Yay n No : 2308 flletme-ekonomi Dizisi : Bask - Ekim STANBUL

Transkript

1 N S A N K A Y N A K L A R I Y Ö N E T M Prof. Dr. Cavide UYARG L Prof. Dr. Zeki ADAL Prof. Dr. smail Durak ATAAY Prof. Dr. Ahmet Cevat ACAR Prof. Dr. A. Oya ÖZÇEL K Prof. Dr. Gönen DÜNDAR Doç. Dr. Ömer SADULLAH Doç. Dr. Lale TÜZÜNER 5. BASKI

2 Yay n No : 2308 flletme-ekonomi Dizisi : Bask - Ekim STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Bas m A.fi. Bask - Cilt : Yaz n Bas n Yay n Matbaac l k Trz.Tic.Ltd.fiti. (Sertifika No: 12028) Çiftehavuzlar Cd. Maltepe Mh. Prestij fl Merkezi No: 27/806 K:9 Zeytinburnu/ STANBUL Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 ÖNSÖZ.Ü. flletme Fakültesinin kuruluflu ile 1968 y l nda Personel Yönetimi Kürsüsü olarak faaliyete geçen ve 1998 y l nda nsan Kaynaklar Yönetimi ad n alan Anabilim Dal m z n ö retim üye ve yard mc lar, k rk y l aflan bu süre zarf nda çeflitli bilimsel yay nlar yaparak ilgili literatüre katk da bulunmaya çaba göstermifllerdir. Bunlar aras nda yeralan ve flu anda 4. bas s n gerçeklefltirdi imiz nsan Kaynaklar Yönetimi kitab m z da ilk kez 1998, daha sonra 2000 y l nda bas lm flt r y l ndaki bas da da Anabilim Dal üyelerimiz gene kendi uzmanlaflt klar konularda yazd klar bölümlerle nsan Kaynaklar Yönetimindeki güncel geliflmeleri de içererek, kitab m z n 3. bas s n gerçeklefltirmifllerdir. 3.bas n n k sa sürede tükenmesi üzerine, 4. bas n n içeri inde herhangi bir temel de ifliklik yapmadan yay mlanmas uygun görülmüfltür. flletme e itimi alan ö renciler için bir ders kitab olman n yan s ra, nsan Kaynaklar Yönetimi kitab m z önceki bask larda da de indi imiz gibi, bu alanda çal flan uygulamac lar n da konunun bilimsel temellerini, önemli ilke, kural ve yaklafl mlar n ö renmelerine yard mc olmay amaçlamaktad r. Özellikle günümüzde nsan Kaynaklar Yönetimi nin iflletmelerde daha önemli bir ifllev olarak kabul edilmesi ve giderek de daha popüler hale gelmesi, ilgili alanda çok say da ve farkl nitelikteki kaynaklardan üretilen bilginin belirli ölçüde kavram kargaflas ve kafa kar fl kl yaratmas na neden olmaktad r. Bu nedenle, kitab m z n yazarlar akademik alandaki birikimlerini kendi bölümlerine aktararak, hem lisans ve lisansüstü ö rencilerine hem de uygulamac lara bilimsel bir bak fl aç s sa layarak destek olmay amaçlamaktad rlar. Oldukça rekabetçi ve dinamik bir çal flma yaflam n n n do al olarak h zl de iflimleri kitab m z konular nda da etkili oldu undan, yazarlar m z kendi alanlar nda literatürdeki son geliflmeleri, yasal, sosyal, kültürel ve yönetsel alanlardaki yans - malar ile bölümlerine aktarm fl bulunmaktad rlar. Kitab m z n günümüz iflletmelerindeki çeflitli olgu ve sorunlar anlama, yorumlama, de erlendirebilme ve çözüm bulma konular nda okuyucuya yard mc olarak, gerek yöneticiler gerekse çal flanlar için en etkili ve do ru kararlar n al nmas na katk da bulunaca n umar z. III

4 Önsöz Kitab m z n bu bas s nda ekip çal flmam z n daha h zl,etkili ve nitelikli olmas nda verdi i de- erli destek için meslekdafl m Prof.Dr.Oya Özçelik e, kitab n k sa sürede ve arzulad m z biçimde ç kmas n sa lad için Propedia Yay n Grubu Yönetim Kurulu Baflkan Say n Seyhan Satar a, titiz, yarat c ve özenli çabalar için grafiker Say n Gülgonca Çarp k a kitaba yazar olarak katk da bulunan meslekdafllar m ve kendi ad ma çok teflekkür ederim. Levent, Eylül 2010 Prof.Dr.Cavide Uyargil.Ü. flletme Fakültesi nsan Kaynaklar Yönetimi Anabilim Dal Baflkan IV

