Hemşirelerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarını Etkileyen Faktörler* Factors Affecting the Healthy Lifestyle Behaviors of Nurses

Transkript

1 Hemşirelerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarını Ekileyen Fakörler* Facors Affecing he Healhy Lifesyle Behaviors of Nurses NALAN BOSTAN** AYŞE BEŞER*** Geliş Tarihi: , Kabul Tarihi: ÖZ Amaç: Bu araşırma hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını ekileyen fakörleri belirlemek amacıyla yaılmışır. Yönem: Bu anımlayıcı çalışmanın örneklemine, Ege Bölgesi ndeki bir il merkezinde bulunan SB Eğiim ve Araşırma Hasanesi nde çalışan ve araşırmaya kaılmaya gönüllü olan 278 hemşire alınmışır. Araşırmanın verileri sosyodemografik veri formu ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği ni içeren bir soru formu ile olanmışır. Verilerin değerlendirilmesinde iki oralama arasındaki farkın önemlilik esi ve ek yönlü varyans analizi kullanılmışır. Bulgular: Çalışmaya kaılan hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği uan oralaması ±19.40 olarak bulunmuş olu, al gruları arasında en yüksek uan oralaması manevi gelişim (26.16±4.26) ve en düşük uan oralaması fiziksel akivie (15.32±4.81) olarak belirlenmişir. Medeni durum çocuk sahibi olma durumu, ekonomik durum değişkenleri ile fiziksel akivie; yaş gruları, çocuk sahibi olma durumu, ekonomik durum değişkenleri ile kişilerarası ilişkiler; yaş gruları, ekonomik durum değişkenleri ile manevi gelişim arasında anlamlı bir fark bulunmuşur. Yaş gruları, medeni durum, çocuk sahibi olma durumu, ekonomik durum değişkenleri ile sres yöneimi; yaş gruları, cinsiye, ekonomik durum, sigara kullanma durumu değişkenleri ile beslenme; medeni durum, ekonomik durum değişkenleri ile sağlık sorumluluğu arasında anlamlı bir fark bulunmuşur (<0.05). Aile ii, mezun olunan okul ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve al boyuları arasında anlamlı bir fark saanmamışır. Sonuç: Araşırma sonucunda hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği uan oralamasının ora düzeyde olduğu belirlenmişir. Anahar kelimeler: Hemşire; sağlığı gelişirme; sağlıklı yaşam biçimi davranışları. ABSTRACT Aim: This sudy was conduced o deermine facors affecing he healhy lifesyle behaviors of nurses. Mehods: The samle of his descriive sudy comrised 278 nurses willing o ariciae in he sudy a SB Educaion and Research Hosial in one ciy of Aegean Region. Daa were colleced by a quesionnaire including sociodemograhic daa form and Healhy Lifesyle Behaviors Scale. For he saisical analysis, aired samle -es and one-way variance analysis were used. Resuls: The mean score of he healhy lifesyle behaviors scale of nurses found o be ±19:40 and beween sub-grous he highes mean score is siriual develomen (26.16±4.26) and he lowes mean score is hysical aciviy (15.32±4.81). Physical aciviy wih marial saus, having children, economic saus; inerersonal relaionshis wih age grous, having children, economic saus; siriual develomen wih age grous, economic saus beween variables were found o be a significan difference. Also, sress managemen wih age grous, marial saus, having children, economic saus; nuriion wih age grous, gender, economic saus, smoking saus; healh resonsibiliy wih marial saus, economic saus beween variables were found o be a significan difference (<0.05). There was no significan difference beween he ye of family, graduaed school and healhy lifesyle behaviors and sub-dimensions. Conclusion: As a resul of his research mean score of he healhy lifesyle behaviors scale of nurses were moderae. Keywords: Nurse; healh romoion; healhy lifesyle behaviors. *Bu makale, 2013 yılında Nalan Bosan ın Dokuz Eylül Üniversiesi Sağlık Bilimleri Ensiüsü nde Ayşe Beşer in danışmanlığında yürüülen Hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını ekileyen fakörler isimli yüksek lisans ez çalışmasından hazırlanmışır. ** N Bosan, Araş. Gör. Osmangazi Üniversiesi Sağlık Bilimleri Fakülesi, Hemşirelik Bölümü, Eskişehir Yazışma Adresi / Address for Corresondence: Osmangazi Üniversiesi Sağlık Bilimleri Fakülesi, Hemşirelik Bölümü, Eskişehir Tel.: Faks: e-osa: nbosan3@homail.com *** A Beşer, Prof. Dr. Koç Üniversiesi Hemşirelik Fakülesi, İsanbul 38 doi: /head

