ARAŞTIRMA MAKALESİ. Zehra Günlü¹*, Mehmet Emin Tekin²

Transkript

1 Eursin Journl of Vtrinry Sins ARAŞTIRMA MAKALESİ Kıl kçisi oğlklrının üyüm hızın n yşı v işltm tkisini rştırm zı çoklu krşılştırm tstlrinin krşılştırılmsı Zhr Günlü¹*, Mhmt Emin Tkin² ¹Slçuk Ünivrsitsi, Sğlık Bilimlri Enstitüsü, Kmpüs, Kony, Türkiy ²Slçuk Ünivrsitsi, Vtrinr Fkültsi, Biyoisttistik Anilim Dlı, Kmpüs,, Kony, Türkiy Gliş: 0..07, Kul:.0.07 *lilp999@sluk.u.tr Öz Astrt Günlü Z, Tkin ME. Kıl kçisi üyüm hızını çoklu krşılştırm Günlü Z, Tkin ME. Growth rts of hir got kis y Multipl omprison tsts Eursin J Vt Si, 07,,, 768 DOI:0./EursinJVtSi.07.6 Amç: Bu rştırm, Kıl Kçisi oğlklrının süt mm önmi üyüm hızın (günlük nlı ğırlık rtışı) n yşı v işltm fktörü tkisini rştırm, frklı postho tstlrinin krşılştırılmsı mıyl ypılı. Aim: This rsrh hs n onut to trmin th ffts of Dm s Ag n ntrpris ftors on sukling prio Growth Rt (ily liv wight gin) of Hir Got Kis y iffrnt multipl omprison tsts. Grç v Yöntm: Çlışm, Krmn İli Dmızlık Koyun Kçi Ytiştiriilri Birliğin üy 6 frklı işltm, frklı yştki nlrn 0 yılın oğn 89 kıl kçisi oğlğının, süt mm önminki üyüm hızı vrilri kullnılı. İsttistik nlizlr SPSS progrmı il ypılı. Mtrils n Mthos: Th t sukling prio ily liv wight gin of 89 hir gots kis orn from ms of iffrnt gs in 0 yr in 6 iffrnt ntrpriss, mmr of Krmn Shp n Got Brrs Assoition ws us s rsrh mtril in this stuy. Th ffts of mtrnl g n ntrpriss hv n nlys y Gnrl Linr Mol in SPSS. For pirwis omprison of th groups, ll postho omprisons tst in SPSS wr us n otin rsults vlut. Bulgulr: İşltmlr rsı krşılştırm, BONFERRONI, SIDAK, v tstlri ynı nzrlik v frklılıklrı lirlrkn, tsti v numrlı işltmlr rsınki frkı önmsiz (P>0.0), LSD tsti is v numrlı işltmlr rsınki frkı önmli (P<0,0) ulu. Çoklu rlık tstlrinn SNK, DUNCAN v tstlri homojn lt grup lirlrkn;, TUKEY B,, REGWF, REGWQ, WAL LERDUNCAN v GT tstlri homojn lt grup lirli. An yşı gruplrın v LSD tstlri ışınki tstlr ynı nzrlik v frklılıklrı ulu; tsti il7 v il gruplrı rsınki frklılığı önmsiz (P>0,0) ulurkn iğr tstlr önmli ulu. LSD tsti is, iğr tstlrin önmsiz uluğu il 6, il 7 v 6 il 7 gruplrı rsınki frklılıklrı önmli (P<0.0) ulu. Bun gör LSD ir uçt iğr uçt olmk üzr iğr tstlr r yr lı. Rsults: Th fft of mtrnl g n ntrpriss ftor on growth rt in hir got kis ws signifint (P<0,00) oring to th rsult of GLM prour.,, LSD, BONFERRONI, SIDAK, n Hohrg tsts rvl th sm similritis n iffrns for ll omprisons. Th growth rt of kis twn in th ntrpris of ws not sttistilly importnt (P>0,0) y th tst. Aoring to th LSD tst rsults, th iffrn twn n ws sttistilly importnt (P<0,0), unlik th othrs tst. SNK, DUNCAN, n tsts rt homogny sugroup n th othrs rt homogny sugroup in ll ntrpriss groups. In omprison for m g groups, ll tsts xpt for n LSD foun th sm similritis n iffrns ll groups; whil tst