Tarım Makiaları Bilimi Dergisi 2006, 2 (1), 79-85 Biga Yöreside Çeltik Üretim Alaı ile Makia Sayısı ve Büyüklüğü Arasıdaki İlişkii Doğrusal Programlama Kullaarak Belirlemesi* Gıyasetti Çiçek 1, İsmail Kavdır 2 1 Çaakkale Osekiz Mart Üiversitesi, Lapseki Meslek Yüksekokulu, 17100-Çaakkale 2 Çaakkale Osekiz Mart Üiversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Makiaları Bölümü, 17100-Çaakkale giyas@hotmail.com Özet : Biga yöresie yöelik yapıla bu araştırmada 10 farklı büyüklüğe sahip çeltik işletmeside kullaılması gereke tarım makiaları sayıları ve büyüklükleri doğrusal programlama yötemi kullaılarak tespit edilmeye çalışılmıştır. Elde edile souçlar doğrusal deklem şeklie çevrilmiştir. Biga yöreside herhagi büyüklüğe sahip bir çeltik işletmesii çeltik üretimii miimum makia masrafı ile gerçekleştirebilmesi içi makialarda kaç adet kullaması gerektiği bu deklemlerde yararlaılarak buluabilir. Aahtar Kelimeler: Tarım makiaları, çeltik, doğrusal programlama. Determiatio of the Relatio Betwee Paddy Field Size ad the Number ad Size of Machiery i Biga usig Liear Programmig Abstract : Numbers ad sizes of agricultural machiery which were to be used i 10 differet paddy farms i Biga have bee studied to figure out usig liear programmig. Results obtaied were trasformed ito liear equatios. How may machiery are eeded ca be foud for paddy productio with miimal machiery cost for ay paddy farm size. Keywords: Farm machiery, paddy, liear programmig. GİRİŞ Düyaı yarısıda fazlasıı beslemeside temel kayak ola ve halkımızı beslemesideki öemi ise giderek arta çeltiği üretimide birim alada elde edile ürü miktarıı artırılmasıda alet ve makiaı öemli ölçüde etkili olduğu bilimektedir. Tarımsal üretimde üretim artışıı sağlamasıı yaıda miimum masrafı da sağlaabilmesi içi üretim plaıa uygu makia setii seçimii yai mekaizasyo plalamasıı yapılması gerekmektedir. Tarımsal mekaizasyo plalaması, farklı amaçlar doğrultusuda ve farklı şekillerde yapılmaktadır. İşletmei büyüklüğüe ve güç suusua bağlı olarak gereksiim duyula isa işgücü, makia ve bu makiaları iş geişliklerii belirlemesi olabileceği gibi, işletmei kar maksimizasyou ya da gider miimizasyou doğrultusuda, üretimde makiaya bağlı işlemler içi iş programıı belirlemesi şeklide de olmaktadır (Sıdır ve Evcim, 1989, Akıcı ve Çaakçı, 2002). So yıllarda hazır bilgisayar programlarıı kullaarak yada yei yazılımlar geliştirerek, seçile bazı koularda optimizasyou amaçladığı çalışmalar gerçekleştirilmiştir (Sıdır ve Watt, 1991, Soğacı vd. 1999). Optimizasyo tekiklerde ola ve sıırlı kayakları ö görüle bir amacı gerçekleştirecek şekilde üretim aşamasıda dağılımıı sağlaya doğrusal programlama tekiği (LP) ve bua ilişki çözüm yötemleri, özellikleri itibarıyla mekaizasyo plalaması problemlerii çözümüde kullaılabilecek tekikleri başıda gelmektedir. LP tekiği değişik işletme birimleri içi işletme özelliklerie uygu biçimde yapıladırılarak farklı optimizasyo modelleri biçimide düzeleebilir (Coşku ve Özarsla 2000). *Bu araştırma ÇOMÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyou tarafıda desteklemiştir. 79