2 S ağlık, insanların yaşamında önemli bir yere sahi olan bir kavramdır. Dünya Sağlık Örgüü nün anımına göre sağlık; sadece hasalık veya sakalık halinin olmayışı değil, bedensel, ruhsal ve sosyal yönden am bir iyilik halidir. Sağlıklı yaşam biçimi ise bireyin sağlığını ekileyebilen üm davranışlarını konrol emesi, günlük akivielerini düzenlemede kendi sağlık durumuna uygun davranışları seçerek düzenlemesi olarak anımlanmışır. [1-3] Bu davranışlar uum haline dönüşürüldüğünde kişi sağlıklı olma halini sürdürebildiği gibi, sağlık durumunu da daha iyi bir seviyeye geirebilir. Dünya Sağlık Örgüü (DSÖ) ahminlerine göre gelişmiş ülkelerdeki ölümlerin %70-80 inin, gelişmeke olan ülkelerdeki ölümlerin %40-50 sinin nedeni, yaşam biçimine bağlı olarak oraya çıkan hasalıklardır. [4] Bu hasalıkların oluşumunda kişinin kendi uum ve davranışlarının rolü büyükür. [5-9] Sağlık her birey için önemli bir kavram olduğu gibi sağlık çalışanları açısından da son derece önemlidir. Sağlık çalışanının bireylere ekili bir hizme verebilmesi için önce kendi sağlığını iyi düzeyde uması gerekmekedir. Bunun yanısıra sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının bakım verdikleri bireylere örnek olması bakımından da önemlidir. Sağlık çalışanları arasında ö- nemli bir yere sahi olan hemşirelerde yaılan bu çalışma hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını ekileyen fakörleri saamak açısından önceliklidir. Bu çalışma hemşirelerin sundukları hizmelerin verimi üzerinde ekili olduğu düşünülen sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi, önerilerin sunulması ve çalışma oramlarının gelişirilmesi bakımından önemlidir. Johnson ın [10] (2005) Amerikalılar ile yamış olduğu çalışmada kadınların beslenme al grubu uan oralamasının daha yüksek olduğu ve gelirin beslenme davranışlarında önemli bir fakör olduğu bulunmuşur. Choi Hui nin [11] (2002) hemşirelik bölümü öğrencilerinde yamış olduğu çalışmada yaş grubundakilerin sres yöneimi uan oralamalarının daha yüksek olduğu ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği olam uanının düşük olduğu belirlenmişir. Hemşirelerle yaılan bazı çalışmalarda sağlıklı yaşam biçimi davranışları (SYBD) ölçeğine ai olam uanının ora düzeyde olduğu belirlenmişir. [3,5,8] Ayrıca sağlıklı yaşam biçimi davranışı ölçeğinin al başlıklardan biri olan sres yöneimi, Özkan ve Yılmaz ın (2008) hasanede çalışan hemşirelerde yaıkları çalışmada en düşük uanlar arasında saanmış olu 34 yaş ve üsündeki hemşirelerin manevi gelişim, beslenme, sağlık sorumluluğu uan oralamaları daha yüksek bulunmuşur. [8] Cürcani ve arkadaşlarının [5] (2010) çalışmasında ise bekar olan hemşirelerin sres yöneimi uan oralamalarının evli hemşirelerden daha yüksek olduğu, çocuk sahibi olmayan hemşirelerin sres yöneimi uan oralamaları çocuk sahibi olan hemşirelerin uan oralamalarından yüksek olduğu ve çalışma süresi bir-beş yıl olan hemşirelerin sres yöneimi uan oralamalarının yüksek olduğu bulunmuşur. Amaç Bu araşırma hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını ekileyen fakörleri incelemek amacıyla anımlayıcı olarak yaılmışır. Hemşireler sağlık çalışanları içerisinde oluma sağlık hizmei sunan büyük bir grubu oluşurmakadır. Onların sahi olduğu sağlıklı yaşam davranışları hizme sundukları bireyler açısından da önemli olacağı için hemşirelerin sağlıklı yaşam davranışlarının belirlenmesi lieraüre kakı sağlayacakır. Araşırma soruları: Hemşirelerin sosyo-demografik özellikleri ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği uan oralamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır? Hemşirelerin çalışma oramı ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği uan oralamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır? Yönem Araşırma anımlayıcı bir çalışma olu Ege