlarına zulümlerde bulunduu konusunda Birlemi Milletler Konseyi nin ve Sevr Anlaması yla uyumlu bazı önlemlerin alınması ve Anadolu daki azınlıklara tanınan hakların kuvvetlendirmesi noktasında Avrupa hükümetlerinin dikkatlerinin çekilmesi için gerekli ikna faaliyetlerinde bulunulmasına ilikin, Utah Eyaleti senatörü William Henry King tarafından dile getirilen öneri de New York Tribune gazetesi ile birlikte NYT nin sayfalarında yer alan haberlerden biriydi (New York Tribune, December 15, 1921: 2; NYT, December 15, 1921: 21). NYT, 1922 senesinde de Rumlarla ilgili iddiaları sayfalarına taımaya devam etmiti. Fener Rum patrii Meletios Metaxakis imzalı bir telgrafa dayandırılan ilk haberde, Türklerin yaktıı 24 Rum köyünden kadın ve çocukların yanmı bedenlerinin kokusunun yayıldıı iddiası aktarılırken (NYT, March 30, 1922: 1; The Evening Star, March 30, 1922: 24), 300 Rum un katledildiinin balık yapıldıı ve Yunan elçiliinden alınan bir telgrafa dayandırılan haberde de bölgeden yeni katliam bilgilerinin rapor edildii belirtilmiti (NYT, September 1, 1922: 3). IT de yayımlanan bir haberde Ankara hükümetinin Londra da bulunan temsilcisi Dr. Read Bey in yaptıı açıklamalar öne çıkarılmıtı. Haberde, Read Bey in hükümetinin iddialarını savunduu, bununla birlikte katliamlar yapıldıını da inkâr etmeyerek bunun sebebinin dinî deil tamamen siyasî olduu eklindeki açıklamalarına siyasî dahi olsa katliamların medenî milletlerin vicdanlarında telafi edilemez bir

8 rezillik olduu deerlendirmesi yapılmıtı (Irish Times, May 26, 1922: 4). MG de yapılan haberde de Rum Göçmen Cemiyeti adına Dr. N. Damianides tarafından gönderilen telgraf yayımlanmıtı. Telgrafta, Karadeniz sahillerindeki Hristiyanların yok edilmesiyle ilgili sürekli olarak haber yapan gazetelere teekkür edilmi ve iddia edilen Türk katliamlarını protesto etmek için zmir de bir miting yapıldıı bilgisi yer almıtı (MG, May 27, 1922: 9). MG ve NYT de yayımlanan baka bir haberde, Fener Rum patriinin Londra daki resmî temsilcisi John Stavridi nin, Maçka, Cevizlik, Akçaabat ve Pazar gibi Trabzon civarındaki yerlerde yaayan Rumlara yönelik kıyımlar yapıldıı yönündeki iddiaları aktarılmıtı (MG, May 31, 1922: 10; NYT, May 31, 1922: 35). NYT tarafından Türkler Rum u Daha Katletti balıı ile yayımlanan haberde, katliam iddiaları gündemde tutulmaya devam edilmiti. Yunan elçiliinden elde edilen bir raporun aktarıldıı haberde, Türklere öldürme, sürgün, tecavüz ve yama ithamları yüklenmiti (NYT, June 14, 1922: 4). Aynı gazete Rum resmî kayıtlarına dayandırdıını ifade ettii bir baka haberde, en az bin kadar Rum un yakılarak öldürüldüü, yüz bin civarında Ermeni ve Rum un evsiz kaldıı ve yiyecek depolarının yıkılmasından dolayı insanların açlıkla karı karıya oldukları iddiasını okurlarına aktarmıtı (NYT, September 16, 1922: 1). MG de aynı ekilde sayfalarını Karadeniz bölgesinden sürgün edilen Rumların yiyecek ve giyecek sıkıntısı içinde ölmek için yalvardıkları eklinde acındırıcı bir yayıma açmıtı (MG, June 17, 1922: 7). Türklere yönelik katliam ithamının dillendirildii bir yayım da Chronicle da çıkmıtı. Yayımda, Türklerin özellikle Rumlara yönelik bir yok etme stratejisi takip ettii ileri sürülerek, bunun engellenmemesi durumunda Anadolu daki Hristiyanların soyunun tükenecei iddiasında bulunulmutu (Chronicle, June 24, 1922: 38). Karadeniz bölgesinde yaayan Rumlara yönelik Türkler tarafından uygulandıı iddia edilen katliam ve sürgün ithamlarına ilikin yapılan propaganda yayımları arasında, bu uygulamaların belli bir plan ve program çerçevesinde yürütüldüü yönünde haber ve deerlendirmeler de yabancı gazetelerde sıkça dillendirilmitir. Pontus Meselesi çerçevesinde, özellikle son senelerde çeitli ortamlarda gündeme getirilmeye çalıılan Pontus soykırımı iddialarına da kaynaklık eden bu tür yayımlar arasında deerlendirilecek yayımlardan ilki, Amerikan The Evening Star gazetesinde çıkmıtı. Merkezi stanbul da bulunan Pontus Rumları Komitesi nin genel sekreteri olan Thoidis ten alınan bir mektuba dayandırılarak yapılan habere Planlı Yok Etme Programı Çerçevesinde Türklerin Rumlara Uyguladıı nsanlık Dıı Muameleler balıı uygun görülmütü. Söz konusu mektupta; Pontus bölgesinden alınan son haberlerin bölgedeki Rumların çaresizliini ortaya koyduu, mütarekeden beri Anadolu nun iç kısımları ile Pontus kıyılarında suikast, hırsızlık, iddet ve mallara keyfi el koyma gibi