T.C. EGE ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ letme Anabilim Dal SANAY N N ULUSLARARASI PAZARLARA AÇILMASI YÜKSEK L SANS TEZ.

Transkript

1 T.C. EGE ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ letme Anabilim Dal AVRUPA B RL SÜREC NDE TÜRK BEYAZ E#YA SANAY N N ULUSLARARASI PAZARLARA AÇILMASI YÜKSEK L SANS TEZ Özge KOÇMAN DANI#MANI : Prof. Dr. REZAN TATLID L ZM R

2 T.C. EGE ÜN VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ letme Anabilim Dal AVRUPA B RL SÜREC NDE TÜRK BEYAZ E#YA SANAY N N ULUSLARARASI PAZARLARA AÇILMASI YÜKSEK L SANS TEZ Özge KOÇMAN DANI#MANI : Prof. Dr. REZAN TATLID L ZM R

3 ÖNSÖZ Beyaz Eya Sektörü uzun bir geçmie sahip olmamasna ramen, hzl bir gelime göstererek ülkemizin önemli sektörlerinden biri haline gelmitir l yllardan itibaren, beyaz eya talebinin artmas ile birlikte, sektör bir ivme kazanmaya balamtr. O yllarda iç pazarda Beyaz Eya sektöründe lider konumda bulunan Arçelik ve Profilo ile birlikte Bosch ve Hoover ithal markalar da pazarlanm, 1980 li yllarn ortalarna kadar da az sayda firma, sanayisi gelimi ülkelere kyasla, daha geri teknoloji ve daha az sayda ürün çeidiyle faaliyette bulunmutur. Bu yllara kadar Türk sanayisinin da kapal ve korumac ekonomik sisteminden dolay yabanc üreticiler Türkiye pazarna pek girememilerdir. Ancak; 24 Ocak 1980 Ekonomik stikrar Tedbirleri nden sonra ekonomi da açlm, serbest pazar ekonomisine geçilmi ve teknoloji transferiyle birlikte Beyaz Eya Sektörü dinamizm kazanm, özellikle 1986 ylndan itibaren sektörde üretim, pazarlama ve üretim teknolojileri Bat standartlarna ulalmtr. Baka bir deyile, 1980 li yllarda da açlma ile birlikte, pazara yeni marka ve ürünler girmeye balam, Türk tüketicileri otomatik çamar makinesi, mikrodalga frn, turbo frn, çift veya üç kapl buzdolab gibi yeni ürünlerle tanmlardr. Sektörde rekabet artmaya balam, kaliteli ürünler pazarlara sürülmü ve garanti süreleri uzatlmtr. Da açlma ile beraber, ülke içinde faaliyet gösteren firmalar teknoloji transferi ve kendi bünyelerinde yenilikler yaparak dünya beyaz eya sektörü liderleriyle rekabet edebilecek düzeye gelmilerdir. Özellikle 1990 l yllardan itibaren üretim teknolojisi alannda uluslararas standartlar yakalanm, yatrm tevik politikalarnn olumlu etkileri sonucu fabrikalar yenilenerek otomasyon ve teknoloji düzeyleri yükseltilmitir. Söz konusu bu gelimelere paralel olarak iç pazardaki talep art ve ihracata yönelik üretim sektöre gerçekten yeni bir ivme kazandrmtr. Günümüzde ise, Türkiye de Beyaz Eya Sektörü gelien teknolojisi, her geçen gün artan üretimi, gelitirdii ürünleri, ürün tasarmlar, ihracat kapasitesi, deneyimi ve tüm bunlara bal olarak genileyen yan sanayi, servis, bayi a ve istihdam olanaklar açsndan Türk ekonomisine önemli katkda bulunmaktadr. Bugün, Türk Beyaz Eya Sektörü son yllarda elde ettii yüksek büyüme hz ile Avrupa pazarnda 7talya ve Almanya dan i

4 sonra üçüncü büyük üretici olmutur. Sektörün hedefi AB nin en büyük üretim merkezi durumuna gelmektir. Bu çalmada, Türk Beyaz Eya Sanayiinin gelimesi ve uluslararas pazarlara açlma süreci üzerinde durulmu ve bir firma örnei ile bu sürecin geliim olanaklar aratrlmtr. Bilindii gibi, Türkiye nin AB ye katlma sürecinde sanayideki gelimeler ve özellikle d pazarlara açlma ve rekabet gücünün artmas önem arz etmektedir. Dolaysyla, Türkiye Sanayii iç ve d pazarlarda giderek artan bir rekabet ortamna girmi bulunmaktadr. Bu ortam içinde sanayimizin beyaz eya sektörü teknolojik olarak üretim ve ürün yelpazesi bakmndan son yllarda elde ettii gelimelerle d pazarlarda rekabet edecek düzeye ulamtr. Yukarda deindiimiz gibi, beyaz eya sektörünün gelimesi ve uluslararas pazarlara açlmas sürecinde sahip olduu olanaklarla bu süreçte karlalan sorunlarn aratrlmas önem kazanm bulunmaktadr. Bu çerçevede, Türkiye de beyaz eya sektörünün AB ye giri sürecinde geliimindeki etkilerle, sahip olduu olanaklarn aratrlmasnn önemine dikkatimi çeken ve bu sektörle ilgili hazrladm bu çalmann konusunu öneren hocam Prof. Dr. Rezan TATLID7L olmutur. Hocamn yönlendirmesi, fikir ve görüleriyle ufkumu açm olmas bu çalmay hazrlam olmama vesile olmutur. Bu çalmama yapm olduu deerli katklarndan dolay deerli hocam Prof. Dr. Rezan TATLID7L e candan teekkürlerimi sunarm. Ayrca, incelediim örnek firmayla ilgili olarak bilgi ve veri salanmasnda bana yardmc olan Arçelik A.<. Pazarlama Direktörü Sn. Murat <AH7N e, Arçelik A.<. Resmi ve Sektörel 7likiler Koordinatörü Sn. Dilek TEMEL ve Sn. H. Tark KAPU ya teekkür ederim. Son olarak, bana yardm ve desteini esirgemeyen anne ve babama candan teekkürler 7zmir, 2007 Özge KOÇMAN ii