Biga Yöreside Çeltik Üretim Alaı ile Makia Sayısı ve Büyüklüğü Arasıdaki İlişkii Doğrusal Programlama Kullaarak Belirlemesi Çeltik üretimideki tekik tarım uygulamalarıda kurula doğrusal programlama modeli, bilgisayar programı ve tarla uygulamaları ayrı ayrı e kadar iyi olursa olsu, öğeler arasıda sağlıklı bir kombiasyo düzeyi oluşturulmadıkça miimum masrafı sağlaması yoluyla toplam verimliliği arttırılması sıırlı kalacaktır. Bu çalışmada, alalarıı tümüde çeltik üretimi yapa Biga ilçesideki çeltik üreticileri örek alımış, üretim aşamalarıda yaygı olarak kullaıla makialar ele alıarak 10 farklı ala içi doğrusal programlama yardımı ile makia masrafıı miimize edecek makia seti saptamıştır. Elde edile doğrusal programlama modelii çözümüde QSB paket programı kullaılmıştır. Souç olarak alaa bağlı olarak makialarda meydaa gele değişim grafiklerii deklemleri elde edilerek, herhagi bir ala içi miimum masrafı verecek makia sayısıı tespit edilebilmesi sağlamıştır. MATERYAL ve YÖNTEM Model içi gerekli veriler Modelde istee çözümü elde edilebilmesi içi yararlaıla veriler aşağıdaki gibidir. İşletme büyüklüğü: Araştırmada 10 farklı işletme büyüklüğü örek olarak alımıştır Çeltik üretimi içi yapıla tarla işlemleri ve bu işlemlerde kullaıla tarım makiaları: Biga ilçeside, çeltik hasadıda sora pulluk ile toprağı sürülmesi, ilk sürümü ardıda goble diskaro ile tırmıklama, Mart ayı başlarıda toprağı ikici defa pullukla sürülmesi, kazayağı ile tırmıklama, lazerli toprak tesviye makiası ile tesviye, tırmık bağlı traktörü toprağı bastırması ve biçerdöver ile hasat işlemleri yapılmaktadır. Makialara ait temel işletmecilik verileri: Modelde amaç foksiyoudaki ve kısıtlardaki karar değişkelerii katsayılarıı belirlemeside makialara ait temel işletmecilik verilerii bilimesi gerekmektedir (Çizelge 1). Makialara ait tarla kapasitelerii bulumasıda tarım makiaları iş geişlikleri ve hızlarıda yararlaılır. Bazı tarım makiaları yüksek güç gerektire makialardır. Bu edee makialara ait çeki gücü gereksiimlerii de bilimesi gerekir. Makialara ait çeki gücü değerleri literatürlerde, iş geişliği ve hız değerleri ise laboratuar ve tarla deemeleride elde edilmiştir. Bu değerlerde yararlaarak tarla kapasitelerii bulumasıda ise aşağıdaki formülde yararlaılmıştır (Srivastava vd., 1993). C a = v. w. f 10 C a : Tarla kapasitesi (ha/h) : Hız (km/h) w: Makia iş geişliği (m) f : Tarla etkiliği (%) Çizelge 1. Modelde Kullaıla Makialara Ait İşletmecilik Verileri Makia Pulluk 3 Pulluk 4 Pulluk 5 G. diskaro 22 G. diskaro 24 G. diskaro 28 Kazayağı 9 Kazayağı 11 