daha önce hiç duyulmamı insanlık dıı muamelelerin günlük sıradan olaylar halini aldıı, Rum nüfusun büyük bir kısmının Türkler tarafından katledildii, Samsun civarındaki bazı köylerin yamalanıp yakıldıı, Türklerin bir sürgün programı hazırlıında olduu ve bundan dolayı Samsun dan 15 bin, Giresun dan altı bin ve Ordu, Ünye, Fatsa gibi bölgelerden 14 bin kiinin tehlike altında olduu mealindeki iddialar sıralandıktan sonra, insanlık ve adalet adına son bir çarıda bulunuyor ve Amerikalıların insanî duygularına seslenerek Amerikan hükümetinden yirminci asırdaki bu utanç verici olaylara son verecek acil önlemler almasını istiyoruz mesajına yer verilmiti (The Evening Star, August 13, 1921: 3). Karadeniz bölgesindeki olayların sorumluluunu Türk otoritelerin üzerine yıkma çabasının sergilendii ve bunun bir plan dairesinde gerçekletirildii yönünde yapılan yayımlardan biri de aralarında NYT, MG ve Irish Times gibi etkin gazetelerin de yer aldıı çok sayıda gazetenin sayfalarını igal etmiti. Anadolu daki Türk kenceleri; Hristiyanlar Yok Ediliyor ve Türk Zulmü ngiltere yi Harekete Geçiriyor gibi balıkların uygun görüldüü bu ortak yayımda, Mr. Chamberlain in Avam Kamarası nda kendisine yöneltilen Türklerin Anadolu daki on bin Rum u katlettikleri, dul kadın ve kızları haremlerine aldıkları ve çocukların açlıktan öldüü duyumları karısında Kemalistlere karı herhangi bir uyarının yapılıp yapılmadıı na dair soruya karılık olarak verdii cevap aktarılmıtı. Chamberlain cevabında bu bilgilerin teyit edildiini ifade ederek, bu konuda Türklerin defalarca uyarıldıını ancak bunun bugüne kadar ie yaramadıı nı belirtmiti. Chamberlain ayrıca, stanbul daki ngiliz Yüksek Komiserlii nden kendisine ulaan ve Amerikan Yakın Dou Yardım Kuruluu görevlilerinden Dr. Mark Ward ile yapılan bir röportaja binaen gönderilen telgrafta yer alan bazı bilgileri de paylamıtı. Röportajda geçen iddialar arasında en dikkat çekeni, Türklerin azınlıklardan kurtulmak için bir plan üzerinde çalıtıkları suçlamasıydı (MG, May 16, 1922: 9; Irish Times, May 16, 1922: 5; NYT, May 16, 1922: 3; Advocate, May 17, 1922: 1; Kalgoorlie Miner, May 17, 1922: 5; The Register, May, : 7; The Sydney Morning Herald, May 17, 1922: 11; Chronicle, May 20, 1922: 33. The West Australian, June 5, 1922: 7). Ankara hükümeti tarafından Karadeniz bölgesinde bir sene içinde kırk bin Rum un gaddarca öldürüldüü, Rum köylerinin Türk askerler tarafından yakıldıı, Ankara hükümetinin Mayıs 1921 de Bafra, Giresun, Samsun, Ünye, Fatsa, Ordu Çaramba ve komu

9 bölgelerdeki kazalara balı köylerde önemli isimleri tutuklattıı, Türk yetkililerinin Rumları saklayan Müslümanların ölümle cezalandırılacaı bildirisi yayımladıı ve Bafra kaymakamı ve dier Türk memurları tarafından Türkleri kıkırtmak amacıyla Türklerin zmir de Rumlar tarafından katledildiine dair asılsız raporlar yayımlandıı gibi iddialarının yer aldıı baka bir haber de, ileri sürülen bu iddiaların resmî görevliler tarafından bir plan çerçevesinde yapıldıını gösterme çabasının baka bir ürünüydü (MG, June 1, 1922: 5; The Aberdeen Daily Journal, June 1, 1922: 5). Aynı ekilde, Irish Times, MG ve Evening Telegraph gazeteleri de Amerikan Yakın Dou Yardım Kuruluu nun Harput ubesi müdürü olan Dr. Mark Ward ın bir mektubuna atıfta bulunarak, Pontus bölgesinde Hristiyanların sistematik olarak yok edildii iddiasını aktarmıtı (Evening Telegraph, June 2, 1922: 7; MG, June 3, 1922: 9; Irish Times, June 3, 1922: 7). Türklerin Rumlara yönelik planlı bir katliam politikası takip ettiine dair The Times da da haberler çıkmıtı. Karadeniz bölgesinde yaayan Rumların asırlardan beri Osmanlı zulmüne uradıı nı iddia eden The Times, Rumların yardıma ihtiyacı olduunu fakat bu yardımın yapılamadıı nı ileri sürerek Kemalistlerin Anadolu nun dier bölgelerinde olduu gibi Pontus bölgesinde de uygulamaya koyduu bu zulüm politikası sonucu yaanan trajediye basının yeterince eilmedii ne dikkat çekmek istemiti (The Times, March 27, 1922: 8). Gazete, yayımladıı baka bir haberinde de, Ankara hükümetinin Rumları toplu olarak sınır dıı etmek suretiyle bunların madur edilmesi planları yaptıını yazmıtı (The Times, August 26, 1922: 7). ABD de haftalık olarak çıkan ve aırlıkla olarak siyasî konular üzerine yazıların yayımlandıı The Literary Digest dergisi de Karadeniz bölgesinde yaananlar hakkında Anadolu'da Rum nüfus sistematik olarak imha edilmektedir