STRATEJK YÖNETM PERSPEKTFNDEN TÜRK MOBLYA SEKTÖRÜNÜN REKABET DURUMUNUN ANALZ VE DEERLENDRLMES

Transkript

1 STRATEJK YÖNETM PERSPEKTFNDEN TÜRK MOBLYA SEKTÖRÜNÜN REKABET DURUMUNUN ANALZ VE DEERLENDRLMES Ör. Gör.Dr. Koray GÜRPINAR * Ar. Gör. M. Said DÖVEN ** ÖZET Bu çalmann amac Türk mobilya sektörünün mevcut durumunun stratejik yönetim perspektifinden analiz edilmesi ve daha rekabetçi bir sektör olmas için stratejik öneriler getirilmesidir. Bu amaçla öncelikle stratejik yönetim yaklam incelenmi; daha sonra rekabet, rekabet düzeyi, rekabet gücünün ölçülmesi kavramlar ele alnm, rekabet gücünü analiz yöntemlerinden biri olan swot analizi de'erlendirilmitir. (zleyen bölümde ise sektör hakknda genel bir de'erlendirmeden sonra sektörün swot analizi yaplmtr. Sonuç ve de'erlendirme ksmnda ise önceki bölümde yaplan de'erlendirme ve analizlerin 'nda sektör için stratejik öneriler getirilmitir. ABSTRACT The aim of this study is to analyse the current situation of Turkish furniture industry in terms of strategic management perspective and submit strategic recommendations to make this industry to be more competitive. In this respect, first of all strategic management approach was studied; competition, competition degree, competition strength measurement terms were evaluated and SWOT analysis technique was examined as one of the well-known methods employed to analyse competition strength. In the next section, the SWOT analysis of Turkish furniture industry was made after a brief introduction to the industry. In the evaluation and conclusion section, strategic recommendations were made in the light of evaluations and analysis made in previous sections. * Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi, Sandkl M.Y. O ** Gaziosmanpaa Üniversitesi, (.(.B.F., (letme Bölümü Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 173

2 I. STRATEJK YÖNETME GENEL BR BAKI A) STRATEJ(K YÖNET(M(N TANIMI Stratejik yönetiminin temel inceleme alann rekabet avantajnn temel dayana'nn ne oldu'u sorusu oluturmaktadr. 1 Di'er bir deyile stratejik yönetim iletmelerin göstermi olduklar performans farkllklarn ve bu farkllklarn düzenli ve sistematik olarak artmasnn nedenini bulmaya çalr 2. Stratejik Yönetim yaklam çerçevesinde yöneticiler örgütü bir bütün olarak düünerek ve içerisinde faaliyet gösterilen çevre koullarn de'erlendirerek rakiplere kar en uygun ekilde rekabetçi üstünlü'ü nasl sa'layacaklar yönünde bir konum belirlemeye çalrlar. (lk olarak uzun dönem karar verme yöntemi olarak kullanlan ve alglanan Stratejik Yönetim bugün ise yarn kadar hatta yarndan fazla bugünü ilgilendiren; rekabetçi ve bütüncül bir bak açsyla dünü, bugünü, yarn birlikte ele alan bir kavram olarak karmza çkmaktadr. Stratejik yönetim, irketin amaçlarna ulamada yardmc olacak verimli strateji ya da stratejiler gelitirmeyi sa'layan kararlar ve faaliyetler bütünüdür 3. B) NEDEN STRATEJ(K YÖNET(M Çevrenin ve rekabet artlarnn hzla de'iti'i bir dünyada iletmelerin operasyonel ilemlerle ayakta durmas mümkün de'ildir. Karmak bir ça'da yaanmaktadr. Bu yüzden dün çok önemli olan eyler artk bugün önemsiz olmaktadr. (letmelerde hzl bir de'iimin yaand' görülmektedir. Örne'in, yaplan aratrmalar, Fortune 500 listesindeki irketlerin üçte birinin yedi yl içerisinde rekabetçi konumlarn kaybettikleri ve listenin dna itildi'ini göstermektedir 4.Günümüzde iletmelerin de'ien ve gelien çevre 1 Mehmet Barca Vd, Stratejik Netlik Baarya, Stratejik Belirsizlik Baarszl'a Neden Olur: (spatlayabilir Misin?,10. Ulusal Yönetim Organizasyon Kongresi Bildiri Kitab,23 25 Mays, 2002,Antalya, S Mehmet Barca, Strateji Bir Yönetim Disiplini Olarak Görülebilir Mi?,9. Ulusal Yönetim Organizasyon Kongresi Bildiri Kitab.,24 26 May.s, 2001, S Lawrance,J.,William, G., Business Policy And Strategic Management,Fifth Ed. Mcgraw Hill nternational Edition1988.S.29 4 Charles Handy, Belirsizlikte Anlam Bulmak, (çinde Gelece'i Yeniden Düünmek, Edt. Rowan Gibson, Sabah Kitaplar stanbul. S Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