5 Ç NDEK LER BÖLÜM 1 NSAN KAYNAKLARI YÖNET M NE G R fi: NSAN KAYNAKLARI YÖNET M N N TANIMI, ÖNEM VE ÇEVRESEL FAKTÖRLER Doç. Dr. Ömer SADULLAH Personel Yönetiminden nsan Kaynaklar Yönetimine...1 nsan Kaynaklar Yönetimi Kavram ve Amac...2 nsan Kaynaklar Yönetiminin Tan m ve Önemi...3 nsan Kaynaklar Yönetimini Oluflturan fllevler...8 nsan Kaynaklar Yönetiminde Sorumluluk...10 nsan Kaynaklar Yönetiminde Üst Yönetimin Rolü ve Sorumlulu u...11 nsan Kaynaklar Yönetiminde Uzman Birimler ve Yöneticilerin Rolü ve Sorumlulu u...12 nsan Kaynaklar Yönetiminde Emir-Komuta Yöneticilerin Rolü ve Sorumlulu u...14 nsan Kaynaklar Yönetiminin Stratejik Niteli i...16 nsan Kaynaklar Yönetimi ve Aç k Sistem Yaklafl m...17 nsan Kaynaklar Yönetimini Etkileyen Çevresel Faktörler...17 ç ve D fl Çevre Faktörleri ve nsan Kaynaklar Yönetimi Etkileflimi...18 Bireysel Nitelikler...22 fl Özellikleri...29 Bireyleraras liflkiler...32 Örgütsel Özellikler...33 D fl Çevre Faktörleri...38 Özet...44 Dipnotlar...45 V

6 BÖLÜM 2 fi ANAL Z VE fi D ZAYNI Prof. Dr. Cavide UYARG L fl Analizi...47 fl Analizinin Geliflimi...48 fl Analizinin çerdi i Bafll ca Bilgiler...49 fl Analizinin Amaçlar...51 fl Dizayn...52 Tepe Yönetiminin Amaçlar...52 Teknoloji...52 Örgüt Yap s n n Oluflturulmas ve nsan Kaynaklar Planlama...53 flgören Sa lanmas, Seçimi ve fle Yerlefltirilmesi...53 E itim/gelifltirme Faaliyetleri...53 Ücret-Maafl Yönetimi...54 Performans De erlendirme...55 fl Güvenli i ve flgören Sa l...55 fl Analizi Bilgi Toplama Yöntemleri...55 fl Tan mlar ve fl Gerekleri...57 fl Tan mlar...57 fl Tan mlar n n Haz rlanmas nda Dikkat Edilecek Hususlar...59 fl Gerekleri ( fl fiartnamesi/ fl Nitelikleri)...60 fl Analizi Programlar n n Yürütülmesinde Dikkat Edilecek Hususlar...61 fl Analizi Programlar nda Görev Alacak Kifliler...61 fl Analistlerinin Seçimi...62 fl Analizlerinin Geçerlilik ve Güvenilirli i...62 Yetkinliklere Dayal fl Analizi...62 fl Dizayn...63 Çal flma Yaflam nda fl Kavram ve fllerin De iflen Yap sal Özellikleri...64 Çal flma, fl ve Kifliye Sa lad Yararlar...64 Teknolojik Geliflmeler ve Çal flma Yaflam na Etkileri...65 Toplumsal Geliflmeler ve Çal flma Yaflam na Etkileri...66 fl Dizayn Çal flmalar...67 fl Dizayn Uygulamalar nda Dikkate Al nacak Bafll ca Unsurlar...68 Örgütsel Unsurlar...68 VI

7 Çevresel Unsurlar...69 Davran flsal Unsurlar...69 fl Dizayn Yaklafl mlar...71 fl Basitlefltirme...71 fl Rotasyonu...72 fl Geniflletme ve fl Zenginlefltirme...73 Ekibe Dayal fl Dizayn...74 flgücünde Esneklik (Flexible Workforce)...76 Esnek flgücü Statüleri...77 Geçici flgörenler...77 K smi Zamanl Çal flanlar...78 Esnek Çal flma Programlar...78 Esnek Çal flma Saatleri...78 S k flt r lm fl fl Haftalar...80 Evden Çal flma...80 Özet...81 Dipnotlar...82 BÖLÜM 3 NSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI VE figören SEÇ M Prof. Dr. Ahmet Cevat ACAR flgören Temin ve Seçim (Kadrolama) Süreci...85 flgören htiyac n n Belirlenmesi: nsan Kaynaklar Planlamas...86 Aday Araflt rma ve Bulma...87 flgören Seçimi...87 nsan Kaynaklar Planlamas...87 Tan m ve Amaçlar...87 nsan Kaynaklar Planlamas Süreci ve Yöntemleri...89 Bilgi Toplama ve Durum Analizi...91 flgücü Talep ve Arz n n Tahmini ve K htiyaçlar n n Belirlenmesi...92 flgücü Talebinin Belirlenmesi...93 fl Analizleri...95 Talep Tahmin Yöntemleri...96 Yarg sal Yöntemler...96 VII