5 Ç NDEK LER Önsöz i 7çindekiler iii Tablolar Listesi v Grafikler Listesi v <ekiller Listesi vi Resimler Listesi vi Fotoraflar Listesi vi Giri 1 1. DÜNYADA VE TÜRK7YE DE BEYAZ E<YA SANAY77 VE 4 GEL7<MELER7N YÖNÜ 1.1. Beyaz Eya Sanayiinin Tanm Beyaz Eya Sanayiinin Tarihçesi ve Önemli Aamalar Dünya Beyaz Eya Sanayiinde Üretim ve Yatrmlarn Genel Yönelileri Türkiye de Beyaz Eya Sanayiine Genel Bir Bak (Tarihçe ve Üretim 16 Faaliyetleri) 2. AVRUPA B7RL7L7 (AB) SÜREC7NDE TÜRK7YE DE BEYAZ E<YA 29 SANAY77N7N GEL7<7M AB Türkiye Ekonomik 7likilerinin Geliimi Türkiye de Beyaz Eya Sanayiinin Geliimini Etkileyen Etmenler Avrupa Birlii Sürecinin Türk Beyaz Eya Sanayiinin Geliimine 50 Etkileri 2.4. Türk Beyaz Eya Sanayiinin Avantajlar ve Karlalan Sorunlar TÜRK BEYAZ E<YA MARKALARININ ULUSLARARASI 61 PAZARLARA AÇILMASI 3.1. Uluslararas Pazarlara Giri Yöntemleri Türk Firmalarnn Uluslararas Pazarlara Açlmas 64 iii

6 3.3. Uluslararas Pazarlara Açlmada Uygulanacak Pazarlama Faaliyetleri Mamul Politikalar Fiyatlandrma Politikalar Datm-Lojistik Politikalar Tutundurma Politikalar Türk Beyaz Eya Markalarnn Uluslararas Pazarlarda Rekabet Gücü SWOT Analizi Açklanm Karlatrmal Üstünlükler (Revealed Comparative 75 Advantage-RCA) Yaklam 3.5. Uluslararas Pazarlarda Yer alan Türk Markalar ÖRNEK F7RMA 7NCELEMES7: ARÇEL7K A.< Aratrmann Amac Aratrmann Yöntemi, Kapsam Aratrmann Hipotezleri Aratrmadan Elde Edilen Bulgular Örnek Firma 7ncelemesi / Arçelik A.<. Hakknda Genel Bilgiler Firmaya 7likin Yaplan Derinlemesine Görüme Aratrma Bulgularnn Genel Deerlendirmesi 108 SONUÇ VE DELERLEND7RME 110 KAYNAKÇA 115 EK-1: TOBB Dayankl Tüketim Mallar Sektör Kurulu 124 ÖZGEÇM7< 127 ÖZET 129 ABSTRACT 131 iv

7 Tablolar Listesi Tablo 1: Ev Tipi Buzdolaplar: Balca Üretici Ülkeler ve Dünya Toplam 11 Tablo 2: Ev Tipi Çamar Makinesi: Balca Üretici Ülkeler ve Dünya Toplam 12 Tablo 3: Ev Tipi Frnlar: Balca Üretici Ülkeler ve Dünya Toplam 13 Tablo 4: Beyaz Eya Sanayii Toplam Deerleri 17 Tablo 5: Buzdolab için yllar aras üretim bilgisi 23 Tablo 6: Çamar Makinesi için yllar aras üretim bilgisi 24 Tablo 7: Frn için yllar aras üretim bilgisi 25 Tablo 8: Bulak Makinesi için yllar aras üretim bilgisi 26 Tablo 9: 2006 yl üretim, iç sat, ihracat rakamlar 28 Tablo 10: 2007 yl ilk 6 ay için üretim, iç sat, ihracat, ithalat rakamlar 28 Tablo 11: Türkiye nin D Ticareti ve AB nin Pay 45 Tablo 12: Beyaz Eya Sanayiinin yllar aras üretim, iç sat, ihracat 46 ve ithalat rakamlar Tablo 13: GB öncesi ve Sonras Vergi ve Fonlar 49 Tablo 14: Türkiye Beyaz Eya Sektörü için GZFT Analizi 71 Tablo 15 : Türkiye nin Beyaz Eya Ürünlerinde Açklanm Karlatrmal 76 Üstünlük Endeksi Tablo 16: Türkiye de üretici, ithalatç firmalar ve markalar 78 Tablo 17: Türkiye Beyaz Eya Sanayii 2006 yl durumu 80 Tablo 18: Arçelik A.<. uluslararas konum, Sat&Pazarlama ve Üretim&Pazarlama <irketleri 99 Grafikler Listesi Grafik 1: Türkiye de yllar arasnda buzdolab, çamar makinesi, 27 frn ve bulak makinesi için üretim miktarlar Grafik 2: Türk Beyaz Eya sektöründe son 10 ylda üretim, iç sat, ihracat ve 47 ithalat Grafik 3: yllar aras Beyaz Eya Sanayiinde ihracatn seyri 64 Grafik 4: Avrupa da balca büyük üreticilerin üretim oranlar 66 Grafik 5: Arçelik A.<. Ortaklk Yaps 91 v

8 #ekiller Listesi <ekil 1: Türk Beyaz Eya Sektörünün Faaliyet Döngüsü 21 <ekil 2: Türkiye de Üretim-Pazarlama Stratejisine 7likin Model 37 <ekil 3: D Pazarlara Giri <ekillerinde Risk ve Kotrol Edebilme Düzeyleri 62 <ekil 4: Arçelik A.<. Pazarlama Yaps 91 <ekil 5: Arçelik A.<. Ürün Gam 92 Resimler Listesi Resim 1: Türkiye de Beyaz Eya Üretim Yerleri Haritas 19 Resim 2: Telekomünikasyon alanndaki GSM rekabeti çeitli kampanyalar 38 dourmaktadr. Resim 3: Havayolu irketleri arasndaki rekabet bilet fiyatlarn ucuzlatmtr. 38 Resim 4: Beyaz Eya firmalar rekabet edebilmek için çeitli kampnyalar 39 düzenlemektedir. Resim 5: CE iareti tayan ürünler hiçbir engelleme ile karlamadan serbestçe 51 ülkeler arasnda dolamaktadr. Resim 6: 7hracat pazarlarnda kullanlan Türk markalar 66 Resim 7: Türk Beyaz Eya Sektöründe balca üretici irketler. 80 Resim 8: Arçelik A.< yl sonu bayi durumu. 100 Foto5raflar Listesi Foto 1: Entansif tarmsal üretim alanlar, 7zmir, Foto 2: Organik tarmsal üretim alan, 7zmir, Foto 3: Organik ürünlere bir örnek. 33 Foto 4: Ambalajl ürünlere örnekler, Foto 5: Arçelik A.<. uluslararas beyaz eya pazarnda markal ürünlerde cirosal 35 bazda her geçen ylda hzla büyümektedir. Foto 6: Toyota Otomotiv Sanayi Türkiye nin Corolla Verso D-4D dizel 35 motorlu modelleri Türkiye de ihracat için üretilmektedir. vi

