GİRİŞİMCİLİK. Doç. Dr. Mehmet Marangoz

Transkript

1 GİRİŞİMCİLİK Doç. Dr. Mehmet Marangoz I

2 Yayın No : 2742 İşletme - Ekonomi : Baskı Eylül 2012 İSTANBUL ISBN Cop yright Bu ki ta bın bu ba sı sı nın Tür ki ye de ki ya yın hak la rı BE TA Ba sım Ya yım Da ğı tım A.ş. ye ait tir. Her hak kı sak lı dır. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra fı k s men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya başka her han gi bir şe kil de ço ğal tı la maz, da ğı tı la maz. Nor mal öl çü yü aşan ik ti bas lar ya pı la maz. Nor mal ve ka nu nî ik ti bas lar da kay nak gös te ril me si zo run lu dur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı -Cilt : Lord Matbaası - Alpaslan Arıbuğa (Sertifika No: 22858) Davutpaşa Cad. Davutpaşa Emintaş San. Sitesi No: 103/430 Zeytinburnu/İstanbul (0-212) Kapak Tasarım : Müge Günbaş Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş. Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel: (0-212) Fax: (0-212) II

3 Rahmetli Annem ve Babama III

4 IV

5 ÖNSÖZ Girişimcilik dünyada herkesin ve her kesimin üzerinde önemle durduğu bir konudur. Girişimcilik ekonomik kalkınmanın, gelişmenin, küresel rekabet ortamında var olmanın temelidir. Bu noktadan hareketle girişimcilik, işsizliğin çözümünde ve ülke kalkınmasında, gelir dağılımı adaletsizliğinin giderilmesinde etkin bir role sahiptir. Üniversiteden mezun olan gençlerimizin iş arayan değil, iş kuran olmaları için girişimcilik eğilimi ve eğitimi çok önemlidir. Daha fazla çalışarak üretmek isteyenler için, orijinal fikirlerini hayata geçirmek isteyenler için de girişimcilik önemli bir araçtır. Bu bağlamda, Girişimcilik isimli bu çalışma, girişimcilikle ilgili temel kavramları, girişimciliğin önündeki engelleri, fırsatları ve son yıllarda girişimciliği etkileyen ve ilgilendiren gelişmeleri ve bu alanda tartışılan önemli konuları ele almaktadır. Kuruluş şekli ve kuruluş amacı ne olursa olsun, kurulan bütün işletmeler öncelikle kurucularına, sonra kuruldukları ülkeye ve genel olarak da ekonomiye önemli katkılar sağlamaktadır. İş kurmak için sadece orijinal bir fikir yeterli değildir. İşletme kurma süreci üzerinde titizlikle durulması ve kapsamlı bir çalışma yapılması gereken bir süreçtir. Bu kitap bu süreçleri, üniversiteden mezun olan ve olacak olan öğrencilere ve iş arayanlara, kendi işini kurmanın önemini, avantajlarını, zorluklarını ve bunun için yapılması gerekenleri anlatmaktadır. Girişimcilikle ilgili çalışmalarda yaratıcılık ve yenilikçilik, risk alma, azim ve kararlılık gibi bazı özelliklerin ve becerilerin gerekli olduğu vurgulanmaktadır. Bunların yanı sıra girişimcilik öğrenilebilir bir süreçtir ve bu süreçte eğitimin önemi büyüktür. Bu kitabın bir amacı da bunu sağlamaktır. Kitap, içerik itibariyle girişimcilikle ilgili temel kavram ve bilgilerin yanı sıra, günümüzde girişimciliği önemli kılan faktörler ve girişimciliği etkileyen güncel gelişmelere de yer verilmiştir. Kitabın bu şekliyle, bu konuda çalışma yapan akademisyenlere, öğrencilere ve ilgi duyan herkese yaralı olacağını ümit ediyorum. Kitapla ilgili olarak gelecek her türlü öneri ve eleştiriler, kitabın bir sonraki baskısının daha iyi olması açısından çok önemlidir.