8 Yönetici Tahmini...96 Delphi Tekni i...97 Nominal Grup Tekni i...97 Senaryo Analizleri...98 K yaslama...98 Say sal Yöntemler...98 Trend Analizleri...99 Regresyon-Korelasyon Analizleri...99 Oran Analizleri Ayr nt l Yöntemler flyükü ve flgücü Analizleri flyükü Analizi flgücü Analizleri Devams zl k Analizi flgücü Devir Analizi Yer Planlamas flgücü Arz n n Belirlenmesi K htiyaçlar n n Belirlenmesi flgücü Arz ve Talebini Dengelemeye Yönelik Eylemlerin Planlanmas Aday Araflt rma ve Bulma Aday Araflt rma ve Bulma Sorumlulu u Aday Bulman n Önemi ve Amaçlar Aday ve flgören Sa lamay Etkileyen Faktörler flgören Aday Temin Kaynaklar ve Yöntemleri ç Kaynaklardan Aday ve flgören Sa lama flletme çi fl Duyurular ve Baflvuru Düzenlemeleri Terfi ve Nakil ç Kaynaklardan flgören Sa laman n Yarar ve Sak ncalar D fl Kaynaklardan Aday Sa lama D fl Kaynaklardan Aday Sa lama Yollar fl Duyurular Kendili inden Baflvurular Mevcut flgörenlerin ve Tan d klar n Tavsiyeleri fl ve flgören Bulma Kurulufllar Resmi fl ve flgören Bulma Kurulufllar VIII

9 Özel fl ve flgören Bulma Kurulufllar Okullar, Üniversiteler ve Okul Ziyaretleri Staj Uygulamalar Di er Yöntemler Sürekli Statüde flgören Teminine Alternatif Yollar Geçici flgören stihdam flgören Kiralama (Leasing)/ flgören Tafleronlu u Ba ms z Çal flanlar ve Esnek Çal flma Sistemleri Uluslararas Piyasalarda flgören Sa lama flgören Seçimi Baflvurular n Kabulü lk (Ön) nceleme Baflvuru Formu Doldurtma S nav/test Uygulamas Test Türleri Testlerde ve Di er Seçim Araçlar nda Geçerlilik ve Güvenilirlik fle Alma Görüflmesi Görüflme Türleri Görüflme Süreci Görüflme Hatalar Adaylar n Bilgilendirilmesi Aday n Geçmiflinin ve Referanslar n n Araflt r lmas Sa l k Muayenesi fle Alma / Seçim Karar fle Yerlefltirme Özet Dipnotlar BÖLÜM 4 E T M VE GEL fit RME Prof. Dr. A. Oya ÖZÇEL K E itimin Tan m ve Önemi Yetifltirme ve Gelifltirme Kavramlar E itimde Ö renmenin Rolü ve Önemi nsan Kaynaklar nda E itim IX

10 E itimin Amaçlar E itimde zlenen lkeler E itim Faaliyetlerinde Süreklilik E itimin Yararl l E itimde F rsat Eflitli i E itim Faaliyetinin Planl Olmas E itilenlerin Etkin Kat l m E itim Politikalar E itim Planlamas E itim htiyac n n Saptanmas Örgüt (Organizasyon) Analizi fl (Görev) Analizi Kifli (Performans) Analizi E itim Program n n Haz rlanmas ve Uygulanmas Amaçlar n Belirlenmesi E itim Program n n Kapsam E itim Faaliyetlerini Yürütecek Organlar E itime Kat lacaklar E iticilerin Belirlenmesi E itim Konular n n Belirlenmesi E itimin Yeri E itimin Zaman ve Süresi E itim Yönteminin Seçimi E itim Sonuçlar n n Ölçülmesinde (De erlendirilmesinde) zlenecek Yollar E itimin De erlendirilmesi E itim De erleme Yöntemleri Test - Tekrar Yöntemi Önceki - Sonraki Performans Yöntemi Deney - Kontrol Grubu Yöntemi E itim Yöntemleri flbafl E itim Yöntemleri Yönetici Gözetiminde E itim Coaching (Yönlendirme) Yöntemi Formen Arac l ile E itim X

11 Staj Yoluyla E itim fl De ifltirme (Rotasyon) Yöntemi fle Al flt rma (Oryantasyon) E itimi fld fl E itim Yöntemleri Anlat m Yöntemi Örnek Olay (Vaka) Yöntemi flletme Oyunlar Yöntemi Rol Oynama Yöntemi Duyarl l k E itimi (T Grubu) Simülasyon In-Basket (Beklenen Sorunlar) Yöntemi Aç k Hava E itimi (Outdoor E itimi) Elektronik Ortamda E itim Özet Dipnotlar BÖLÜM 5 PERFORMANS DE ERLEND RME Prof. Dr. Cavide UYARG L Performans De erlendirme Kavram ve Performans Yönetimi Sistemi Performans De erlendirmenin Amaçlar ve Kullan m Alanlar Performans Yönetimi Sisteminin Yararlar De erlendirenler (Yöneticiler) için Yararlar De erlendirilenler (Astlar) için Yararlar Organizasyon için Yararlar De erlendirmeyi Kim ya da Kimler Yapar? De erlendirmenin lk Üst Taraf ndan Yap lmas Kiflinin Kendini De erlendirmesi De erlendirmenin fl Arkadafllar (Eflitler) Taraf ndan Yap lmas De erlendirmenin Astlar Taraf ndan Yap lmas De erlendirmenin Müflteriler Taraf ndan Yap lmas Derece Geri-Besleme Yaklafl m Derece Geri-Besleme Nedir? XI