9 Giri 7letmeler için uluslararas pazarlarn ve uluslararas pazarlamann önemi günden güne hzl bir ekilde artmaktadr. Daha bundan yl öncesine kadar global pazarlama kavram olarak bile mevcut deilken, bugün bir iletmenin sadece tam kapasite potansiyelini gerçekletirmesi için deil, varln sürdürmesi için bile temel oluturmaktadr. Bunun nedeni, d pazarlara açlamayan bir iletmenin, iç pazarda da daha düük maliyetlerle, daha büyük i tecrübesiyle ve daha iyi ürünlerle karsna çkan rakipleriyle kendi pazarnda bile rekabet edememe tehlikesiyle kar karya kalmasdr (Keegan, 1995). Nitekim, Türkiye de 1980 sonras izlenen liberal, da dönük kalknma stratejisiyle birlikte, bölgesel bütünleme faaliyetlerini hzlandrmtr. AB ile Gümrük Birlii ne girilmesi sürecinde, Türkiye sanayi giderek artan bir rekabet ortam içine girmitir. Türk beyaz eya sanayi rakiplerine göre geç kurulmasna ramen d ticaretin liberallemesi sürecinde yapt atlmlarla rekabet gücü kazanmaya balamtr. Sektör, 1990 yl öncesinde yurt d pazarlar yerine gümrük vergileri ile korunan iç pazara yönelmi, ancak 1990 l yllardan itibaren d pazarlara açlmaya balam ve baz ürünlerde ihracat olana yakalamtr. Günümüzde Türk Beyaz Eya Sektörü ne bakldnda, sektörün dünyadaki gelimelere ayak uyduracak yapya kavutuu, yabanc rakiplerle yaracak düzeye geldii görülmektedir. Bunun en belirgin göstergesi olarakta iç pazarlardaki pazar paylar ve son yllarda artan ihracat rakamlar verilebilir. Türkiye nin beyaz eya ürünleri alannda d pazarlara açlma çabalaryla birlikte, ülke içinde üretim yapan firmalar teknoloji transferi ve kendi bünyelerinde yenilikler yaparak Dünya beyaz eya sektörü liderleriyle rekabet edebilecek düzeye gelmilerdir. Bu firmalar, iç ve d beyaz eya pazarlarnda deiik ürün yelpazeleri ve markalaryla youn bir rekabet içinde bulunmaktadrlar. Bugün, Türk beyaz eya sektörü son yllarda 1

10 elde ettii yüksek büyüme hz ile Avrupa pazarnda 7talya ve Almanya dan sonra üçüncü büyük üretici olmutur (BESD, 2006). Bu çalmadaki temel amaç, Türkiye beyaz eya sanayiinin d pazarlara açlma sürecini inceleyerek, d pazarlara açlma sürecinde sektör için olas geliim olanaklarnn aratrlmasdr. Türk beyaz eya sanayiinin d pazarlara açlma sürecini ortaya koyarken ürün gam olarak temel beyaz eya ürünleri olan buzdolab, çamar makinas, frn, bulak makinas gibi baz ürünlerle ilgili analizler yaplm, buradan elde edilen veriler çerçevesinde incelemeler younlatrlmtr. Ancak, dünya üretimi ile ilgili veriler, snrl sayda beyaz eya ürünü için bulunabilmitir. Bunlar: Buzdolab, çamar makinas ve frndr. Bu tezin ilk bölümünde, beyaz eya sanayinin tanm, tarihçesi ve önemli geliim aamalar anlatlmakta, dünyada beyaz eya sanayiinin geliimi, üretim ve yatrmlarn yönelii incelenmekte ve Türk beyaz eya sanayiinin tarihsel geliimi ksaca ele alnmaktadr. 7kinci bölümde ise, Avrupa Birlii sürecinde Türkiye de beyaz eya sanayiinin geliimini etkileyen temel etkenler incelenmekte, AB sürecinin Türk beyaz eya sektörüne etkileri irdelenmekte ve bu süreç içerisinde sektör açsndan doan olanaklara ve sorunlara deinilmektedir. Çalmann üçüncü bölümünde Türk beyaz eya markalarnn uluslararas pazarlara açlma sürecinden, bu markalarn uluslararas pazarlardaki rekabet gücünden bahsedilmekte ve uluslararas pazarlarda yer alan Türk markalar ksaca incelenmektedir. Dördüncü bölüm çalmann temelini oluturan örnek firma incelemesini içermektedir. Bu bölümde, aratrmann temel amac olan Türkiye beyaz eya sanayiinin d pazarlara 2

11 açlma süreci firma baznda incelenmekte, aratrma yöntemi, hipotezleri ve bulgular ortaya konmakta, aratrma bulgularnn genel deerlendirilmesi yaplmaktadr. Son bölümde ise genel bir deerlendirme yaplp, örneklem firmann d pazarlara açlma sürecinin bulgular ortaya konmakta ve önerilerde bulunulmaktadr. 3

12 1. DÜNYADA VE TÜRK YE DE BEYAZ E#YA SANAY VE GEL #MELER N YÖNÜ Beyaz eya sanayii dayankl tüketim mallarnn soutucular, ev temizlik gereçleri, yemek piirme araçlar, bulak ykama makinesi, su stma cihazlar gibi ürünlerin üretimi ve pazarlamasn kapsayan sanayinin alt sektörlerinden biri olarak tanmlanmaktadr. Bu ürünlerin balcalar; buzdolab, çamar makinas, bulak makinas, frn, ocak, süpürge gibi temel ürünler ve tost makinas, robot, meyva presi, blender, mixer gibi küçük ev aletleri, ayrca derin dondurucu, klima, ofben, termosifon, su artma cihaz gibi ürünlerdir. Beyaz eya sanayiinin geliimi iki dünya sava arasnda ilk mekanik çamar makinasnn ve elektrikli buzdolabnn ABD'de üretilmesiyle balamtr. II. Dünya Sava ile birlikte duraklama sürecine giren beyaz eya sektörünün geliimi, savatan sonra hzl bir atlm kaydetmi, ABD'yi 10 yllk bir gecikmeyle Japonya takip etmitir (Çemeciolu, 2001). Günümüzde dünya beyaz eya pazarnn %20 sinin ABD, %20 sinin Uzakdou ülkeleri ve %25 ininse AB ülkelerinin elinde olduu belirtilmektedir (Tuncal, 1995). Ürün baznda son yllarda en hzl büyüme ile buzdolab birinci olmu ve onu çamar makinesi izlemitir (Bar, 1996). Ülkemizde ise beyaz eya sektörüne ilikin ilk üretim 1955 ylnda 7stanbul'da montaj sanayiine dayal olarak gerçekletirilmitir. 1980'li yllara kadar birkaç firmann faaliyet gösterdii Beyaz Eya Sektörü, 24 Ocak 1980 Ekonomik 7stikrar Tedbirleri nden sonra serbest pazar ekonomisine geçile birlikte hzl bir gelime sürecine girmitir. Sektörün yurt d pazarlara yönelmesi 1990 l yllarda balam, günümüzde de artarak devam etmektedir. Sektör, özellikle Gümrük Birlii sonras dönemde büyük bir gelime göstermi ve Avrupa pazarnda önemli bir pazar payn elde etmitir. Özetle, çalmann bu bölümünde beyaz eya sanayinin tanm, tarihçesi ve önemli geliim aamalar anlatlmakta, dünyada beyaz eya sanayiinin geliimi, üretim ve 4