Lazer 3,5 Lazer 4 Lazer 5 Biçerdöver 4,5 Biçerdöver 5 Traktör 88 Traktör 74 Traktör 60 Traktör 52 Satıalm a Bedeli ( ) 703 1000 1312 2440 2690 3205 453 515 18400 18600 19200 126000 132000 60000 53000 40000 36000 Makia İş Geişliği (m) 0,8 1,05 1,3 1,985 2,08 2,35 2,23 2,72 3,5 4 5 4,5 5 Makiaları zama gereksiimleri Ortala ma Hız (km/h) 3,89 3,77 3,66 6,84 6,72 6,3 8,45 8,29 1,15 1,12 Çeki Gücü (kw) 34 37 40 14 15 16 24 26 66 74 88 Biçerdöverde çeltik üretimide kullaıla diğer tarım makialarıda farklı olarak birde fazla sayıda traktör ve işçi kullaılabilmektedir. Bu edele diğer tarım makialarıda makia, traktör ve işçilik zama gereksiimleri makiaları iş başarısıa eşit olduğu halde, biçerdöverde bu değerler kullaıla traktör ve işçi sayısıa göre değişmektedir (Çizelge 2). Makia masraflarıı hesaplaması Yıllık makia masrafları hesaplaırke yıllık toplam sabit masraflar, tamir ve bakım masrafları ile yakıt ve yağ masrafları toplamaktadır. Yıllık toplam sabit masrafı hesaplamasıda aşağıdaki formülde yararlaılmaktadır (Srivastava vd., 1993). 80
Gıyasetti Çiçek, İsmail Kavdır Çizelge 2. Biçerdöverde Makia Traktör ve İşçilik Zama Gereksiimleri Makia iş başarısı (h/ha) Traktör iş başarısı (h/ha) İşçilik iş başarısı (h/ha) C P oa u = (1-Sv )* I r Biçerdöver 4,5 * (1 I (1 I Biçerdöver 5 2,42 2,25 4,84 4,5 7,26 6,75 ) L r L r ) 1 K tis + 100 C oa : Yıllık toplam sabit masraf ( /yıl) P u : Makiaı satı alma fiyatı ( ) L : Makiaı ekoomik ömrü (yıl) S v : Makiaı hurda değeri ( ) I r : Yıllık faiz oraı (%) K tis : Yıllık vergi sigorta ve koruma maliyeti (%) Yıllık faiz oraıı bulumasıda; I r = I p I 1 I g g formülüde yararlaılmaktadır (Srivastava vd. 1993). Burada; I p :Yaygı olarak kullaıla yıllık faiz oraı (%) I g : Eflasyo oraıdır (%) Tamir ve bakım masraflarıı hesaplamasıda ise aşağıdaki formülde yararlaılmaktadır (Srivastava vd. 1993). C rm t = RF1 *( ) RF 2 Pu 1000 C rm : Eklemeli tamir bakım masrafı ( ) RF 1, RF 2 : Tamir bakım faktörleri t: Eklemeli kullaım süresi(h) Yakıt ve yağ masrafıı hesaplamasıda ise aşağıdaki formülde yararlaılmaktadır (Arı, 2002). y 0 = 0,103*N*K m y 0 : Yakıt ve yağ masrafı ( /h) N: Kullaıla traktör gücü (kw) K m : Yakıt fiyatı ( /lt) Amaç foksiyou ve kısıtları belirlemesi Doğrusal programlama modelleride matematiksel model üç bölümde oluşmaktadır Agrawal Ve Heady, 1972, Işık, 1992). 1) Amaç foksiyou: Miimum gideri sağlamak amacıyla karar değişkelerii etkilerii karşılaştırıldığı amaç foksiyoudur. Modelde çeltik üretimii gerçekleştirecek ola e düşük masraflı makia setii buluması amaçlamıştır. Modeli çözümüde miimum gideri sağlaması amaç foksiyouda belirtile karar değişkelerii etkilerie bağlı olarak gerçekleşir (Sıdır ve Evcim, 1989). Z mi = j 1 C j. X j Z mi : Amaç foksiyou : İşlem sayısı C j : j işlemideki makia masrafı ( /ha) X j : j işlemideki ala