Antik Eflatunpýnar'ýn (Beyþehir, Konya, Türkiye) Ostrakod (Crustacea, Ostracoda) Faunasý

Transkript

1 14, 54, Antik Eflatunpýnar'ýn (Beyþehir, Konya, Türkiye) Ostrakod (Crustacea, Ostracoda) Faunasý Selçuk ALTINSAÇLI Merdivenköy Mahallesi, Ortabahar Sokak, No 20/ , Kadýköy-ÝSTANBUL Songül ALTINSAÇLI Ýstanbul Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü 34459, Vezneciler-ÝSTANBUL Özet Bu çalýþmada Eflatunpýnarý'nýn (Beyþehir, Konya, Türkiye) Ostracoda (Crustacea) faunasý tespit edilmiþtir ve Eflatunpýnarý'nýn bazý kimyasal ve fiziksel parametreleri ölçülmüþtür. Bir istasyondan toplanan materyal deðerlendirilmiþ ve 9 cinse ait 11 ostrakod türü (Candona neglecta, Cypria ophtalmica, Ilyocypris bradyi, Ilyocypris monstrifica, Prionocypris zenkeri, Herpetocypris chevreuxi, Psychrodromus olivaceus, Heterocypris incongruens, Heterocypris salina, Cypridopsis vidua ve Tyrrhenocythere donetziensis) saptanmýþtýr. Anahtar Kelimeler: Crustacea, fauna, Ostracoda, taksonomi. The Ostracod (Crustacea, Ostracoda) Fauna of Ancient Eflatunpýnar Spring (Beysehir, Konya, Turkey) Abstract In this study, Ostracod fauna of Eflatunpýnar spring (Beysehir, Konya, Turkey) is described and some major physical and chemical parameters of Eflatunpýnar spring were measured. Materials collected from one station were evaluated and 11 ostracod species (Candona neglecta, Cypria ophtalmica, Ilyocypris bradyi, Ilyocypris monstrifica, Prionocypris zenkeri, Herpetocypris chevreuxi, Psychrodromus olivaceus, Heterocypris incongruens, Heterocypris salina, Cypridopsis vidua and Tyrrhenocythere donetziensis) belonging to 9 genera were determined. Keywords: Crustacea, fauna, Ostracoda, taksonomi. GÝRÝÞ Bu çalýþma ile günümüzden yaklaþýk olarak 3300 yýl önce Hititler tarafýndan yapýlmýþ olan anýta ait bir havuzun ostrakod faunasý tespit edilmiþtir. Dünyada 3300 yýl önce insan eli ile yapýlmýþ olan ve günümüze kadar ulaþabilmiþ havuz sayýsý oldukça azdýr. Hititlerin tarih sahnesinden çekilmesinden sonrada diðer medeniyetlerce bir su kaynaðý olarak kullanýlan havuzun, uzun yýllardýr bakýmsýz kaldýðý ortadadýr. Buna raðmen 3300 yýldýr büyük bir deðiþikliðe uðramamýþ olan bir su kaynaðýnýn ostrakod faunasýnýn araþtýrýlmasý bilimsel açýdan oldukça önemlidir. Martens ve ark. (1992)'da, Ýsa'dan önce yýllarý arasýnda Kudüs'te (Ýsrail) Romalýlar tarafýndan yapýlmýþ olan Mamilla havuzunun ostrakod faunasýný saptamýþlardýr. Ostrakod türlerinin Türkiye'deki daðýlýmlarý Altýnsaçlý ve Griffiths (2002) tarafýndan verilmiþtir. Ostrakod türlerinin hakkýndaki birçok önemli taksonomik ve ekolojik bilgi ise Meisch (2000) tarafýndan detaylý olarak verilmiþtir. Bu çalýþma ile Türkiye'nin biyolojik zenginliði olan Ostracoda faunasýna yeni veriler eklenerek ve katkýda bulunulmasý amaçlanmýþtýr. MATERYAL VE METOT Çalýþma Alanýnýn Tanýmlanmasý Eflatunpýnar ve bu pýnarýn havuzu Konya Ýlinin, Beyþehir Ýlçesinin, Sadýkhacý Köyü yakýnýnda (37 49' K 31 40' D) bulunmaktadýr. Bu kaynak Beyþehir Gölü'nü devamlý olarak besleyen en önemli kaynaklardan birisidir. Eflatunpýnar Abidesi Hitit Kralý II. Suppiluliumas (Ý.