13 yatrmlarn yönelii incelenmekte ve Türk beyaz eya sanayiinin tarihsel geliimi ksaca ele alnmaktadr Beyaz Eya Sanayiinin Tanm Dayankl tüketim mallar, belirli bir dönemden daha uzun (bu süre genellikle üç yldr) kullanm süresine sahip olan mallar olarak tanmlanabilir (Özkaplan, 1989). Beyaz eya sanayi ise dayankl tüketim mallarnn soutucular, ev temizlik gereçleri, yemek piirme araçlar, bulak ykama makinesi, su stma cihazlar gibi ürünlerin üretimi ve pazarlamasn kapsayan sanayinin alt sektörlerinden biri olarak tanmlanmaktadr. Bu tanma göre, buzdolab, çamar makinesi, çamar kurutma makinesi, elektrik süpürgesi, frn, bulak makinesi, stclar ve elektrikli küçük ev aletleri beyaz eya sektörü kapsamnda ele alnmaktadr. Ancak bu çalmamzda, stclar, elektrik süpürgeleri ve küçük ev aletleri inceleme dnda braklmtr. Çünkü dünya genelinde beyaz eyada buzdolab, frn, çamar makinesi ve bulak makinesi olmak üzere dört ana ürün grubu esas alnmaktadr. Beyaz eya, son yl içinde, genellikle hanmlar tarafndan yaplan yemek hazrlama, bulak ve çamar ykama gibi ev ilerinde kolaylklar salayan, zaman kazandran ve yaam kalitesini arttran araçlar olarak görülmektedir. Günümüzde kadnlarn da i yaamna katlm olmalar, onlarn ev ilerine ve kendilerine ayrdklar zaman kstlam, özellikle büyük kentlerde ite ve ulamda yitirdikleri zamann telafisi önem kazanmtr. Öte yandan, salkl beslenme amacyla yemeklerin frnda piirilmesi ve gdalarn buzdolabnda saklanmas ve hijyenik koullara gereksinim (çamarlarn istenilen scaklkta ykanmas, kurutulmas) duyulmas beyaz eyaya olan talebi arttrmtr. Örnein, 1944 ylnda A.B.D de yaklak 2000 kadn kapsayan bir aratrmann sonucuna göre, kadnlarn sadece %18 i çamarlarn çamar makinesi tarafndan daha temiz ve daha çabuk bir ekilde ykanabileceine inanmaktayd. Oysa ki günümüz tüketicileri bu tip araçlara baml bir hale gelmitir ve sürekli olarak yaam kolaylatrc yenilikleri talep etmektedirler. Sözü edilen bu aratrmann sonuçlarna göre, 1944 ylnda kadnlar gelecekte cam kapl frnlar, mutfaklarda piirdikleri 5

14 yemeklerin dumannn dar atacak araçlar (aspiratörler), banyolarna kolayca sdrabilecekleri büyüklükte ve ykama srasnda çamarlara zarar vermeyen çamar makineleri ile kaplar otomatik açlabilen buzdolaplarnn imal edilmesini istemekteydiler 1. 7kinci Dünya Savandan günümüze dein beyaz eya sektöründe deiik dönemlerde önemli gelimeler meydana gelmi, yukarda anlatlan tüketicilerin arzuladklar yenilikler gerçekletirilmi ve beyaz eya konusunda yaam ve kullanm kolaylatracak tüm ayrntlar düünülmütür. Halen, her yeni ürünün piyasaya çknda kaliteye ve kullanma ilikin yenilikler ilave edilmektedir. Sektörün en belirgin özellikleri u ekilde özetlenebilir (Öz, 1998): Sermaye-youn bir sektör olmas, Teknolojinin hzla yaylmas, Sektörde AR-GE faaliyetlerinin youn olmas, AR-GE, üretim, sat, pazarlama ve teknoloji konularnda irketler aras youn ibirlii, Geni bir ürün çeidinin olmas, Üretim ve pazarlamada ölçein büyük olmas Beyaz Eya Sanayiinin Tarihçesi ve Önemli Aamalar Ev aletleri arasnda beyaz eya ürününün her biri farkl amaçlara hizmet ettii için tümünün üretim ve geliim tarihini bir arada incelemek mümkün olmamtr. Bu nedenle, beyaz eya ürünlerinden, ev yaamnda önde gelen ve kullanm çok daha yaygn olan buzdolab, çamar makinesi ve bulak makinesinin geliim aamalarna aada ksaca deinilmitir. 1 Yukardaki açklamalar Ertekin in sözkonusu çalmasnda Sanders in görüleri temel alnarak yaplmtr (Ertekin, 1995). 6