yargısında bulunmutu (The Literary Digest, February 25, 1922: 32). Pontus Olaylarına Karı Alınan Tedbirlere Yabancı Gazetelerin Bakıı Yabancı gazeteler, Karadeniz bölgesinde yaanan Pontus olaylarının önünü almak ve çıkan isyanı bastırmak için Ankara hükümeti tarafından alınan tedbirleri, okurlarına bölgedeki Rum ve Ermeni nüfusa yönelik farklı bir sindirme ve yok etme stratejisi olarak yansıtmılardır. Pontus Meselesi hususunda yapılan dier haber ve deerlendirmelerde olduu gibi, olanı deil yalanı yansıtma gayretinde olan yabancı gazeteler, Karadeniz bölgesindeki olaanüstü durum karısında inisiyatif alarak, olayların daha vahim bir hal almasına engel olmak niyetinde olan otoriteler hakkında karalama yayımları yapmaktan çekinmemilerdir. Çou zaman niyet okuma yoluyla, herhangi bir somut kaynak veya bilgi vermeden hazırlanan bu tür yayımlar, birer propaganda ürünü olarak kayıtlara geçmitir. Türk otoriteler tarafından Karadeniz bölgesindeki olayları sonlandırmak adına alınan tedbirlerin amacını asıl mecrasından çıkararak gerçekleri çarpıtan bir yayım NYT de çıkmıtı. Trabzon Vilayeti ne balı olan Samsun da yaayan tüm Rumların bir hafta içinde ehri terk etmeleri için emir alındıı nı iddia eden gazete, Rum irketlerin varlıklarına Türkler tarafından devlet adına el konulmaya çalııldıını ve Rumlara ait dükkânların yerel otoriteler tarafından kapatıldıı nı yazmıtır (NYT, November 15, 1920: 16). 2 MG de Anadolu daki Kemalist Zulümler balıı ile çıkan bir baka yayımda ise Londra da bulunan Fener Rum patriinin stanbul dan aldıı Kemalistlerin Anadolu daki zulümler ve bunlara maruz kalan Hristiyanların korunması konulu bir telgraf yayımlanmıtı. Telgrafta; Giresun un Hristiyan erkek nüfusunun neredeyse tamamının sınır dıı edilmesi için hazırlık yapıldıı, öncesinde bunların hapse yollandıı, bunlardan onunun hapiste boularak öldürüldüü, kadın ve çocukların kıtlıktan kırıldıı iddialarının yanı sıra Karadeniz deki Hristiyanların felaketini önlemek için önlemler alınması talebi yer almaktaydı (MG, March 16, 1921: 9). Karadeniz bölgesindeki Rumların Anadolu nun iç bölgelerine sevk edilmesi tedbirini haberletiren The Times gazetesi, bölgede yaları arasında olan nerdeyse tüm Rum erkeklerinin askerlik hizmetine çarıldıını ya da iç kısımlara gönderildiini, gönderilenlerin de büyük bir bölümünün bu sırada öldüünü, Samsun ve Bafra bölgelerinde askerlikten kaçan çou Rum ve Çerkez in yakalanarak asıldıının raporlandıını yazmıtı (The Times, February 25, 1922: 11). Rumların sevkiyatı konusuna yaklaık üç ay sonra Anadolu daki Azınlıklar ana balıı ile yeniden deinen The Times, konuya sayfalarında bu defa daha geni yer açmıtı. Dı leri Harekete Geçiyor alt balıı ile konu hakkında ngiliz hükümetinin aldıı pozisyonu öne çıkaran gazete, bu balamda stanbul daki ngiliz Yüksek Komiserlii nden edinilen raporun detaylarını paylaarak ngiliz hükümetinin tavrını öne çıkarmıtı. Türklerin azınlıkları gönderme planları üzerinde çalıtıkları bilgisinin yer aldıı raporda, bu sürecin nasıl iletildiine dair bilgiler vardı. Buna göre; Samsun ve Trabzon arasında kalan bölgedeki Rumların Amasya da toplandıı, toplanan bu zavallı insanların Tokat ve Sivas üzerinden Anadolu nun dou bölgelerine gönderildii belirtilmiti. Çok sayıda 2 NYT, Rumlara ait irketlere yönelik yaptırımlardan bölgedeki Amerikan irketlerinin de nasibini aldıını sevk edilenler arasında bir Amerikan sigara firmasının yüz kadar içisinin de yer aldıı eklinde bir haber yaparak duyurmutu. NYT, July 14, 1921: 2.

10 göçmenin yollarda sıkıntılar içinde öldüü ne yer verilen raporun devamında, Türklerin sürgünler için kı mevsimini seçtii, Amerikan Yakın Dou Yardım Kuruluu nun aileleri yollarda ölen çocukları korumasına izin verilmedii, çocukların sürgün edilenlerle birlikte gönderildii iddialarına deinilmiti. Aynı ekilde, Amerikan Yakın Dou Yardım Kuruluu üyesi Dr. Mark Ward dan edinilen raporlara da yer verilerek, bu raporlarda iki bin kiinin yollarda öldüü ve sürgün edilenlerin 3/2 sinin kadın ve çocuklardan olutuu bilgisinin yer aldıı belirtilmiti. Raporu okuyan Mr. Chamberlain in Türklerin yedi seneden beri devamlı olarak yaptıı ikence uygulamaları sebebiyle uyarıldıını ancak bu uyarıların pek etkisi olmadıını belirttii bilgisine yer veren The Times, haberinde Lord Curzon un tepkisini de aktarmıtı. Haberde, Lord Curzon un, raporun Hristiyan azınlıkların sistematik bir ekilde