Ö ) tarafýndan, Ýsa'dan önce 1300 yýlýnda yaptýrýlmýþ bir dini anýttýr (yüksekliði 420 cm, geniþliði 710 cm) ve bu anýtýn önünde ayný tarihte yapýlmýþ bir havuz bulunur (Darga 1992, Akurgal 2001). Anýtta Hitit tanrýlarýný ve tanrýçalarýný temsil eden 12 adet figür bulunmaktadýr. Bu anýt ve önündeki çalýþma alanýmýz olan antik havuz Þekil 1'de gösterilmiþtir. Hititler, tanrý ve tanrýçalarýna teþekkür için, yaratýcý gücü ve bereketi temsil eden bu pýnarýn etrafýna anýt inþa etmiþlerdir (Darga 1992, Akurgal 2001). Eflatunpýnar'ýn 30X35 m ölçülerine sahip olan antik havuzu kesme taþlar ile inþa edilmiþtir. Havuzun derinliði ise 130 cm'dir. Havuzun dibi 15 cm kalýnlýðýndaki detrituslu çamurla kaplýdýr. Havuz, yoðun su içi makrofit topluluðu içermektedir. Havuzda en yoðun olarak bulunan makrofit türü Elodea canadensis Michx.'tir. No: 54,

2 S. ALTINSAÇLI, S. ALTINSAÇLI Þekil 1. Eflatunpýnarý anýtý ve anýtýn önündeki antik havuzun fotoðrafý. Ceratophyllum L. ve Chara L. cinsine ait türlerde havuzda bulunan diðer su içi makrofitleridir. Havuzun yýkýlmýþ olan bazý kesimlerinde çok seyrek olarak Typha L. ve Juncus L. cinsine ait makrofit türleri bulunmaktadýr. Pýnar ve havuzu köylüler tarafýndan u- zun bir süre balýk çiftliði olarak kullanýlmýþtýr. Günümüzde ise bu havuzun, tarihi eser olarak korunmaya alýnmasýyla bu faaliyet yasaklanmýþtýr. Yinede pýnarýn sularýný kullanan ve tarihi anýtýn m uzaðýna kurulmuþ olan küçük ölçekli balýk çiftlikleri ve lokantalarý mevcuttur. Hititler zamanýnda meþe ormanlarý ile kaplý olan anýtýn etrafýndaki aðaçlar geçmiþ yýllarda yoðun bir biçimde kesilmiþtir. Günümüzde ise pýnarýn akan suyunun etrafýna ekilmiþ olan söðüt ve kavak aðaçlarý ortamýn birazda olsa yeþillenmesini saðlamýþtýr. Havuzda ostrakod türlerinin yaný sýra kopepod, kladoser, amfipod, chironomid, oligoket, bivalv, gastropod, ve trikopter türlerine de rastlanmýþtýr. Amfipod türleri kaynakta ve havuzda baskýn olan omurgasýz hayvan grubudur. Eflatunpýnar'ýn coðrafik konumu Þekil 2'de gösterilmiþtir. Toplama Yöntemi ve Çalýþmada Kullanýlan Metotlar Bu çalýþmada, materyal 200 µm göz aralýðýna sahip bir el kepçesi ile havuzdan 4 mevsimde ( , , , ) toplanmýþtýr. Türlerin tayininde kabuk ve ekstremitelerdeki morfolojik özelliklerden yararlanýlmýþtýr. Saptanan türler %70 alkol ve gliserin karýþýmýnda korunmaya alýnmýþtýr. Eflatunpýnar'ýndaki deðiþken bazý mevsimsel parametreler (sýcaklýk, çözünmüþ oksijen, elektriksel iletkenlik, oksijen doygunluðu, tuzluluk ve ph) Mohr-Knudsen (tuzluluk için) metodu (Ivanoff 1972), Winkler (çözünmüþ oksijen için) metodu (Winkler 1888) ve WTW marka taþýnabilir ölçüm cihazlarý ile ölçülmüþtür. Eflatunpýnar'ýnda ölçülen mevsimsel parametreler ve bu parametrelerin kýta içi su kaynaklarýnýn sýnýflarýna göre kalite kriterleri belirlenmiþtir (Tablo 1). Sorensen (1948)'in benzerlik saptama formülü (Is= 2Cpq/np+nq, 2Cpq (her iki göldeki ortak tür sayýsý)/np (1. göldeki toplam tür sayýsý) +nq (2. göldeki toplam tür sayýsý), ostrakod faunasý daha önceden saptanmýþ olan yerlerin Eflatunpýnarý'nýn ostrakod faunasýyla olan faunal benzerlik oranýnýn saptanmasý için kullanýlmýþtýr BULGULAR Aþaðýdaki listenin oluþturulmasýnda Bronshtein (1947) ve Meisch'in (2000) kullandýðý taksonomik sýnýflandýrma ve nomenklatur kullanýlmýþtýr. Filum