Bölgesi ndeki bir il merkezinde bulunan Sağlık Bakanlığı Eğiim-Araşırma Hasanesi nde ve Ocak-Mar 2013 arihleri arasında yaılmışır. Araşırmanın evrenini ilgili hasanede çalışan 337 hemşire oluşurmuşur. Araşırmada örneklem seçimine gidilmemişir, çalışmaya kaılmaya gönüllü olan 278 hemşire araşırma kasamına alınmış olu %82.5 hemşireye ulaşılmışır. Hemşirelerin çalışmaya kaılmayı isememe ya da izinde olmaları sebebiyle araşırma kasamına alınamamaları bu çalışmanın sınırlılığı olmuşur. Çalışmada bağımlı değişken Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği uan oralaması, bağımsız değişkenler ise yaş, cinsiye, medeni durum, eğiim durumu, aile ii, çocuk sahibi olma durumu, gelir durumu, sigara kullanımı gibi sosyodemografik özelliklerden oluşmakadır. Araşırmanın verileri 8 sorudan oluşan sosyodemografik veri formu (yaş, cinsiye, medeni durum, eğiim durumu, aile ii, çocuk sahibi olma durumu, gelir durumu, sigara kullanımı) ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği ile olanmışır. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği: Ölçek Walker ve arkadaşları (1987) arafından gelişirilmiş, 1996 yılında ekrar revize edilmişir. Ölçek bireyin sağlıklı yaşam biçimi ile ilişkili olarak sağlığı gelişiren davranışları ölçmekedir. Ölçek olam 52 maddeden oluşmuş olu 6 al grubu vardır. Al grular, sağlık sorumluluğu, fiziksel akivie, beslenme, manevi gelişim, kişilerarası ilişkiler ve sres yöneimidir. [12] Sağlık sorumluluğu, bireyin kendi iyilik hali için akif olarak sorumluluk hissemesidir. Kendi sağlığına özen gösermesi, sağlık hakkında bilgilenmesi, gerekli olduğunda rofesyonel bir yardıma başvurabilmesidir. Fiziksel akivie, hafif, ora ve ağır egzersizleri düzenli olarak uygulamayı kasar. Günlük yaşamın bir arçası olarak lanlı bir şekilde yürüülür. Beslenme, bireyin öğünlerini seçme, düzenleme ve yiyecek seçimindeki değerini belirler. Manevi gelişim, iç kaynakların gelişimi üzerine 39

3 odaklanır. Gelişme, ilişki kurma ve aşılma ile gerçekleşebilir. Aşılma, iç huzuru sağlar, kim olduğumuz ve yaığımız şeyin dışında daha başka yeni deneyimler için fırsa sağlama olasılığını yaraır. İlişki kurma, evrenle ilişkide olma ve uyum içinde olduğunu hissemedir. Gelişme, yaşamdaki amaçlar için çalışma, iyilik durumuna yönelik bireyin gücünü en üs düzeye çıkarmasıdır. Kişilerarası ilişkiler, başkaları ile olan ilişkilerdir, nedensel gereklilikler dışında anlamlı bir ilişki kurabilmek için ileişimi kullanmayı gerekirir. İleişim sözel ve sözel olmayan mesajlarla düşünceleri, duyguları aylaşmayı içerir. Sres yöneimi, gerilimi azalmak ya da ekin bir şekilde konrol edebilmek için bireyin fizyolojik ve sikolojik kaynakları belirleyebilmesi ve harekee geçirebilmesidir. [12] Ölçeğin genel uanı sağlıklı yaşam biçimi davranışları uanını vermekedir. Ölçeğin üm maddeleri olumludur. Derecelendirme 4 lü liker şeklindedir. Hiçbir zaman (1), bazen (2), sık sık (3), düzenli olarak (4) olarak kabul edilmekedir. Ölçeğin amamı için en düşük uan 52, en yüksek uan 208 dir. Sağlık sorumluluğu, beslenme, manevi gelişim ve kişilerarası ilişkiler al boyularından alınabilecek maksimum uanlar 36 iken minimum uanlar 9 dur. Fiziksel akivie ve sres yöneimi al boyularından alınabilecek maksimum uanlar 32 iken minimum uanlar 8 dir. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeğinden alınan yüksek uan, bireyin yaşamında daha fazla olumlu sağlık davranışına sahi olduğunu gösermekedir. Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeğinin, Walker ve Hill- Polerecky (1996) arafından yaılan geçerlik ve güvenirlik çalışmasında ölçeğin Cronbach Alfa iç uarlılık kasayısı 0.94 olarak belirlenmişir. Al ölçekleri için Cronbach Alfa iç uarlılık kasayıları 0.79 ile 0.87 arasında değişmekedir. Ölçeğin, Bahar ve arkadaşları (2008) arafından Türkiye de geçerlik ve güvenirlik çalışması yaılmışır. [13] Cronbach Alha kasayısı.92 olu yüksek güvenirlik derecesine sahiir. Ölçeğin al boyularının güvenirlik kasayıları ise; Sağlık Sorumluluğu.77, Fiziksel Akivie.79, Beslenme.68, Manevi Gelişim.79, Kişilerarası İlişkiler.80, Sres Yöneimi.64 olarak saanmışır. [13] Veriler SPSS 14.0 isaisiksel veri analizi ake rogramı ile analiz edilmiş olu; frekans, arimeik oralama ve yüzde değerleri kullanılarak değerlendirilmişir. Değişkenler arasındaki farkları ölçmek için İki Oralama Arasındaki Farkın Önemlilik Tesi (Indeenden Samles Tes) ve Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) esleri yaılmışır. İsaisiklerin anlamlılığı için yanılma düzeyi 0.05 kabul edilmişir. Araşırmanın yaılabilmesi için araşırmanın yaıldığı kurumdan yazılı izin ve Dokuz Eylül Üniversiesi Girişimsel Olmayan Klinik Araşırma Değerlendirme Komisyonu ndan eik kurul onayı alınmışır. Bulgular Hemşirelerin anımlayıcı bazı özellikler Tablo 1 de görülmekedir. Çalışmaya kaılan hemşirelerin %54 ü yaş grubunda, %77.7 si kadın, %22.3 ü erkek, %65.8 i evli, %91.7 si çekirdek Tablo 1. Hemşireleri Tanımlayıcı Bazı Özellikler YAŞ SAYI % ve üzeri CINSIYET Kadın Erkek MEDENI DURUM Evli Bekar MEZUN OLUNAN OKUL Sağlık Meslek Lisesi Önlisans Lisans ve Üsü AILE TIPI Çekirdek Geniş ÇOCUK SAHIBI OLMA DURUMU Var Yok EKONOMIK DURUM Gelir Giderden Az Gelir Gidere Denk Gelir Giderden Fazla SIGARA KULLANMA DURUMU Kullanıyor Kullanmıyor Tablo 2. Hemşirelerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği ve Al Grularının Puan Oralamaları ALT VE ÜST DEĞER ÖLÇEKTEN ALINAN ALT VE ÜST DEĞER HER BIR ÖLÇEK İÇIN ORTALAMA PUANLAR Manevi Gelişim ±4.26 Sağlık Sorumluluğu ±4.48 Fiziksel Akivie ±4.81 Beslenme ±4.42 Kişilerarası İlişkiler ±4.05 Sres Yöneimi ±3.62 SYBD Ölçeği ±19.40 aileye sahi, %60.1 inin çocuğu var, %51.1 i lisans ve üsü mezunu, %64 ünün geliri giderine denk, %60.8 i sigara kullanmıyor (Tablo 1). Hemşirelerin SYBD ölçeği ve al grularından 40

4 Hemşirelerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarını Ekileyen Fakörler Tablo 3. Hemşirelerin Yaş Grularına Göre SYBD Ölçeği ve Al Grularının Puan Oralamaları YAŞ GRUPLARI a b 39 ve üsü c F Manevi Gelişim 26.96± ± ± * c>a,b Sağlık Sorumluluğu 21.37± ± ± Fiziksel Akivie 16.20± ± ± Beslenme 19.35± ± ± * c>a,b Kişilerarası İlişkiler 26.02± ± ± ** a>b,c Sres Yöneimi 19.18± ± ± ** a>b,c SYBD Ölçeği ± ± ± ** c>a,b Tablo 4. Hemşirelerin Cinsiyeine Göre SYBD Ölçeği ve Al Grularının Puan Oralamaları CINSIYET Kadın Erkek Manevi Gelişim 26.14± ± Sağlık Sorumluluğu 21.42± ± Fiziksel Akivie 15.05± ± Beslenme 20.17± ± * Kişilerarası İlişkiler 25.07± ± Sres Yöneimi 18.18± ± SYBD Ölçeği ± ± *<0.001 aldıkları uan oralamaları Tablo 2 de görülmekedir. SYBD ölçeğinden alınan uanlar sırasıyla; manevi gelişim 26.16±4.26, kişilerarası ilişkiler 25.03±4.05, sağlık sorumluluğu 21.15±4.48, beslenme 19.66±4.42, sres yöneimi 18.27±3.62, fiziksel akivie 15.32±4.81 olarak saanmışır. Hemşirelerin SYBD ölçeği olam uan oralaması ise ±19.40 dır (Tablo 2). Hemşirelerin yaş grularına göre SYBD ölçeği ve al grularının uan oralamaları incelendiğinde, yaş gruları (19-28 yaş grubu ile yaş grubu ve yaş grubu ile 39 ve üsü yaş grubu ile) manevi gelişim, beslenme, kişilerarası ilişkiler, sres yöneimi ve genel ölçek uan oralamaları arasında isaisiksel olarak anlamlı fark bulunmuşur (<0.05) (Tablo 3). Hemşirelerin cinsiyeine göre SYBD ölçeği ve al grularının uan oralamaları incelendiğinde, cinsiye (kadınlarda) ile beslenme al grubu uan oralamaları arasında isaisiksel olarak anlamlı fark bulunmuşur (<0.05) (Tablo 4). Hemşirelerin medeni durumlarına göre SYBD ölçeği ve al grularının uan oralamaları incelendiğinde, medeni durum (bekarlarda) ile sağlık sorumluluğu, fiziksel akivie, sres yöneimi ve genel ölçek uan oralamaları arasında isaisiksel Tablo 5. Hemşirelerin Medeni Durumuna Göre SYBD Ölçeği ve Al Grularının Puan Oralamaları ALT ÖLÇEKLER MEDENI DURUM Evli Bekar Manevi Gelişim 25.95± ± Sağlık Sorumluluğu 20.71± ± * Fiziksel Akivie 14.50± ± ** Beslenme 19.40± ± Kişilerarası İlişkiler 24.72± ± Sres Yöneimi 17.73± ± ** SYBD Ölçeği ± ± ** Tablo 6. Hemşirelerin Çocuk Sahibi Olma Durumuna Göre SYBD Ölçeği ve Al Grularının Puan Oralamaları ALT ÖLÇEKLER ÇOCUK SAHIBI OLMA DURUMU Var Yok Manevi Gelişim 25.89± ± Sağlık Sorumluluğu 20.90± ± Fiziksel Akivie 14.59± ± ** Beslenme 19.57± ± Kişilerarası İlişkiler 24.59± ± * Sres Yöneimi 17.58± ± ** SYBD Ölçeği ± ± ** 41