imha edilme politikasını ve Ankara hükümetinin zalimliini gösterdii ni ve Fransız, talyan ve Amerikan hükümetlerine Trabzon ve Karadeniz bölgesinin dier ehirlerinde aratırmalarda bulunmak üzere seçilmi kiilerin gönderilmesi teklifinde bulunacaı nı ifade ettii bilgisini paylamıtı (The Times, May, : 10; The Daily News, July 8, 1922: 11; Irish Times, May 16, 1922: 4). Irish Times konu hakkında ilave olarak, Ankara hükümetine balı yüksek dereceli bir memurdan edindiini iddia ettii bilgiyi aktarmıtı. ddiaya göre bu memur müttefiklerin Türklerle barı yaptıklarında, korunacak hiçbir azınlıın kalmayacaını söylemiti (Irish Times, May 16, 1922: 4). The Times gazetesinin stanbul daki ngiliz Yüksek Komiserlii ne ait olan raporunu temel alarak yaptıı haberin ardından bir baka ngiliz gazetesi MG, üç hafta sonra benzer iddiaların yer aldıı bir haber yaparak konuyu yeniden gündeme taımıtı. Haberde; Kemalistlerin Rumlara karı bir seferberlik balattıı, bu seferberliin Pontus bölgesinden Bitlis ve Van taraflarındaki dalara doru sevk edilen Rumların sistematik olarak yok edilmesine sebep olduu, insanların yolculuk sırasında açlık ve hastalıktan öldükleri propagandası yapılmıtı. Aynı haberde, yine Dr. Mark Ward ın raporuna atıfta bulunularak kıkırtıcı iddialar yinelenmiti (MG, June 6, 1922: 12). Dr. Ward ın iddialarına dayandırılarak yapılan bir baka yayım da NYT sayfalarını igal etmiti. Yayımda; Trabzon bölgesinden gönderilenlerin yaklaık ¾ ünün kadın, çocuk ve Rum ekıyalarına yardım ettii iddia edilen yalılardan olutuu, sevke tabi tutulan otuz bin Rum dan yalnızca sekiz bininin ulaılacak yere vardıının tahmin edildii, Türklerin güzel kadınları haremlerine aldıı iddiaları aktarılmıtı (NYT, June 7, 1922: 3). NYT bir hafta sonra yaptıı bir baka haberde yine bu konuya dair iddialara aracılık etmiti. Fener Rum patrii Meletios Metaxakis den alınan bir telgrafa isnat edilen haberde; 1300 kadın ve çocuun Türkler tarafından Samsun dan iç kısımlara gönderildii ve Kavak yakınlarında katledildii iddiası paylaılmıtı (NYT, June 15, 1922: 40; NYT, June 16, 1922: 36). Rumların Anadolu nun dier bölgelerine sevk edilmesine yönelik alınan tedbirler Avam Kamarası nda da gündeme gelmiti. MG, Earl Winterton isimli meclis üyesinin konu hakkındaki konumasını sütunlarına taımıtı. Buna göre Winterton, Rumların sevk ilemlerinin geni bir ölçekte ve barbarca gerçekletirildii, bunun üzerine Osmanlı ve Ankara hükümetlerine yönelik çok sayıda protesto çekildii, fakat buna ramen sevk ilemlerinin ubat sonu itibariyle devam ettii ifadelerini kullanmıtı (MG, May 5, 1922: 5). Pontus isyanlarında parmaı olanların yargılanmaları için tekil edilen stiklâl Mahkemeleri nin verdii cezalar da yabancı gazeteler tarafından mercek altına alınmıtı. MG nin Daha Fazla Kemalist Zulüm, The Times ın da Türk Kıyımı balııyla gördüü ve yarı resmî bir kaynaa dayandırdıkları haberlerinde; Ankara hükümetinin sekiz doktor, on avukat, sekiz kimyacı ve bazı tüccar ve bankacıların da aralarında olduu seksen kiiden oluan Samsun ve Bafra ileri gelenlerini ölüme mahkûm ederek infaz ettii, Samsun ve Bafra da geri kalan erkek nüfusu aır ilerde çalıtırıldıı ve bunların tüm mal varlıklarına el konulduu iddialarını okurlarına aktarmılardı (MG, October 5, 1921: 9; The Times, October 6, 1921: 6). 3 MG, ilerleyen tarihlerde güvenilir yabancı bir kaynaa isnat ettiini belirttii bir haberinde, Bafra ve Samsun civarında en iyi tütün alanlarının bulunduu Rum köylerinden 420 sinin tamamen tahrip edildii, buralardaki erkeklerin katledildii, kadınların iç bölgelere yollandıı iddiasını okurlarına duyurmutu (MG, November 19, 1921: 7). Aynı gazete, Reuters haber ajansından aktardıı baka bir haberde Sözde baımsız Kemalist mahkemesi 186 Hristiyan için ölüm kararı verdi. Bunlar arasında Merzifon Amerikan kolejinden bir profesör ve bir Rum Protestan vaizi de vardı mealindeki ifadeleri kullanmıtı (MG, November 21, 1921: 9). The Times da konu hakkında Anadolu da damlar balııyla, aralarında çok sayıda banker, tüccar ve tanınmı kiilerin bulunduu altmıtan fazla kiinin Amasya daki stiklâl Mahkemeleri tarafından asıldıı, Amasya metropolitinin de aralarında bulunduu on altı kii için idam hükmü verildii, on bir kiinin Erzurum a gönderildii, üç 3 Benzer ifadeler The Literary Digest dergisinde de dillendirilmiti. The Slaughters in Asia Minor (1922), The Literary Digest, S. LXXII, s. 32.

