MALİGN MELANOM TEDAVİ SEÇİMİNDE MOLEKÜLER PATOLOJİ. Ebru Serinsöz, MD, PhD Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı

Transkript

1 MALİGN MELANOM TEDAVİ SEÇİMİNDE MOLEKÜLER PATOLOJİ Ebru Serinsöz, MD, PhD Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı

2 Malign Melanom (MM) Moleküler Çağ öncesi MM Moleküler Çağ da MM

3 Moleküler Çağ öncesi malign melanom Melanosit malign transformasyonu 1. Yüzeyel yayılım gösteren melanoma 2. Akral lentiginöz melanoma 3. Lentigo maligna melanoma 4. Nodüler melanoma

4 Moleküler Çağ öncesi malign melanom DSÖ, 2006 Yüzeyel yayılım gösteren melanoma Akral lentiginöz melanoma Lentigo maligna melanoma Nodüler melanoma Desmoplastik melanoma Blue nevüs zemininde gelişen melanoma Konjenital nevüs zemininde gelişen melanoma Çocukluk çağı melanomu Nevoid melanoma

5 Moleküler Çağ ın Kazandırdıkları Kritik moleküler değişiklikler Aktive edici mutasyonlar MAPK ve PI3K/AKT/mTOR Transkripsiyon faktörlerine etki Jun, Fos, Myc, NFkB, MITF Proliferasyon, diferansiyasyon ve hücresel yaşlanma

6 Moleküler Çağ ın Kazandırdıkları Birbirleriyle kesişen yolaklarda görevli proteinler Hücre üzerinde farklı etkiler Sinyal ileti yolaklarının farklı düzeylerinde görevli Downstream moleküllerin farklı etkileri

7 Moleküler Çağ sonrası MM Farklı biyolojik alt gruplar: Spesifik genetik ve klinik özellikler Tedaviye yanıtları farklı

8 Sınıflamada Değişiklik Ortak moleküler patogenik mekanizma ve benzer klinik davranış 1. Kutanöz Melanoma I. Kronik güneş hasarı (KGH) ilişkili (baş-boyun, ön kol) II. İntermittan güneş hasarı (İGH) ilişkili (gövde, ekstremiteler) 2. Akral Melanoma 3. Mukozal Melanoma 4. Uveal Melanoma Curtin JA, et al. N Engl J Med 2005; 353: Bauer J, et al. Pigment Cell Melanoma Res. 2011; 24(2):

9

10

11 MM-KIT İlişkisi Tip III transmembran reseptör tirozin kinaz (RTK) Ligand SCF SCF bağlanması: Reseptör dimerizasyonu Otofosforilasyon Sinyal yolaklarının aktivasyonu Ekzon 9 Ekzon 11 Ekzon 13 Ekzon 17 N-terminali Ekstrasellüler Domain Jukstamembran Domain Proksimal Kinaz Domaini Distal Kinaz Domaini C-terminali

12 MM-KIT İlişkisi Went ve arkadaşları, 2004 Payne ve arkadaşları, 2005, 2006 Curtin ve arkadaşları, 2006 Went PT, et al. J Clin Oncol 2004; 22: Willmore-Payne C, et al. Hum Pathol 2005; 36: Curtin JA, et al. J Clin Oncol 2006; 24:

13 MM-KIT İlişkisi Clin Cancer Res. 2008; 14(21):

14 MM-KIT İlişkisi Mutasyon / Amplifikasyon KGH ilişkili MM: %17 Akral (%11-38 vs %19-27) Mukozal (%6-19 vs %20-33) Uveal (%9) Curtin JA, et al. J Clin Oncol 2006; 24: Beadling C. Clin Cancer Res 2008; 14: Ashida A, et al. Int J Cancer 2009; 124: Wallander ML, et al. Mod Pathol 2011; 24:

15 MM-KIT İlişkisi En sık ekzon 11 (ekzon 13, 17, 18) Ekzon 11, p.l576p (%34) IHK mutasyon varlığının kesin göstergesi değil!! Woodman SE, Davies MA. Biochem Pharmacol 2010; 80: Antonescu CR, et al. Int J Cancer 2007; 121: Hodi FS, et al. J Clin Oncol 2008; 26: Fisher DE, et al. Pigment Cell Melanoma Res 2010; 23:

16 MM-KIT İlişkisi JAMA. 2011; 305(22): K642E ve N822K Sensitivite V654A ve D820Y Direnç

17 MM da Hücre İçi Sinyal İleti Yolakları RAS ailesi: Büyüme Faktörü RTK Pek çok biyokimyasal prosesin kontrolü Sağkalım Proliferasyon

18 MM-RAS İlişkisi RAF ın hücre membranına gelmesi RAF aracılı MEK ve ERK aktivasyonu Hücre proliferasyonu Aktif RAS PI3K aktivasyonu AKT/mTOR aktivasyonu Apoptozisin inhibisyonu

19 MM-RAS İlişkisi MM da RAS mutasyonu: RAS proto-onkogen ailesi: HRAS NRAS KRAS Konjenital Nevüs: %56 Primer MM: %33 Metastatik melanom: %26 Demunter A, et al. J Invest Dermatol 2001; 117:

20 MM-NRAS İlişkisi En sık ekzon 2 ve 3 Glutamin > Lizin (Q61K) Glutamin > Arginin (Q61R) NRAS ve BRAF mutasyonları birbirini dışlayan mutasyonlar Metastaz / hastalık progresyonu ile ilişki Papp T, et al. J Med Genet 1999; 36:

21 MM-BRAF İlişkisi RAS yolağı downstream molekülü 3 isoform: ARAF, BRAF, CRAF Serin-treonin kinaz İGH ilişkili KMM da %45 BRAF mutasyonu Büyüme Faktörü RTK BRAF V600E (%80) Nükleoid 1799 T>A, kodon GTG>GAG Proliferasyon Sağkalım Davies H, et al. Nature 2002; 417: Woodman SE, et al. Clin Cancer Res 2012;

22 MM-BRAF İlişkisi N terminusu sürekli forforile Aktivasyonu için sadece RAS gerekir. Karsinogenetik mutasyonlara duyarlılık!!! RAS ve MEK arası temel sinyal molekülü Pollock PM, et al. Nat. Genet. 2003; 33: Curtin JA, et al. N Engl. J. Med. 2005; 353:

23 MM-BRAF İlişkisi BRAF mutasyonu (+) Selektif BRAF inhibitörleri (Vemurafenib) Selektif BRAF inhibitörleri ile progresyon BRAF WT Davies MA. Surg Oncol Clin N Am 2011;20: Flaherty KT, et al. N Engl J Med 2010;363: in vitro CRAF aracılı MAPK sinyal yolağı aktivasyonu Heidorn SJ, et al. Cell 2010; 140: Poulikakos PI, et al. Nature 2010; 464:

24 MM-BRAF İlişkisi BRAF mutasyon sıklığı Akral (%15) Mukozal (%10) KGH ilişkili LMM (%9-11) Maldonado JL, et al. J Natl Cancer Inst 2003; 95: Hocker T, Tsao H. Hum Mutat 2007; 28:

25 MM-BRAF İlişkisi BRAF WT tümörler orta ve ileri yaş İğsi hücreli MM %30 BRAF MT Özofagiyal MM %10 BRAF MT Şeffaf hücreli sarkom Uveal MM BRAF WT Dorkhom SJ, et al. J Clin Oncol 2011; 29(Suppl): Langer R, et al. Mod Pathol 2011; 24: Wong CW, et al. J Clin Pathol 2005; 58: Cohen Y, et al. Invest Ophthalmol Vis Sci 2003; 44:

26 MM-Guanin Nükleotid Bağlayıcı Protein alfa subunit (GNAQ) İlişkisi GNAQ Guanin nukleotid bağlayıcı proteinler Heterodimer 7 transmembran domain reseptör-hücre içi sinyal ileti yolakları (MAPK ) arası köprü Uveal melanom

27 Sonuç RTK Büyüme Faktörü Aktive edici c-kit (mukozal MM %20) Gα (GNAQ) SRC Aktive edici GNAQ (uveal MM %50) Grb2 RAS PTEN SOS PI3K Aktif RAS RAF MEK1/2 Aktive edici NRAS mutasyonu ( %15-20) Aktive edici BRAF mutasyonları ( %40-60) PTEN kaybı ( %30-50) Akt amplifikasyonu ( %60) Akt ERK1/2 P53 mtor p16 INK4a kaybı ( %50) p16 INK4a Hücresel proliferasyon ve sağkalım prb Hücresel yaşlanma

28 Tedavi Seçiminde Sinyal İleti Yolakları İmatinib RTK inhibitörleri KIT Diğer RTK (c-met, ERBB4) Vemurafenib GSK PI3K/mTOR inhibitörleri MEK inhibitörleri Proliferasyon Sağkalım İnvazyon

29 Sonuç Mutasyonlar (%) Önerilen Test Seçeneği BRAF NRAS KIT GNAQ/11 BAP1 1. Basamak 2. Basamak Kutanöz (İGH) Kutanöz (KGH) ? BRAF ± NRAS KIT ? BRAF ± NRAS KIT Akral ? BRAF, KIT ± NRAS Mukozal ? BRAF, KIT ± NRAS - - Uveal (Monozomi 3) Gen Ekspresyon profilinin çıkarılması / Monozomi 3 araştırılması - Primeri bilinmeyen MM BRAF, NRAS KIT; GNAQ, GNA11, Monozomi 3

30 Sonuç Moleküler testler için: Çalışılacak örnek seçimi Canlı tümör hücreleri Blokta tümör yoğunluğunun fazla olması Mikrodiseksiyon yöntemi ile tümör hücrelerinin zenginleştirilmesi

31 Sonuç DNA ekstraksiyonu PCR M Ex9 Ex11 Ex13 Ex17 M Ex9 Ex11 Ex13 Ex17

32 Sonuç PCR ürünün analizi: Sanger sekans yöntemi Pyrosekans yöntemi Deep sequencing HRMCA Alel/mutasyon spesifik PCR

33 Forward Analiz BRAF WT

34 Reverse Analiz BRAF WT

35 BRAF MT Forward Analiz BRAF V600E

36 BRAF MT Reverse Analiz BRAF V600E

37 KIT Ekzon 11 Sanger Sekans

38 KIT Ekzon13 Sanger Sekans

39 KIT Ekzon 17 Sanger Sekans

40 Teşekkürler