foun th iffrn twn 7 n not signifint (P>0,0), othr tst rsult in signifint iffrn. Howvr, LSD tst foun signifint iffrns twn 6, 7 n 67 groups (P>0,0)n th othr tst not tt ny iffrns. In onlusion, ll othr tst pl twn LSD t on n, n in th othr n. Önri: Sonuç olrk, çoklu krşılştırm tstlrin grup syısı oluğu urumlr LSD tstinin trih ililği; BONFERRONI v SIDAK tstlrinin irirlrinin yrin kullnılilği; I. Tip htn kçınmk için,, SNK, II. Tip htyı kontrol ltın tutmk için LSD v DUNCAN tstlrinin trih ililği söylnilir. Conlusions: As rsult of th stuy; it oul onlu tht LSD tst oul us in th multipl omprison prours if th group numr is. It ws trmin tht BONFERRONI n SIDAK tst oul us intrhngly. If Typ I rror is wnt to unr ontrol,, n SNK shoul us for postho omprison. In th s tht Typ II rror is wnt to unr ontrol, LSD n DUNCAN tst oul us for th postho omprison. Anhtr klimlr: Büyüm hızı, işltm tkisi, çoklu krşılştırm tstlri. Kywors: Growth rt, ntrpriss, postho tst Eursin J Vt Si, 07,,,

2 Kıl kçisi çoklu krşılştırm Günlü v Tkin Giriş Dnysl rştırmlr grup krşılştırmlrı yygın olrk kullnılmktır. Vryns nlizi, u çlışmlr n sık kullnıln yöntmlrn iriir. Anliz sonuun gruplr rsın frklılık ulunuğun frklılık yrtn grup vy gruplrın lirlnmsi çoklu krşılştırm v çoklu rlık tstlri olrk ilinn tst işlmlri u sorulr vp vrmk için gliştirilmiştir. Çoklu krşılştırm tsti sçimin uygun yöntmin sçimi, hipotzlrin I. v II. tip ht risklrini minimum olmsı hs ktılrk ypılır. Krşılştırılk gruplrın vrynslrın şit olmsı urumun kullnılk postho isttistiklr Çoklu krşılştırm tstlri v çoklu rlık tstlri olrk iki gru yrılır. Çoklu rlık tstlri, grup ortlmlrın ilişkin homojn lt gruplr oluşturrk; çoklu krşılştırm tstlri is, hr gruu sırsıyl iğr gruplrl krşılştırır v α=0,0 sviysin tst r. Çoklu krşılştırm yöntmlrin kullnıln tstlr örnklm üyüklüğü, grup vrynslrının homojnliği tstin çoklu krşılştırm vy rlık tsti olmsı, grup syısı, gruplrki n syısının şit olup olmığı v kontrol gruunun vrlığı göz önün ulunurulmsı grkn önmli fktörlrir (Tkin 00, Özmr 0). Çoklu krşılştırm tstlrinn LSD tsti grup syısı tn fzl oluğun önrilmyn ir tsttir. BONFERRONI tsti, Tip I ht ornı üşük, şit örnklm ilksini grktirmyn v F tstin ğlı klmn kullnıliln ir tst olrk ilinir. SIDAK tsti t tlo ğrini kullnn v BONFERRONI tstinin ğiştirilmiş hliir. DUNNETT tsti, kontrol gruu il rştırm gruplrının ikili krşılştırılmsı mı il kullnıln v t tlo ğrini kullnn ir tsttir. SNK tsti Q tlo ğrini kullnn v vryns nlizinin önmli olup olmmsın kılmn kullnılır. SNK tsti tip II htyı önlm tkili ir tsttir. DUNCAN tsti knin hs DUNCAN tlo ğrini kullnn krşılştırılk grup syısı rttığın korum sviysinin zlığı v F tstin ğlı olmn kullnıliln ir tst olrk ilirilmktir (Shskin 0, Üçkrş 006, Ko 0, Atil v Ünvr 00). WALLERDUNCAN tsti gruplrki vri syısı frklı oluğun hrmonik ortlm kullnn ir tsttir (Kyri 009). TUKEY s B tsti, Q ğılımını kullnır v grup syısı 8 vy h fzl oluğun kullnılmsı önrilmktir (Özmr 0). tstinin I. tip htyı önlm tkili oluğu ilirilmiştir (Özky 0). in GT tsti gruplrki vri syısı frklı oln rştırmlr kullnılmsı önrilmiştir (Üçkrş 006). Ank tsti, gruplrki vri syısı frklı oluğun in GT sinn h güçlü ir tst olrk ilirilmktir (Anonim 0). F ğılımını kullnn tstinin α ht pyını kontrol ltın tutn konsrvtif (tutuu) ir tst oluğu ilirilmiştir (Howll 0). Gruplrın vrynslrın htrojn oluğu urumlr; çoklu krşılştırm tstlrinn TAMHANE'nin T tsti t tlo ğrini kullnn v kontrol gruu il nm gruplrını krşılştırn, F tstin ğlı olmyn ir tst oluğu (Özmr 0), DUNNET ın T tsti, Mximum Moül tlo ğrini kullnığı, küçük örnklmlr kullnıliliği; Q tlo ğrini kullnn GAMESHOWELL tstinin is şit olmyn örnk üyüklüklrin kullnıliliği (Anonim 0) ilirilmiştir. Hyvn ytiştiriiliğin, çoklu krşılştırm tstlri il ğrlniriln çlışmlr oğru v uygun kullnımının % ornın oluğu (Lowry, 99) ilirilmiştir. Pizrro v rk (00) grçk v simülsyon il l iln vrilrl frklı çoklu krşılştırm tstlrini (FISHER LSD, TUKEY, BON FERRONI,, SIDAK, DUNNET) ğrlnirmişlrir. Arştırıılr FISHER LSD tstinin n üşük güvn rlığın sonuç vriğini, tstinin is n güçlü tst oluğu ilirilmiştir. Aynı vri stin TUKEY,, BONFER RONI v Fishr LSD çoklu krşılştırm tstlri ğrlnirilmiş v LSD tsti ışın iğr tstlrin nzr sonuçlr vriği ilirilmiştir (Crl 008). Ypıln zı çlışmlr; çoklu krşılştırm tstlrinin rştırmlr kullnımının uygunluğu, htlı vy ynlış kullnımlrı ğrlnirilmiştir. Bu çlışmlr tstin ynlış vy htlı kullnımının %6 (Yoss v Vrgm 0), %8, (Nto v Ostrnsky 0) v %,8 kısmn oğru, %,6 htlı kullnılığı (Koshi v rk. 00) ilirilmiştir. Sirj v Allh (0), çoklu krşılştırm tstlrinin oğru v htlı kullnımı il ilgili yptıklrı çlışm inlnn rginin frklı syılrın yyınlnn 0 mklnin in LSD v DUNCAN tstinin kullnılığı ilirilmiştir. Bu çlışmlr LSD tstinin oğru kullnımı %00, DUNCAN tstinin %0 ornın oğru, %70 ornın is ynlış v ksik kullnılığı ilirilmiştir. Ypıln litrtür trmsın oğrun Vtrinr Hkimliği lnın çoklu krşılştırm tstlrinin oğru vy htlı kullnımın it ir litrtür çlışmsın rstlnmmıştır. Açıkgöz v Açıkgöz (00), Türkiy trımsl rştırmlr kullnıln çoklu krşılştırm tstlrinn LSD, TUKEY v DUNCAN tsti tylı olrk inlnmiş v htlı v ksik kullnım urumlrını rştırmıştır. Bnzr şkil, Öntürk v Özk (007) tıp rştırmlrın ypıln zı isttistiksl htlrı inlmişlrir. Bu çlışm, Kıl Kçisi oğlklrının süt mm önmi üyüm hızın, ikin fzl lt gruu ulunn n yşı v işltm fktörü tkisini rştırm, isttistik nlizlr yygın olrk kullnılmkt oln zı çoklu krşılştırm tstlrinin, vrilk krr tkisi kımınn krşılştırılmsı mçlnmıştır. 77 Eursin J Vt Si, 07,,, 768

