Ankara Ünv Vet Fak Derg, 5, 35-40, 2004 Ankara ve çevresndek köpeklerde flaral etkenlern prevalansı Alparslan YILDIRIM Ercyes Ünverstes, Veterner Fakültes, Paraztoloj Anablm Dalı, Kayser Özet: Bu çalışma, Ankara ve çevresndek köpeklerde flaral enfeksyonların yayılışını tespt etmek amacıyla Kasım 2000-0cak 2002 tarhler arasında 0,5-3 yaş grubu 88, 4-6 yaş grubu 95 ve ~ 7 yaş grubu 7 olmak üzere toplam 300 köpekte yapılmış ve Droflara mmrs'n prevalansı % 6,3 olarak saptanırken, dğer flaral nematod enfeksyonlanna rastlanmamıştır. Droflara mmts enfeksyonunun prevalansı en yüksek ~7 yaş grubunda (% 7,7) görülmüş, bunu % 0,5 le 4-6 yaş grubu ve % 3,2 le 0,5-3 yaş grubu zlemştr. 0,5-3 yaş grubu le 4-6 ve ~7 yaş gmpları arasındak farklılık öneml bulunmuş (p<o,oi), 4-6 yaş ve ~7 yaş grupları arasında se statstksel br fark gözlenmemştr (p>o,05). Dş ve erkek köpeklerde enfeksyon oranı benzer (% 6) bulunmuştur. Mkrofler saptanan kan örneklernn mlltredek yoğunluğu 6769 :!:2490 bulunmuş, cnsyete ve yaş guruplanna göre mkrofler yoğunluklarında gözlenen farklılık önemsz bulunmuştur (p>o,05). Yerleşm yerler çersnde en yüksek enfeksyon oranı Kazan lçesnde (% 40) saptanmış, bunu Batıkent (% 25) ve Akyurt (%2,4) bölgeler zlemştr. Perfer kanda mkrofler saptanması ve dentfkasyonunda membran fltrasyon ve asit fosfataz hstakmyasal boyama yöntemlernn brarada kullanılmasının en uygun yöntem olduğu belrlenmştr. Anahtar Sözcükler: Flaross, köpek, mkrofler, prevalans The prevalence of flaral agents n dogs n Ankara and vcnty Summary: Ths study was carred out between November 2000-January 2002 to determne the prevalence of flaral nfectons n dogs n Ankara and vcnty. Blood samples from 300 dogs were submtted, 88 of whch obtaned from 0.6-3 age group, 95 from 4-6 and 7 blood samples from ~ 7 age group and the prevalence of Droflara mmrs was determned as 6.3% whereas no other flaral speces were found n Ankara and vcnty. The hghest prevalence of D.mmrs nfectons were observed n ~7 age group (\7.65%), and ths prevalence was followed by 4-6 (0.53%) and 0.5-3 age groups (3.9%). The dfference between 0.5-3 age group and other age groups (4-6 and ~7 age groups) were found sgnfcant (p<o.ol), whereas no statstcally dfference was observed between 4-6 and ~7 age groups (p>0.05). The nfecton rates between male and female groups were found smlar (6%). The mean number of mcroflarae per nfected dog was 6769:!:2490 per ml blood and the dfference of mcroflaral densty accordng to sex and age groups were not found sgnfcant (p>0.05). Among the controlled regons, the maxmum nfecton rate was found n Kazan dstrct (40%) followed by Batıkent (25%) and Akyurt (2.4%). The combnaton of membrane fltraton and acd phosphatase hstochemcal stanng s consdered to be the best avalable method for the detecton and dentfcaton of mcroflara n perpheral blood. Key Words: Dog, flaross, mcroflara, prevalence Grş Köpeklerde flara etkenlernden Onchocercdae famlyasına bağlı, Droflarnae famlya altında Droflara mmts, D.repens, Oncocernae famlya altında Dpetal0lema recondtum, D.dracunculodes, D.grass, Bruga pahang, B.malay, B.pate ve B.ceylonenss yerleşmekte (2) ve bu nematodlann mkroflerler (Lı) perfer kanda bulunmaktadır (2,9). Arakonaklı br gelşm gösteren flaral nematodlann oluşturduğu patojente, paraztn türü, sayısı, lokalzasyon yer, hayvanın genel durumu gb faktörlere bağlı olarak değşkenlk göstermektedr. Droflara mmts, köpeklerde meydana getrdğ enfeksyon bakımından dğer flaral etkenlere göre daha patojendr. Droflara mmts'n olgunlan, kalp, pulmoner arterlerde lokalze olmakta ve kan le beslenmekte, pulmoner srkülasyon, kalp, karacğer ve böbrekler etkleyen çeştl sstemk bozukluklara sebep olmaktadır (7). Köpeklerde flaral etkenlern kontrol altına alınması ve sağaitımı ancak etken belrlendkten sonra mümkün olmakta, bu da özellkle kan muayenes le gerçekleşmektedr. Droflara mmts mkroflerler özellkle D. repens mkroflerler le benzerlk gösterdğnden tür düzeynde aynm çok güç olmakta, bu nedenle de flaral etkenlern rutn kan muayenes le teşhsnde güçlükler ortaya çıkmaktadır (4). Dünyada köpeklerde genş br yayılışa sahp olan flaral nematodlann Türkye'dek durumu hakkında yapılan çalışmalann sayısının oldukça * Aynı başlıklı doktora teznden özetlenmş olan bu çalışma Ercyes Ünverstes Araştırma Fonu tarafından desteklenmştr (EÜBAP 0-50-4).
36 Alparslan Yıldırım Yerleşm yerı Gölbaşı Çubuk Akyurt İncek Çayyolu Elmada~ Kazan Batıkent Keçören Çankaya Aşa~ı Ayvalı Kayaş Kızılcahamam Yenmahalle Dkmen Küçükesat Akköprü Atatürk Orman Çftl~ TOPLAM 3 4 95 7 7 37 3 7 9 5 5 5 9 6 3 8 2 8 2 2 6 6 2 4 2 4 6 6 8 5 9 3 2 46 54 2 3 6 Lo 2 4 4 287 \08 0 4 30 25 2 0 4 22 3 6 \o 4 2 4 5 300
Ankara Ünv Yet Fak Derg, 5 ı.2d04 37 nokta tarzında boyandığı gözlenmştr. Ast fosfataz uygulanmış mkroflerlernboşaitım delğ (EP) le anal delğnn (AP) toplam vücut uzunluğuna oranı ncelendğnde EP vücudun % 30,7 (%22,6-32,4), AP %79,2 (%68,4-83)'snde yer almıştır. Elde edlen fzyolojk ve morfolojk özellkler le mkroflerlerde oluşan ast fosfataz hstokmyasal reaksyonu, saptanan tüm mkroflerlern D.mmts mkroflerler olduğunu ortaya çıkarmıştır. Kanda mkrofier saptamada yöntemlern etknlğ ncelendğnde natf yöntemde 9 köpeğn IYnde (%78,9), Modfye Knott yöntemnde 8'nde (%94,7), membran fltrasyon yöntemnde 9'unda (%00) mkrofier saptanmış ancak, br hayvandan alınan kan numunes yetersz olduğu çn Modfye Knott test yapılamamıştır. Elde edlen verlere göre Modfye Knott ve membran fltrasyon yöntemler arasında eşt oranda duyarlılık gözlenmş, natf yönteme göre her k testn de daha duyarlı olduğu saptanmıştır. Tablo 2. Droflara mmts enfeksyonunun yayılışına köpek cnsyet ve yaşın etks Table 2. Prevalence of D.mmts nfecton correlated wth sex and age of dogs