6 Derslerimde sorularıyla, katkılarıyla ve eleştirileriyle katkı sağlayan öğrencilerime, kitabın baskısında desteklerini ve yardımlarını esirgemeyen başta yayıncım Beta Yayınlarından sayın Seyhan Satar a ve değerli çalışma arkadaşlarına ve kitabın yayına hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkür ederim. 01 Ağustos 2012 Doç. Dr. Mehmet MARANGOZ Muğla VI

7 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... V BÖLÜM 1 : GİRİŞİMCİLİK KAVRAMI, TEMEL BOYUTLARI VE TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ Girişim ve Girişimcilik Kavramı Girişimcilikle İlgili Diğer Kavramlar Girişimciliğin Temel Fonksiyonları Girişimcilerde Bulunması Gereken Nitelikler Bağlılık, Kararlılık ve Azim Başarı İhtiyacı Fırsat Yönelimi İçsel Kontrol Odağı Belirsizliğe Karşı Tolerans Risk Almak Yenilik ve Yaratıcılık İyimserlik Liderlik Kendi Geleceğine Yön Verebilme Girişimcilik Türleri Girişimcikte Başarı ve Başarısızlık Nedenleri Girişimcilikte Başarı Nedenleri Girişimcilikte Başarısızlık Nedenleri Girişimciliğin Avantaj ve Dezavantajları Girişimciliğin Avantajları...16 VII

8 Girişimciliğin Dezavantajları Girişimciliği Etkileyen Faktörler Genel Olarak Girişimciliğin Tarihsel Gelişimi Türkiye de Girişimciliğin Tarihsel Gelişimi Türkiye de Girişimcilerin Yaşadığı Sorunlar Genç ve Dinamik Nüfus Yapısı Girişimcilik, Yöneticilik ve Mülkiyetin İşletme Sahibinde Bütünleşmesi Kurumsallaşma ve Aile İşletmeciliği Birinci Nesilden İkinci Nesile Geçiş İşletme Sahiplerinin Teknik Kökenli Olması Fizibilite Çalışmalarının Yetersizliği Piyasa Araştırması Türkiye de Tipik Yatırım Senaryosu Yenilikler ve Taklitçilik Finansman Ortaklık İşletmeler Arası İşbirliği Cesaret ve Risk Üstlenme Devlet Teşvikleri Vergi Sistemi Kalite Güvencesi Desteği Devlet İhalelerinde Kota Ayrılması Bilgiye Ulaşmada Yetersizlik Girograt (Girişimci Bürokrat)...33 BÖLÜM 2 : YARATICILIK, YENİLİKÇİLİK VE GİRİŞİMCİLİK Girişimcilik ve Yaratıcılık Yaratıcılık Kavramı ve Önemi Yaratıcılıkla İlgili Kavramlar Yaratıcılık Süreci...42 VIII

9 2.5. Yaratıcılık Teknikleri Beyin Fırtınası Ters Beyin Fırtınası Gordon Yöntemi Düşünce Haritası Matris Yöntemi Yatay Düşünme Tekniği Odak Grup Görüşmeleri Tekniği Varsayımları Sorgulama Girişimcilik ve Yenilik Yenilik Kavramı ve Önemi Yenilik Kaynakları Yenilik Süreci Yenilik Türleri Yenilik Kültürü Yaratıcılık, Yenilikçilik ve Girişimcilik Yaratıcılık, Yenilik ve Ekonomik Kalkınma...58 BÖLÜM 3 : İŞ AHLAKI, SOSYAL SORUMLULUK VE GİRİŞİMCİLİK Sosyal Sorumluluk Kavramı ve Boyutları Ekonomik Sorumluluk Yasal Sorumluluk Ahlaki Sorumluluk İhtiyari (Gönüllü) Sorumluluk Ahlak ve Ahlakla İlgili Kavramlar Girişimcilikte İş Ahlakı Oluşturma Girişimcilikte İş Ahlakı ve Sosyal Sorumluluğun Önemi Sosyal Sorumluluğu Önemli Kılan Nedenler İşletmelerin Sosyal Sorumluluk Alanları Çalışanlara Karşı Sorumluluk...76 IX

10 Müşterilere Karşı Sorumluluk Çeveye Karşı Sorumluluk Sermayedar ve Hissedarlara Karşı Sorumluluk Diğer İşletmelere Karşı Sosyal Sorumluluk...78 BÖLÜM 4 : SOSYAL GİRİŞİMCİLİK Sosyal Girişim ve Sosyal Girişimcilik Kavramı Sosyal Girişimcilerin Özellikleri Sosyal Girişimciliğin Unsurları Sosyal Girişimcilik ve Ticari Girişimcilik İlişkisi Sosyal Girişimciliğin Alanları...92 BÖLÜM 5 : KADIN GİRİŞİMCİLİĞİ Girişimcilikte Cinsiyet Faktörü Girişimci Kadın ve Kadın Girişimciliği Kavramları Kadın Girişimci Tipleri Geleneksel Kadın Girişimci Tipi Aileci Kadın Girişimci Tipi (Evcil) Yenilikçi Kadın Girişimci Tipi Köktenci (Feminist) Kadın Girişimci Tipi Kadınları Girişimciliğe Yönlendiren Faktörler ve Özellikleri Kadın Girişimcilerin Karşılaştığı Sorunlar Geçmişte ve Günümüzde Kadın Girişimciliği Türkiye de Kadın Girişimciliği BÖLÜM 6 : EV EKSENLİ ÇALIŞMA Ev Eksenli Çalışmaya İlişkin Kavramsal Arka Plan Enformel Ekonomi Ev Eksenli Çalışma ve Kapsamı Ev Eksenli Çalışmanın Artış Nedenleri Ev Eksenli Çalışma Çeşitleri X