3 artlarna ayak uydurabilmeleri ve kaynak ve kabiliyetlerini etkin bir ekilde rekabet avantajna dönütürebilmeleri için bir stratejik bir netli'e sahip olma gereklili'i giderek artmaktadr. Artk kesin bir farka ve benzersizli'e nasl sahip olacaklar, farkl müteri gruplarna rakiplerinden farkl olarak ne ve nasl sunacaklarn açk bir ekilde belirlemeyen iletmeleri yo'un rekabet varlklarna son verme tehlikesi ile yüz yüze brakmaktadr. 5 Yöneticilerin; rekabet avantaj sa'lamak, sürdürmek, gelecek referansl davranabilmek kuruma bütüncül yaklaabilmek için iletme yönetimine stratejik bak açs ile yaklamak zorunda olmalar stratejik yönetimin popülaritesini arttran bir duruma yol açmtr. 6 II. SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜNÜN ÖLÇÜLMESNDE STRATEJK YÖNETM VE SWOT ANALZ A) TEMEL KAVRAMLAR Rekabet, kelimesi genel anlamda kii yada örgütlerin daha iyi, daha önde olmak için u'ra halinde olmalar olarak tarif edilebilir. Ekonomistlere göre ise rekabet kavram, serbest piyasa mekanizmas içinde faaliyet göstermekte olan en az iki iktisadi oyuncunun (firmann) fiyat veya fiyat dnda kalan çeitli araçlar ile karlarn artrmak ve pazar paylarn artrmak amacyla, yartklar stratejik etkileimi içeren bir süreci ifade etmektedir. Di'er bir ifade ile rekabet, bir iletmenin müterilerinin isteklerini, di'er iletmelerden daha etkin olarak yerine getirmesi, yani mal ve hizmetleri daha kaliteli ve ucuz olarak üretim pazara sunmas yardr. 7 Rekabetçilik ya da rekabet edebilirlilik kavram iletmelerin kaynak, kabiliyet ve varlklar ile sektörde faaliyet gösteren rakipleri karsnda ayakta kalabilme ve mücadele edebilme durumunu ifade eder. Rekabet ile ilgili bir di'er kavram ise rekabet gücüdür. Rekabet 5 Michael Porter, Yarnn Avantajlarn Yaratmak, (çinde Gelece'i Yeniden Düünmek, Edt. Rowan Gibson, Sabah Kitaplar stanbul. S Mehmet Barca, Stratejik Yönetim Yaklamlar: Rekabet Avantaj Yaratmada Sinerjik Etki, (çinde Stratejik Boyutuyla Modern Yönetim Yaklamlar Edt. Dalay Ve Di'erleri, (stanbul Beta Yay.nlar. 2002, stanbul. S Ali Bayramo'lu, Sunu (çinde Hiper Rekabet Stratejileri, Zeynel Ren, Rükrullah Dolu Müsiad Yay.nlar., 2004, stanbul, S.7. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 175

4 gücü kavram ele alnmak istenen birime (iletme, sektör, ülke vs) rekabet gücünü ölçmede kullanlacak olan ölçütlere (fiyat, kalite, yönetsel beceri vb) ve bak açsna göre de'imektedir. Rekabet gücünün analiz ve de'erlendirmesinde iletme, sektör, ülke olmak üzere üç düzey ele alnmaktadr. 8 B) REKABET GÜCÜNÜN ÖLÇÜLMES( VE KULLANILAN YÖNTEMLER Bir ülkenin herhangi üretti'i mallarda/hizmetlerde di'er ülkelerin mallar/hizmetleri ile fiyat, kalite, tasarm, güvenilirlik ve zamannda teslim gibi unsurlarda yarabilir düzeyde olmas anlamna gelen sektörel rekabet gücünün ölçülmesinde çeitli yöntemler kullanlmaktadr 9. Yukarda da belirtildi'i üzere rekabet konusu iletme ve iktisat bilim dalnn ortak çalma alandr. Fakat iktisat bilim dal rekabet gücü analizlerinde daha ziyade kantitatif yöntemler kullanlrken; genelde iletme bilim dalnda özelde de stratejik yönetim bilim dalnda kalitatif teknikler kullanlmaktadr. Kantitatif yöntemlere aa'daki yöntemler örnek verilebilir. 10 KM/DRC, AKÜ/RCA, AKÜ, RCA1,RCA2, (hraç Pazarlar (çindeki Pay, Net (hracat Oran, (hracat/(thalat Oran, (thalat Nüfuz Oran, Sektör (çi Ticaret, Ticari Performans Ölçütü, Göreli (hracat Avantaj Endeksi, Göreli (thalat Nüfuz Endeksi Ve Göreli Ticari Avantaj Endeksi, Reel Döviz Kuru, Dolaysz Yabanc Sermaye Yatrmlar, Stratejik yönetim perspektifinden rekabet ölçümünde daha ziyade kalitatif yöntemler kullanlmaktadr. Stratejik yönetim perspektifinden rekabet ölçümünde daha ziyade kalitatif yöntemler kullanlmaktadr bunlar; Elmas Modeli, Porter n Be Güç Analizi, Swot Analizi, Performans Güçleri Analizi, Denge Analizi, Bcg Matrisi, Hofer Analizi, Yönlendirici Politika Matrisi, Rowe Modeli, Pims Analizi, Pest Analizi, Stratejik Kümeler Analizi, Senaryo Tekni'idir. Örgütlerin ve devletin kurumlarnn, sektörlerin rekabet gücünü ve durumunu ölçmesinin sebebi aa'daki gibi sralanabilir. 8 Cokun C. Aktan, (stiklal Y. Vural, Rekabet Gücü Ve Rekabet Stratejileri, Tisk Yay.nlar. Rekabet Dizisi 2, 2004 B, Ankara, (brahim Demir, Alt Sektörlerde Rekabet Gücü Ölçüm Yöntemleri, Planlama Dergisi 42.Yl Özel Says, Dpt, S. 229, 2002 Ankara Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