5 Tablo 7. Hemşirelerin Ekonomik Durumuna Göre SYBD Ölçeği ve Al Grularının Puan Oralamaları EKONOMIK DURUMU Gelir Giderden Fazla c F Gelir Giderden Az a Gelir Gidere Denk b Manevi Gelişim 23.86± ± ± ** c>a,b Sağlık Sorumluluğu 19.56± ± ± * c>a,b Fiziksel Akivie 14.29± ± ± ** c>a,b Beslenme 18.98± ± ± * c>a,b Kişilerarası İlişkiler 23.54± ± ± ** c>a,b Sres Yöneimi 16.90± ± ± ** c>a,b SYBD Ölçeği ± ± ± ** c>a,b Tablo 8. Hemşirelerin Sigara Kullanma Durumlarına Göre SYBD Ölçeği ve Al Grularının Puan Oralamaları SIGARA KULLANMA DURU- MU Kullanıyor Kullanmıyor Manevi Gelişim 26.11± ± Sağlık Sorumluluğu 21.04± ± Fiziksel Akivie 15.68± ± Beslenme 18.85± ± * Kişilerarası İlişkiler 24.44± ± Sres Yöneimi 18.52± ± SYBD Ölçeği ± ± *<0.05 olarak anlamlı fark bulunmuşur (<0.05) (Tablo 5). Hemşirelerin çocuk sahibi olma (çocuğu olanlarda) durumlarına göre SYBD ölçeği ve al grularının uan oralamaları incelendiğinde, çocuk sahibi olma durumu ile fiziksel akivie, kişilerarası ilişkiler, sres yöneimi ve genel ölçek uan oralamaları arasında isaisiksel olarak anlamlı fark bulunmuşur (<0.05) (Tablo 6). Hemşirelerin ekonomik durumlarına göre SYBD ölçeği ve al grularının uan oralamaları incelendiğinde, ekonomik durum ile manevi gelişim, sağlık sorumluluğu, fiziksel akivie, beslenme, kişilerarası ilişkiler, sres yöneimi ve genel ölçek uan oralamaları arasında isaisiksel olarak anlamlı fark bulunmuşur (<0.05) (Tablo 7). Hemşirelerin sigara kullanma durumlarına göre SYBD ölçeği ve al grularının uan oralamaları incelendiğinde, sigara kullanma durumu ile beslenme al grubu uan oralamaları arasında isaisiksel olarak anlamlı fark bulunmuşur (<0.05) (Tablo 8). Hemşirelerin aile ii, eğiim durumu ile SYBD ölçeği ve al grularının uan oralamaları arasında isaisiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamışır (>0.05). Tarışma Çalışmada saanan sağlıklı yaşam biçimi uan oralamaları ora düzeyde (125.62±19.40) saanmışır. Aynı şekilde hemşirelerle yaılan bazı çalışmalarda da sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeğine ai olam uanının ora düzeyde olduğu belirlenmişir. [3,5,8] Tolumun sağlık bakım gereksinimlerini karşılamak üzere eğiim alan ve görev yaan hemşirelerin kendi sağlıklarını gelişirecek sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının yüksek olması beklenirdi. Bu durum hemşirelerin bilgi ve deneyimlerini kendi yaşam biçimine akarmadıklarını düşündürmekedir. Hemşirelerin SYBD ekileyen fakörleri belirlemek amacıyla yaılan bu çalışmada, hemşirelerin SYBD ölçeği ve al grularından aldıkları uan oralamaları arasında en yüksek manevi gelişim, ardından ise kişilerarası ilişkiler, sağlık sorumluluğu, beslenme, sres yöneimi ve fiziksel akivie gelmekedir. Yaılan ek çok çalışmada manevi gelişim uan oralamaları en yüksek al boyu olarak bulunurken, fiziksel akivie uan oralamaları en düşük al boyu olarak saanmışır. [14-25] Ayrıca yur içinde ve yur dışında yaılmış ek çok çalışmada fiziksel akivie uan oralaması en düşük al boyu olarak bulunmuşur. [9,11,26-31] Elde edilen bu bulgular olumların fiziksel akivie yama alışkanlığının olmadığını düşündürmekedir. Kişilerarası ilişkiler ve sres yöneimi uan oralaması yaş grubunun daha yüksekir. Hemşire öğrencilerle yaılan bazı çalışmalarda yaş arıkça öğrencilerin sres yöneimi uan oralamalarının azaldığı belirlenmişir. [11,32] Manevi gelişim, beslenme ve genel ölçek uan oralaması ise 39 ve üsü yaş grubunun daha yüksekir. Özkan ve Yılmaz ın (2008) hemşirelerde yaığı çalışmada 34 yaş ve üsünde olan hemşirelerin manevi gelişim uan oralamaları, beslenme uan oralamaları ve SYBD ölçeği olam uan oralamalarının daha yüksek olduğu belirlenmişir. Yalçınkaya ve arkadaşlarının (2007) sağlık çalışanları üzerinde yaıkları çalışmalarında ise 40 yaş ve üzerindeki sağlık çalışanlarının beslenme uanlarının daha yüksek olduğu saanmışır. Elde edilen bulgular, yaşın arması ile birlike beslenme davranışının kazanılmasında arış olabileceğinin ve 42