Incelenen köpek sayısı Cnsyet Dş 46 9 6,2 0,04 Erkek 54 0 6,5 Yaş (yıl) 0,5-3 88 6 3,2 a 9,62 4-6 95 0 0,5 b D,73 '?7 7 3 7,7 b X" : KKare,.b: Aynı sütunda farklı harfler taşıyan gruplar arasındak farklılık önemldr Drojlara mmrs enfeksyonunun yayılışına yaşın etks ncelendğnde enfeksyonunun en yüksek ~7 yaş grubunda (% 7,7) görüldüğü, bunu % 0,5 le 4-6 yaş grubu ve % 3,2 le 0,5-3 yaş grubunun zledğ belrlenmştr (Tablo 2). Yaş gruplarından 4-6 ve ~7 yaş grupları le 0,5-3 yaş grubu arasındak farklılık öneml bulunurken (p<o,ol), 4-6 yaş grubu le ~7 yaş grubu arasındak farklılık önemsz bulunmuştur (p>0,05). Köpekern cnsyet le D. mmrs enfeksyonu arasındak lşk Tablo 2' de görüleceğ benzer (%6) bulunmuştur gb erkek ve dş köpeklerde (p>0,05). MkrofIer saptanan kan örnekler Fusch-Rosenthal sayım kamarasında sayılmış mlltre kandak mkrofier yoğunluğu 6769:t:2490 (55-4563) mf/ml belrlenmştr. Tablo 3'de kanda mkrofier saptanan köpeklerde mkrofier yoğunluğuna Enfekte bulunan köpek sayısı %'s köpeğn cnsyet ve yaşın etks gösterlmştr. Cnsyete lgl olarak mkrofier yoğunluğu erkek köpeklerde dş köpeklere oranla 2 kat fazla. gözlenmş, ancak bu farklılık statstkselolarak önemsz bulunmuştur (p>0,05). Yaş gruplarına göre mkrofler yoğunluğunun etks ncelendğnde en fazla mkrofler sayısı ~7 yaş grubunda 02 :t: 5575,2 mf/ml gözlenmş bunu 0,5-3 yaş grubunda 7745,7 :t: 6798,9 mf/ml ve 4-6 yaş grubunda 4725,3:t: 2265,5 mf/ml zlemştr. Ancak yaş gruplarındak farklılık önemsz bulunmuştur (p>0,05). Tablo 3. Kanda saptanan mkrofler yogunluguna köpegn cnsyet le yaşın etks o. Table 3. Correlaton between the mcroflaral denstes detected n perferal blood and age and sex of dogs Mkrofler yogunlugu (mf/ml) U, X" X:!:Sx Mn. Max. Cnsyet Erkek 864 :!:475, 74 4563 33 (U) Dş 4689,2:!: 2576, 55 2233 Yaş (yıl) 0,5-3 7745,7 :!:6798,9 73 4563 0,884 (X") 4-6 4725,3 :!:2265,5 46 2233 '?7 02 :!:5575,2 55 7938 U: Mann Whtney-U,x": KKare Tablo 4. Droflara mmts le enfekte köpeklern yerleşm yerne göre dagılımı Table 4. Dstrbuton of dogs nfected wth Droflara mmts accordng to regon Yerleşm yer Incelenen Enfekte bulunan köpek köpek sayısı Sayısı %'s Gölbaşı ıo8 5 4,6 Çubuk 0 0 Akyurt 4 3 2,4 ıncek 30 2 6,7 Çayyolu 25 4 Elmadag 2 2 9,5 Kazan 0 4 4D Batıkent 4 25 Keçören 22 Çankaya 3 Aşagı Ayvalı Kayaş 6 Kızılcahamam 0 Yenmahalle 4 Yerleşm yerlerne göre D.mmts enfeksyonu en yaygın Kazan bölgesnde (%40) gözlenmş, bunu Batıkent (% 25) ve Akyurt (% 2,4) zlemştr (Tablo 4). Her ay düzenl olarak köpeklerden kan alınmamakla beraber D.mmts mkroflerlerne en fazla Mayıs ayında rastlanmış (% 2,9), bunu Nsan (% 7,4), Mart (% 6,3), Ocak (%6,3), Kasım (% 5) ve Hazran (% 2,3) ayları zlemştr. Dğer aylarda (Şubat,Temmuz, Eylül, Ekm) D.mmts enfeksyonuna rastlanmamıştır. Droflara mmrs le enfekte bulunan köpeklern tümünün dışarıda barındığı saptanmıştır.