5 1. Sektörde faaliyet gösteren iletmelerin yöneticilerine, faaliyetlerine ve stratejilerine zemin oluturacak bilimsel bir referans kayna' olmas, 2. Sektöre yeni girmeyi düünen firmalarn sektöre girme kararna yardmc olacak bilimsel bir referans kayna' olmas, 3. Sektörlerle ilgili oda ve birliklerin sektörlerini gelitirici faaliyetlerde bulunabilmesi için bavuraca' bir bilgi kayna' olmas, 4. Resmi kurumlar ile görümelerde (DPT, AB, TUB(TAK; KOSGEB vs.) sektör temsilcilerinin bilimsel bir referans kayna' olarak göstermeleri, 5. Devletin sektöre ilikin gelitirece'i stratejilerde, yapaca' teviklerde ve üzerine düen görevlerin belirlenmesinde bilimsel bir referans kayna' olmas. C) REKABET GÜCÜNÜN ÖLÇÜLMES(NDE SWOT ANAL(Z( Burada, yukarda belirtilen kalitatif ve kantitatif analiz yöntemlerinden, strateji aratrmalarnda ve karar vermede en sk kullanlan ve en temel teknik olan SWOT analizi yaklam kullanlacaktr 11. Swot Analizi, geçmiten gelece'e uzanan trendler göz önüne alnd'nda bir taraftan sektörün sahip oldu'u/olabilece'i temel rekabetçi güçlü yanlar ve rekabet yarnda dezavantajl konuma yol açabilecek zayf yanlar di'er taraftan yapsal de'iimler karsnda ne tür frsat ve tehditler ile kar karya oldu'unu tespit etmeyi amaçlamaktadr. Böylelikle sahip olunan zayf ve güçlü yanlar / frsat ve tehditler bir arada sektörün genel bir foto'rafn verecektir. Genel bir durum tespiti açsndan elde edilen bu foto'raftan hareket ile, yöneticiler zayf yanlar giderecek, tehditleri bertaraf edecek, frsatlardan yararlanmay sa'layacak temel sektörel güçlü rekabetçi yanlar gelitirmenin bir haritasn çkaracaklardr. Bu yol haritas 11 George Panagiotou Bringing Swot (nto Focus Business Strategy Review, 2003, Volume 14 Issue 2 Pp 8,; Alex Miller, Strategic Management Third Ed. Mcgraw Hill (nternational Edition 1998 Pg:68,; David Pickton, Wright Sheila What s Swot (n Strategic Analysis Strategic Change 1998, 7, P: 101 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 177