miktarı (ha) 2) Kısıtlayıcı foksiyolar: Kullaıla makiaları belirli bir süre içeriside sabit ola üretim kapasitesii göstere kısıt deklemleridir. Modelde kısıt deklemleri beş grup altıda toplamıştır. Ala kısıtı: Bu kısıt hasat edile alaı toplam üretim alaı değerie eşit olması gereğide kayaklaa kısıttır. X ij = A i : Periyot sayısı A : İşletmei üretim alaı (ha) X ij : i periyoduda yapıla j işlemii ala miktarı (ha) İşlemleri ardışımı kısıtı: Tarımsal üretimlerde belirli bir zama aralığıda yapılması gereke her işlem başka bir işlemde öce ve diğer bir işlemde sora yapılmaktadır. Her işlemi yapıldığı ala bir öceki işlemi yapıldığı alada küçük olmak zorudadır. X i ( ) X ij X i(j+1) : i periyoduda yapıla j işlemide soraki tarımsal işlemi ala miktarı (ha) 81
Biga Yöreside Çeltik Üretim Alaı ile Makia Sayısı ve Büyüklüğü Arasıdaki İlişkii Doğrusal Programlama Kullaarak Belirlemesi Traktör kısıtı: Modelde Biga ilçeside yaygı olarak kullaıla dört ayrı traktör büyüklüğü ele alımıştır. Her çalışma periyoduda, tüm işlemler içi gereke traktör zamaı, o periyottaki kullaılabilir traktör zamaıı aşmamalıdır. Q ij X ij. D i X T Q ij : i periyodudaki j işlemi içi gerek duyula traktör zamaı (h/ha) D i : i periyoduda çalışılabilir zama (h) X T : traktör sayısı Makia kısıtı: Kısıt olarak çeltik üretimide kullaıla farklı büyüklüklere sahip pulluk, goble diskaro, kazayağı, lazerli tesviye küreği ve biçerdöver ele alımıştır. Makia kısıtıda da her işlem içi gereke makia zamaı o periyottaki kullaılabilir makia zamaıı aşmamalıdır. P ij X ij. D i X M P ij : i periyodudaki j işlemi içi gerek duyula makia zamaı (h/ha) D i : i periyoduda çalışılabilir zama (h) X M : makia sayısı İşçilik kısıtı: Her işlemde çalıştırıla işçi sayısıa göre değişmektedir. Diğer kısıtlarda olduğu gibi işçilik kısıtıda da gereke işçilik zamaı, periyottaki kullaılabilir işçilik zamaıı aşmamalıdır. R ij X ij. D i X O R ij : i periyodudaki j işlemi içi gerek duyula işçilik zamaı (h/ha) D i : i periyoduda çalışılabilir zama (h) X 0 : işçi sayısı Traktör, makia ve işçilik kısıtlarıdaki koşul, her bir çalışma periyoduda ihtiyaç duyula zama gereksiimleri toplamı o periyottaki kullaılabilir zamaa eşit yada küçük kılıarak sağlaabilmektedir. 3) Karar değişkeleri: Modelde çözülmesi gereke bilimeyeleri taımlaya karar değişkeleridir. Ala (ha) Çizelge 3. Üretim Alaıa Bağlı Olarak Elde Edile Makia-İşçi Sayıları ve Masrafları Makia ve İşçi (Adet) masraf pulluk5 goble22 goble 28 kazay11 lazer3,5 biçer4,5 biçer5 trakt74 trakt52 işçi ( ) 50 0,80 0,59 0 0,07 0,20 0,28 0 0,20 0,6 1,08 83003 100 1,34 0,93 0,11 0,15 0,41 0 0,52 0,41 1,04 1,97 287288 150 2,01 1,4 0,17 0,22 0,61 0 0,78 0,61 1,57 2,96 365171 200 2,76 2,06 0,12 0,29 0,81 0 1,05 0,81 2,07 3,93 442947 250 3,45 2,58 0,15 0,37 1,01 0 1,31 1,01 2,59 4,91 520731 300 4,14 3,1 0,19 0,44 1,22 0 1,57 1,22 3,11 5,9 598460 350 4,83 3,61 0,21 0,52 1,42 0 1,83 1,42 3,62 6,88 676250 400 5,52 4,13 0,25 0,59 1,62 0 2,09 1,62 4,15 7,86 753987 450 6,21 4,64 0,28 0,66 1,83 0 2,35 1,87 4,67 8,83 831775 500 6,9 5,53 0 0,74 2,03 0 2,62 2,03 5,18 9,83 909512 82