12 Geri Beslemenin Anonimli i Geri-Beslemenin Kullan m Amaçlar Geri-Besleme Sa layacak Eflitlerin Seçimi Geri-Beslemenin Kifliye Sunulufl fiekli Derece Geri Beslemenin Baflar Koflullar Derece Geri-Beslemenin fl Davran fllar ve Fark ndal k Üzerindeki Etkileri De erlendirme Hatalar Hale Etkisi Belirli Derecelere/Puanlara Yönelme Yak n Geçmiflteki Olaylardan Etkilenme Kontrast Hatalar Kiflisel Önyarg lar Pozisyondan Etkilenme At f Hatalar Performans De erlendirme Yöntemleri Kiflileraras Karfl laflt rmalara Dayal Yaklafl m S ralama Yöntemi Zorunlu Da l m Yöntemi Ortak Performans Kriter ve Standartlar na Dayal Yaklafl m De erlendirme Skalalar n çeren Yöntemler Geleneksel De erlendirme Skalalar De erlendirme Faktörleri Faktörlerin Tart land r lmas De erlendirmelerde Kullan lan Skalalar Davran flsal De erlendirme Skalalar Davran flsal Beklenti Skalalar Davran flsal Gözlem Skalalar Kritik Olay Yöntemi flaretleme Listesi Yöntemi Bireysel Performans Standartlar na Dayal Yaklafl m Direkt ndeks Yöntemi Standartlar Yöntemi Amaçlara Göre Yönetim Performans De erlendirme Yöntemlerinin Karfl laflt r lmas Çeflitli Yöntemlerden Oluflan Karma Yaklafl m XII

13 Yetkinliklere Dayal KY ve Performans De erlendirmede Yetkinliklerden Yararlanma Yetkinlik Modellerinin Gelifltirilmesinde Kullan lan Yaklafl mlar fller çin Yetkinliklerin Belirlenmesi Yetkinlik Düzeyinin Belirlenmesi Yetkinliklerin KY Faaliyetlerinde Kullan m : Yetkinliklere Dayal KY Yetkinliklere Dayal Performans De erlendirmenin Geleneksel Performans De erlendirmeden Fark Performans De erlendirmede Güncel Konular ve Geliflmeler Özet Dipnotlar BÖLÜM 6 KAR YER GEL fit RME Prof. Dr. Gönen DÜNDAR Temel Kavramlar Bireysel Yaflam ve Kariyer Evreleri Kariyer Gelifltirme Sistemi Kariyer Gelifltirme Sisteminin Aktörleri Kariyer Gelifltirme Sisteminin Yararlar Kariyer Gelifltirme Sistemi ile Di er nsan Kaynaklar Yönetimi Sistemleri Aras ndaki liflki Kariyer Gelifltirme Sürecinde Bireysel Geliflime Destek Olacak Organizasyonel Faaliyetler Yeni Kariyer Yaklafl mlar S n rs z Kariyer ki Basamakl Kariyer Yolu Esnek Kariyer Portföy Kariyer Kariyere liflkin Güncel Sorunlar Özet Dipnotlar BÖLÜM 7 fi DE ERLEME Prof. Dr. smail Durak ATAAY Girifl Tan m ve Kavramlar fl De eri ile Ücret liflkisi XIII

14 fl Yap s, Ücret Düzeyi ve Ücret Yap s Ücret Düzeyi Ücret Yap s fl Yap s ( fl De erleme) fl De erlemenin Amac ve Yararlar fl De erlemenin Kapsam fl De erleme Yöntemleri S ralama Yöntemi (Ranking Method) S ralama Yönteminin Uygulama Aflamalar S ralama Yönteminin Yararlar ve Sak ncalar S n flama Yöntemi (Classification Method) S n flama Yönteminin Uygulama Aflamalar S n flama Yönteminin Yararlar ve Sak ncalar Faktör Karfl laflt rma Yöntemi (Factors Comparison Method) Faktör Karfl laflt rma Yönteminin Uygulama Aflamalar Faktör Karfl laflt rma Yöntemin Yararlar ve Sak ncalar Puan Yöntemi Puan Yönteminin Uygulama Aflamalar Puan Yönteminin Yararlar ve Sak ncalar De erleme Aflamas fllerin De erlenmesi De erleme Sonucunda Her flin Göreli De erinin Saptanmas S ralama Yöntemine Göre De erleme Sonuçlar S n flama Yöntemine Göre De erleme Sonuçlar Faktör Karfl laflt rma Yöntemine Göre De erleme Sonuçlar Puan Yöntemine Göre De erleme Sonuçlar fl De erlemenin Davran flsal ve Teknik Özellikleri fl De erleme Çal flmalar nda flbirli i Sa lanmas fl De erlemenin Teknik Özellikleri ve Baz Sorunlar Endüstri Düzeyinde fl De erleme Uygulamalar Özet Dipnotlar XIV