6 rekabet avantaj elde etme ve sürdürmek için neler yaplmas gerekti'inin referans kayna' olacaktr. 12 Di'er bir ifade ile, SWOT analizi, iletme üzerinde etkisi olan yada olabilecek iç ve d faktörler hakkndaki bilgilerin resmedilmesi ve toplanmasn sa'layarak yöneticilerin kararlarnda temel alaca' bilgi kayna'n oluturur. 13 SWOT analizinde oluturulacak matriste iletme ile ilgili bilgiler ve durumlar ayet iletme için olumsuz ise Zayflklar hanesine; e'er olumlu ise Üstünlükler hanesine yazlacaktr. (letme içi ile ilgili olan üstünlük ve zayfl'a iletmenin kaynaklar da denilmektedir. 14 Çevre ile ilgili bilgiler ise olumlu olanlar Frsatlar hanesine olumsuz olanlar ise Tehditler hanesine yazlacaktr. Frsatlar ve tehditlerin belirlendi'i d çevre analizinde demografik, sosyokültürel, makro ekonomik ve küresel çevre genel çevre unsurlar olarak 15 ; potansiyel rakipler, ikame mallar, tedarikçiler, satclar rekabetin iddeti yakn çevre unsurlar 16 olarak incelenir. Aa'da bu 4 unsur anlatlmtr. 1. Üstünlükler: Kaynak tabanl okul temsilcilerinin kaynak ve kabiliyetler diye nitelendirdi'i üstünlükler bir firmann amaçlarn geçekletirmesini sa'layabilecek rekabet avantaj kazandran örgütün içine yönelik durum ve yeteneklerdir. 17 Bir örgütü di'er örgütlerden ayrt eden ona rekabet avantaj sa'layan üstünlükler, örgütün yapt' i de'ildir; özellikle iyi yapt' itir Zay4fl4klar: Bir iletmenin rakiplere göre güçsüz oldu'u 12 Mehmet Barca Vd, Uluslar Aras Pazarlarda Türk Gda Sektörünün Rekabet Gücü Ve (hracatta Aranan Kriterler/Karlalan Engeller.,to Yay.nlar., ,(stanbul. S David Pickton, Sheila Wright, What s Swot (n Strategic Analysis Strategic Change, 7,1998, S Birger Wernelwelt, A Resource- Based View Of The Firm, Strategic Management Journal,April-June,1984,5, S Alex Miller, Strategic Management,Third Ed.,Mcgrawhill nternational Edition 1998,S Michael Porter, Competitive Advantage Creating And Sustaining Superior Performance, Free Press 2004, S James Higgins, Julian Vincze, Strategic Management Text And Cases, Fifth Ed.,Dryden Press nternationaledition 1993, S Kenneth R. Andrewes, The Concept Of Corporate Strategy, Prentice-Hall nternational Edition,1992, S Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

7 durumu ifade eder. Di'er bir tanma göre de çevrede meydana gelen de'iim ve geliime ayak uyduramamas denilebilir. 19 Di'er bir deyile iletmenin rekabet avantaj sa'layacak ve amaçlarna ulaabilecek kaynak kabiliyet ve duruma sahip olamama durumu denilebilir. 3. Tehditler: örgüt dnda yer alan ve örgütün performansn, rekabetçi pozisyonunu azaltacak her türlü durum, örgüt yada de'ikendir. 20 Önceleri rakip ile snrlandrlan tehdit kavram günümüzde devleti, sendikalar, toplumu ve di'er paydalar da içine almaktadr. 21 Di'er taraftan ekonomik, sosyal, politik, hukuki çevrede meydana gelebilecek ve iletmenin hedeflerine ulamasn enseleyecek her türlü de'iimde tehdit kapsamnda incelemektedir. 4.F4rsatlar: Bir iletmenin etrafnda meydana gelen ve iletmenin rekabetçi konumunu ve performansn gelitiren her türlü olgu, durum de'iikliktir. 22 Di'er bir de'ile Frsat, çevrenin iletmeye sundu'u ve amaçlarn baaryla gerçekletirilmesi için elverili bir durum olarak tanmlanabilir. 23 III. STRATEJK YÖNETM PERSPEKTFNDEN TÜRK MOBLYA SEKTÖRÜNÜN REKABET DURUMUNUN ANALZ VE DEERLENDRLMES A) TÜRK(YE DE MOB(LYA SEKTÖRÜNÜN GENEL YAPISI VE GEL(R(M( Mobilya; oturma, yatma, çalma, yemek yeme, dinlenme ve baz eyalarn muhafaza edilmesi ilerinde kolaylk ve rahatlk sa'layan sabit ya da tanabilir eyalardr. 24 Türk mobilya endüstrisi, genelde ço'u geleneksel yöntemlerle çalan atölye tipi, küçük ölçekli 19 Ömer Dinçer, Stratejik Yönetim Ve (letme Politikas, Beta Yay.nlar., 6. Bas.m, 2003, (stanbul, S Jay Barney, Gaining And Sustaining Competitive Advantage, Prentice Hall. 2002, S James Higgins, Julian Vincze, Strategic Management Text And Cases, Fifth Ed.,Dryden Press nternationaledition 1993, S Barney, Age, S Dinçer,Age,S Sinem Alan., Mobilya Sektör Raporu, OAB, Rapor No: 8,!998, A'ustos Ankara,Sayfa No: 2 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 179