veya subfilum: Crustacea (Pennant, 1777) Klasis: Ostracoda (Latreille, 1806) Subklasis: Podocopa (G.W. Müller, 1984) Ordo: Podocopida (Sars, 1866) Subordo: Podocopina (Sars, 186) Superfamilya: Cypridoidea (Baird, 1845) Familya: Candonidae (Kaufmann, 1900) Subfamilya: Candoninae (Kaufmann, 1900) Genus: Candona (G.W. Müller, 1900) Candona neglecta (Sars, 1887) Subfamilya: Cyclocypridinae (Kaufmann, 1900) Genus: Cypria (Zenker, 1854) Cypria ophtalmica (Jurine, 1820) Familya: Ilyocyprididae (Kaufmann, 1900) Genus: Ilyocypris (Brady & Norman, 1889) Ilyocypris bradyi (Sars, 1890) Ilyocypris monstrifica (Norman, 1862) Familya: Cyprididae (Baird, 1845) Subfamilya: Eucypridinae (Bronshtein, 1947) Genus: Prionocypris (Brady & Norman, 1896) Prionocypris zenkeri (Chyzer & Toth, 1858) Subfamilya: Herpetocypridinae (Kaufmann, 1900) Genus: Herpetocypris (Brady & Norman, 1889) Herpetocypris chevreuxi (Sars, 1896) Genus: Psychrodromus (Danielopol & McKenzie, 1977) Psychrodromus olivaceus (Brady & Norman, 1889) Subfamilya: Cyprinotinae (Bronshtein, 1947) Genus: Heterocypris (Claus, 1892) Heterocypris incongruens (Ramdohr, 1808) Heterocypris salina (Brady, 1868) Subfamilya: Cypridopsinae (Kaufmann, 1900) Genus: Cypridopsis (Brady, 1867) Cypridopsis vidua (O.F. Müller, 1776) Superfamilya: Cytheroidea (Baird, 1850) Familya: Hemicytheridae (Puri, 1953) Subfamilya: Hemicytherinae (Puri, 1953) Genus: Tyrrhenocythere (Ruggieri, 1955) Tyrrhenocythere donetziensis (Dubowsky, 1926) 14 No: 54, 2004

3 Antik Eflatunpýnar'ýn (Beyþehir, Konya, Türkiye) Ostrakod (Crustacea, Ostracoda) Faunasý Ekoloji Þekil 2. Eflatunpýnarý'nýn coðrafik konumu (0= çalýþma alaný). Ostrakod türleri ve birey sayýlarý mevsimlere göre saptanmýþtýr (Tablo 2). Eflatunpýnar'ýnda bulunan ostrakod türlerinin toplam birey sayýlarýnýn yüzde oranlarý Þekil 3'de gösterilmiþtir. TARTIÞMA VE SONUÇ Tablo 2'de gösterildiði gibi, Eflatunpýnar'ýnýn suyu tüm mevsimlerde ph ve sýcaklýk deðerleri bakýmýndan I. sýnýf, çözünmüþ oksijen ve oksijen doygunluðu açýsýn dan II. sýnýf su kalitesine sahip içilebilir özellikte bir kaynak suyudur. Kaynak suyu içildiðinde çok yumuþak bir su olmadýðý da tadýndan anlaþýlmaktadýr. Eflatunpýnar'ýn önündeki havuzun suyu sürekli olarak deðiþmektedir. Çok derin olmayan havuzda yapýlan tüm Secchi diski ölçümlerinde, Secchi diski dibe kadar indirilmiþ ve dipteki disk rahatlýkla görülmüþtür. Suyun berraklýðýný kaybetmemesinin iki nedeni vardýr. Bunlardan birincisi havuza civardan gelen organik besin tuzlarýnýn az olmasý ve evsel atýklarýn havuza ulaþmamasýdýr. Bu sebepten dolayý havuzda fotosentezin yoðun olduðu yaz ve ilkbahar mevsiminde bile fitoplankton sayýsý artmamaktadýr. Ýkinci neden ise kaynaktan gelen suyun havuzdaki suda akýntý oluþturmasý ve fazla olan suyun bir kanaldan çýkarak havuzu terk etmesidir. Gölde yoðun olan su içi Þekil 3. Ostrakod türlerinin birey sayýlarýnýn oranlarý. makrofit türleri de ýþýk ve besin için fitoplanktonla rekabete girerek fitoplankton geliþmesini engellemektedirler. E. canadensis'in %12 oranýnda fitoplankton geliþmesini önlediði bilinmektedir (Erençin ve Köksal 1981). Bundan dolayý, havuzda fitoplankton geliþmesini önleyen en önemli etmenlerden