15 BÖLÜM 8 ÜCRET YÖNET M Prof. Dr. smail Durak ATAAY - Prof. Dr. Ahmet Cevat ACAR Ücretin Tan m, Bileflenleri ve Önemi Ücretin Tan m Ücret Bileflenleri Temel Ücret De iflken Ücret Ek Yararlar ve Sosyal Yard mlar Ücret Kavramlar Ücret Haddi - Ücret Geliri Ç plak Ücret - Giydirilmifl Ücret Brüt Ücret - Net Ücret Parasal Ücret - Gerçek Ücret Asgari Ücret Ücret Gideri - Ücret Maliyeti Ayni ve Nakdi Ücret Ödül Maafl Ücretin Önemi Ücret Yönetimi: Sistem ve Süreç Ücret Yönetimi Stratejik Ücret Yönetimi Ücret Yönetimi Sistemi Ücret Yönetimi Süreci Ücret Yönetiminin Amaçlar flletme Ücret Politikalar Ücret Politikalar n Belirleyen Faktörler flletme Ücret Yap s n n Oluflturulmas ve Uygulanmas fl De erlemesi ve Ücret Araflt rmas fl De erlemesi Ücret Araflt rmas Mevcut flletme ve Piyasa Ücret Yap s n n ncelenmesi flletmenin Yeni Ücret Politikas Do rusunun Çizilmesi XV

16 Yeni fl ve Ücret Yap s n n Oluflturulmas Tek Ücretleme Toplu Ücretleme Braket Yap s Türleri Genifl Band Yap s Genifl Band n Amaçlar ve Uygun Oldu u Durumlar Genifl Band n Yarar ve Sak ncalar Bireysel Ücretlerin Yap çindeki Konumunun Belirlenmesi ve Uyumlaflt rma Ücret Yap s çinde Bireysel Ücret Farkl laflt rmas ve Ücret Art fllar n n Yönetimi K deme Göre Ücret Art fl (Otomatik Art fl) Baflar ya (Performansa) Göre Ücret Art fl Beceri ve Yetkinliklere Dayal Ücret Art fl Karma Uygulamaya Göre Ücret Art fl Ücret Yap s n n Devaml l n n Sa lanmas Ücret Sistemleri Zaman Esas na Dayal Ücret Sistemleri Temel Zaman Ücreti Sistemi Ölçülmüfl fl Miktar na Göre Günlük Ücret De iflken Günlük Ücret (Differential Day Rate) Özendirici Ücret Sistemleri Ürün Niceli ini Özendirici Ücret Sistemleri Parçabafl Ücret Sistemi Akort Ücret Sistemi Akort Ölçe i Verim Derecesi - Normal ve Standard Süre Dakika Akort Ücreti Primli Ücret Sistemleri Prim Sisteminin Tasar m ve Ö eleri Primli Ücret Türleri Tek Faktörlü Primli Ücret Sistemleri Çok Faktörlü Primli Ücret Sistemleri Primli Ücret Sistemlerinin Yararlar ve Sak ncalar Özet Dipnotlar XVI

17 BÖLÜM 9 NSAN KAYNAKLARI YÖNET M NDE KORUMA filev ( fi GÜVENL VE figören SA LI I) Doç. Dr. Ömer SADULLAH Koruma fllevinin nsan Kaynaklar Yönetiminin Di er fllevleriyle Olan liflkisi fl Güvenli i Aç s ndan fl Kazalar fl Kazalar ve Tan mlar fl Kazalar n n Yasal Tan m fl Kazalar n n Oluflumuna Yol Açan Unsurlar ve fl Güvenli i Araflt rmalar fl Kazalar n n Analizi ve Kaza statistikleri Kaza statistikleri Kaza S kl k Oran (KSO) Kaza A rl k Oran (KAO) Meslek Hastal klar n n Tan m Meslek Hastal klar n n Nedenleri Koruma fllevinin Örgütlenmesi Koruma fllevinin Ayr Bir Birim Olarak Örgütlenmesi Koruma fllevinin Komite Düzeyinde Örgütlenmesi Koruma fllevi ve Maliyetler Koruma fllevinin Etkinli i çin Yat r m Niteli indeki Harcamalar fl Kazalar n n ve Meslek Hastal klar n n Yol Açt Maliyetler Maliyetlerin Araflt r lmas Koruma fllevine liflkin Di er Konular flyerinde fiiddet flyerinde fiiddet ve nsan Kaynaklar Yönetimi fllevleri Kadrolama fllevi ve flyerinde fiiddet Referans ve Geçmifl ncelemesi Testler E itim Koruma fllevi ve Yasalar fl Kanunu ve Koruma fllevi Yapt r mlar Koruma fllevi ve Di er Yasalar Sonuç Özet Dipnotlar XVII