Gıyasetti Çiçek, İsmail Kavdır 12 pulluk5 goble22 goble 28 kazayağı11 lazer3,5 biçer4,5 biçer5 traktör74 traktör52 işçi 10 işçi 8 6 pulluk5 goble22 traktör52 4 2 lazer3,5 biçer5 traktör74 0 biçer4,5 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 Ala (ha) kazayağı11 goble 28 Şekil 1. Ala ve Makie Sayısı Değişimi BULGULAR ve TARTIŞMA Araştırma soucuda Biga yöreside farklı büyüklüklerdeki alalarda çeltik üretimide kullaıla ve miimum masrafı vere makialar Çizelge 3 te verildiği gibi bulumuştur. Çizelgede görüldüğü gibi makia büyüklüğü, makia, traktör ve işçi sayısı ile tüm işlemleri yapılması soucuda işletmei yapacağı miimum makia masrafı tespit edilmiştir. Şekil 1 de alaa göre makia sayısıdaki değişim grafiği, Şekil 2 de ise alaa göre makia masraflarıda meydaa gele değişim grafiği verilmiştir. Elde edile grafikte daha sağlıklı souçlar verdiği içi makie sayıları odalıklı olarak bırakılarak tam sayıya çevrilmemiştir. So olarak Çizelge 4 de elde edile değişim grafikleri y = a*x + b deklemi şeklie döüştürülmüş ve regresyo katsayıları bulumuştur. Model tüm alalarda 5 gövdeli pulluğu kullaılması gerektiğii göstermektedir. Pulluğu çekilmeside 52 kw ve 74 kw güçlere sahip iki traktörü farklı periyotlarda kullaılması gerekmektedir. Modelde alaı büyümesi ile e fazla artış işçilikte sora 5 gövdeli pullukta görülmektedir. Makialar arasıda e fazla değişim goble diskaroda görülmektedir. 50 ha alada 22 li 0,59 adet goblei 52 kw traktör ile, 500 ha alada ise yie 22 li 5,53 adet goble diskarou 52 kw ve 74 kw Değişimi traktör ile kullaılması gerektiği görülmektedir. Diğer tüm alalarda 22 li goble diskarou yaıda 28 li Goble diskaroda modele eklemiştir. 100 ha dışıda kala tüm alalarda her iki gobleide kullaıldığı periyotlar ve traktör ayı olmaktadır. Makia sayılarıa bakıldığıda 28 li goblei e fazla 0,28 adet olabildiği, 22 li goblei ise e fazla arta üçücü makia olduğu görülmektedir. Tüm alalarda kullaılması gereke bir diğer makia 11 li kazayağı kültüvatördür. 52 kw traktör ile 6. ve 7. periyotlarda kullaıla kültüvatör e fazla 0,74 adet olabilmektedir. Bua sebep olarak kazayağı kültüvatörü kullaım hızıı yüksek olması gösterilebilir. Lazerli toprak tesviye makiası icelediğide modeli her alada 3,5 m iş geişliğie sahip makiayı seçtiği görülmektedir. Kazayağı kültüvatörü 52 kw traktör ile kullaıldığı 6. ve 7. periyotlarda 3,5 m lik lazerli tesviye makiasıı 74 kw traktör ile kullaılması gerekmektedir. Çeki güçleri dikkate alıdığıda modelde 3,5 m lik lazerli tesviye makiasıı çekebilecek e düşük traktör gücü olarak 74 kw lık traktör görülmektedir. Modeli 74 kw traktörü seçmesii e öemli sebebi olarak bu gösterilebilir. Lazer içi makia sayısıa bakıldığıda ise 50 ha içi 0,2 adette 500 ha içi 2,03 adede kadar çıkmaktadır. 83