3 Kıl kçisi çoklu krşılştırm Günlü v Tkin Grç v Yöntm Bu çlışm, Krmn İli Dmızlık Koyun Kçi Ytiştiriilri Birliği n kyıtlı, Kıl Kçisi ytiştirn 6 işltmy it 0 yılın oğn 89 ş oğlğın süt mm önminki üyüm hızı (günlük nlı ğırlık rtışı, GCAA) vrilri kullnılmıştır. Oğlklrın oğum ğırlığı v süttn ksim ğırlığı ğrlrinn GCAA hsplnmıştır. GCAA vrilri; 6 üzyli n yşı (,,,, 6 v 7+ yşlı nlr), 6 üzyli işltm, oğum tipi, insiyt v oğum ğırlığı fktörlrini içrn moll nliz ilmiştir (Tkin 00). Vrilr norml ğılım v vrynslrın homojnliği çısınn inlnmiştir. An yşı v işltm fktörlri için çoklu krşılştırm tstlri ypılmıştır. İsttistik nlizlr SPSS (V) progrmın ypılmıştır. Kullnıln mol: Yijklm = U + i + j + k + l + f(zijklm Z)+ ijklm Yijkl: i yştki nn oğmuş, j işltmsinki, k oğum tipinn v l insiytinn m oğlğının GCAA ğriir. U: Ar ğr (sit), Populsyon ortlmsının hsplnmsın kullnılır (μ = U + f(zijklm Z)), i: i. yş gruunki nnın tki miktrı, j: j. işltmnin tki miktrı, k: k. oğum tipinin tki miktrı, l: l. insiytin tki miktrı, f: oğum ğırlığının tkisi. Zijklm: i yşlı nn oğn, j işltmsinn, k oğum tipinn v l insiytinn m oğlğının oğum ğırlığı, Z oğum ğırlığı ortlmsı), ijklm: Htır. Kovrytli mol, çoklu krşılştırm tstlri ypılmı Tlo : Oğlklrın günlük nlı ğırlık rtışı il ilgili vryns nlizi tlosu Vrysyon kynğı SD KT KO F P Gnl , İşltm 7,6 006, 0, An yşı 9,0 09,8,6 0,60 Cinsiyt 099,0 099,0 7,6 Doğum tipi 9968,0 9968,0 6,9 0,009 Doğum ğırlığı 9,9 9,9, Ht ,9,6 Tlo : Çoklu krşılştırm tstlri il işltmlrin ikili krşılştırılmsı (P ğrlri). Kullnıln çoklu krşılştırm tstlri Gruplr LSD BONFERRONI SIDAK 0,9 0,70 0,09 0,77 0,770 0,77 0,00 6 0,80 0,6 0,00 0,9 0,7 0,6 0,6 0,00 0,076 0,00 0,0 0,0 0,0 0,0 6 0,9 0,980 0,8 0,999 0,999 0, Eursin J Vt Si, 07,,,

4 Kıl kçisi çoklu krşılştırm Günlü v Tkin Tlo : Frklı tstlr gör işltmlr rsı frklılıklrın hrflnirm il göstrilmsi İşltmlr v GCAA ritmtik ortlmlrı 6 Alt Tstin Aı 8,, 6, 66, 0,6 0, GrupSyısı LSD BONFERRONI SİDAK Tlo : İşltmlrin çoklu rlık tsti sonuçlrı. İşltmlr v GCAA ritmtik ortlmlrı 6 Alt Tstin Aı 8,, 6, 66, 0,6 0, Grup Syısı SNK TUKEY B DUNCAN REGWF REGWQ WllrDUNCAN Hohrg GT ğı için, çoklu krşılştırm şmsın, oğum ğırlığı moln çıkrtılmıştır. Çlışm normllik kontrollri KolmogorovSmirnov, vrynslrın homojnliği is Lvn tsti il ypılmıştır. Vrynslrın homojnliği urumun uygulnn çoklu krşılştırm v rlık tstlri SPSS pkt progrmı il ypılmıştır. Bulgulr KolmogorovSmirnov tsti il ypıln normllik kontrolü (P=0,00), Lvn tsti il ypıln vrynslrın homojnliği kontrolü sonuçlrın (P=0,0) gör lt gruplrın norml ğılım göstriği v vryslrın homojn oluğu kul ilmiştir. Vryns nlizi sonuçlrı Tlo vrilmiştir. Tlo inlniğin, çoklu krşılştırm tstin konu oln işltm fktörünün tkisi önmli (P<0,00) olup uygun çoklu krşılştırm tstlri ypılmış v sonuçlr Tlo vrilmiştir. An yşı fktörünün tkisi önmsiz (P>0,0) ulunmuş olup çoklu krşılştırmy ihtiyç uyulmmktır. Ank, u urumlr il zı çoklu krşılştırm tstlrinin gruplr rsın önmli frk uluğunu göstrmk için n yşı fktörü için çoklu