8 iletmelerin a'rlkta oldu'u bir görünüme sahiptir. Buna karn özellikle son yllk süreçte küçük ölçekli iletmelerin yan sra orta ve büyük ölçekli iletmelerin says artmaya balamtr. Önemli mobilya üretim bölgeleri toplam üretimdeki paylarna göre; (stanbul, Ankara, Bursa ((negöl), Kayseri, (zmir ve Adana olarak sralanmaktadr. 25 Mobilya endüstrisinde küçük, orta ve büyük ölçekli olmak üzere üç tip iletme vardr. Bunlardan küçük ölçekli iletmeler daha çok emek yo'un çalma ortamnda bulunan, çalan says ço'unlukla 1 ile 5 eleman arasnda de'ien ve tamamna yakn kalifiye elemanlardan oluan iyerleridir. Orta ölçekli iletmelerin bir ksm emek yo'un, bir ksm ise yar emek yo'un, yar makine yo'un olarak çalmaktadr. Büyük iletmeler ise makine yo'un olarak çalmaktadr. Orta ve büyük iletmelerde çalan personel içerisinde nitelikli kalifiye eleman says azdr. Bu iletmelerden küçük iletmelerin tamam, orta ölçeklilerin ise bazlar siparie dayal, atölye tipi (kesikli) üretim, bazlar ise büyük ölçekli iletmeler gibi parti üretimi yapmaktadr. Küçük ölçekli atölyelerin bir ksm sadece sipari ve dekorasyon elemanlar üretecek ekilde organize olmulardr. (letmeler kutu mobilya veya iskelet mobilya üretimi yapmaktadrlar. Orman ürünleri sanayinin bir alt sektörü olan mobilyaclk sanayi, Türkiye nin genel imalat sanayinde %4 civarnda bir paya sahiptir. Türkiye de mobilyaclk, fabrikasyon ve atölye tipi olmak üzere ikiye ayrlsa da atölye tipi, torna tezgâhlarndan ibaret marangozhane gibi küçük ölçekli iletmelerin yo'unlukta oldu'u bir sektördür. Orta ve/veya büyük ölçekli, teknolojinin kullanld' firmalar aznlkta oldu'undan ve saylarnn civarnda oldu'u tahmin edilen sektörde, küçük ölçekli firmalar hakknda yeterli ve sa'lkl bilgi edinme ve envanter oluturma zorlu'u bulundu'undan, Türkiye mobilyaclk sektörü hakknda sa'lkl bir inceleme yapmak ancak orta ve / veya büyük boy iletmeleri incelemekle mümkündür Sevil Sakarya, Mobilya Sektörü De'erlendirme Raporu Orta Anadolu hracatç.lar BirliDi Genel SekreterliDi, Ocak 2006 Ankara, Tamer Kayackl, Taluy Emil, Dünya da Ve Türkiye de Mobilya Sektörü,.T.O. Yay.n No:19,2003,S Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

9 B) SEKTÖRDEK( TEKNOLOJ(K GEL(RMELER Türkiye de mobilya üretiminde kullanlan teknoloji, artan ihracat imkânlar ve ihracatç firma says ile birlikte her geçen gün gelimekte ve dünya ile rekabet edebilmektedir. Di'er yandan zanaat gelene'inin devam ettirildi'i KOB( nitelikli firmalarmz ile de el yapm mobilya üretimi önemini korumaktadr. Mobilya sektörünün Avrupa Birli'i standartlarnda üretimi gerçekletirebilecek ölçekteki iletmeleri ülke genelinde oldukça snrl düzeyde bulunmaktadr. Büyük boy iletmelere göre saylar daha fazla olan küçük iletmeler düük teknoloji ve bunun bir sonucu olarak ortaya çkan düük standartlardaki üretimleri nedeni ile rekabet anslarn kaybetmilerdir. Geleneksel olarak düük teknoloji ve sermaye ile yo'un emek girdilerine sahip ulusal hatta yerel pazar düzeylerinde faaliyet gösterdi'i düünülen mobilya endüstrisi hzl bir dönüüm geçirerek eskiye oranla çok daha bilgi ve sermaye yo'un bir moda sektörü olma yolunda ilerlemektedir. Bu dönüümün arkasnda yatan en önemli unsur mobilya endüstrisinin hzl bir küreselleme süreci yaamakta oluudur. Bu dönüümü hzlandran unsurlar, ilerleyen teknoloji, sa'lanan ekonomik gelimeler ve yükselen yaam standarddr. 27 D) TÜRK MOB(LYA SEKTÖRÜ DIR T(CARET DURUMU Türk Mobilya sektörü 2001 ylndan itibaren d ticaretinde sürekli olarak art vermeye balam ve bunu 2004 yl içerisinde de sürdürmeye devam etmitir. Geçen dönemde yaanan krizle birlikte iç talepte görülen daralma firmalarca ihracata yönelinilerek atlatlmaya çallmtr. Sektörce yaplan ihracatn yardan fazlas AB ne yaplmaktadr. Bu durum, komu ülkeler bata olmak üzere, pazar çeitlendirilmesine gidilmesini ve mevcut pazarlarda da firmalarn kendi markalar ile var olmaya çalarak kar marjlarn artrmaya çalmalarn zorunlu klmaktadr ylnda yakalanan olumlu sürecin devam edece'i tahmin edilmektedir. Daha sa'lkl makroekonomik koullarda ve edinilen d pazar deneyimleri ile birlikte 27 Bar Yeniçeri, Türkiye Sanayi (hracat Pazar Aratrmas, Ev Ve Ofis Mobilyas Sektörü D Pazar Aratrmas Raporu, (GEME Ankara Yaynlar, 2005, S.132 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 181