11 kiinin ise yargılanmayı beklerken hapiste öldüü bilgilerini paylamıtı (The Times, October 18, 1921: 9; The Citizen, October 18, 1921: 4). NYT ise konuya dair yaptıı deerlendirmede, Çok sayıda suçsuz insanın idam edildii oldukça açık görülüyor ifadesini kullanarak, Amasya da kurulan mahkemenin Rumlara kendilerini savunma imkânı vermeden idam kararı verdii ve bu kararların geciktirilmeden uygulandıı iddiasını dillendirmiti (NYT, December 2, 1921: 13). stiklâl Mahkemeleri nin verdii kararları Ankara hükümetinin bir entrikası olarak yansıtan The Times, Ankara yı zalimliklerin sorumlusu olarak tanımlarken (The Times, October 22, 1921: 7), mahkemelerin verdii idam kararlarını yasal cinayetler eklinde deerlendiren Outlook, ABD nin Türkiye ye karı sava ilan edememesi ve bu sebeple Sevr Anlaması nda imzasının olmamasını bu balamda talihsizlik olarak yorumlamıtı (Outlook, March 1, 1922: 329). darî sorumluluu olan yapılar konumundaki hükümetler, ülke sınırları içinde yaanan her türlü tehdide karı gerekli tedbirleri almakla görevlilerdir. Bu konuda gösterilecek bir zafiyet, ilerleyen dönemlerde telafisi mümkün olamayacak daha büyük sorunların domasına yol açabilecei gibi devlete duyulan güvenin de törpülenmesine sebebiyet verecek bir potansiyel barındırır. Mondros Mütarekesi ni takip eden dönemde, Anadolu da büyük yara almı olan Osmanlı devlet otoritesinin dourduu zaafların bir sonucu olarak beliren kargaa ortamının sonlandırılması çok elzem bir vaziyet arz etmekteydi. Önemli ölçüde dı destekten beslenen ayrılıkçı çevrelerin faili olduu aktif isyan olayları karısında, balarda yerel ölçekli tekilatlar kurulmak suretiyle bu kargaa ortamında bir pozisyon alınmaya çalıılmısa da bunun uzun süre sürdürülebilir olmadıı ortada olduu için parçadan bütüne doru yeniden bir tekilatlanma sürecine girilmi ve Anadolu da çok daha geni temsil gücüne sahip bir hareket organize edilmiti. Millî Mücadele hareketi olarak gelien bu yeni tekilatlanmanın önünde ciddi handikaplar bulunmaktaydı. Batı Anadolu da yaanan Yunan igallerine karı acil ve etkili direniin art olduu bir dönemde, Anadolu nun muhtelif bölgelerinde ortaya çıkan isyanlarla da mücadele etmek zorunda kalan Millî Mücadele hareketi, kendisine ayak baı olan bu parazitlerden kurtulmak ve isyan bölgelerinde kalıcı bir güven ortamı oluturmak amacıyla birtakım tedbirlere bavurmutur. Karadeniz bölgesinde baımsız bir Pontus devleti kurma hevesinde olan ayrılıkçı Rumların kurdukları donanımlı çeteler, bölgede yaayan Müslüman nüfus için büyük bir tehlike arz ettikleri gibi, Yunan orduları tarafından Batı dan sıkıtırılan Türk orduları için de her an yeni bir cephenin olumasına yol açabilecek bir tehdit durumundaydılar. Türk ordularını iki ate arasında bırakabilecek bu tehlikenin bertaraf edilmesi, Anadolu nun kaderini belirleyebilecek öneme sahipti. Karadeniz bölgesinde yaayan Rumlara yönelik tedbirler ite böyle bir ortamda yürürlüe konulmutu. Çalımanın üçüncü bölümünde teferruatıyla ortaya konulan bu tedbirler arasında; kurulan Merkez Ordusu marifetiyle, bölgede yaayan yaları arasındaki Rum erkek nüfusun Anadolu nun iç bölgelerine nakledilmeleri, eli silah tutabilecek Rumların silahaltına çarılması, elinde silah bulunduranların silahlarını teslim etmeleri ve Pontusçu çetelerin faaliyetlerinde yer alan ya da onlara destek verenlerin yargılanması için stiklâl Mahkemeleri nin kurulması gibi balıklar yer almıtı. Alınan önlemlerin uygulanması sırasında bazı olumsuz olaylar yaanmısa da bunlar daha çok bireysel ölçekli kalmı ve sorumlarının cezalandırılması yoluna gidilmiti. Karadeniz bölgesinde kangren halini almı olan sorunlar yumaını çözmeye yönelik Ankara hükümeti tarafından alınan tedbirler, her zaman olduu gibi yabancı gazeteler tarafından yine çarpıtılarak deerlendirilmitir. Yabancı gazetelerin, çou zaman tek taraflı kaynaklardan beslenerek yaptıı yayımlarda, sürekli olarak alınan tedbirlerin Hristiyan unsurları yok etme amacı taıdıı ilenmitir. Konu hakkında yapılan haber ve deerlendirmeler kapsamında kurulan cümlelerin aralarına serpitirilen aır hakaret ve ithamlar, yayımların bütününe hâkim olan nefret dili ile birletirilerek gazete okurlarının dikkatine sunulmutur. Yayımlandıkları ülkelerin etkili yayın organları olan bu gazetelerde, konu hakkında yapılan haberlere atılan Anadolu daki Kemalist Zulümler, Daha Fazla Kemalist Zulüm, Anadolu da damlar türü balıkların, daha haberin içeriini okumadan okuyucuyu belli bir fikre sevk edici bir yapıda olduu dikkat çekmektedir. Pontus Meselesi Hakkında Osman Aa Üzerinden Yapılan Yayımlar Yabancı basın organları Pontus olaylarını aktarırken olaylarda öne çıkan ahıslar hakkında da oldukça aır ifadeler kullanarak deerlendirmeler yapmılardır. Pontus isyanlarının bastırılması noktasında öne çıkan ahıslardan biri olan Osman Aa 4 bu ahıslardan en fazla gündeme getirileni olmutur. 4 Giresun doumlu olan Osman Aa, 1912 de gönüllü olarak katıldıı Balkan Savaı nda bir çatıma sırasında diz kapaından yaralandıı için Topal lakabıyla anılmıtır. Birinci Dünya Savaı na kadar ticaretle uraan Osman Aa, savaın balaması üzerine Dou Karadeniz bölgesinde Ruslarla i birlii yapan Rum ve Ermeni çetelerine karı mücadeleye giriti. Kurduu milis güçleriyle Giresun ve yöresinde söz sahibi olan Osman Aa, Batum cephesinde Ruslara karı savatı. Giresun Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti nin de bakanlıını yapan Osman Aa, Pontus Devleti kurmak için faaliyetlerde bulunanlarla silahlı mücadeleye giriti. Rum çetelerin Türk