6 Hemşirelerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarını Ekileyen Fakörler yaşın arması ile kişilerarası ilişkiler ve sres yöneimi davranışının kazanılmasında azalış olabileceğinin bir gösergesi olabilir. Ayrıca yaşla birlike SYBD uan oralamasının arması, bireylerin sağlık alanında daha fazla bilgi ve deneyim sahibi olmalarına, daha düzenli ve dengeli bir haya arzı sürdürmelerine, ilerleyen yaşa bağlı oraya çıkan sağlık roblemleri ve bunların sonucunda yaşanan kayılara bağlı bireylerin sağlıklarına daha fazla önem vermeleri gibi nedenlere bağlanabilir. Kadınların beslenme al grubu uan oralamalarının erkeklere göre daha yüksek olduğu belirlenmişir. Sağlık çalışanları ve hemşire öğrenciler üzerinde yaılan bazı çalışmalarda kadınların beslenme uan oralamalarının erkeklere göre daha yüksek olduğu saanmışır. [9,27,29,33] Ayrıca Kafkas ve arkadaşlarının (2012) yaıkları çalışmada ve Johnson ın (2005) Amerikalılar ile yamış olduğu çalışmada, kadınların beslenme al grubu uan oralaması daha yüksek bulunmuşur. [10,34] Kadınların erkeklere göre beslenme davranışının daha iyi olması, geleneksel külürümüzde kadının rolü ve rollerinden biri olan yemek yama gibi ev işlerinden daha fazla sorumlu olma ve evde vaki geçirme eğiliminde olmalarıyla açıklanabilir. Ayrıca kadınların eseiğe ve sağlığa erkeklerden daha sorumlu bakmaları ile ilgili olabilir. Bekar olan hemşirelerin sağlık sorumluluğu, fiziksel akivie, sres yöneimi al gruları ve genel ölçek uan oralamalarının evli olan hemşirelere göre daha yüksek olduğu saanmışır. Cürcani ve arkadaşlarının (2010) hemşirelerde yaıkları çalışmada bekar olan hemşirelerin sres yöneimi uan oralamaları daha yüksek olarak belirlenmişir. Güner ve Demir in (2006) ameliyahane hemşirelerinde yamış oldukları çalışmada bekar olanların fiziksel akivie uan oralamalarının evli olanlara göre daha yüksek olduğu saanmışır. Ayrıca Karakoç un (2006) yaığı çalışmada da bekar olanların fiziksel akivie ve sres yöneimi al gruları uan oralamaları daha yüksek olarak belirlenmişir. [35] Bekar hemşirelerin sağlık sorumluluğu, fiziksel akivie, sres yöneimi uan oralamalarının evli hemşirelere göre daha yüksek bulunmasında, bekar hemşirelerin sorumluluklarının daha az olması ve kendilerine daha fazla zaman ayırma imkanlarının olması ekili olmuş olabilir. Çocuğu olmayan hemşirelerin fiziksel akivie, kişilerarası ilişkiler, sres yöneimi al gruları ve genel ölçek uan oralamaları çocuğu olan hemşirelere göre daha yüksek olarak belirlenmişir. Cürcani ve arkadaşlarının (2010) hemşirelerde yaıkları çalışmada çocuk sahibi olmayan hemşirelerin sres yöneimi uan oralamalarının çocuk sahibi olan hemşirelerden daha yüksek olduğu bulunmuşur. Özkan ve Yılmaz ın (2008) hemşirelerle yaığı çalışmada çocuk sahibi olmayan hemşirelerin fiziksel akivie ve sres yöneimi al grularının uan oralaması çocuk sahibi olanlara göre daha yüksek olarak belirlenmişir. Çocuğu olmayan hemşirelerin sres yöneimi ve fiziksel akivie uan oralamalarının çocuğu olan hemşirelerden yüksek olmasının sebebi, kendilerine daha fazla zaman ayırarak sreslerini azalmaları ve düzenli fiziksel akivie yaanların sreslerini daha kolay amaları olabilir. Geliri giderinden fazla olanların manevi gelişim, sağlık sorumluluğu, kişilerarası ilişkiler, fiziksel akivie, beslenme, sres yöneimi ve genel ölçek uan oralamaları daha yüksekir. Ayaz ve arkadaşlarının (2005) hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinde yaıkları çalışma sonucunda sosyoekonomik düzeyi iyi olanların beslenme uan oralamalarının daha yüksek olduğu belirlenmişir. Ayrıca Koçoğlu nun (2006) yaığı çalışmada da aylık gelir mikarı ile manevi gelişim, sağlık sorumluluğu, fiziksel akivie, beslenme, kişilerarası ilişkiler, sres yöneimi ve genel ölçek uan oralamaları arasında isaisiksel olarak anlamlı fark