birisi E. canadensis'in havuzdaki varlýðýdýr. Tüm veriler, Eflatunpýnar'ýn trofik seviyesinin oligotrofik seviyede olduðunu göstermektedir. Su içi makrofitlerin üzerinde geliþen epifitik algler, ostrakodlarýn önemli besini oluþturmaktadýrlar. Yine, ölen su içi makrofitlerin substrat üzerinde birikmesi ile oluþan ve organik maddeler içeren detritus'da ostrakodlarýn diðer bir önemli besinini oluþturur. Ostrakod türlerinin bazýlarý, sulardaki tek hücrelileri ve diðer omurgasýz hayvanlarýn larvalarýný yiyerek beslenirler. Ostrakodlar havuzda bulunan balýk yavrularýnýn en önemli besin kaynaklarýndan birisidir. Ostrakodlar, makrofitlerin yapraklarýna tutunarak veya detritus içerisine girerek balýk yavrularýndan, semenderlerden ve diðer karnivor omurgasýzlardan korunmaya çalýþýrlar. Ostrakod türleri çok sayýda bireye sahip olmalarý ve düþmanlarýndan saklanabilmeleri sayesinde yok olmaktan korunurlar. Bilhassa yavru balýklar ostrakod populasyonlarýnýn birey sayýsý bakýmýndan belli bir dengede kalmasýný saðlarlar. Eflatunpýnar'ýnda en baskýn ve yaygýn olan tür P. zenkeri (%16)'dir. Bu türü sýrasý ile C. neglecta (%14), C. vidua (%13), H. chevreuxi (%12), I. bradyi (%9), H. incongruens (%8), P. olivaceus (%7), H. salina (%7), T. donetziensis (%5), I. monstrifica (%5) ve C. ophtalmica (%4) türleri takip eder (Þekil 3). P. zenkeri su kaynaklarýnda yoðun biçimde bulunan bir ostrakod türüdür. Bundan dolayý bir su kaynaðý olan Eflatunpýnarý'nda en baskýn tür olarak bulunmasý beklenen bir sonuçtur. Prionocypris zenkeri, C. neglecta ve I. bradyi türleri, kaynak sularýnýn çýktýðý yerdeki detrituslu, kumlu ve çamurlu substratýn içerisinde yoðun olarak bulunan No: 54,

4 S. ALTINSAÇLI, S. ALTINSAÇLI Tablo 1. Eflatunpýnarý'na ait bazý mevsimsel parametreler ve bu parametrelerin kýta içi su kaynaklarýnýn sýnýflarýna göre kalite kriterleri. µ türlerdir. C. vidua, H. chevreuxi, H. incongruens, P. olivaceus, C. ophtalmica, H. salina ve I. monstrifica türleri ise, su kaynaðýnýn önünde oluþan dibi detrituslu çamur içeren ve su içi makrofitlerce zengin doðal gölcüklerde veya kaynaðýn önüne insan eli ile yapýlmýþ olan yalaklarda ve havuzlarda sýklýkla karþýlaþýlan türlerdir. C. vidua'nýn yaþam ortamýnda en çok tercih ettiði su içi makrofit olan Chara'nýn havuzdaki varlýðý, bu türün burada bulunmasýný saðlayan en önemli etkenlerden birisidir. Çünkü bu türün Chara fragilis Desvaux'in dallarý ve yapraklarý üzerinde beslenmek amacý ile bulunduðu Roca ve ark. (1991, 1993) tarafýndan yapýlan ekolojik çalýþmalarda gösterilmiþtir. Kosmopolit türler olan C. vidua, H. incongruens ve C. ophtalmica bulunduklarý ortama kolayca adapte olabilecek biyolojik özelliklere sahiptirler. Bundan dolayý, bu türler çok büyük olmayan su kaynaklarýnda kolayca üreyebilmekte ve ortama kolayca uyum saðlayabilmektedirler. Özelikle C. vidua ve H. incongruens'in partenogenetik türler olmalarý bu türlerin üreme ve çoðalmalarýný kolaylaþtýrýcý olan özellikleridir. Eflatunpýnarý'nda bulunan türlerin kompozisyonu incelendiðinde T. donetziensis hariç bulunan türlerin hepsinin kaynak sularýnda ve kaynak suyunun oluþturduðu doðal gölcüklerde ve çeþme yalaklarýnda bulunan türler olduðu görülmektedir. Candona