10 sektör daha büyük artlara müsait bir dinamizme ve potansiyele sahiptir hracat Türk mobilya sektöründe son yllk dönemde endüstriyelleme, markalama ve da açlma baars görülmütür. Mobilya sektörü dünya baznda 200 milyar dolarlk bir paya sahiptir ve Türk mobilya sektörü bu pastada %1 lik bir orana sahiptir. Türk mobilya sektörünün; dünya standartlarna uygun, üstün kalitede, farkl, özgün tasarmlar ile ileriki yllarda daha fazla pazar payna sahip olaca' da kaçnlmaz bir durumdur. Türk Mobilya Sanayisinin gerçekletirdi'i ihracatn %70 i Mobilya Sanayiciler Derne'i ne üye firmalar tarafndan gerçekletirilmektedir. Tablo1:Türkiye Mobilya sektörü ihracat Ocak- May4s (Milyon $) MOBLYA SEKTÖRÜ HRACATI MAYIS OCAK-MAYIS %DE %DE Mobilyalar , ,5 Türkiye geneli ihracat toplam 5,977 6,838 14,4 29,356 31,702 8 Kaynak: DTM verileri Türkiye de mobilya üretiminde kullanlan teknoloji, artan ihraç imkânlar ve ihracatç firma says ile birlikte her geçen gün gelimekte ve dünya ile rekabet edebilmektedir. Di'er yandan zanaat gelene'inin devam ettirildi'i KOB( nitelikli firmalarmz ile de el yapm mobilya üretimi a'rl'n/önemini korumaktadr. Mobilya tasarmclarnn yetitirilmesine gereken ilginin gösterilmesi ve istihdamlarnn sa'lanmas, sektörün geliimi açsndan büyük önem arzetmektedir. Fabrikasyon üretimin yaygnlamas, tüketicinin bilinçlendirilmesi ve artan ihracat da bu ve benzeri gelimeleri, zorunlu klmakta ve kolaylatrmaktadr. Mobilya sektörü, iyeri says ve yaratt' istihdam ile önemli bir sektör olmasna karn ihracatmz içindeki pay oldukça düüktür. Sektörün toplam ihracat içindeki pay 2004 de % 0,87 olarak gerçeklemitir Bar Yeniçeri, Mobilya Sektör Raporu, geme Yay.nlar., 2005, Ankara 29 Bar Yeniçeri, Türkiye Sanayi (hracat Pazar Aratrmas, Ev Ve Ofis Mobilyas Sektörü D Pazar Ara. Raporu, (GEME Ankara Yaynlar, 2005, S Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

11 Tablo 2: * y4llar4nda Mobilya Sektöründe en çok ihracat yap4lan beh ülke (1000$)* Ocak-May4s Dönemi S4ra ÜLKE ADI 2004 ÜLKE ADI 2005 ÜLKE ADI 2006* 1 ALMANYA ALMANYA ALMANYA HOLLANDA FRANSA FRANSA YUNAN(STAN HOLLANDA HOLLANDA A.B.D YUNAN(STAN (NG(LTERE FRANSA (NG(LTERE YUNAN(STAN Kaynak: DTM verileri 2. thalat 1986 ylnda mobilya ithalatnn daha fazla serbestletirilmesi ve daha sonra 1996 ylnda AB ile Gümrük Birli'i ne girmemiz ile mobilya ithalatnda art görülmütür te mobilya ithalat 38 milyon dolar civarnda gerçekleirken bir sonraki yl % 79,1 lik bir artla 68 milyon dolar civarnda gerçeklemitir yln küçük bir artla 126 milyon dolar ithalat ile kapayan sektör ithalat 2003 ylnda ekonomideki iyilemenin de etkisiyle tekrar art e'ilimine girmi ve % 45 orannda artarak, 170 milyon olarak gerçeklemitir yl rakam da art sürecinin devam etmekte oldu'unu, 283 milyon dolar ithalat ve %65 lik art oran ile, göstermektedir. 30 Tablo 3: Türkiye Mobilya sektörü thalat Ocak- May4s (Milyon $) MOBLYA SEKTÖRÜ THALATI MAYIS OCAK-MAYIS %DE %DE Mobilyalar , ,3 Türkiye geneli ithalat toplam 9,812 12,206 24,4 45,147 53, Kaynak: DTM verileri 30 Bar Yeniçeri, Mobilya Sektör Raporu, geme Yay.nlar., 2005, Ankara Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 183