15 7lk soutma sistemi 1881 de gelitirilmitir. Bu sistem, buzun üzerine rüzgâr gönderen bir pervaneden ibaretti. A.B.D de yl knn lman geçmesi büyük bir buz ktlna yol açmtr. Bu durum, bira, süt ve et sektörlerinde mekanik soutmann dondurmada ve depolamada kullanmn hzlandrmtr. General Electric firmas, bir Fransz rahip tarafndan icat edilen ilk ev tipi buzdolabn 1911 ylnda tantmtr. A.B.D nin Fort Wayne kentinde ilk buzdolabnn montaj daha sonralar Frigidaire e dönüen firma tarafndan 1915 ylnda yaplmtr (Demir, 2001). 7lk elektrikli buzdolab ise 1914 ylnda üretilmitir da ABD piyasasna Kelvinator ve Servel modelleri de dâhil 20 nin üzerinde ev tipi buzdolab sürülmütür lere gelindiinde üretici says 200 ün üzerine çkmtr arasndaki yllarda ilk buzluk ksm olan elektrikli buzdolaplar ile birlikte dondurucular piyasaya çkmtr. Modern buzdolabnn seri üretimi 2.Dünya Sava ndan sonra balamtr e gelindiinde ABD de buzdolabnn doygunluk oran %85 e ulamtr (Demir, 2001) e gelindiinde, ilk buzlanmayan (no-frost) otomatik buzluklu buzdolab ve dondurucular yaplmtr. Soutucu borular, buzdolabnn arkasndan pervaneli soutma sayesinde buzdolabnn altna konabilmi, 1960 da buzdolaplarnda köpüklü yaltkan malzemeleri kullanlmaya balanmtr (Demir, 2001) te buzdolaplarnn soutma ve dondurma scaklklar ve otomatik buz çözme (defrost) bilgisayarlarla denetlenmeye balanmtr. Soutma teknolojisi esas sçramasn otomatik buz çözme ve otomatik buz yapc gibi yenilikçi bulularn yapld yllar arasnda yapmtr li yllarda çevrecilik önem kazanm ve bu yllar enerji bakmndan verimli buzdolaplarna yönelindii ve kloroflorokarbonlu gazlarn soutma gaz olarak kullanmnn terk edilmeye baland yllar olmutur (AHAM Business Center, 1988). 7

16 Beyaz eya sanayinin dier önemli bir ürünü olan çamar makinesinin geliimi ise öyle olmutur te William Blackstone yapt/icat ettii ilk çamar makinesini eine doum günü hediyesi olarak vermitir. Bu ilk makine, küvete benzer bir kutuydu ve menteeli bir kapa vard. 7nsan gücü ile çalan bir düzenee sahipti. 7çi scak sabunlu su ile dolu küvetin içinde üzerinde küçük çkntlar olan iki aaç/tahta yüzeyin çamarlar sktrp sürterek ykad bir makineydi. Bu makineyi W.Blackstone 2,5 dolara üretip satmtr. Daha sonraki yllarda üreticilerin says artm, çamar skcs icat edilmi ve çamar makinesinin bir parças haline gelmitir. 7lk elektrik motorlu çamar makinesi ise 1906 da kullanlmaya balanmtr de Maytag firmas, suyu çamar kazanna basnçla göndererek ykama yapan agitatör (çalkalayc) sistemini gelitirmitir. Daha önceleri çamarlar suyun içinde sürüklenerek temizleniyordu. Bu sistem, en yaygn ykama teknii olarak halen kullanlmaktadr da yatay eksenli, bir saa bir sola dönerek ykama yapan çamar makineleri ortaya çkmtr ye gelindiinde otomatik çamar makineleri yaplmtr te ilk ykama ve kurutmas olan çamar makinesi ile ilk küçük ebatl (65cm) çamar makinesi ve kurutucular imal edilmitir. Deiik kumalar için ykama programlar yaplm, basmal kontrol dümeleri yerine çevirmeli dümelere geçilmitir de birçok yenilikçi bulularla birlikte özellikle yumuatc ve beyazlatclar kendisi kullanan programl çamar makineleri yaplmtr (Association of Home Appliance Manufacturers Business Center, 1988) l yllara gelindiinde çamar makinelerinden dokunmatik denetimli ve önden yüklemeli ürünler tüm piyasalarda hzla yaplmaya balamtr. Dier beyaz eya üretimindeki gelimelere gelince, 1893 te Chicago dünya fuarnda ilk motorlu bulak makinesi tantlm ve 1908 de ilk elektrikli ocak ve bulak makinesi, 1921 de otomatik ütü yaplmtr ylnda tanabilir 15 litrelik su tank bulunan bulak makinesi üretilmitir te beyaz eya ürünleri beyaz dndaki renklerde de üretilmeye balam, 1955 de ilk mikro elektronik ve mikro bilgisayar birleenlerinin ev 8

17 aletlerinde kullanm yaygnlamtr (Association of Home Appliance Manufacturers Business Center, 1988) Dünya Beyaz Eya Sanayiinde Üretim ve Yatrmlarn Genel Yönelileri Dünya beyaz eya pazarlarnda faaliyet gösteren üretici firmalar günümüzde üç ana grupta toplanmaktadr: a. Global <irketler: Bu gruba giren irketler birden fazla pazarda üretim ve sat yapan kurululardr. Bunlar son yl içinde birleme ve satn alma yoluyla genileyip örgütlenmilerdir. Bu gruba örnek olarak Whirpool-Philips, Electrolux-Zanussi-White ve General Electric-Hot Point verilebilir. b. Uluslararas <irketler: Bu irketler üretimlerini genellikle bir ülkede gerçekletiren, fakat birden fazla ülkede sat ve pazar payna sahip firmalardr. Bu gruba örnek olarak Bosch-Siemens, Ariston-Merloni, AEG, Arçelik verilebilir. c. Ulusal <irketler: Üçüncü grubu oluturan bu irketler, üretimlerini ve satlarn sadece bulunduklar ülkede gelitiren ve d satlar toplam üretimlerinin %10 unu geçmeyen irketlerdir. Bu gruba örnek olarak Fransa da Thomson, 7ngiltere de Lec verilebilir. Toplam 100 Milyar Euro hacminde bir pazara sahip olan dünya beyaz eya sektöründe son 20 yl içerisinde birleme, sat veya üretimden çekilme gibi sebeplerle gün geçtikçe firma says azalmakta; firmalar, fabrikalar ve markalar alarak pazar paylarn artrmak veya en azndan muhafaza etmek istemektedirler. Son yllarda artan hammadde fiyatlar ve içilik maliyetleri nedeniyle özellikle AB üreticileri, üretimlerini Dou Avrupa veya Uzak Dou ya kaydrmaktadrlar. 9

18 Günümüzde dünya beyaz eya pazarnn %20 si ABD, %20 si Uzakdou ülkeleri ve %25 i AB ülkelerinin elinde olduu bildirilmektedir (Tuncal, 1995). Ürün baznda son yllarda en hzl büyüme ile buzdolab birinci olmu ve onu çamar makinesi izlemitir (Bar, 1996). Dünyada balca büyük üretici ülkelerin buzdolab, çamar makinesi ve frn için yllar arasndaki üretim miktarlar ve dünya üretimi içindeki paylar aadaki tablolarda gösterilmitir (Tablo 1, 2 ve 3): 10