neglecta, oligotermofilik, mesorheofilik, titanoeuryplastik, mesohalofilik (Hiller 1972, Hartmann ve Hiller 1977) ve polytitanofilik bir tür olduðu saptanmýþtýr (Vesper 1975). Kozmopolit bir tür olan C. ophtalmica'nýn, thermoplastik, rheoplastik, polititanofilik, titanoeuryplastik ve polyhalofilik bir tür olduðu saptanmýþtýr (Hiller 1972, Vesper 1975). Ilyocypris bradyi'nin oligothermofilik, rheoeuryplastik (Nüchterlein 1969), polythermofilik, mesorheofilik ve polytitanofilik bir tür olduðu saptanmýþtýr (Vesper 1975). Bu tür, Avrupa, Kuzey Afrika, Ortadoðu, Orta Asya, Çin ve Kuzey Amerika'dan saptanmýþtýr (Meisch 2000). Ilyocypris monstrifica'nýn ekolojik özellikleri hakkýnda bilgi çok kýsýtlý olmasýna raðmen, I. monstrifica'nýn stenothermal bir tür olduðu bildirilmiþtir (Nüchterlein 1969). Bu türün, Avrupa ve Asya'daki (Palearktik) daðýlýmý bilinmektedir (Meisch 2000). I. monstrifica, partenogenetik populasyonlara sahip olan bir türdür. P. zenkeri'nin oligothermofilk, mesorheofilik ve polytitanofilik bir tür olduðu saptanmýþtýr (Nüchterlein 1969). Bu türün, Avrupa ve ön Asya'daki daðýlýmý bilinmektedir (Meisch 2000). Bu tür partenogenetik ve biseksüel populasyonlara sahip olan bir türdür. Herpetocypris chevreuxi, tatlý sularda yaþamasýna karþýn, oligohalofilik bir tür olarak da bilinir (Stephanides 1948). Bu türün ekolojisi hakkýnda çok az bilgi vardýr. H. chevreuxi, partenogenetik populasyon sahip olan bir türdür. Psychrodromus olivaceus, oligothermofilik, mesothermofilik ve euryplastik (Nüchterlein 1969) bir türdür. P. olivaceus, kaynak sularý ile beslenen doðal havuzlarýn tipik formlarýndandýr. Bu türün, Avrupa ve ön Asya'daki daðýlýmý bilinmektedir (Meisch 2000). Bu tür partenogenetik ve biseksüel populasyonlara sahip olan bir türdür. Kozmopolit bir tür olan H. incongruens'in, mesothermofilik, mesorheofilik, oligohalofilik ve titanoeuryplastik bir tür olduðu saptanmýþtýr (Hartmann ve Hiller 1977). Bu tür partenogenetik ve biseksüel populasyonlara sahip olan bir türdür. Bu tür omnivor beslenmeyi tercih eden bir türdür. Çok geniþ bir biyolojik ve ekolojik toleransa sahip olan bu tür, birçok türün yaþamayacaðý koþularda kolayca yaþamýný sürdürebilmektedir. Heterocypris salina'nýn, thermoeuryplastik, mesopolyrheofilik, mesohalofilik ve mesopolytitanofilik bir tür olduðu bildirilmiþtir (Vesper 1975). Bu tür holoarktik kökenlidir (Meisch 2000). Bu tür genellikle partenogenetik populasyonlarý olan, biseksüel populasyonlarýna ise nadir olarak rastlanýlan bir türdür. Bu tür acý sularda yaþayan bir tür olmasýndan dolayý salina ismini alýr. Bu ekolojik ö- zelliðine raðmen bu türün, Anadolu'da sularý 16 No: 54, 2004

5 Antik Eflatunpýnar'ýn (Beyþehir, Konya, Türkiye) Ostrakod (Crustacea, Ostracoda) Faunasý Ekoloji Tablo 2. Ostrakod türlerinin mevsimlere göre daðýlýmý ve birey sayýlarý. tamamen tatlý olan birçok lokalite de yaygýn olarak bulunduðu bildirilmiþtir (Altýnsaçlý ve Griffiths 2002). Cypridopsis vidua, polythermofilik, mesorheofilik, titanoeuryplastik, oligohalofilik (Hiller 1972) ve fitofilik (Roca ve Danielopol 1991) bir tür olduðu saptanmýþtýr. Bu tür kosmopolit ve partenogenetik populasyonlara sahip olan bir türdür. Sarmatik