krşılştırm tstlri ypılmıştır. Tlo inlniğin, yi frklı tst, v krşılştırmlrı ışın ütün ikişrli krşılştırmlr ynı sonuu vrmişlrir. krşılştırmsın LSD tsti iki grup rsınki frkı önmli (P=0.0) ulurkn iğrlri önmsiz ulmuştur. krşılştırmsın tsti iki grup rsınki frkı önmsiz (P=0,076) ulurkn iğrlri önmli ulmuştur. Bu sonu gör; LSD tstinin ikili krşılştırm tstlri rsın isttistiksl olrk nlmlı frklılıklrı yklm, yni t htsı (II. Tip ht) ypmm n iyi tst oluğu, tstinin is trih ilmyk tst oluğu söylnilir. Krşılştırıln gruplrın hrflnirm il göstrimi Tlo t vrilmiştir. 79 Eursin J Vt Si, 07,,, 768

5 Kıl kçisi çoklu krşılştırm Günlü v Tkin Tlo : GCAA n n yşının tkisin it çoklu krşılştırm tsti sonuçlrı (P ğrlri) Kullnıln çoklu krşılştırm tstlri Gruplr LSD BONFERRONİ SIDAK 0,00 0,987 0,99 0, ,0 0,00 0,00 0,0 0,0 0,009 0,0 0,7 0,86 0,69 0,97 0,96 0,97 0,00 6 0,89 0,9 0,86 0,99 0,990 0,99 7 0,78 0,89 0,78 0,9 0,9 0,9 0,07 0,0 0,00 0,07 0,06 0,0 0,06 6 0,7 0, 0,07 0,698 0, 0, 0,0 7 0,80 6 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 7 0,67 0,6 0,08 0,69 0,7 0, 0,7 67 0, 0, 0,0 0,66 0,9 0,78 0,9 Tlo 6: An yşı gruplrı rsı frklılıklrın hrflnirm il göstrilmsi An yşı gruplrı v GCAA ortlmlrı TESTİN ADI y y y y 6y 7y Alt 66,7 7,7, 6,,, Grup Syısı LSD BONFERRONI SIDAK İşltmlrin rlık tstlri il krşılştırılmsı v homojn lt gruplr yrılmsı sonuçlrı Tlo t vrilmiştir. Aynı hrfi ln ortlmlr ynı grupt yr lmktır. Tlo inlniğin SNK, DUNCAN v tstlri işltm fktörünün üzylrini homojn lt gru yırırkn, iğr tstlrin homojn lt gru yırığı görülmktir. Bir nlm u üç tst vr oln nlmlı frkı görmmkt v II. tip hty nn olmktır. An yşının GCAA n tkisinin frklı çoklu krşılştırm tstlri il ğrlnirilmsin it ulgulr Tlo t vrilmiştir. Vryns nlizi sonuun kmksızın ypıln çoklu krşılştırm tstlri sonuun, zı n yşı gruplrı rsınki frklrın önmli çıktığı Tlo görülmktir. tsti 7 il yş gruplrı rsınki frklılığı isttistik olrk önmsiz ulurkn, iğrlri önmli ulmuştur. LSD tsti is 6, 7 v 67 yş gruplrı rsınki frklılığı önmli ulurkn iğr tstlr ilgili gruplr rsınki frkı önmsiz ulmuşlrır. yşlı nlrn oğnlr, yş gruu hriç, iğrlrinn frklı ulunmuştur. Bütün tstlr rsı frkı önmli ulmuştur. rsı frk, tsti hriç, önmli ulunmuştur. 6 rsını s LSD önmli ulmuştur. 7 v 67 rsınki frklrı ütün tstlr önmsiz ulurkn, LSD önmli ulmuştur. Bu sonuçlrn LSD tstinin t htsın krşı uyrlı oluğu v t htsı ypmığı, un krşılık tstinin is t htsı ypmy h ğilimli oluğu görülmktir. Eursin J Vt Si, 07,,,