19 Tablo 1: Ev Tipi Buzdolaplar: Balca Üretici Ülkeler ve Dünya Toplam Ev Tipi Buzdolaplar: (Bin adet) Ülke/Bölge Afrika Msr K.Amerika Meksika ABD G.Amerika Arjantin Brezilya Asya Çin Hindistan *ran Japonya Kore Türkiye Avrupa Danimarka Fransa Almanya *talya *spanya *ngiltere *sveç Macaristan Polonya Rusya Fed Slovakya Okyanusya Dünya Toplam( Kaynak: 1994 & 2003 Industrial Statistics Yearbooks, UN, 1996,

20 Tablo 2: Ev Tipi Çamar Makinesi: Balca Üretici Ülkeler ve Dünya Toplam Ev Tipi Çama5r Makinesi: (Bin adet) Ülke/Bölge Afrika Msr K.Amerika Meksika ABD G.Amerika Arjantin Brezilya Asya Çin *ran Japonya Kore Türkiye Avrupa Fransa Almanya *talya *spanya *ngiltere *sveç Macaristan Polonya Rusya Fed Okyanusya Dünya Toplam( Kaynak: 1994 & 2003 Industrial Statistics Yearbooks, UN, 1996,

21 Tablo 3: Ev Tipi Frnlar: Balca Üretici Ülkeler ve Dünya Toplam Ev Tipi Frn: (Bin adet) Ülke/Bölge Afrika K. Amerika ABD G. Amerika Asya *ran Japonya Kore Türkiye Avrupa Fransa Almanya *spanya Macaristan Polonya Slovakya Okyanusya Dünya Toplam( Kaynak: 1994 & 2003 Industrial Statistics Yearbooks, UN, 1996,

22 Dünyada balca büyük üretici ülkelerin buzdolab, çamar makinesi ve frn için yllar arasndaki üretim miktarlarn içeren yukardaki tablolar incelendiinde u sonuçlar ortaya çkmaktadr: yllar aras dünya buzdolab üretimi 42,80 milyon adetten 84,44 milyon adete çkmtr. Yllk ortalama üretim art hz %4 orannda olmutur , 1992, 1996 ve 1998 yllar haricinde pozitif üretim art olmutur. Bu dönem içerisinde Türkiye nin dünya üretimindeki pay %1.14 ten %4.75 e çkmtr. Dünya üretimi içinde toplamda ortalama %60 la en büyük paylar ABD, Çin, Brezilya, Japonya, G.Kore, Almanya ve 7talya nndr (Tablo 1) yllar aras dünya çamar makinesi üretimi ise 40,09 milyon adetten 67,65 milyon adete çkmtr. Buzdolabna göre üretim art hz nispeten azdr (%2.7). Bu dönem içerisinde Türkiye nin dünya üretimindeki pay ise %0.86 dan %3.65 e çkmtr. Çamar makinesi üretiminde dünya piyasasna az sayda ülke hakimdir. Bu ülkeler, yllar aras ortalamada dünya üretimin %66 sn oluturan ABD, Çin, Japonya, G.Kore, 7talya ve Almanya dr (Tablo 2). Dünya frn üretimi milyon adet arasnda dalgalanmakta, üretim arlkl olarak 30 milyon adet civarnda olmaktadr. Bu sebeple, herhangi bir üretim art hzndan bahsetmek mümkün deildir. Bu dönem içerisinde çamar makinelerinde de Türkiye nin dünya üretimindeki pay art göstermi, bu oran 1985 te %0.1 den 2003 ylnda %5.44 e çkmtr. Ev tipi frnlarda üretimdeki younlama oran buzdolab ve çamar makinesinden daha fazla olup, younlama balca 4 ülkede gerçeklemitir. Bu ülkeler ise ABD, G.Kore, Almanya ve Fransa dr ylna kadar dünya üretiminin %80 civarn oluturduklar gözlenmekle birlikte sonraki yllar için bir yorum yapmak yanl olacaktr. Bunun sebebi, 1995 yllar sonras veri yetersizliidir. Ancak yine de elimizdeki veriler nda bu ülkelerin dünya üretiminin %60-70 civarnda bir ksmn oluturduunu söyleyebiliriz (Tablo 3). 14

23 Mekanik çamar makinesi (1926) ve elektrikli buzdolab (1914) üretimi ile ABD de balayan ve on yllk bir gecikme ile Japonya da hzla büyüyen beyaz eya sektörünün sunduu hizmet ve kullanm yaygnl günümüzde ülkelerin gelimilik düzeyini belirleyen bir ölçüt durumuna gelmitir l yllara gelindiinde ABD pazarnn, 1970 li yllarda Avrupa pazarnn doyuma ulamas ile firmalar aras rekabet artm ve d pazarlara yönelme balamtr (Tuncal, 1995). Nitekim 1970 li yllarda beyaz eya talebinin sabit/durgun duruma gelmesi, AB de pazarlarn birlemesine ve firmalarn birleerek uluslararas irketler meydana getirmesine neden olmutur l yllarda, Sovyetler Birlii nin dalmas üzerine, Dou Avrupa ülkeleri potansiyel ihraç ülkeleri durumuna gelmilerdir. Ayn zamanda uluslararas pazarlarda birleme ve satn alma yoluyla firma saylarnda azalma meydana gelmi, iç pazarlar sabit duruma gelen Avrupa ülkeleri d pazarlara yönelmilerdir l yllarda Avrupa pazarna baktmzda markalar baznda 4 ana grup göze çarpmaktadr. Electrolux özellikle AEG nin satn alnmasndan sonra %25 in üzerinde bir pazar payyla Avrupa nn önde gelen ev aletleri üreticisi konumuna gelmi, onu %16 lk pazar payyla Alman Bosch-Siemens ve %15 lik pazar payyla ABD li Whirlpool takip etmektedir. 7ki 7talyan grubu, Merloni ve ELFI nin her biri %10 luk pazar payna sahiptir (Özbek, 2001). ABD de büyük firmalar pazara çok sayda ticari marka ile girmektedir. Bu politika pazarn deiik bölümlerine hitap eden ürünler ortaya koymay kolaylatrmaktadr. Ayrca bu ticari markalar firma birlemeleri gibi olaylar sonras da ortaya çkabilmektedir. Ticari marka oluturmann bir maliyeti olduu için birleen firmalar, devraldklar firmalara ait markalar yine kullanmaya devam etmektedirler. Firmalarn deiik ticari markalar altnda ürettikleri çamar kurutucusu, ocak, buzdolab, çamar makinasndaki toplam pazar paylar aada verilmitir (Lauzon, 1999): Whirpool (Markalar: Estate, Inglis, Kitchen Aid, Roper, Whirlpool) % 36 15