iç denizi relikti olan T. donetziensis, Terkos Gölü (Altýnsaçlý ve Yýlmam 1995), Sapanca Gölü (Altýnsaçlý 1997), Ýznik Gölü (Altýnsaçlý 1999), Sülüklü Gölü (Griffths ve ark. 2002) ve Poyrazlar Gölü'nde (Altýnsaçlý 2003) bulunmuþtur. Bu tür biseksüel populasyonlara sahip olan bir türdür. Bu türün Eflatun Pýnarý'nda da biseksüel populasyonu bulunmuþtur. Ponto-Kaspik bölgede bulunmasý normal olan bu türün Sülüklü Gölü'nde ve Eflatunpýnarý'nda bulunmasý ilginçtir. Bu türün Eflatunpýnarý'na kadar aktif daðýlýmla ulaþabilmesi coðrafi engeller nedeniyle mümkün olmadýðýna göre, bu türün buraya kadar ulaþabilmesinin pasif daðýlýmla (göçmen kuþ türleri yolu ile) olduðu düþünülebilir. Yapýlacak jeolojik çalýþmalarda Ýç Anadolu'dan elde edilecek elde olan ostrakod kabuðu fosilleri, bu türün Anadolu'daki iç gölde yaygýn olup olmadýðýnýn anlaþýlmasýný saðlayacaktýr. Bronshtein (1947)'e göre, T. donetziensis euryhalin bir tür olup, hem acý sularý hem de tatlý sularý yaþam ortamý olarak seçer. Bu tür, Issyk-Kul Gölü'nde (Kýrgýzistan) 50 m derinlikte bulunmuþtur (Bronshtein 1947). T. donetziensis, Karadeniz, Hazar Denizi ve Aral Denizi havzasýndaki (Ponto-kaspien) acý ve tatlý sularda yaþayan bir türdür (Boomer ve ark. 1996). Bu cinse ait türler sadece Akdeniz ve Pontokaspien bölgeden bilinmektedir (Boomer ve ark. 1996). Eflatunpýnarý'nda biseksüel populasyonu bulunan C. neglecta, C. ophtalmica ve T. donetziensis, partenogenetik populasyonu bulunan I. bradyi, I. monstrifica, P. zenkeri, H. chevreuxi, P. olivaceus, H. incongruens, H. salina ve C. vidua türlerinin Türkiye'de yaygýn olarak bulunduðu rapor edilmiþtir (Altýnsaçlý ve Griffiths 2002). Altýnsaçlý ve ark. (2000b), Eflatunpýnar'ýn sularýnýn boþaldýðý Beyþehir Gölü'nde 15 ostrakod (I. biplicata (Koch, 1838), I. gibba (Koch, 1838), I. bradyi, C. neglecta, Candona compressa (Koch, 1838), Eucypris (=Prionocypris) zenkeri (Chyzer & Toth, 1858), Eucypris virens (Jurine, 1820), Heterocypris rotundata (Bronshtein, 1928), H. incongruens, C. ophthalmica, Physocypria kraepelini (G.W. Müller, 1934), C. vidua, Potamocypris zschokkei (Kaufmann, 1900), Ilyodromus (=Psychrodromus) olivaceus (Brady & Norman, 1889) ve Darwinula stevensoni (Brady & Robertson, 1870)) türü saptamýþlardýr. Eflatunpýnarý'nda ise 11 ostrakod türü (C. neglecta, C. ophtalmica, I. bradyi, I. monstrifica, H. chevreuxi, P. olivaceus, H. incongruens, H. salina, Cypridopsis vidua ve T. donetziensis) saptanmýþtýr. Sorensen (1948)'in benzerlik saptama formülü kullanýldýðýnda Beyþehir Gölü ile Eflatunpýnar'ýn ostrakod faunalarýnýn benzerlik oranýnýn %54 olduðu görülür. Beyþehir Gölü ile kýyaslanamayacak kadar küçük bir su kütlesine sahip olan Eflatunpýnar'ýn ostrakod faunasýnýn %54 oranýnda Beyþehir Gölü ile benzerlik göstermesinin yegane sebebi her iki lokalitenin de birbirine çok yakýn coðrafik konumlarda bulunmasýdýr, yani iki sulak alaný birbirinden izole edecek hiçbir engel yoktur. Beyþehir Gölü kýyýsýndaki birçok su kaynaðýnýn doðal havuzlarý da faunistik ve floristik açýdan Eflatunpýnar'ýna benzemektedir. Akþehir Gölü gibi Sultan Daðlarý'nýn uzandýðý hat üzerinde bulunan Akþehir Gölü'nde, Altýnsaçlý ve ark. (2000a) tarafýndan 11 ostrakod türü bulunmuþtur. Ayný formülle, Akþehir Gölü ile Eflatunpýnar'ýn ostrakod faunasý benzerliði hesaplandýðýnda, benzerlik oranýnýn %55 olduðu görülür. Akþehir Gölü her ne kadar son yýllarda tatlý su gölü özelliðini kaybetmiþse de, Akþehir Gölü'nün No: 54,