bulunmuşur. [36] Araşırma sonuçları olumlu sosyal ve ekonomik ekenlerin kişilerin sağlıkla ilgili davranışlarını oziif yönde ekilediğini gösermekedir. Ekonomik durumun iyi olması, sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını olumlu ekilemekedir. Sağlığı gelişirme modelinde de ekonomik düzeyin arması ile olumlu sağlık davranışına sahi olma düzeyinin arığı belirilmişir. Sigara kullanmayan hemşirelerin beslenme al grubu uan oralamalarının sigara kullanan hemşirelere göre daha yüksek olduğu belirlenmişir. Sağlık çalışanlarında, hemşirelerde ve hemşire öğrencilerde yaılan çalışmalarda sigara kullanmayanların beslenme uan oralamalarının daha yüksek olduğu saanmışır. [1,8,9,32,33,37] Bireylere kazandırılması gereken en önemli sağlıklı yaşam biçimi davranışlarından biri sigara içilmemesi ya da içiliyorsa bırakılmasıdır. Araşırma bulgularına göre, sigara kullanılmaması beslenme davranışlarını olumlu yönde ekilemekedir. Sonuç Araşırmadan elde edilen sonuçlar doğrulusunda hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları içinde en düşük uan oralaması fiziksel akivie al grubunda olduğu saanmışır. Hemşirelerin daha sağlıklı bir yaşam biçimi benimsemeleri, bunu sürdürebilmeleri, çevrelerine ve hasalara örnek olabilmeleri amacıyla; (i) Hemşirelerin sağlığını korumak ve gelişirmek için sağlık eğiim rogramlarının oluşurulması, (ii) Sosyodemografik değişkenlerden yaş, cinsiye, medeni durum, çocuk sahibi olma durumu, ekonomik durum, hizme yılı gibi değişkenlerinin sağlık davranışlarını ekilediği bulunmuşur. Hemşirelere uygulanacak sağlığı gelişirme rogramlarında bu fakörlerin göz önüne alınması önerilmişir. KAYNAKLAR 1. Cihangiroğlu Z, Deveci SE. Fıra Üniversiesi Elazığ Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve ekileyen fakörler. Fıra Tı Dergisi 2011; 16(2): Güler G, Güler N, Kocaaş S, Yıldırım F, Akgül N. Bir üniversiede çalışan öğreim elemanlarının sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Cumhuriye Üniversiesi Hemşirelik Dergisi 2008; 12(3): Güner İ, Demir F. Ameliyahane hemşirelerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi. Aaürk Üniversiesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2006; 9(3):

7 Hemşirelerin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarını Ekileyen Fakörler 4. Edelman C, Mandle CL. Healh romoion hrough he lifesan. 2002; Fifh ediion, Mosby Comany, Philidelhia, USA. 5. Cürcani M, Tan M, Özdelikara A. Hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve ekileyen fakörlerin belirlenmesi. TAF Prevenive Medicine Bullein 2010; 9(5) Çelik G, Malak AT, Bekaş M, Yılmaz D, Sami-Yümer A, Özürk Z ve ark. Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin sağlığı gelişirme davranışlarını ekileyen emenlerin incelenmesi. Anaolian Journal of Clinical Invesigaion 2009; 3(3): Kaya M, Özvarış Ş, Alaş H, Alay M, Aik Ç, Ayekin G ve ark. Ankara da bir sağlık ocağına ve belediyeye ai bir sor komleksine başvuran 18 yaş ve üzeri kadınların sağlığı gelişirici yaşam biçimi düzeylerinin belirlenmesi. Tolum Hekimliği Büleni 2009; 28(1): Yalçınkaya M, Özer F, Karamanoğlu A. Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Büleni; 2007; 6(6): Johnson RL. Gender differences in healh-romoing lifesyles of African Americans. Public Healh Nursing 2005; 22(2): h://dx. doi: / Choi Hui W. The healh-romoing lifesyles of undergraduae nurses in Hong Kong. Journal of Professional Nursing 2002; 18(2): h://dx.doi: /jnu Walker SN, Hill-Polerecky DM. Psychomeric evaluaion of HPLP II. Unublished Manuscri, Universiy of Nebraska Medical Cener, Bahar Z, Beşer A, Gördes N, Ersin F, Kıssal A. Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği II nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Cumhuriye Üniversiesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008; 12(1): İlhan N, Bamaz M, Akhan LU. Üniversie öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Malee Üniversiesi Hemşirelik Bilim ve Sanaı Dergisi 2010; 3(3): Kocaakman M, Aksoy G, Eker HH. İsanbul ilindeki hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. S.D.