18 BÖLÜM 10 NSAN KAYNAKLARI YÖNET M N N HUKUK BOYUTLARI Prof. Dr. Zeki ADAL Çal flma Yaflam ndaki Hukuki Düzenlemeler ve nsan Kaynaklar Yönetimi nsan Kaynaklar Yönetiminin Hukuk Kaynaklar Say l fl Yasas n n Temel lkeleri Esneklik lkesi Eflit Davranma lkesi fl Güvencesi lkesi stihdam n Korunmas lkesi Say l fl Yasas ndaki Temel Kavramlar flçi Kavram flveren Kavram flveren Vekili Kavram flyeri ve flletme Kavramlar Ç rak ve Stajyer Kavramlar fle Alma ve Yerlefltirmede Hukuki Boyut: fl liflkisinin Kurulmas ve fl Sözleflmesi fl liflkisi ve fl Sözleflmesi Kavramlar fl liflkisi fl Sözleflmesi fl liflkisi Kurulmadan Önceki Süreç: Personel Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hukuki Normlar Personel Seçim Süreci Personel Seçiminde Koruma Yükümlülü ü Personel Seçiminde Eflit Davranma ve Ayr mc l k Yapmama Yükümlülü ü Koruma ve Eflit Davranma Yükümlülü ünün Yerine Getirilmemesi: Sözleflme Görüflmelerinde Kusur Culpa in Contrahendo Personel Seçiminin De iflik Aflamalar nda flverenin Koruma ve Eflit Davranma Yükümlülü ü fl lanlar nda Baflvuru Formlar nda ve fl Görüflmelerinde De iflik Kaynaklardan Aday Hakk nda Bilgi ve Veri Toplamada Psikolojik Testlerde fl Görüflmelerinde flçinin (Aday n) Yükümlülükleri XVIII

19 Kusurlu Davran fl n Sonuçlar flverenin Kusurlu Davran fl Halinde flçinin Kusurlu Davran fl Halinde fle Alma ve Yerlefltirme: fl Sözleflmesinin Yap lmas fl Sözleflmesi Yapma Serbestisi ve fl Sözleflmesinin fiekli Sözleflme Yapma Serbestisinin S n rland r lmas fl Sözleflmesi Türleri Sürekli-Süreksiz fl Sözleflmeleri Belirli-Belirsiz Süreli fl Sözleflmeleri K smi Süreli fl Sözleflmeleri (Klasik K smi Süreli) Ça r Üzerine Çal flma Mevsimlik fl Sözleflmesi Tak m Sözleflmesi Deneme Süreli fl Sözleflmeleri fl liflkisinin Özel Durumlar Geçici (Ödünç) fl liflkisi Kavram Koflullar (md. 7) Hukuki Sonuçlar As l flveren-alt flveren liflkisi Kavram Koflullar As l flveren-alt flveren liflkisinde Muvazaa Çal flma Koflullar n n ve flin Düzenlenmesinde Hukuki Normlar Genifl Anlamda Çal flma Koflullar ve Yasal Çerçeve Çal flma Koflullar n n Düzenlenmesinde Emredici Hukuk Kurallar flin ve Çal flma Koflullar n n Düzenlenmesinde ve De ifltirilmesinde flverenin Yönetim Hakk ve S n rlar Çal flma Koflullar n n ve flin Düzenlenmesinde Hukuki S n rlamalar Çal flma Koflullar nda De ifliklik Yap lmas nda Hukuki S n rlamalar Çal flma Süresi Haftal k Normal Çal flma Süresi ve Denklefltirme Süresi Telafi Çal flmas Ara Dinlenmeleri Gece Çal flmalar XIX

20 Fazla Çal flma Fazla Çal flma Kavram ve Türleri Ola an Fazla Çal flma Fazla Çal flma Fazla Sürelerle Çal flma Fazla Çal flma Ücreti Fazla Çal flma Ücreti Yerine Serbest Zaman Tatiller ve zinler Hafta Tatili Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri Y ll k Ücretli zin Hakk Y ll k Ücretli zin Süreleri Y ll k Ücretli znin Uygulanmas (md. 56) Kad n flçinin Do um ve Süt zni Mazeret zinleri Ücretlerle lgili Düzenlemeler ve Ücret Yönetiminin Hukuki Yönü Hukuki Aç dan Ücret Kavram ve Unsurlar Ücret Ödeme Biçimleri ve Ücretin Ekleri kramiyeler ve Di er Ek Ödemeler Primler Kârdan Pay Alma Sosyal Yard mlar Ücret Ödemelerinde Temel Kurallar Ücretin Korunmas Ücretin Sakl K sm Ücretten ndirim Yap lamamas Ücret Kesme Cezas flverenin Ücret Ödeme Borcunu Yerine Getirmemesi flçinin Kiflilik Haklar n n, Ruh ve Beden Sa l n n Korundu u Bir Çal flma Ortam n n Sa lanmas nda flverenin Yükümlülü ü flçinin Kiflilik Haklar n n ve Ruhsal Sa l n n Korunmas flçinin Bedensel Sa l n n Korunmas fl liflkisinin Sona Ermesi: fl Sözleflmesinin Feshi fl liflkisinin Sona Ermesinin De iflik Biçimleri Kendili inden Sona Erme Fesih Bildirimi ile Sona Erdirme XX