6 S. ALTINSAÇLI, S. ALTINSAÇLI Sultan Daðlarý'na komþu olan güney kýyýlarýndaki bulunan ve fiziko-kimyasal özellikleri bakýmýndan Eflatunpýnar'a benzeyen su kaynaklarý Akþehir Gölü'nü beslemektedir. Eflatunpýnar'ýnda bulunan türlerin Türkiye'deki birçok sulak alanda sýklýkla bulunan türler olduðu saptanmýþtýr (Altýnsaçlý ve Griffiths 2002). Fosil türler açýsýndan zengin bir endemizme sahip olan Anadolu'nun modern Ostracoda faunasýnýn endemik formlar içermemesi ve çok az sayýda dünya için yeni bulunmuþ ostrakod türüne sahip olmasý, bir problem olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Bu problemin çözümü ise, çok farklý bilimsel disiplinlerin bir arada çalýþmalarý ile mümkün olabilecektir. Anadolu'nun zooocoðrafik bakýmdan bir geçiþ bölgesi olmasý ve birçok zoocoðrafik alt bölge ile iliþkiye açýk bir konumda bulunmasý, ostrakod faunasýnýn komþu zoocoðrafik bölgelerin ostrakod faunalarý ile benzer olmasýný mümkün kýlmaktadýr. Ülkemizde bilimsel çalýþmalara ayrýlan kaynaklarýn kýsýtlý olmasý, geniþ ölçekli ve önemli projelerin gerçekleþtirilmesini engellemektedir. Bundan dolayý kýsýtlý kaynaklarla ve genellikle de özveri ile yapýlan birçok floristik ve faunistik çalýþma, büyük bir önem arz etmektedir. Yurtdýþýndan gelen ve Türkiye'nin flora ve faunasýnýn saptanmasý için çalýþan birçok yabancý araþtýrýcý, çalýþmalarý için gerekli maddi kaynaklarý rahatlýkla bulabilmektedirler. Bu durumda bilgi ve veri açýsýndan bilim dünyamýz dýþarýya baðýmlý kalmaktadýr. Ülkemizde, çok ayrý disiplinlerdeki araþtýrýcýlarýn bir araya gelerek yaptýklarý çalýþmalarýn kýsýtlý olmasý, çalýþýlan alanlarýn tüm detaylarý ile anlaþýlmasýný mümkün kýlmamaktadýr. Eflatunpýnar antik dönemde insan eli ile yapýlmýþ ve günümüze kadar ulaþabilmiþ nadir bir tarihi eserdir. Tarihi ve doðal zenginlikleri barýndýran ve dünyada sayýlý örneði olan antik bir havuzun bilimsel öneme sahip olmasý doðaldýr. Eflatunpýnar bundan dolayý hem kültür turizmi hem de ekoturizm amacý ile gezilebilecek bir yerdir. Eflatunpýnar'ýnda yapýlan bu çalýþma, Türkiye'nin biyolojik zenginliklerinden biri olan ostrakod türlerinin saptanmasý ve bu türlerin yaþadýðý bu alana ait ekolojik ve fizikokimyasal verileri içermesi sebebi ile önemlidir. Bu çalýþma ortaya koyduðu veri ve sonuçlarýyla biyolojik zenginlikler, ekoloji, turizm, doðal koruma alanlarý, su ekosistemi, tarihi ve kültürel miras hakkýnda önemli bilgiler sunmaktadýr. KAYNAKLAR Akurgal E (2001) The Hattian and Hittite Civilizations. Publications of Republic of Ministry of Culture, Ankara. Altýnsaçlý S (1997) The Ostracoda (Crustacea) Fauna of Lake Sapanca. Ýstanbul Univ. Journal of Biology 60, Altýnsaçlý S (2001) The Ostracoda (Crustacea) Fauna of Lake Iznik. Ýstanbul Univ. Journal of Biology 62, Altýnsaçlý S, Yýlmam S (l995) Terkos Gölü (Durusu Gölü) Ostrakod (Crustacea) Faunasý. Turkish Journal of Zoology 19, Altýnsaçlý S, Griffiths HI (2002) A review of the occurrence and