38 Alparslan Yıldırım Tartışma ve Soı,uç Köpeklere yerleşen flaral n?matodlar, hem hayvanlarda meydana getrdkler hastalık hem de zoonoz özellk gösternıes nedenyle dünyada artan bır öneme sahptr (2). Türkye, gerek klmseılgerekse ekolojk faktörler yönünden flara türlernn yayılışı çn uygun br ülke olarak gözükmesne rağmen flaraların yayılışı konusunda sınırlı blg bulunmaktadır. Türkye'de şmdye kadar flara türlernden yalnızca D.mmts, D.recondtum ve D.repens'n varlığı bldrlmştr (20,24). Bu konuda yapılan çalışmalarda (5,3,2,24) genellkle nekrops bakısı yapılmış daha seyrek olarak!natf, Modfye KnoU kan bakı yöntemler nekrops l9 desteklenmştr. Drojlara mmts'e Ankara'da % 06 (3) ve % 2, (24) r;stlanmıştır. Bu çalışmada D.nımts'n Ankara bölgesndek yayılışı % 6,3 saptanrrlış, aynı şehrdek Pa mukçu ve Ertürk (3)'ün bldrdğı orandan (% 0,6) fazla Zeybek, (24) tarafından kaydedl~n % 2,' den az bulunmuştur. Doğanay (5) se aynı bölgede köpeklerde yap tığı br çalışmada D. mmts' e rasnlamadığını belrtınştr. Bununla brlkte köpeklerde olgu~ D.mmts'n var olup mmun sstemdek reaksyonları sonucu kanda mkroflerlern görülmedğ gzl (okult) D.mmts enfeksyonunun varlığı (22) göz ö~üne alındığında bu çalışmada elde edlen prevalans manının daha da artış göstereceğ düşünülmektedr. A~nı bölgedek araştırma sonuçlarındak bu farklılıkta, ç~lışmada kullanılan köpekiern vektör popülasyonunun yoğun ya da az bulunduğu bölgelerden temn edlhış olableceğ le ncelenen hayvan sayısındak farklılığın etkl olableceğ düşünülmüştür. Droflara re~ens'n aynı cnse at D.mmts'den daha az ve sınırlı I:>ryayılışa sahp olduğu kaydedlmektedr (2,9). Benzer bçmde Türkye' de şm- dıye kadar sadece Ankara (5) ve ıelazığ'da (2) D.repens bldrlrken çalışmamızda D. repens' e rastlanmamıştır. Daha önce D. repens varlığı bldrlen bölgelerde daha sonra rastlanılmamasına potans~el vektör dağılımının sı nırlı olmasının neden olableceğ, bldrlmştr (3). Dğer ülkelerde sıklıkla rastlanan D.recondtum'un Türkye'de sadece mkroflerlernn varlığı bldrlmş (20) ancak, ça- lışmamızda bu parazt mkroflbrlerne rastlanmamıştır. Benzer bçmde dğer flaral etkenler Türkye'de şmdye kadar bldrlmemştr. Flara tp nematodların te~hsnde kanda mkrofler saptanmasında kullanılan yöntemlerden membran fltrasyon yöntemnn, natf, sürde preparat ve Modfye Knott yöntemlerne oranla d~ha duyarlı olduğu bl drlmektedr (). Bununla brlkte bazı araştıncılar (22,23) membran fltrasyon vb Modfye Knou yöntemlernn eşt duyarlılıkta olduğunu ve natf yönteme oranla konsantrasyon yöntemlehnn % 50-90 daha duyarlı olduğunu kaydetmektedrl,br. Bu çalışmada membran fltrasyon yöntem, natf yönteme göre d~ha duyarlı bulunmuştur. Br hayvandan alınan kan örneğnn azlı ğı neden le Modfye Knou yöntem uygulanaıhadığından fltrasyon yöntemyle karşılaştınlamamış anca~ eldek verlere göre b~ test.ler arasında eşt oran~a..duyı~rlılık gözlenmştr. Mıkrofıler yoğunluğunun duşuk olduğu (55-46 mf/ml) durumlarda natf yönte~de, ne~atf so.nuç elde edlmştr. Bu çalışmada elde edılen sonuçlar dığer araştıncıların (,9,23) sonuçlarıyla uyum göstjrmştr. Perfer kanda saptanan mkroflerlern t!eşhs ama cıyla hareket özellkler, uzunluk ve genşlk ~lçüler, baş, gövde ve kuyruk şekller gb çeştl morfplojk özellkler le bazı somatk yapıların ön uca uzaklıklarının vücut uzunluğuna oranı gb çeştl krt~rlerden yararlanılmaktadır (6,7). Mkroflerlern teşhsnde olablecek hataları önlemek çn somatk ~apııarın ncelenmesnde, arzu edlen bölgelere göre farklı boyama yöntemler (Gemsa, May-Grunwald-Gem~a, Brllant cresol blue, HematoX:ylne ferrque, Hemalunleosne) kul lamlmakta ve bu durum zaman, emek ve para açısından ayrıca br yük getrmektedr. Ancak, ast fosfataz boyama yöntemnn daha kısa sürede kesn teşhste bdşarılı olduğu araştıncılar (6,6) tarafından kaydedlmekte ve mkrofler dentfkasyonunda terch edlmekte~r. Acevedo ve ark. (), fltrasyon ve hstokmyasal foyama metodunun brlkte kullanılmasının mkrofler ~aptanması ve dentfkasyonunda en uygun yöntem 0llduğunu belrtmektedr. Bu çalışmada elde edlen sonuçlar araştıncıların (,6) bulguları le uyum göstjrmş, perfer kanda mkrofler saptanması ve dentlfkasyonunda membran fltrasyon ve ast fosfataz yöntbmlernn b rarada kullanılmasının daha kısa sürede kesn sonuca ulaşılmasına mkan sağladığı gözlenmştr. Perfer kandak D.mmts mkrofler yoğunluğunun 50-68350 mkroflermi arasında değştğ jkaydedımekle brlkte genelde 24000 mkrofıer/ml'deıfazıa olduğu belrtlmektedr (22). Panday ve ark. (4), D.mmts le enfekte köpeklerde mkrofler yoğunluğu un ortalama 9689 mkroflermi olduğunu saptamıştıt. Pappas ve Lunzman (5), erkek köpeklerde mkrofle' yoğunluğunu ortalama 4835 mkroflerlml, dş köpekıbrde se 6029 mkroflermi kaydetmşlerdr. Benzer oları Graham (8), mkrofler yoğunluğunun köpeğn cnsyet le lgl olmadığını bldrmştr. Bu çalışmada, D.mJts le enfekte köpeklerde ortalama mkrofler yoğunluğu 6769:t:2490 mkroflermi olarak belrlenmştr. Cns~ete göre köpeklerde saptanan mkrofler YOğunıuğuı' un erkek köpekierde dş köpeklere oranla yaklaşık 2 kat daha fazla olduğu gözlenmş, fakat bu durumun statstkselolarak öneml olmadığı saptanmıştır (p<0.05).!aynı zamanda yaş gruplarına göre mkrofler yoğunluklabnda gözlenen farklılık da önemsz bulunmuştur (p<0.05)j
Ankara Ünİv Yet Fak Derg, 5, 2004 39 Droflara mmts enfeksyon rsknn yaş faktörü le lgl olarak değşkenlk gösterdğ kaydedlmekle brlkte (7,8,2), bazı yazarlar (0) D.mmts enfeksyonunda köpeğn yaşının etkl olmadığını, tüm yaş gruplarında enfeksyonun görülebleceğn kaydetmektedr. Aranda ve ark. (3), 5 yaş üstü köpeklerde D.mmts'n % 73 yayılış gösterdğn, Sears ve ark. (8),-3,4-6,7-9 ve 0-2 yaş gruplarındak köpeklerde enfeksyon prevalansını sırasıyla % 6, %, % 5, % 9 bldrerek yaş le brlkte enfeksyon oranlarının arttığını kaydetmşlerdr. Benzer şeklde Fan ve ark. (7), D.mmts