Biga Yöreside Çeltik Üretim Alaı ile Makia Sayısı ve Büyüklüğü Arasıdaki İlişkii Doğrusal Programlama Kullaarak Belirlemesi Masraf (Euro/y 1000000 900000 800000 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 Ala (ha) Şekil 2. Ala ve Yıllık Makia Masrafı Çizelge 4. Karar Değişkeleri Deklemi ve Regresyo Katsayıları Karar değişkeleri Deklem Regresyo katsayısı Pulluk 5 y = 0,0139*x + 0,0143 R 2 = 0,9996 Goble disk.22 y = 0,0108*x + 0,1164 R 2 = 0,995 Goble disk 28 y = 0,0002*x + 0,0847 R 2 = 0,1368 Kazayağı 11 y = 0,0015*x - 0,0008 R 2 = 0,9998 Lazer3,5 y = 0,0041*x - 0,0052 R 2 = 0,9995 Biçerdöver 5 y = 0,0055*x - 0,106 R 2 = 0,993 Biçerdöver 4,5 y = 0,0003*x + 0,1124 R 2 = 0,2727 Traktör 74 y = 0,0041*x - 0,0052 R 2 = 0,9995 Traktör 52 y = 0,0103*x + 0,0351 R 2 = 0,998 İşçi y = 0,0195*x + 0,0451 R 2 = 0,9999 Makia masrafı y = 1693,5*x + 81189 R 2 = 0,9826 50 ha dışıda kala tüm alalarda 5 m iş geişliğie sahip biçerdöveri hasat işlemii yapması gerekmektedir. Biçerdöveri yaıda hasat edile ürüü taşımasıda büyük orada 52 kw traktör kullaılmakta, bu traktörü yeterli olmadığı durumda 74 kw traktör küçük miktarda taşıma işie yardım etmektedir. 4,5 m iş geişliğie sahip biçerdöver yalızca 50 ha alada 0,28 adet ile hasat işlemii yapmaktadır. 5 m lik biçerdöver sayısı 100 ha alada 0,52 adet ile başlamakta ve e fazla 500 ha da 2,62 adet olmaktadır. Tüm hasat işlemi 1, 2 ve 3. periyotlara yayılmıştır. Modelde traktör olarak 74 kw ve 52 kw traktörleri kullaılması gerektiği tespit edilmiştir. 74 kw traktör sayısı 0,2 de 2,03 e kadar, 52 kw traktör sayısı ise 0,6 da 5,18 e kadar çıkmaktadır. Modeli 74 kw traktörü seçmesii e öemli sebebi yukarıda belirtildiği gibi lazerli tesviye makiasıı çekebilecek e düşük güce sahip traktör olmasıdadır. Çizelgeler icelediğide lazerli tesviye makiası ile 74 kw traktör sayısıı tüm alalarda ayı olduğu görülmektedir. Diğer tüm işlemlerde e düşük masraflı 52 kw traktör yeterli olmaktadır. İşçi sayısıa bakıldığıda, tüm işlemleri yapılabilmesi içi e düşük ala ola 50 ha da 1,08 adet işçii çalıştırılması gerekmektedir. Her alada işçi sayısı artmakta ve e fazla 9,83 adet olmaktadır. İşçi sayısı diğer tüm makiaları yaıda e fazla artış göstere değer olarak görülmektedir. Şekil 1 de üretim alaıı artmasıa karşılık makiaları ve işçi sayısıı değişim grafiği verilmiştir. Grafik icelediğide alaı artmasıyla e fazla artışı işçi sayısıda olduğu görülmekte, buu sırasıyla 5 84