distribution of the recent nonmarine Ostracoda (Crustacea) of Turkey. Zoology in the Middle East 27, Altýnsaçlý S, Kýlýç M, Altýnsaçlý S (2000a) A preliminary study on the Ostracoda (Crustacea) fauna of Lake Akþehir, Turkish Journalof Zoology 24, Altýnsaçlý S, Kýlýç M, Altýnsaçlý S (2000b) A preliminary study on the Ostracoda (Crustacea) fauna of Lake Beyþehir. Turkish Journal of Zoology 24, Altýnsaçlý S (2003) Poyrazlar (Adapazarý) Gölü'nde Yaþayan Ostrakot (Crustacea) Türleri ve Makrofitlerle Olan Etkileþimleri. Yüksek Lisans Tezi, Ýstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ýstanbul. Boomer I, Whatley R, Aladin N (1996) Aral Sea Ostracoda as environmental indicators. Lethaia 29, Bronshtein ZS (1947) Fresh-water Ostracoda. Fauna of the USSR Crustaceans, Vol. 2, No.1. Russian Translation Series 64, Oconian Press, New Delhi. Darga MA (1992) Hitit Sanatý. Akbank Kültür ve Sanat Kitaplarý 56, Ýstanbul. Erençin E, Köksal G (1981) Ýçsular Temel Bilimleri. Ankara Üniversitesi Basýmevi, Ankara. Griffiths SJ, Griffiths HI, Altýnsaçlý S, Tzedakis C (2002) Interpreting the Tyrrhenocyhere (Ostracoda) signal from Paleolake Kopais Central Greece. Boreas 31, 3, No: 54, 2004

7 Antik Eflatunpýnar'ýn (Beyþehir, Konya, Türkiye) Ostrakod (Crustacea, Ostracoda) Faunasý Ekoloji Hartmann G, Hiller D (1977) Beitrag zur Kenntnis der ostracoden fauna des Harzes und seines nördlichen Vorlandes (unter besonderer Berücksichtigung der Männches von Candona candida). 125 Jahre Naturwissenschaftlicher Verein Goslar, Hiller D (1972) Untersuchungen zur Biologie und zur Ökologie limnischer Ostracoden aus der Umgebung von Hamburg. Archiv für Hydrobiologie 40, 4, Ivanoff A (1972) Introduction al oceanographie. Tome I, Librarie Vuibert, Paris. Martens K, Ortal R, Meisch C (1992) The Ostracod Fauna of Mamilla Pool (Jerusalem, Israil) (Crustacea, Ostracoda). Zoology in the Middle East 7, Meisch C (2000) Süsswasserfauna von Mitteleuropa Crustaca: Ostracoda (Freshwater Fauna of central Europe, Crustaca: Ostracoda). Spektrum Akademischer Verlag, Berlin. Nüchterlein H (1969) Süsswasserostracoden aus Franken Ein Beitrag zur Systematik und Ökologie der Ostracoden. Internationale revue der gesamten Hydrobiologie 54, 2, Roca JR, Danielopol, DL (1991) Exploration of interstitial habitats by the phytophilous ostracod Cypridopsis vidua (O.F. Müller): experimental evidence. Annales de Limnologie 27, Roca JR, Baltanás A, Uiblein F (1993) Adaptive response in Cypridopsis vidua (Crustacea: Ostracoda) to food and shelter offered by a macrophyte (Chara fragilis). Hydrobiologia 262, Sorensen T (1948) A method of stabilising groups of equal amplitude in plant sociology based on similar species content and its application to analyses of vegetation on Danish commons. Biolgiske Skrifte 5, Stephanides T (1948) A survey of the freshwater biology of Corfu and of certain other regions of Greece. Praktika of the Hellenic Hydrobiological Institute 2, 2, Vesper RV (1975) Ein beitrag zur Ostracodenfauna Schleswig Holsteins. Mitteilungen aus dem Haamburgischen zoologischen Museum und Institut 72, Winkler LW (1888) The determination of dissolved oxygen in water. Berlin Deut. Chem. Ges. 21, No: 54,