Ü. Tı Fak. Derg. 2010; 17(2): Alıarmak S, Kulu A yaş gurubu kadınlarda sağlığı gelişirme davranışları ve ekileyen fakörler. TAF Prev Med Bull 2009; 8(5): Can G, Özdilli K, Erol Ö, Ünsar S, Tülek Z, Savaşer S ve ark. Comarison of he healh-romoing lifesyles of nursing and non-nursing sudens in İsanbul, Turkey. Nursing and Healh Sciences 2008; 10: h://dx.doi: /j Tuğu N, Bekar M. Üniversie öğrencilerinin sağlığı algılama durumları ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişki. Aaürk Üniversiesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008; 11(3): Karadeniz G, Uçum E, Dedeli Ö, Karaağaç Ö. Üniversie öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. TAF Prev Med Bull 2008; 7(6): Kaya T, Gürbıyık A, Kılıç S. Bir lojman bölgesinde yaşayan kadınların sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelenmesi. Türk Aile Hek Derg 2008; 12(1): h://dx.doi: /ahd Ünalan D, Şenol V, Özürk A, Erkorkmaz Ü. Meslek yüksekokullarının sağlık ve sosyal rogramlarında öğrenim gören öğrencilerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve öz-bakım gücü düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversiesi Tı Fakülesi Dergisi 2007; 14(2): Karaca-Saydam B, Demirel-Bozkur Ö, Pelik-Hadımlı A, Özürk-Can H, Soğukınar N. Riskli gebelerde öz-bakım gücünün sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına ekisinin incelenmesi. Perinaoloji Dergisi 2007; 15(3): Arslan C, Ceviz D. Ev hanımı ve çalışan kadınların obezie revalansı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. F. Ü. Sağ. Bil. Derg. 2007; 21(5): Alay B. Samsun 6 nolu sağlık ocağı bölgesinde yaş evli kadınların sağlıklı yaşam biçimi davranışları. O.M.Ü. Tı Dergisi 2006; 23(1): Al Ma aiah R, Haddad L, Umlauf M. Healh romoion behaviors of Jordanian women. Healh Care for Women Inernaional 1999; 20: h://dx.doi.org/ / Türkol E, Güneş G. İnönü Üniversiesi Tı Fakülesi hasanesinde ihisas yaan asisanların sağlıklı yaşam biçimi davranışları. İnönü Üniversiesi Tı Fakülesi Dergisi 2012; 19(3): h://dx. doi /jiumf Özyazıcıoğlu N, Kılıç M, Erdem N, Yavuz C, Afacan S. Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 2011; 8(2): Beşer A, Bahar Z, Büyükkaya D. Healh romoing behaviors and facors relaed o lifesyle among Turkish workers and occuaional healh nurses resonsibiliies in heir healh romoing aciviies. Indusrial Healh 2007; 45: Pasinlioğlu T, Gözüm S. Birinci basamak sağlık hizmelerinde çalışan sağlık ersonelinin sağlık davranışları. C. Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 1998; 2(2): Sohng KY, Sohng S, Yeom H. Healh-romoing behaviors of elderly Korean immigrans in he Unied Saes. Public Healh Nursing 2002; 19(4): Duffy ME. Deerminans of reored healh romoion behabiors in emloyed Mexican American women. Healh Care for Women Inernaional 1997; 18: h://dx.doi. org/ / Ayaz S, Tezcan S, Akıncı F. Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin sağlığı gelişirme davranışları. C.Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2005; 9(2): Tambağ H. Haay Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve ekileyen fakörler. Haceee Üniversiesi Sağlık Bilimleri Fakülesi Hemşirelik Dergisi 2011; Kafkas ME, Şahin A, Ace M. Beden eğiimi öğremenlerinin sağlıklı yaşam biçimi davranış düzeylerinin incelenmesi. DPUJSS 2012; 32(2): Karakoç A. Sınıf öğremenlerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve bu davranışları ekileyen bazı fakörlerin belirlenmesi, Cumhuriye Üniversiesi Sağlık Bilimleri Ensiüsü, yüksek lisans ezi, Sivas, 2006; Koçoğlu D. Konya ken merkezinde sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam kaliesinde sağlıka sosyoekonomik eşisizlikler, Selçuk Üniversiesi Sağlık Bilimleri Ensiüsü, yüksek lisans ezi, Konya, 2006; Özbaşaran F, Çeinkaya A, Güngör N. Celal Bayar Üniversiesi Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin sağlık davranışları. Aaürk Üniv. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2004; 7(3):