12 Amerika nın önde gelen gazetelerinden NYT, kendisinden azılı katil ( NYT, July 10, 1921: 4) olarak bahsederken bir baka tanınmı gazete olan ngiliz The Times onu haydut ( The Times, October 26, 1921: 11) olarak nitelemitir. Bir dier ngiliz gazetesi MG ise Osman Aa yı önceleri stanbul da kayıkçı olan Osman aa imdilerde Kemalist orduda albay olarak görev yapıyor ifadesiyle tanımlamıtı (MG, November 19, 1921: 7). Hayatı sürekli mücadele içinde geçen Osman Aa, özellikle Pontus olayları sırasındaki icraatlarından dolayı yabancı basın organlarında sık sık gündeme getirilmitir. Öyle ki, ölümü üzerine yapılan haberlerde dahi Pontus olaylarına göndermeler yapıldıı dikkat çekmektedir. Osman Aa öne çıkarılarak yapılan yayımlar arasında deinilecek yazılardan ilki Amerika nın yerel ölçekli The Ogden Standard-Examiner ve The Evening Herald gazetelerinde çıkmıtır. Giresun valisi olarak tanıtılan Osman Aa nın Anadolu nun kuzey sahillerinde en çok korkulan kii olduu, bölgedeki Rum, Ermeni ve Yahudilere baskı yaptıı ve Ankara hükümetinden aldıı emirleri merhametsiz ve korkunç usullerle yerine getirdii yazılmıtı. Yine, senelerden beri Giresun un patronu olarak takdim edilen Osman Aa hakkında onun Giresun daki tüm memurları görevinden aldıı, saldıı korkudan ötürü bölge insanının ondan korktuu ve bu nedenle emirlerine itaat etmek zorunda kaldıkları, yasal hakkı olmamasına ramen bu insanların mallarına el koyup insanları hapse gönderdii iddialarında bulunulmutu. Yazının devamında, hitap edilen okur kesiminde daha fazla tesir bırakması amacıyla olsa gerek, bazı ilgi çekici ifadeler de kullanılmıtı. Osman Aa nın aynı zamanda kadın modasına da müdahale ettii, bu noktada bir ferman yayınlayarak Müslüman kadınların ayakkabı topuk boyundan etek boyuna kadar çeitli düzenlemeler getirdii ve bunu tüm ayakkabıcı ve terzilere bildirerek buna uyulmaması durumunda tutuklanacakları uyarısında bulunduu iddialarına ek olarak ahlaksızlıkla suçlanan kadınların balarının tıra edilmesi emrini verdii, bu nedenle çou kadının ehri terk ettii yazılmıtı. Haberin son kısmında ise Pontus Rumlarının Türk zorbalıklarından yakında kurtulacakları ümidinin hâkim olduu, katliam ve sürgünlerden sorumlu Türk memurların cezalandırılmadıı sürece, Pontus taki Hristiyanlar için barı ve güvenliin salanamayacaı ifadelerine yer verilmiti (The Ogden Standard-Examiner, September 7, 1920: 8; The Evening Herald, September 9, 1920: 2). Osman Aa ya yönelik yukarıdaki yazı dorultusunda yayımlanan yazılardan biri de küçük ölçekli gazetelerde çıkmıtır. Osman Aa nın, bir Ermeni ehri olarak tanıtılan Giresun da yaayan Hristiyanlara zulmettii, erkekleri hapse attırdıı, Hristiyanların özgürlüklerini kazanabilmek için 300 bin pound fidye ödedii yazılmıtı (The Argus, September 8, 1920: 9; Examiner, September 8, 1920: 5; The Sydney Morning Herald, September 8, 1920: 11; Cairns Post, September 9, 1920: 8; Western Star and Roma Advertiser, September 11, 1920: 4). Osman Aa nın emriyle Pontus bölgesindeki Hristiyan nüfusun yok edildii (Derby Daily Telegraph, September 10, 1921: 5; Nottingham Evening Post, September 10, 1921: 1), Zara bölgesinde 18 köyün yakıldıı, Karahisar-ı arkî de genel bir katliam düzenlendii, Osman Aa nın arkadalarının bir evde 44 kiiyi boazlayıp 42 köyü atee verdii, Ladik te on ailenin boazlandıı (The Lancashire Daily Post, September 10, 1921: 3; MG, September 12, 1921: 9; Irish Times, September 12, 1921: 3; The Aberdeen Daily Journal, September 12, 1921: 3; The Yorkshire Post, September 12, 1921: 7), Giresun a balı yirmi Rum köyünün imha edildii (MG, March 30, 1922: 7) ve Samsun da hapse atılan Bafra ileri gelenlerinin Osman Aa tarafından katledildii (MG, June 1, 1922: 5) gibi ithamlar da yine Osman Aa nın icraatları üzerinden Pontus olayları balamında yabancı gazetelerde yer alan propaganda amaçlı iddialar arasındadır. NYT, Peyam-ı Sabah gazetesinden Ali Kemal Bey tarafından kaleme alınan bir yazıyı aktararak Osman Aa hakkındaki ithamları sürdürmütür. Buna göre; Osman Aa emrindeki haydutların Samsun, Merzifon ve Çorum bölgelerini igal ederek bir terör ortamı yarattıı ve Anadolu nun dev bir hastaneye dönütüü iddia edilmiti (NYT, March 17, 1922: 13). The Literary Digest dergisi de sayılarında Osman Aa yı ve uygulamalarını konu edinmiti. Derginin bir sayısında yayımlanan Anadolu daki Katliamlar balıklı yazıda, Osman Aa profesyonel bir haydut olarak nitelenmi, onun liderliindeki çetenin Merzifon daki Hıristiyanlara ait evleri yamaladıı, gece boyunca devam eden yamalar sırasında kadınların saldırıya uradıı ve bazılarının öldürüldüü iddialarına aracılık edilmiti (The Literary Digest, January 28, 1922: 32). Dergi, Fener Rum patriinin ifadelerine dayandırarak aktardıı baka bir yayımda da Osman Aa hakkında u iddialara yer vermiti (The Literary Digest, February 25, 1922: 32): Osman Aa, Hıristiyanların tüm mallarını ele geçirdikten sonra, Rum ve Ermeni mahallelerini atee verdi. Manzara korkunçtu. Tüm cadde ve sokaklar suçlular tarafından kapatıldı, kaçmak isteyenler ya vuruldu ya da ya ve cinsiyetlerine bakılmaksızın atee itildiler. Be saatten az bir süre zarfında 1800 ev içindekilerle birlikte yakıldı. köylerine düzenledikleri baskınlara misilleme yaparak karılık verdi. Millî Mücadele nin propagandası yapmak için 17 ubat 1920 tarihinde bayazarlıını da yaptıı Gedikkaya isminde haftalık bir gazete çıkarmaya baladı. Süleyman Beyolu (2013), Topal Osman, Türkiye Diyanet Vakfı slam Ansiklopedisi, S. 41, stanbul: slam Aratırmaları Merkezi Yayınları, s. 242, 243.