11 6.5. Ev Eksenli Çalışmanın Özellikleri Ev Eksenli İşi Yapacakların Kişilik Özellikleri Ev Eksenli Çalışanların İçinde Bulunduğu Koşullar BÖLÜM 7 : İŞ PLANI HAZIRLAMA VE İŞ KURMA Bir İşletmeyi Yaşama Geçirme Biçimleri Girişimcilik Süreci Motivasyona Sahip Olmak Fırsatların Belirlenmesi Kaynakların Bulunması ve Kontrolü İş Planının Hazırlanması Örgütsel Yapının Oluşturulması Kurulu Bir İşletmeyi Satın Almak Satın Almada Gözönünde Tutulması Gereken Faktörler Kurulu Bir İşletmeyi Satın Almanın Avantajları Kurulu Bir İşletmeyi Satın Almanın Dezavantajları Kurulu Bir İşletmeye Ortak Olmak İş Planının Tanımı ve Önemi İş Planının Kapsamı İyi Bir İş Planında Bulunması Gereken Özellikler İş Planının Kullanım Alanları ve Yararları İş Planının Başarısızlığının Nedenleri İş Planı Hazırlanmasında Temel İlkeler İş Planının Değerlendirilmesi İş Planının Dosya Haline Getirilmesi BÖLÜM 8 : FRANCHISING (İMTİYAZ HAKKI) Franchising in Tarihsel Gelişimi Franchising Kavramı ve Temel Özellikleri Franchising Kavramı İle Diğer Bazı Kavramlar Arasındaki Farklar Franchising ve Lisans Anlaşmaları XI

12 Franchising ve Bayilik Sistemi Franchising ve Distribütörlük Franchising ve Acentelik Franchising ve Dikey Bütünleşmiş Zincirler Franchising ve Ortak Girişim Genel Olarak Franchising Türleri Dağıtım Kanalındaki Aracılar Açısından Franchising Türleri Franchising de Temel İlkeler Girişimci Açısından Franchising Sisteminin Avantaj ve Dezavantajları Franchising Anlaşması BÖLÜM 9 : PAZARLAMA PLANI Pazarlama Kavramı ve Gelişimi Pazarlama Karması Pazarlama Anlayışındaki Aşamalar Pazarlama Anlayışına Girişimcinin Yaklaşımları ve Eğilimleri Pazarlama Çevresi Mikro Çevre Faktörlerinin Analizi Makro Çevre Faktörlerinin Analizi Pazar Bölümleme ve Hedef Pazar Seçimi Pazarlama Planı Girişimci Açısından Pazarlama Planının Önemi Pazarlama Planını Oluşturma Pazarlama Planının Aşamaları Durum Analizi Pazarlama Planının Uygulanması ve Kontrol Sorumlulukların Dağıtılması Bütçe Hazırlama Bütçe Hazırlama Yaklaşımları Pazarlama Performansının İzlenmesi BÖLÜM 10 : FİNANSMAN PLANI XII

13 10.1. Finansal Planlamanın Önemi Kurulacak İşletmenin Varlık Değerinin Belirlenmesi Başlangıç Yatırım Sermayesi Giderlerinin Belirlenmesi Çalışma Sermayesi Giderlerinin Belirlenmesi Toplam Yatırım İhtiyacının Belirlenmesi Finansman Kaynakları Özsermaye Kaynaklar Yabancı Sermaye Kaynakları BÖLÜM 11 : YENİ EKONOMİ VE GİRİŞİMCİLİK Yeni Ekonomi Kavramı Yeni Ekonomi ve Temel Dinamikleri Bilgi Dijitalleşme Sanallaşma Molekülleşme Entegrasyon-İnternet Aracılığı İle iletişim Aracısızlaşma Sektörel Değişim İnovasyon (Yenilikçilik) Üretici ve Tüketici Bütünleşmesi Hız Modülerleşme Küreselleşme Yeni Ekonomi de İşletmecilik ve Girişimcilik Anlayışları Tedarik Zinciri Yönetimi Dış Kaynak Kullanımı (Outsourcing) Değişim Mühendisliği (Re-engineering) Benchmarking (Karşılaştırma) Stratejik İşbirlikleri XIII