Gıyasetti Çiçek, İsmail Kavdır gövdeli pulluk, 22 li goble diskaro, 52 kw traktör, 5 m lik biçerdöver, 3,5 m lik lazerli tesviye makiası ile 74 kw traktör, 11 li kazayağı kültüvatör, 28 li goble diskaro ve so olarak 4,5 m lik biçerdöver izlemektedir. Masraf değişim grafiği icelediğide üretim alaı 50 ha da 100 ha a çıktığıda makia masraflarıdaki artış diğer alalardaki artış oraıda daha yüksek olmaktadır. Grafiği eğimi daha sora her ala içi ayı kalmaktadır. Karar değişkelerii değişim deklemi ve bu değişimi regresyo katsayısı Çizelge 4 te verilmiştir. Burada 28 li goble diskaro ve 4,5 m lik biçerdöver dışıdaki tüm makiaları değişim grafiğii düzgü arttığıı ve olabilecek e fazla hataı makialarda % 0,7, makie masrafıda ise % 1,74 olacağı görülmektedir. 28 li goblei 50 ha ve 500 ha alalarda kullaılmaması, 4,5 m lik biçerdöveri ise yalızca 50 ha alada kullaılması bu makialara ait değişim grafiğii düzgülüğüü olumsuz yöde etkilemektedir. Souç olarak Biga yöreside herhagi bir büyüklüğe sahip bir çeltik işletmesii, çeltik üretimii miimum makia masrafı ile gerçekleştirebilmesi içi yaklaşık olarak makialarda kaç adet kullaılması gerektiği, elde edile değişim deklemleride yararlaarak tespit edilebilir. LİTERATÜR LİSTESİ Agrawal, R.C., Heady, E.O., 1972. Operatios Research Metods for Agricultural Decisios. The Iowa State Uiversity Press, AMES. USA. Akıcı, İ., Çaakçı, M., 2002. Atalya İli Sulu Tarım Tarla İşletmeleri İçi Optimum Makie Boyutu ve Güç Büyüklüğüü Belirlemesi. Akdeiz Üiversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. Cilt: 15, Sayı: 1. Atalya. Aoim, 2005. Devlet Meteoroloji İşleri Geel Müdürlüğü, 10 Yıllık Çaakkale İli Meteorolojik Verileri. Akara. Arı, S., 2002. Tarım Makieleri İşletme Tekiği. Basılmamış Ders Notları. Trakya Üiversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarım Makieleri Bölümü. Tekirdağ. Coşku, B., Özarsla, C., 2000. Bir İşletme Öreğide Optimal Bitkisel Üretim Deseii ve Uygu Ekipma Setii Belirlemesi. Akara Üiversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi. Cilt:6, Sayı:1. Akara. Işık, A., 1992. Doğrusal Programlama Tekiği İle Mekaizasyo Yatırımlarıa Bağlı Üretim Plalaması. Tarımsal Mekaizasyo 14. Ulusal Kogresi. 14-16 Ekim 1992. S: 463-473. Samsu. Sıdır, K.O., Evcim H.Ü., 1989. Bir İşletme Öreğide Mekaizasyo Gereksiimlerii Doğrusal Programlama Modeli İle Belirlemesi. Tarımsal Mekaizasyo 12. Ulusal Kogresi. S: 18-25. 1-2 Hazira 1989. Tekirdağ. Sıdır, K.O., Watt C., 1991. Uzma Sistemleri Tarımda ve Tarımsal Mekaizasyo Alalarıda Uygulaabilirliği. Tarımsal Mekaizasyo 18. Ulusal Kogresi. S: 676-691. 25-27 eylül 1991. Koya. Soğacı, A., Özde D.M., Eker, M., Koral, A.İ., Işık, A., 1999. Tarla Tarımı İşletmeleride Üretim Plalamasıa Yöelik Bilgisayar Programı. 3. Tarımda Bilgisayar Uygulamaları Sempozyumu. 3-6 Ekim 1999, Çukurova Üiversitesi. Adaa. Srivastava, A. K., Goerig, C. E., Rohrbach, R. P., 1993. Egieerig Priciples of Agricultural Machies. America Society of Agricultural Egieers. ASAE Textbook Number 6. 85