21 Süresiz (Derhal) Fesih Genel lkeler Süresiz Fesih Bildiriminde Hak Düflürücü Süre flçinin Süresiz Fesih (Hakl Nedenle Derhal Fesih) Hakk Sa l k Nedenleri Ahlak ve yiniyet Kurallar na Ayk r Davran fllar Zorlay c Nedenler flverenin Süresiz Fesih (Hakl Nedenle Derhal Fesih) Hakk Sa l k Nedenleri flçinin Ahlak ve yiniyet Kurallar na Ayk r Davran fllar Zorlay c Nedenler flçinin Tutuklanmas Süreli Fesih Genel lkeler Süreli Feshin Hüküm ve Sonuçlar fl Arama zni Bildirim ( hbar) Sürelerine Uyulmamas Süreli Fesih Hakk n n flveren Taraf ndan Kötüye Kullan lmas flverenin Süreli Fesih Hakk fl Güvencesi Kavram fl Güvencesinin Kapsam Geçerli Neden ve Geçerli Fesih Geçersiz Neden ve Geçersiz Fesih fl Güvencesi Hükümlerinin Uygulanmas Geçersiz Feshin Sonuçlar Geçerli ve Geçersiz Fesihte flverenin Yükümlülükleri Toplu flçi Ç karma K dem Tazminat K dem Tazminat Kavram Koflullar K dem Tazminat n n Temel Koflulu: En Az 1 Y ll k K dem flveren Taraf ndan fl K. Md. 25/II D fl nda Fesih flçi Taraf ndan 24. Maddede Yer Alan Nedenlerle Fesih flçi Taraf ndan Muvazzaf Askerlik ve Emeklilik Nedeniyle Fesih Kad n flçinin Evlenme Nedeniyle Sözleflmeyi Feshi XXI

22 K dem Tazminat n n Hesab K dem Tazminat na Esas Al nan Hizmet Süresi K dem Tazminat Hesab nda Hizmet Süresine Dâhil Edilen ve Edilmeyen Süreler K dem Tazminat n n Hesab nda Esas Al nan Ücret K dem Tazminat n n Tavan K dem Tazminat nda Zamanafl m ve Faiz Sendikal liflkiler Sendika Kavram ve Faaliyet Alanlar Sendika Kavram Sendikalar n Faaliyet Alanlar Toplu Pazarl a liflkin Faaliyetler Yarg lama Alan ndaki Faaliyetler Sosyal Alandaki Faaliyetler Yasak Faaliyetler Sendikalar n Örgütlenme Biçimleri Sendika Özgürlü ü Sendika Özgürlü ü Kavram ve Uluslararas Kaynaklar Bireysel Sendika Özgürlü ü Toplu Sendika Özgürlü ü Devlete Karfl Ba ms zl k Kendi Üyelerine Karfl Korunma Üçüncü Kifli ve Kurulufllara Karfl Ba ms zl k Sendika Üyeli i Üyelik Koflullar Üyelik Haklar Üyelik Aidat flyeri Sendika Temsilcili i Kavram Atanmas ve Görev Süresi Say s Sendika Güvencesi flçi Kurulufllar nda Yönetici Olanlar n Güvencesi flyeri Sendika Temsilcilerinin Güvencesi flçinin Sendika Üyeli inin Güvencesi Sendikalar n Organlar XXII

23 Genel Kurul Oluflumu Görev ve Yetkileri Sendika Yönetim Kurulu Oluflumu Görev ve Yetkileri Denetleme Kurulu Disiplin Kurulu Toplu Pazarl k ve Toplu fl Sözleflmesi Toplu Pazarl k Kavram ve fllevleri Kavram Taraflar fllevleri Toplu fl Sözleflmesi Tan m Toplu fl Sözleflmelerinin fl Sözleflmeleri Karfl s ndaki Durumu Toplu fl Sözleflmeleri le lgili Temel Hükümler Teklik lkesi flyeri Düzeyinde Yap lmas Yaz l Olma Zorunlulu u Süresi Toplu fl Sözleflmesi Türleri flyeri Toplu fl Sözleflmesi Grup Toplu fl Sözleflmeleri flletme Toplu fl Sözleflmesi Teflmil Toplu fl Sözleflmesinin Yap lmas Ehliyet ve Yetki Ehliyet Yetki Yetki Baflvurusu Ça r Toplu Görüflmenin Bafllat lmas ve Sonuçland r lmas Toplu fl Sözleflmesinin Yürürlü e Girmesi ve Sonuçlar Toplu fl Sözleflmesinden Yararlanma XXIII