13 Vandalizm tarihinin duyulmamı suçları, kızlara ve çocuklara karı ilendi. Bu suçlar ilenirken alayanlara, haydi sizin ngilizler, Amerikalılar ve Mesih iniz gelsin de kurtarsın imdi sizi! diyorlardı. Osman Aa nın ölümü de yabancı gazetelerin ilgisini çekmiti. Yapılan haberlerde Osman Aa nın Pontus olaylarındaki rolü ön plana çıkarılmak suretiyle ölümü üzerinden de propaganda yayımlarına devam edilmitir. Onun bir terörist olduu, Pontus bölgesinde yüzlerce Rum un öldürülmesini ve Rum kiliselerinin soyulmasını organize ettii (Advocate, April 5, 1923: 1; The Daily News, April 5, 1923: 5; Kalgoorlie Miner, April 5, 1923: 5; Queensland Times, April 5, 1923: 5; The West Australian, April 5, 1923: 7; The Advertiser, April 5, 1923: 9; The Sydney Morning Herald, April 5, 1923: 9; The Argus, April 5, 1923: 7; The Brisbane Courier, April 5, 1923: 5; Western Argus, July 24, 1923: 36) gibi ithamlar bu yöndeki haberlerde kullanılmıtır. Propaganda yapmak amacıyla gazete sütunlarında kendine yer bulan yukarıdaki yayımlar üzerinden yalnızca Osman Aa ya yönelik aır ve asılsız ithamlarda bulunulmakla kalınmayıp, aynı zamanda onun nezdinde Anadolu da yaayan Türklere yönelik de mesnetsiz suçlamalarda bulunulmutur. Olayların içyüzünün aratırılması zahmetine girilmeden, yalnızca tek taraflı kaynaktan beslenildii ortada olan bu tür ısmarlama yayımların herhangi bir haber deeri olmadıını söylemek yanlı olmayacaktır. Osman Aa nın Pontus olaylarındaki rolü hakkında yayım yapan yabancı gazetelerin, onun sıfatı ve mevkiine dair dahi net bir bilgiye sahip olmadıkları cümle aralarından anlaılmaktadır. Osman Aa için Giresun valisi, general, albay ve çete efi gibi farklı sıfatların kullanılması, gazetelerin aır ithamlarda bulundukları kii hakkında net bir bilgiye sahip olmadıklarını ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, karaladıkları ahsın konumuyla ilgili ortak bir tanımda bulunamayan gazetelerin kullandıkları nefret dilinde bir ortak nokta yakalamı oldukları dikkat çekmektedir. Osman Aa hakkında yabancı basında çıkan yazılar vesilesiyle Karadeniz bölgesindeki durumu deerlendirmek adı altında, bölgedeki gayrimüslim unsurların katledildii, mallarına zarar verildii, özel hayatlarına yönelik çeitli kısıtlamaların yürürlüe konulduu ve bölgede hayatın çekilmez bir hal aldıı yönündeki iddia ve imalar, çarpıcı bir üslup eliinde sunularak, zihinlerde Osman Aa nezdinde Müslümanlara yönelik menfi bir algı oluturulmaya çalıılmı ve bu yolla vicdanî bir operasyon hedeflenmitir. Ayrıca, nispeten yerel ölçekli gazetelerde bu tür yayımların yer alması, bölgede yaananlara dair iddiaların daha geni kitlelere ulatırılması noktasında önemli bir propaganda hedefi olarak deerlendirilebilir. lgili yayımlardan birinin son bölümünde dillendirilen bölgedeki Hristiyanların barı ve güvenliinin, Türk yetkililerin cezalandırılmasından geçtii mesajı da önemlidir. Bu ekilde bölgeye yönelik olası dı müdahalelerin haklılıına dair meru bir zemin oluturulmak istenmitir. Son olarak, yukarıdaki yazıların birçounun herhangi bir sorgulamaya ihtiyaç duyulmaksızın birden çok gazetede aynı ekilde yayımlanmasının, bu yazıların propaganda amacı taıdıını gösteren bir baka nokta olduunu belirtmek gerekir. Sonuç Millî Mücadele döneminde Ankara hükümetine ve Türklere yönelik yabancı basında yıpratıcı bir propaganda süreci iletilmitir. Bu propagandanın en aır yürütüldüü balıklardan biri Karadeniz bölgesinde baımsız bir Pontus devleti kurmak isteyen çevrelerin sebep olduu olaylara karı TBMM hükümeti ve bölgedeki Türkler tarafından verilen mücadeleye dairdi. Bu balamda, yabancı basın organları tarafından yapılan yayımlarda, Ankara hükümeti ve Türkler, bölgedeki Rumları katletmek, sürgünlerde ölüme terk etmek, mallarına el koymak ve ikence ve tecavüz gibi aır ithamlara muhatap edilmeye çalıılmıtır. Pontus olayları balamında yabancı gazetelerde yapılan propaganda yayımlarının büyük bir ekseriyeti katliam iddiaları temeli üzerine bina edilmitir. Çok sayıda haber ve deerlendirmede, iddia edilen Pontus olaylarının, 1915 senesinde Ermenilere yönelik uygulanan tehcir olayları sırasında yaandıı ileri sürülen katliam olaylarıyla ilikilendirilmeye çalııldıı dikkat çekmektedir. Baka bir deyile, Türklerin Ermenileri katlettii yönünde önceki dönemlerde yapılmı olan algı operasyonu, bu defa da Karadeniz bölgesindeki Rumlar için yapılmak istenmitir. Her iki suçlamada da özne konumuna oturtulan Türk tarafına neredeyse hiç söz hakkı verilmemi olması, yabancı gazetelerin tarafsız bir bakıtan yoksun olduklarını ortaya koymu, yapılan haberleri birer propaganda malzemesinden ibaret bırakmıtır. Yapılan haber ve deerlendirmelere çou zaman net bir kaynak gösterilmemi olması, ya da Yunan elçilii, Fener Rum patrii gibi yalnızca Rum tarafının tezlerini savunan çevrelerden edinilen bilgilerin kullanılması da yine propaganda oyununun bir parçası olarak deerlendirilebilir.