6 Kıl kçisi çoklu krşılştırm Günlü v Tkin Tlo 7: Frklı n yşı gruplrının çoklu rlık tsti sonuçlrı. An yşı gruplrı v GCAA ortlmlrı TESTİN ADI y y y y 6y 7y Alt 66,7 7,7, 6,,, Grup Syısı SNK TUKEY B DUNCAN REGWQ REGWF WALLER DUNCAN Frklı n yşı gruplrının hrflnirm il göstrilmsi Tlo 6 vrilmiştir. Burn çıkn sonuçlr il rlık tsti sonuun orty çıkn homojn lt gruplrın nzşikliği tstlr rsınki uyumu, tutrsızlığı y frkı orty koymktır. An yşı fktörün it rlık tsti sonuçlrı Tlo 7 vrilmiştir. Burki sonuçlr Tlo ki sonuçlr il krşılştırılığın TUKEY tsti kımınn ynı sonuun ulunuğu nk tstin frklılık orty çıktığı görülmktir. tsti çoklu krşılştırm homojn lt grup oluştururkn rlık tstin homojn lt grup oluşturmuştur. Diğr tstlr hr iki yöntm yr lmığı için ir krşılştırm ypılmmıştır. Oğlklrın GCAA n n yşının tkisi kımınn oluşn homojn lt gruplr inlniğin, SNK v TUKEY B tmmn ynı, tsti is unlr nzr sonuç vriği, hr üç tstin gruplrı iki homojn lt gru yırığı görülmktir. SNK v TUKEY B tstlri v yşlı nlrn oğn oğlklrın iğrlrin gör h yüksk nlı ğırlığ ship oluğunu tspit tmiştir. Diğr tstlr gruplrı homojn lt gru yırmıştır. REGWF, REGWQ v WALLERDUNCAN tstlri homojn lt grup syısı kımınn irirlri il ynı sonuu orty koyrkn iğrlri z frkl unlr ykın sonuçlr vrmiştir. v tstlri hm çoklu krşılştırm tsti hm çoklu rlık tsti olrk sonuç vrmktirlr. İki sonuç krşılştırılığın, çoklu krşılştırm tstin rsı frkı önmli ulurkn (P=0,07), çoklu rlık tstin önmsiz symış; tsti is hr ikisin ynı sonuu ulmuştur. Bu çlışm, çoklu krşılştırmlr SPSS pkt progrmın yr ln tstlr il nliz ilmiştir. Böyllikl ynı vrilr uygulnn frklı çoklu krşılştırm tstlrinin sonuçlrı ir r ğrlnirilmiştir. Arştırm kullnıln tstlrin ir kısmı (,, v ) hm rlık hm çoklu krşılştırm tstlriir. Bu çlışm frklı işltmlrin çoklu krşılştırm v rlık tstlri il ypıln krşılştırılmlrın, tstlr rsın önmli orn iririn nzrliklr l ilmiştir (tlo, tlo 6). v LSD tsti hm çoklu krşılştırm hm rlık tsti olrk iğr tüm tstlrn frklı sonuçlr orty koymuştur. SNK tsti; hm frklı işltmlr oğn oğlklrın hm frklı n yşınki oğlklrın GCAA kımınn homojn lt grup oluşturm kımınn iğr tstlrn frklı sonuçlr orty koymuştur (tlo, tlo 6). SNK v DUNCAN tstlri v numrlı işltmlr oğn oğlklrın GCAA nı irirlrinn frklı olrk tspit rkn, iğr tstlr u gruplr rsın frklılık göstrmmktir. Frklı yştki nlrn oğn oğlklrın GCAA nı SNK tsti TUKEY B il ynı nzrlik v frklılıklrı orty koymktır. Bu urum SNK tstinin; örnklm syısının şitliğin oln uyrlılığı (Anonim 0) v TUKEY B il SNK tstinin ynı kritik tlo ğrini kullnmsı il çıklnilir (Üçkrş 006). Bu çlışm çoklu krşılştırmlr 6 grup üzrinn ypılmıştır. LSD tstinin v numrlı işltmlr rsınki frklılığı önmli ulunmsın rğmn; iğr tüm ikili krşılştırm tstlrinin önmsiz ulmsı, grup syısının rtmsı il irlikt rtn nysl ht ornı il izh ililir (Atil v Ünvr 00,Özky 0). Çoklu krşılştırm tstlrin grup syısının rtmsı P ğrinin küçülmsin nn olmktır (Ko 0). Özllikl grup syısının tn fzl oluğu urumlr LSD tstinin kullnılmsı çok fzl önrilmmktir (Crl, 008). Oğlklrın GCAA n nolu işltmlr rsınki frklılık 8 Eursin J Vt Si, 07,,, 768