24 Toplu fl Sözleflmesinden Yararlanamayanlar Toplu fl Uyuflmazl ve Bar flç Çözüm Yollar Toplu fl Uyuflmazl Kavram Hak Uyuflmazl ve Ç kar Uyuflmazl Ayr m Toplu fl Uyuflmazl n n Saptanmas ve Uyuflmazl a Bar flç Müdahale Arabuluculuk Ola an Arabuluculuk Ola anüstü Arabuluculuk Hakem Özel Hakem (Tahkim) Zorunlu Hakem: Yüksek Hakem Kurulu Grev ve Lokavt Grev Genel Olarak Grev Kavram ve Türleri Grev Hakk n n Uluslararas ve Ulusal Alandaki Kaynaklar Grev Hakk n n S n rland r lmas Türk Hukukunda Yasal Grev ve Unsurlar Grev Karar n n Al nmas Grev Oylamas Grevin Bafllat lmas ve Uygulanmas Grevin Ertelenmesi ve Durdurulmas Grevin Hukuki Sonuçlar Grev Yasa Bulunan fller ve Yerler Lokavt Özet Dipnotlar BÖLÜM 11 ULUSLARARASI NSAN KAYNAKLARI YÖNET M Doç. Dr. Lale TÜZÜNER Uluslararas nsan Kaynaklar Yönetiminin Önemi Uluslararas nsan Kaynaklar Yönetiminin Tan m ve lgili Kavramlar Çal flan Kaynaklar Ana Ülke Vatandafllar (Parent Country Nationals) Ev Sahibi Ülke Vatandafllar (Host Country Nationals) XXIV

25 Üçüncü Ülke Vatandafllar (Third Country Nationals) Yerel ve Uluslararas nsan Kaynaklar Yönetimi Aras ndaki Farklar Daha Fazla K Faaliyeti Daha Genifl Bak fl Aç s na Olan htiyaç Çal flanlar n Kiflisel Yaflamlar na Daha Fazla lgi Gösterme Yerel ve Uluslararas Yöneticilerin Kompozisyonundaki De iflim Daha Fazla Riske Maruz Kalma D fl Etkilere Aç k Olma flletmelerin Uluslararas laflma Evreleri hracat Sat fltan Sorumlu Ba l Kurulufl Uluslararas Birim Global Ürün /Bölge Birimi Global Ürün Temeline Dayal Yap Global Bölge Temeline Dayal Yap Matriks Yap lar Karma Yap lar fiebeke Yap lar Uluslararas Temin Uluslararas Temin Yaklafl mlar Anayurt Merkezli Yaklafl m (Ethnocentric) Çok Merkezli Yaklafl m(polycentric) Dünya Merkezli Yaklafl m (Geocentric) Bölge Merkezli Yaklafl m (Regiocentric) Uluslararas Görevlendirme Nedenleri Uluslararas Görevlendirme Çeflitleri Uluslararas Seçim Yabanc Yönetici Baflar s zl Yabanc Yöneticinin Baflar s n Etkileyen Faktörler Yabanc Ülkeye Uyumda Yetersizlikler Görev Süresinin Uzunlu u fl Ortam le lgili Faktörler Görev ste i stihdam liflkisi Yabanc Yönetici Seçim Sürecinde Etkili Olan Faktörler XXV

26 Bireysel Faktörler Durumsal Faktörler Yabanc Yönetici Seçim Yöntemleri Görüflme/Mülakat Testler De erleme Merkezleri Uygunluk Elemesi ( ntibak Kabiliyeti) Kendi Vatan na Geri Dönme Uluslararas E itim Gelifltirme Uluslararas E itim Uluslararas Görevlendirmelerde E itimin Önemi Yola Ç k fl Öncesi E itim Türleri Kültürel Bilinçlendirme Programlar Kültürel Benimseme Ön Geziler Dil E itimi Uygulamal Destek Hizmeti Yabanc Yöneticilerin E itici Rolü Üçüncü Ülke ve Ev Sahibi Ülke Yönetici E itimi Uluslararas Gelifltirme Bireysel Gelifltirme Uluslararas Tak m/tak mlar Gelifltirme Kariyer Gelifltirme Uluslararas Ücret Yönetimi Uluslararas Ücret Yönetiminin Temel Ö eleri Temel Ücret Yan Ödemeler kramiyeler/primler Tahsisatlar Uluslararas Ücret Yönetimi Yaklafl mlar Ana Ülke Esasl Yaklafl m Ev Sahibi Ülke Esasl Yaklafl m Vergilendirme XXVI

27 Uluslararas Performans Yönetimi Yabanc Yöneticilerin Performans Yönetimi Ücret Paketi Görev Genel Merkezin Deste i Ev Sahibi Ülkedeki Çevre Kültürel Uyum (Bireysel ve Aile Olarak) Performans Yönetim Sisteminin Gelifltirilmesi Performans Kriterlerinin Belirlenmesi De erlendirmelerin Kimler Taraf ndan Yap laca n n Belirlenmesi Performans De erlendirme Formlar ve S kl Uluslararas Endüstri liflkileri Çokuluslu flletmeler ve Endüstri liflkileri Sistemi Çokuluslu flletmeler ve Sendikalar Özet Dipnotlar KAYNAKÇA XXVII