12 Tablo 4: * y4llar4nda Mobilya Sektöründe en çok ihracat yap4lan beh ülke (1000$) Ocak-May4s Dönemi S4ra ÜLKE ADI 2004 ÜLKE ADI 2005 ÜLKE ADI 2006* 1 (TALYA Ç(N Ç(N ALMANYA (TALYA (TALYA FRANSA FRANSA ALMANYA (NG(LTERE ALMANYA FRANSA Ç(N (NG(LTERE (NG(LTERE Kaynak: DTM verileri E) TÜRK MOB(LYA SEKTÖRÜNÜN SWOT ANAL(Z( (LE DEZERLEND(R(LMES( Çalmann bu ksmnda Türk mobilya sektörünün SWOT analizi ile de'erlendirilmesi yaplacaktr. SWOT analizinde; 1. Oda ve birliklerin raporlarnda, kamu kurum ve kurulularn raporlarnda, daha önce yaplm olan çalmalarda yer alan bilgiler 2. Sektörle ilgili oda ve birlik yöneticileri ile, kamu kurum ve kurulularndaki ilgililerle ((GEME, DPT, DTM), ve iletme yöneticileri ile yaplm olan mülakatlardan elde edilen bilgiler, 3. Halen devam etmekte olan daha geni kapsaml bir aratrma için yaplm anket formlarnda, sektörün sahip oldu'u Frsatlar, Tehditler, Üstünlükler ve Zayfllar ile ilgili açk uçlu soru cevaplarnn analiz edilmesinde elde edilen bilgiler kullanlmtr. Anlan çalmadaki anketler; Siteler, Karaba'lar, (negöl ve Modoko sanayi kümelenmelerinde 123 iletme yetkilisine yaplmtr. 1. F4rsatlar Sektörün sahip oldu'u frsatlar aa'daki ekilde sralanabilir. Sektörün Geliime Açk Olmas: özellikle son yllarda gelien inaat sektörüne paralel olarak mobilya sektörünü de geliim imkân gelimitir. El içili'i, ucuz igücü gibi unsurlara tasarm ve kalitenin eklenmesi Avrupa y önemli bir pazar haline getirecektir. Son Yllarda Tasarm Çalmalarna Hz Verilmesi: Türk mobilya sektörünün önündeki en büyü dezavantajlarndan birisi tasarm konusundaki eksikliktir. Özellikle Batya açlabilmek için maliyet avantajnn yan sra hatta daha da öncelikli olarak tasarmdaki kaliteyi yakalamak gelmektedir. 184 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

13 Sektörün (birli'ine ve Yatrma Açk Yaps: Sektör sinerji yaratabilecek her türlü ibirli'ine açk olmasnn yan sra yeni yatrmlara açktr. Yeni yatrmlar ve ibirlikleri sayesinde sektörde sinerji etkisi yaratlabilir. 2. Tehditler Sektörün kar karya kald' tehditler aa'daki ekilde açklanabilir; Hammadde Sknts: (malatta kullanlacak olan hammaddenin istenen miktarda ve kalitede olmamas, olanlarn da yüksek maliyet getirmeleri atlm yapmay engellemektedir. Uluslar Aras Standartlar: Sektör gerek uluslararas pazara açlabilmek, gerekse de yurt içindeki yabanc iletmelerle rekabet edebilmek için gereken standartlara sahip de'ildir. Yo'un Rekabet: (letmeler di'er ülkelerdeki rekabetten dolay yurt içi ve d pazarda zorlanmaktadr. TL nin De'er Kazanmas Ve Artan Maliyetler: Bir taraftan Türk Lirasnn de'er kazanmas ihracatta sknt çkartrken di'er tarafta ülkedeki yüksek maliyetler (vergi, enerji vs.) maliyetler temelinde rekabet edilmesini zorlatrmaktadr. Sektördeki Firmalarn Ekonomik Yaps: Sektörde faaliyet gösteren firmalar genelde KOB( niteli'inde ve ekonomik olarak sknt çeken firmalardr. 3. Sektörün Güçlü Yönleri Sektörün sahip oldu'u güçlü yönler aa'daki ekilde açklanabilir; Sektörün Gittikçe Artan Teknoloji Transferi: Sektörde özellikle son yllarda artan oranda teknoloji transferi yaplmaktadr. Böylelikle hammadde ve el içili'i avantaj ile teknoloji avantajnn birlemesi sektöre uluslararas arenada ciddi bir avantaj do'uracaktr. Sektördeki Gelimeye Müsait (gücü: Genel olarak ülkemizdeki ucuz i gücü mevcuttur. Ucuz i gücünün ayn zamanda gerek tahsil açsndan gerek beceri ve yetenek açsndan nitelikli ve genç olmas sektöre rekabet avantaj sa'lamaktadr. AB ne Girme Arzusu ve Zorlayc Rartlar: Son yllarda Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 185