7 Kıl kçisi çoklu krşılştırm Günlü v Tkin s LSD tsti trfınn önmli (P=0,00) ulunmuştur (Tlo ). Bnzr urum n yşı gruplrın 6 (P=0,07), 7 (0,08) v 67 yş (P=0,0) gruplrın (Tlo ) söz konusuur. Diğr tüm tstlr u yş gruplrı rsınki frklılıklrı önmsiz (P>0,0) olrk tspit tmiştir. Bu urum tstin iğr tstlr gör h lirl olmsı v gruplr rsın nlmlı sonuçlr ulm, Tip I hty nn olm olsılıklrının yüksk olmsı il çıklnilir (Bşol 0). İşltmlrki GCAA kımınn ypıln çoklu krşılştırm tstlrin SNK v DUNCAN tstlrinin iğr tstlrn frklı homojn lt gruplr oluşturmsı vri syısının frklılığı il çıklnilir. DUNCAN v SNK tstlrinin, gruplrın n syısın uyrlı olmsı u çlışm l iln ulgulr il stklnmktir (Atil v Ünvr 00). tsti v numrlı işltmlr l iln GCAA rsınki frklılıklrı önmsiz (Tlo ), iğr tstlr frklılığı ğişik üzy önmli olrk orty koymuşlrır. Bnzr urum v yşlı nlrn oğn oğlklrının GCAA krşılştırmsın tspit ilmiştir (Tlo ). Bu urum tstinin konsrvtif tst olmsı; yni ortlmlr rsınki küçük frklılıklrı ikkt lmmsı sonuunu oğurmktır ki u tstin TipII hty krşı korumsız oluğunu göstrir (Shskin 0, Anonim 0, Bşol 0). Tlo v tlo inlniğin oğlklrın üyüm hızının hm frklı işltm gruplrın hm frklı n yşı gruplrın ypıln krşılştırmlr BONFERRONI v SI DAK tstlri irirlri il ynı frklılık v nzrliklri orty koymuştur. Bu tstlr iririnin ikiziir v iririnin yrin kullnılilir (Anonim 0). Bu çlışm tsti il GT tstlri, hm frklı işltm gruplrı hm frklı n yşı gruplrın ynı nzrlik v frklılıklrı ulrk homojn lt stlr oluşturmuştur. Bu urum Çoklu krşılştırm tstlrin vri syısı şit is REGWQ vy TUKEY tstlri kullnılilği ilirilişi il uyumluur (Fil, 0). Bu çlışm hm işltm fktörü hm n yşı fktörü kımınn ypıln çoklu krşılştırm tsti, v BONFERRONI tstlri ynı sonuçlrı orty koymuştur v u urum litrtür iliriş il uyumluur (Üçkrş 006). Frklı işltmlr v frklı yştki nlrn oğn oğlklrın üyüm hızlrının frklı çoklu krşılştırm tstlri il krşılştırılmsın l iln sonuçlr Pizrro v rk (00) nın iliriği LSD (n üşük güvn rlığı) v (n güçlü tst) ışın iğr tstlrin nzr sonuçlr vriği ulgusu il uyumluur. Bu çlışm (Tlo v Tlo ) LSD, v DUNCAN ışınki tstlr tüm fktör v gruplr iririn olukç nzr sonuçlr orty koymuştur. Bnzr sonuç, Crl (008) ın frlr yürüttüğü çlışm kullnığı TUKEY,, BONFER RONI v LSD tstlri il yptığı çoklu krşılştırmlr l ilmiştir. Bu çlışm LSD tsti v nolu işltmlr rsınki frkı önmli olrk tspit tmiştir. Diğr ütün tstlr ilgili gruplr rsınki frklılığı önmsiz ulmuştur (Tlo ). Bnzr urum n yşının tkisinin krşılştırılmsın orty çıkmktır. LSD tsti; 6, 7 v 67 yşlı nlrn oğn oğlklrın üyüm hızını önmli ulmuştur. Aynı gruplr rsınki frklılıklr iğr tüm tstlr önmsiz olrk orty konulmktır (Tlo ). LSD tsti ypıln çlışmlr (Pizrro v rk. 00, Crl 0, Özky 0) lirl tst olrk nılmktır. Bu çlışm l iln sonuçlr u ilirişlr il uyumluur. Çlışm tsti n konsrvtif tst olrk çıkmktır. Çünkü; v numrlı işltmlr rsınki frk tsti il önmsiz (P=0,076) ulunmuştur. İlgili gruplr rsınki frklılık iğr tüm ikili krşılştırm tstlri il önmli olrk ulunmuştur (Tlo ). Bnzr urum frklı n yşı