14 Küçülme Kalite Fonksiyon Göçerimi Entelektüel Sermaye Öğrenen Organizasyon Müşteri İlişkileri Yönetimi Değer Mühendisliği (Value Engineering) Ortaklaşa Rekabet Elektronik Ticaret Girişimci Bireyler Yeni Ekonomide Girişimcilik Yeni Ekonomi ve Elektronik Ticaret İnternetin Gelişimi ve E-Ticaret E-Ticaretin Girişimcilik Açısından Yeri ve Önemi Elektronik Ticaretin Girişimcilik Üzerindeki Pozitif ve Negatif Etkileri E-Ticaretin Getirdiği Değişimler ve Girişimciliğe Yansımaları BÖLÜM 12 : TEKNOPARKLAR VE GİRİŞİMCİLİK Teknoparkların Tanımı ve Kuruluş Amaçları Teknoparklar ve Ekonomik Kalkınma Teknoparkların Temel Özellikleri ve Yararları BÖLÜM 13 : NANOTEKNOLOJİ VE GİRİŞİMCİLİK Nanoteknoloji Kavramı Nanoteknoloji ve Girişimcilik Nanoteknoloji nin Kullanım Alanları ve Girişimciliğe Etkileri Nanoteknolojinin Günümüzdeki Durumu Nanoteknoloji ve Türkiye Nanoteknoloji Hayatı Nasıl Değiştirecek? EKLER XIV

15 EK 1 : İŞ PLANI ÖRNEĞİ EK 2 : ÖRNEK PAZARLAMA PLANI KUŞ CENNETİ KAFETERYASI YILI PAZARLAMA PLANI EK 3 : GİRİŞİMCİLERE DESTEK SAĞLAYAN BAŞLICA KURULUŞLAR EK 4 : TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE SAĞLANAN DEZTEK VE MUAFİYETLER KAYNAKÇA İNTERNET KAYNAKLARI XV

16 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1.1 : Yönetici ve Lider Özelliklerinin Karşılaştırılması... 4 Tablo 2.1 : Yıllara Göre Ürün Çeşitleri ve Modelleri Tablo 2.2 : Yıllara Göre Ülkelerin Şirket Sayılarındaki Değişim Tablo 4.1 : Sosyal Girişimci ile Ticari Girişimci Arasındaki Farklar Tablo 5.1 : Kadın ve Erkek Girişimcilerin Ayırıcı Nitel Yönleri Tablo 7.1 : Kurulu Bir İşletmeyi Devralmanın ve Yeni Bir İşletme Kurmanın Yararları Tablo 7.2 : Girişimcinin Yeteneklerinin Değerlendirilmesi Tablo 7.3 : Değerlendirme Tablosu Tablo 8.1 : Franchising Örnekleri Tablo 8.2 : Lisans Anlaşması ve Franchising Arasındaki Faklılıklar Tablo 10.1 : Başlangıç Yatırım Sermayesi İhtiyacı Tablosu Tablo 10.2 : İşletme Giderleri Tablosu Tablo 10.3 : Toplam Finansman İhtiyacı ve Finansman Kaynakları Tablo 10.4 : Risk Sermayesi Kullanmanın Avantaj ve Dezavatajları Tablo 11.1 : Yeni ve Eski Ekonomisinin Karşılaştırılması Tablo 11.2 Tablo 11.3 : Klasik Tedarik Süreci İle Internet Üzerinden Tedarik Süreci Arasındaki Farklar : 42 Sayfalık Bir Metnin New York dan Tokyo ya Göndemenin Maliyeti ve Süresi Tablo 11.4 : Geleneksel Ticaret ve Elektronik Ticaret Karşılaştırması Tablo 12.1 : Türkiye deki Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Tablo 12.2 : Katma Değer Tablosu Tablo 13.1 : Dünya da En Çok Nanoteknoloji Patenti Alanlar XVI

17 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 3.1 : İşletmelerin Sosyal Sorumlulukları Şekil 9.1 : Pazarlama Planının Aşamaları Şekil 12.1 : Ar-Ge Harcamalarının GSYİH ye Oranı Şekil 12.2 : TPE Tarafından Verilen Patent Tescillerinin Yıllara Göre Dağılımı XVII

18 XVIII