enfeksyonunu 6 yaş üstü köpeklerde (% 23,7), -3 (% 6,3) ve 3-6 (% 4,) yaş arası köpeklere oranla daha yaygın bulmuşlardır. Bu çalışmada köpeklern yaş gruplarına göre D. mmts enfeksyonunda en yüksek prevalans ~7 yaş grubunda saptanmış bunu 4-6 ve 0,5-3 yaş grupları zlemştr. Bu yönüyle 4-6 le ~7 yaş grubunda, 0,5-3 yaş grubundakne oranla D.mmts'n yaygınlığı statstksel açıdan öneml bulunmuştur (p<o,ol). Elde edlen sonuçların, bazı araştırıcıların (3,7,2,5,8) bulgulanyla paralel seyrettğ dkkat çekmştr. Droflara mmts enfeksyonunun yayılışının yaşlı köpeklerde daha yüksek düzeyde olması, paraztn prepatent peryodunun uzun olması le konak-parazt lşksnde yaşlı köpeklern muhtemelen vektörlere daha uzun süre maruz kalmasıyla açıklanmaktadır (3,7). Köpeklerde D.mmts enfeksyonunda, cnsyetn etksnn olmadığı kaydedlmekte (3,7,8,0,4) veya genel olarak bu parazte erkek köpeklerde dşlerden daha çok rastlandığı bldrlmektedr (2). Bu farklılığın dş köpeklern durağan yapısına karşın erkek köpeklern koruyucu, av veya spor amacıyla daha çok terch edlmes, erkek köpeklern dolaşma eğlmlernn fazlalığı sebebyle, svrsneklere maruz kalma rsklernn dşlere göre daha yüksek olmasından ler gelebleceğ kaydedlmektedr (2). Bu çalışmada bazı araştırıcıların (3,7,8,0,4) sonuçları le uyumlu tarzda erkek ve dş köpeklerde (% 6) yayılış benzer bulunmuştur. Dışarıda barınan ve proflaks uygulanmayan köpeklerde D.mmts enfeksyon rsknn yüksek olduğu, bunun da svrsneklere maruz kalma rsk le orantılı olduğu kaydedlmştr (8,2). Bu çalışmada enfeksyon saptanan köpeklern tümünün dışarıda barınan, dolayısıyla svrsnekler tarafından ısırılma olasılığı yüksek olan ve proflaks uygulanmayan köpekler olması, sonuçlarımızın lgl lteratürle (8,2) uygunluk gösterdğn ortaya koymaktadır. Sonuç olarak bu çalışma le Ankara ve çevresndek köpeklerde Droflara mmts'n prevalansı % 6,3 olarak saptanmış, dğer flaral nematod enfeksyonlarına rastlanmamıştır. Kanda mkrofler saptanması ve dentfkasyonu açısından özellkle membran fltrasyon ve ast fosfataz hstokmyasal boyama yöntemlernn brarada kullanılmasının perfer kanda mkrofler saptanması ve dentfkasyon açısından en uygun yöntem olduğu belrlenmştr. Türkye'de paraztoloj laboratuvarlarında henüz kullanılmayan bu teknklern, flaral enfeksyonların durumunun tespt. edlmes ve gerekl proflaktk önlemlern ortaya konulması amacıyla rutn olarak kullanılmasında yarar görülmektedr. Kaynaklar. Acevedo RA, Cendas L, Thes JH, Kraus JF, Longhurst WM (98): Combnaton of flltraton and hstochemcal stan for detecton and djferentaton of Drofllara mmls and Dpetalonema recondtum n the dog. Am J Yet Res, 42, 537-540. 2. Anderson RC (2000): Nematode Parastes of Vertebrates: Ther Development and Transmsson. 2 nd Ed. CABI Pub- Ishng, NewYork. 3. Aranda C, Panyella O, Ertja R, Castella J (998): Canne fllarass mportance and transmsson n the Bax Llobregat area. Barcelona (Span). Yet Parasİtol, 77, 267-275. 