gruplrının krşılştırılmsın orty çıkmktır. Çlışm v yşlı nlrn oğn oğlklrın üyüm hızını tsti iğr tüm tstlrn frklı olrk önmsiz lirlmiştir (Tlo ). tsti litrtür (Howll 0, Anonim 0, Üçkrş 006) konsrvtif olrk lirtilmktir. Tşkkür Zhr GÜNLÜ'nün ynı isimli Yüksk lisns tzinin yyın hzırlnmış hliir. Kynklr Açıkgöz N, Açıkgöz N, 00.Trımsl rştırmlrın isttistik ğrlnirilmsin ypıln zı htlr. Tk fktörlü nmlr. Anolu J of AARI,, 7. Anonim 0. PSYC7/ hnouts/ Multipl Comprison_ Prours. pf; (..0). Anonim, 0. support/ knowl gntr/ SSEP7J_0../ om.im.swg..ognos. ug_r_rptst.0...o/_i_oj_nov.html%i_oj_ nov?lng=tr. ; (0.0.0) Anonim 0. om.im.spss. sttistis. hlp/ ovrvw_uto_0.htm; (07.0.0). Atil H, Ünvr Y, 00. Multipl Comprisons, Onlin iologil sinss, (8) 777. Bşol, G. 0. Prmtrik tstlrin syıltılrı, Bölüm IV, Gziosmnpş Ünivrsitsi, Eğitim Fkültsi Drs Notlrı, Tokt. (0.0.0). Eursin J Vt Si, 07,,, 768 8

8 Kıl kçisi çoklu krşılştırm Günlü v Tkin Crl HJ, 008. Multipl Comprisons Prours, Cirultion, 7; Fil AP, 0. Contrst n PostHo Tst For On Wy Inpnnt ANOVA Using SPSS, sttistishll. om/ os/ ontrsts.pf; (0.0.0). Howll DC, 0. Multipl Comprisions Among Trtmnt Mns, (.0.0). Kyri M, 009. Arştırmlr Gruplr Arsı frkın lirlnmsin yönlik çoklu krşılştırm (Post Ho) tkniklri. Fırt Ünivrsitsi Sosyl Bilimlr Drgisi, 9,, 6. Ko A, 0. Arışık çoklu krşılştırm tstlrinn fr tsti üzrin ir simülsyon uygulmsı, Yüksk Lisns Tzi, AKÜ Fn Bilimlri Enstitüsü Afyon. Koshi BK, Gywli S, ShrmPouyl D, 00. Rgrssion nlysis n multipl omprision prours uss n misuss. J. InstituSi. Th., 698. Lowry SR, 99. Us n misus of multipl omprisions in niml xprimnts. J. Anim. Si. 70, Nto RM, Ostrnsky A. 0. Assssmnt of th us sttistil mthos in rtil pulish in journl of vtrinry sin from 000to 00. At Sintirum,,, 970. Öntürk H, Özk H, 007. Dnysl iyt oluşturulmsı v kn şkr sviysinin ölçülmsi, Gnl Tıp Drgisi, 7,, 6. Özmr K, 0. Pkt Progrmlr İl İsttistiksl Vri Anlizi, Cilt I, 9. Bskı, Nisn Kitvi, Eskişhir, Türkiy pp; Özky G, 0.Çoklu krşılştırm tstlrinin grup syısı v nk syılrın gör krşılştırılmsı, Doktor Tzi, Uluğ Ünivrsitsi Sğlık Bilimlri Enstitüsü, Burs. Pizrro J, Gurrro E, Glino PL, 00. Multipl omprison prour ppli to mol sltion, Nuroomputing, 8: 7. Shskin DJ. 0. Hnook of prmtri n nonprmtri sttistil prosur. Thir Eiton, A CRC prssompny. Wshington. pp: 677. Sirj OO, Allh, AM, 0. Us n misus of multipl omprisons prours of mns in ftoril xprimnts. Intrntionl Journl of Rsrh., 0, 76. SPSS for Winows Pkt Progrmı, 00. Tkin ME, 00. Örnklrl Bilgisyr İsttistik,. Bskı, Slçuk Ünivrsitsi Bsımvi, Kony, Türkiy, pp; 788. Üçkrş F, 006. İsttistik Tstlr Üzrin Bir Çlışm, Yüksk Lisns Tzi, KSÜ Fn Bilimlri Enstitüsü, Khrmnmrş. Yoss R, Vrgm M, 0.Misus of multipl omprison tsts n unr us of ontrst prosidakurs in quultur pulitions, Aquultur, 7, 0. 8 Eursin J Vt Si, 07,,, 768