24 GEA (Markalar: GE, Hotpoint, Monogram, Profile, RCA) % 31 Maytag (Markalar: Admiral, Jeen-Air, Magic Chef, Maytag, Neptun, Performa) % 16 Electrolux (Marka: Frigidaire, Gibson, Kelvinator, White-Westinghouse) % 11 Goodman (Markalar: Amana, Caloric, Speed Queen) Türk Beyaz Eya Sektörü ise, özellikle Gümrük Birlii sonras dönemde büyük bir gelime göstermi ve Avrupa pazarnda önemli bir pazar payn elde etmitir. Türk Beyaz Eya Sektörü, Beyaz Eya Üreticileri Dernei nin son açklamalarna göre Avrupa pazarnda 7talya ve Almanya nn ardndan üçüncü büyük üretici durumundadr (BESD Sunum, 2006) Türkiye de Beyaz Eya Sanayiine Genel Bir Bak (Tarihçe ve Üretim Faaliyetleri) Türkiye de yaklak olarak 50 yllk bir geçmii olan Beyaz Eya Sektörü üretime ilk defa 1955 ylnda 7stanbul da montaja dayal sanayi eklinde balamtr. Türkiye de bu ilke imza atan isimler Vehbi Koç ve Jack Kamhi olmulardr (Çemeciolu, 2001). 7lk yerli çamar makinesi üretimi 1959 da, ilk buzdolab üretimi 1960 da (Yüzal, 2003), ilk otomatik çamar makinesi üretimi ise 1974 te gerçekletirilmitir ( 1980'li yllara kadar Türkiye'de Beyaz Eya Sektöründe birkaç firma faaliyet göstermitir. Sektörün bu yllarda geliememesinin sebebi ise, bu yllarda pazar ekonomisi kavramnn yerlememi olmas, yabanc sermayenin de bu nedenle gelemeyiidir. Ayrca bu dönemde, tüketicinin alm gücünün düüklüü, ileri teknoloji ve kalifiye eleman eksiklii gibi etkenler de sektörün gelimesini olumsuz yönde etkilemitir. 16

25 24 Ocak 1980 Ekonomik 7stikrar Tedbirleri nden sonra serbest pazar ekonomisine geçile birlikte sektör hzl bir gelime sürecine girmi, yabanc firmalar pazara yatrm yapmaya balamlardr. Böylece firmalararas rekabet artm, bu da tüketici için daha kaliteli ürün satn alma imkann dourmutur. Ülkemiz beyaz eya sektöründeki önemli gelimelerden biri de 9 Austos 1989'da gerçeklemitir. Bunun nedeni, 9 Austos 1989 kararlarnn Gümrük Vergisi ve fonlarda düüe sebep olmas ve bunun sonucu olarak ithal mallara olan talebin artmas ve dolaysyla birçok yeni yabanc firmann pazara girmesidir. Yerli firmalarn bazlar bu yabanc firmalarla ilikiler kurmu ve bunlardan teknoloji transfer etmilerdir. Böylece yerli firmalar günümüzde uluslararas irketlerle rekabet edebilecek kalite ve teknoloji düzeyine ulamlardr. Türk Beyaz Eya Sanayiinin yllar arasndaki geliimine bakacak olursak, sektör ürünlerine talebin yurt içi özel tüketim harcamalarndaki arta paralel olarak deitii görülmektedir (Tablo 4). Talep, yllar arasnda genelde yüksek oranlarda art göstermektedir ve yllarnda yaanan küçülmenin sebebi o yllarda yaanan ekonomik daralmalara dayanmaktadr (Demir,2001). Tablo 4: Beyaz Eya Sanayii Toplam De&erleri.. Milyon Dolar Cari Yllar Firma Says Talep Üretim *hracat *thalat Kaynak: DEM7R, 7brahim, Türkiye Beyaz Eya Sanayiinin Rekabet Gücü ve Gelece&i, Uzmanlk Tezi, Devlet Planlama Tekilat, Yayn No. DPT 2571, Ankara, <ubat

26 Sektörün yurt d pazarlara yönelmesi 1990 l yllarda balam, günümüzde de artarak devam etmektedir ylna bakacak olursak, ihracatn üretim içindeki pay %5 iken, da açlma kriz dönemlerinde de devam ederek sürekli bir art göstermi, 1999 ylnda bu pay %30 oranna ulamtr ylna baktmzda ise bu orann %67 lere ulatn görmekteyiz (BESD, 2006). Türkiye Beyaz Eya sektörü en parlak dönemini 2000 ylnda geçirmitir. Ancak 2001 yl ekonomik kriziyle birlikte %40 civarnda bir küçülme yaayan sektör, 2003 ylndan sonra yeniden toparlanma sürecine girmi bulunmaktadr. Bu dönemde Avrupa pazarlarnda %10 luk üretim pay olan Türk Beyaz Eya Sektörü, Beyaz Eya Üreticileri Dernei nin son açklamalarna göre Avrupa pazarnda 7talya ve Almanya nn ardndan üçüncü büyük üretici durumundadr (BESD, 2006). Sektörün imalat daha çok Marmara, Ege ve 7ç Anadolu da toplanmtr. Balca fabrikalar 7stanbul, Eskiehir, Kocaeli (7zmit), Bolu, Bilecik, Bursa, Gebze, Yalova, 7zmir, Manisa, Ankara, Kayseri ve Konya da yer almaktadr (Resim 1). Sektörde 7 büyük beyaz eya üreticisi firmann yan sra 50 adet orta ölçekli imalatç ve 100 ün üzerinde olduu tahmin edilen aksam ve parça imalatçs faaliyet göstermektedir. 18

27 Resim 1: Türkiye de Beyaz Eya Üretim Yerleri Haritas (Kaynak: BESD Sektör Sunumu, 2006) 19

28 Markalar aras gruplamalarn yaygn olduu sektörde en büyük grup %55 lik pazar pay ile Arçelik, Beko ve Artus markalarn ayn çat altnda toplayan Koç Grubu dur. BSH PEG, bünyesinde yer alan Bosch, Siemens, Gaggneu ve Profilo markalarnn ald %25 oranndaki pazar pay ile sektörde ikinci konumdadr. Sektördeki %20 lik pay ile üçünce olsa da dominant grup olarak Vestel markas ile Zorlu Grubu gösterilmektedir. Sektörün dier bir güçlü grubu ise Electrolux olup pazar pay %7 civarndadr (Marketing Türkiye, 2004). Sektörün yapsna bakldnda, Türkiye de perakende satlarda genellikle bayilik sistemi kullanld görülmektedir. Bunun dnda spot piyasa ve Doubank da belli bir sat potansiyeline sahiptir. Günümüzde beyaz eya sektöründe 10 civarnda büyük üretici, 100'e yakn küçük ve orta üretici ve civarnda da ithalatç firma olmak üzere 130'a yakn firma oligopolistik bir yap içerisinde faaliyet göstermektedir. Üretici firma olarak birkaç büyük firma hakimiyet gösterdii için piyasada oligopolistik rekabet koullarnn etkili olduunu söyleyebiliriz. Sektörün faaliyet döngüsünü aadaki ekilde açkça görmekteyiz (<ekil 1): 20