14 Rumlara yönelik takip edildii ileri sürülen katliam uygulamalarından bahsedilirken kullanılan çirkin dil ve üslup dikkat çekmektedir. Rumları mazlum bir millet pozisyonunda sunan yabancı gazeteler, Türklere, zalim, barbar, vahi ve katil gibi aaılayıcı etiketleri yapıtırmakta bonkörce davranmılardır. Çounlukla kalıp halinde kullanılmı olan tahkir edici ifadelerin seçilmesindeki temel amaç, olayları bir trajedi olarak göstermek suretiyle okur tabanı üzerinde duygu sömürüsü yapmak ve kamuoyu oluturarak hükümetler üzerinde siyasî baskılar kurmaktır. Bu amaç, bazı haberlerde açıkça dile getirilmi ve hükümetlerin yaananlara karı tepkisiz kaldıklarından duyulan rahatsızlık dile getirilmitir. Yayımlarda dikkat çeken bir baka ayrıntı da Rumların dinî kimliklerinin ön plana çıkarılma çabasıdır. Sık sık Karadeniz bölgesindeki Hristiyanların hedef alındıı eklinde ifadeler kullanılması, din temelinde yapılmaya çalıılan bir baka propaganda cambazlııdır. Gazetelerin yaptıı bu taraflı haberlerden Rum tarafının duyduu memnuniyeti ortaya koyan haberleri de yine aynı gazetelerin sayfalarından okumak mümkündür. Pontus iddiaları çerçevesinde Türklerin Rumları katlettii ana teması üzerine kurulu tek taraflı yayın politikası her ne kadar son kertede Millî Mücadele nin baarıyla neticelenmesine engel olamasa da, yapılan yayımların ortak noktası olarak Türkler hakkında kullanılan nefret ve hakaret dilinin, sonraki süreçte Türklere ve Türkiye ye karı bir önyargının olumasında önemli payı olmutur. KAYNAKÇA Religion and Social Service; Armenia s Tragic Finish, (1922). The Literary Digest, S. LXXII. The Slaughters in Asia Minor, (1922). The Literary Digest, S. LXXII. BEYOLU, Süleyman (2013). Topal Osman, Türkiye Diyanet Vakfı slam Ansiklopedisi, S. 41, stanbul: slam Aratırmaları Merkezi Yayınları, s ELMAS, Esra ve Dilek Kurban, (2011). letiimsel Demokrasi-Demokratik letiim, stanbul: TESEV Yayınları. LER, lay (2004). The Times Gazetesine Göre Osmanlı mparatorluunda Azınlıkların Durumu ( ), Yayımlanmamı Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. KÜÇÜKER, Yüksel (2014). The New York Times Gazetesinden Samsun u Okumak ( ), Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi, S. 29, s ÖYMEN, Onur (2014). Bir Propaganda Silahı Olarak Basın, stanbul: Remzi Kitabevi. SPLICHAL, Slavko (2002). Principles of Publicity and Press Freedom, USA: Rowman & Littlefield Publishers. AHN, Enis (2006). ngiliz The Times Gazetesi ne Göre Samsun ( ), Geçmiten Gelecee Samsun Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1. Kitap, Ed.: Cevdet Yılmaz, Samsun: Samsun Büyükehir Belediyesi Kültür ve Eitim Hizmetleri Daire Bakanlıı Yayınları, s ULAGAY, Osman (1974). Amerikan Basınında Türk Kurtulu Savaı, stanbul: Yelken Matbaası. WALKER, Martin (1977). Basının Gücü, Çev.: Gülden en, stanbul: Milliyet Yayınları. YETGN, Memet (2010). Batı Basınından Osmanlı Devleti ne Yaklaımlar ve Osmanlıların Bu Yaklaımlara Tepkileri, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Aratırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 28, s Gazeteler Advocate Cairns Post Chronicle Derby Daily Telegraph Evening Telegraph Examiner Irish Times Kalgoorlie Miner Liverpool Daily Post and Mercury Morning Bulletin New York Tribune Nottingham Evening Post Outlook Queensland Times The Aberdeen Daily Journal The Advertiser The Argus The Brisbane Courier The Citizen The Daily News The Evening Herald The Evening Star The Lancashire Daily Post The Manchester Guardian The Mercury The New York Times The Observer The Ogden Standard-Examiner The Register The Sydney Morning Herald The Times The West Australian The Yorkshire Post Western Argus Western Star and Roma Advertiser