4. Courtney CH (989): Detecton and djferentaton of mcrofllarae. Calf Yet, 20, 9-. 5. Doğanay A (983): Ankara köpeklernde görülen helmnt türler, bunlarm yayıfışı ve halk sağlığı yönünden önem. Ankara Ünİv Yet Fak Derg, 30, 550-56. 6. Euzeby J (98): Dagnostc Expermental des Helmnthoses anmales. Lvre I. Boulevard de Grenelle, Pars. 7. Fan CK, Su KE, Ln YH, Lao CW, Du WY, Chou HY (200): Seroepdemologc survey of Drofllara mmts nfecton among domestc dogs n Tape Cty and mountan aborgnal dstrcts. Yet Parasİtol, 02, 3-20. 8. Graham JM (974): Canne fllarass n northeastern Kansas. J Parastol, 60, 322-326. 9. Kelly JD (973): Detecton and djferentaton of mcrofllarae n canne blood. Aust Yet j, 49, 23-27. 0. Martn TE, ColIns GH (985): Prevalence of Drofllara mmts and Dpetalonema recondtum n greyhounds. Aust YetJ,62,59-63.. Mnes JJ (967): A technque for countng and dfferentatng mcrofllarae n the blood of dogs n Australa. Aust Yet J. 43, 599. 2. Montoya JA, Morales M, Ferrer O, Molna JM, Corbera JA (998): The prevalence of Drofllara mmls n Gran Canara. Canary Islands. Span (994-996). Yet Parasto!, 75, 22-226. 3. Pamukçu AM, Ertürk E (96): 933-960 yılları arasmda Ankara ve yöresnde köpeklerde görülen hastalıklara toplu br bakış. Ankara Ünİv Yet Fak Derg, 8, 323-346. 4. Panday RS, Joe LA, Moll KFG, Oemrawsngh (98): Drofllara n dogs of Surnam. Yet Quart, 3, 25-30. 5. Pappas LG, Lunzman AT (985): Canne heartworm n the domestc and wld cands of Southeastem Nebraska. J Parasİtol, 7, 828-830.
40 6. Perbanez MA, Lucentes J, Aree~, Morales M, Castllo 20. JA, Graca MJ (200): Hstochenrcal dff'erentaton of Droflara mmts, Droflara repem aııd Acanthocheloııema dracu/ıculodes mcroflarae by stanng wrh a commercal kt, Leucognost-SJftJ. Yet Parastol, 02, 73-75. 7. Rommel M, Eekert J, Kutzer E, I}örtng W, Sehnder T (2000): Veternarmedznsche Paastologe. 5. Antlage. Blackweıı Wssenschafts- Yerlag, Berln. 8. Sears BW, MeCallster GL, He~eman JC (980): Dn!/lara mmts n West Colorado.J Parastol, 66, 070. 9. Soulsby EJL (I982): Helmnths, Jrthropods and Protozoa of Domestcated Aıımals. 7 th Ed., ~aııere Tndaıı, London. Taşan E (I977): Elazığ ve Yöresndek Köpeklerde F lara 'ların Yayılışı. Doktora Tez', Fırat Ünv Sağlık Blmler Ensttüsü. Alparslan Yıldırım 2. 22. 23. 24. Taşan E (984): Elazığ kırsal yöre köpekllnde helmntlern yayılışı ve nsan sağlığı yönünden öjıem. Doğa Blm Derg, 8,60-67. Whteley HE (ı988): Your dagnostc protocol for D- I roflara mmrs nfecton n dogs. Yet Med, 83, 328-345. Wyle JP (970): Detecton of mcroflarae by a flter technque. JA YMA, 56, 043-405. Zeybek H (I 989): Ankara yöres köpeklernde Droflara mmrs olguları. Etlk Yet Mkrob Derg, 6, -9. Gelş tarh: 20.03.2003/ Yazışma Adres: Dr. Alparslan Yıldırım Ankara Ünverstes, Helmntoloj 06O-Aııkara Blm Dalı Kabul tarh: 0.04.2bOJ Veterner Fakültes