29 Yurtd Alclar Doubank Yurtd Hammade Satclar Spotçular Yurtd Üreticileri YURT7Ç7 ÜRET7C7 Distribütörler N7HA7 TÜKET7C7 Bayiler Yurtiçi Hammadde ve 7letme Malz.Satcs Finansman <irketleri Tamir-Bakm Servisi <ekil 1: Türk Beyaz Eya Sektörünün Faaliyet Döngüsü (Öz, 1998). 21

30 <ekilde de açkça görüldüü gibi, yurtiçi üretici firmalar üretimde hem yurtiçi hammadde satclar, hem yurtd hammadde satclarn kullanmaktadr. Ürün gamn tamamlamak isteyen üreticiler ayrca mamul ithalat da yapmaktadr. Tüketiciler öncelikle yaygn bayilik sistemine sahip, taksitli ve kampanyal sat olanaklar sunan ve sat sonras hizmet noktalar an oluturmu yerli üreticileri tercih etmektedir. Ürünler yurtiçinde distiribütörlere satlmakta, distribütörlerden bayilere sat gerçeklemektedir. Bayiler ise pein ya da genellikle kampanyal satlarla nihai tüketiciye ulamaktadr. Spotçular ise nakit skklndaki bayi ya da ellerinde stok kalm üretici / distribütörlerden pein ürün alp bunu tüketiciye düük kar marjyla ve bayi fiyatnn genellikle %25-30 altnda satmaktadr. Doubank piyasas ise permi ve ithalat yoluyla mal temin etmektedir. Finansman irketleri satn alm srasnda ihtiyac olan tüketiciye gerekli krediyi salamaktadr. Tamir-bakm servisleri ise tüketiciye sat sonras destek sunmaktadr. Sektörün Türkiye de yllar aras balca beyaz eya ürünleri üretimi aadaki tablolarda ve grafikte gösterilmitir (Tablo 5, 6,7, 8 ve Grafik 1). Aadaki tablolarda görüldüü üzere, Türkiye de yllar arasnda beyaz eya ürünlerinin üretimi ve sat miktarlar sürekli art göstermitir. Ancak, bu tablolarda dikkati çeken husus, asl artn 1990 l yllardan itibaren olmasdr. Bunun nedeni, 1990 l yllardan itibaren ekonominin da açlmas ve ihracata dayal bir politika izlenmesi ve 1996 sonrasnda GB ile fonlarn kaldrlmasdr 22

31 Tablo 5: Türkiye de yllar arasnda buzdolab üretimi. YIL ÖLÇÜ B*R*M* ÜRETIM M*KTARI ÜRETIM DE=ER* (YTL) SATI> M*KTARI SATI> DE=ER* (YTL) 1975 ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET Kaynak: TU7K kaytlarndan derlenmitir,

32 Tablo 6: Türkiye de yllar arasnda çamar makinas üretimi. YIL ÖLÇÜ B*R*M* ÜRETIM M*KTARI ÜRETIM DE=ER* (YTL) SATI> M*KTARI SATI> DE=ER* (YTL) 1975 ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET Kaynak: TU7K kaytlarndan derlenmitir,

33 Tablo 7: Türkiye de yllar arasnda frn üretimi. YIL ÖLÇÜ B*R*M* ÜRETIM M*KTARI ÜRETIM DE=ER* (YTL) SATI> M*KTARI SATI> DE=ER* (YTL) 1975 ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET Kaynak: TU7K kaytlarndan derlenmitir,

34 Tablo 8: Türkiye de yllar arasnda bulak makinesi üretimi YIL ÖLÇÜ B*R*M* ÜRETIM M*KTARI ÜRETIM DE=ER* (YTL) SATI> M*KTARI SATI> DE=ER* (YTL) 1975 ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET ADET Kaynak: TU7K kaytlarndan derlenmitir,

35 Y(llar( Aras( Beyaz E-ya Sektörüne Ait Seçilmi- Maddelerin Üretim Bilgisi Üretim Miktar( Y(llar Buzdolab Çama5r Makinesi Frn Bula5k Makinesi Grafik 1: Türkiye de yllar arasnda buzdolab, çamar makinesi, frn ve bulak makinesi için üretim miktarlar. Kaynak: TU7K,

36 Türkiye de beyaz eya üretiminde son duruma bakacak olursak, 2006 ylnda toplam üretim 15 milyonu am, ihracat iç satn 2 kat hacme ulamtr (Tablo 9). Tabloda görüldüü gibi, buzdolab, çamar makinas ve frnda ihracata yönelik üretim ve pazarlama iç tüketime göre baskn olarak gelimitir. Sadece bulak makinasnda iç pazarda pazarn doygunlua erimedii söylenebilir. Tablo 9: Türkiye de 2006 yl beyaz eya üretimi, iç sat, ihracat rakamlar. Ürün Üretim 3ç Sat(- 3hracat 3thalat Buzdolab( Çama-(r mak Bula-(k mak F(r(n Toplam Kaynak: BESD - Beyaz Eya Sanayicileri Dernei, ylnn ilk 6 aynda gerçekleen üretim ve satlar bir yl önceki (2006) toplm durumunu yanstmaktadr (Tablo 10): Tablo 10: Türkiye de 2007 yl ilk 6 ay için beyaz eya üretimi, iç sat, ihracat - ithalat rakamlar. Ürün Üretim 3ç Sat(- 3hracat 3thalat Buzdolab( Çama-(r mak Bula-(k mak F(r(n Toplam Kaynak: BESD - Beyaz Eya Sanayicileri Dernei, Özetle, bugün Türkiye'de Beyaz Eya Sektörü, gelien teknolojisi, her geçen gün artan üretimi ve bunlara bal olarak genileyen yan sanayi, servis, bayi alar ve istihdam imkanlar açsndan Türk ekonomisine önemli katklarda bulunan bir sektördür. 28