14 AB ne girme konusundaki çabalardan kaynaklanan ve devlet, birlikler ve iletmeler tarafndan yürütülen çaba ve gayretler, de'iiklikler ve gelimeler sektörün daha rekabetçi bir hal almasn sa'lamtr. 4. Sektörün Zay4f Yönleri Sektörün sahip oldu'u zayf yönler aa'daki ekilde açklanabilir; Pazarlama Eksikli'i: Sektörün uluslararas bir fuarnn bulunmamas, yurt d tantm faaliyetlerinin yetersizli'i, markalama, kalite, imaj sorunlar, reklâm ve tutundurma faaliyetlerinin etkin olmamas gibi sorunlar, sektörde pazarlama faaliyetlerinde ciddi eksiklik bulundu'unu göstermektedir. Teknoloji ve Tasarm: Bir taraftan teknoloji eksikli'inden dolay Ar-Ge faaliyetlerinin yetersizli'i di'er taraftan tasarm çalmalarnn azl' yeniliklere ayak uyduramamaya yol açmaktadr. Bu durumda rekabette tasarmn ve Ar-Ge nin önemli bir unsur oldu'u mobilya sektörü uluslar aras pazarlarda zorluk yaamaktadr. Kapasite Kullanm Orann Düüklü'ü: Mobilya sektörünün bir sorunu da, di'er bir deyile rekabet dezavantajna yol açacak di'er bir konuda kapasite kullanm oranlarnn, genel olarak düük olmasdr. Bunun nedenleri arasnda hammadde yetersizli'i, teknik bilgi ve sermaye eksikli'i saylabilir. Örgütlenme ve Yönetim Problemi: Gerek sektördeki iletmeleri kendi içerisinde gerekse de sektördeki iletmelerin bir arada oluturduklar birliklerde yönetim ve örgütlenme sorunlar bulunmaktadr. F) SONUÇ VE ÖNER(LER Türk mobilya sektörünün kar karya kald' durum aa'daki ekilde özetlenebilir, Toplam imalat sanayi üretimi içindeki pay % 1.3 olan Türk mobilya endüstrisinin durumu aa'daki ekilde özetlenebilir, Sektörün Geliime Açk Olmas, Son Yllarda Tasarm Çalmalarna Hz Verilmesi, Sektörün ibirli'ine ve yatrma açk yaps sektörün önündeki Frsatlar; Hammadde Sknts, Uluslar Aras Standartlar, Yo'un Rekabet, TL nin De'er Kazanmas Ve Artan Maliyetler, Siyasal ve ekonomik (stikrarszlk Sektördeki Firmalarn Ekonomik Yaps sektörün önündeki Tehditleri oluturmaktadr. Di'er 186 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

15 taraftan Sektörün gittikçe artan teknoloji transferi, Hedef pazarlara yönelik ihracat çalmalarnn artrlmas, Sektördeki igücünün, AB ye girme arzusu ve zorlayc artlar sektörün sahip oldu'u Üstünlükleri; Pazarlama eksikli'i, Teknoloji ve tasarm, Kapasite kullanm oran, Örgütlenme ve yönetim problemi sektörün sahip oldu'u Zayflklar oluturmaktadr Yukardaki bilgiler 'nda sektörün daha da rekabetçi bir hal almas için (letmelere, Devlete, Oda ve Birliklere yönelik aa'daki öneriler sunulabilir: Hletmelerin Yapmas4 Gerekenler De'ien çevre artlarna, teknoloji, müteri istek ve ihtiyaçlarna yönelik çalmalar yapmal (letmeler kendilerine özgü tasarm ve stil gelitirmeli, Markalamaya gidilmeli, Yaplacak çalmalarda üniversite-sanayi ibirli'inin somut bir ekilde uygulamaya geçirilmeli, Kaliteli, garanti ve müteri memnuniyetinin ön planda oldu'u stratejiler gelitirilmeli, Ar-Ge çalmalarna daha çok önem verilmeli, Uzmanlamaya gidilmelidir. Devletin Üzerine DüHen Görevler Vergileri düzenlemeli, (hracat için tevikleri arttrmal ve geniletmeli, Sektörde birlemeyi tevik edecek yasalar çkartmal, Tasarm açsndan birbirinin kopyas üretimlerinin yaplmasna engel olmak için gerekli kanuni düzenlemeler yapmal, Denetim görevini kamu kurum kurulular yada oda ve birlikler tarafndan üstlenilerek üretimin her aamasnda standardizasyon sa'lamal, Oda ve Birliklerin Yapmas4 Gerekenler Sektörün geliimini ve d pazarlara açlmasn sa'layacak açlmlarda ve faaliyetlerde bulunmalar, Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 187

16 Uluslar aras düzeyde fuarlara, seminer ve kongrelere oda ve birlik düzeyinde katlm gerçekletirmeleri,. Sektörün sorunlarnn belirlenmesinde çözümünde önder olmalar, KAYNAKÇA AKTAN Cokun Can, Rekabet Gücü Göstergeleri Ve Rekabet Gücünün Ölçülmesi ); AKTAN,C.,C.,Vural,(.,Y, Rekabet Gücü Ve Rekabet Stratejileri TSK Yay.nlar. Rekabet Dizisi 2, 2004b Ankara AKTAN,C.,C.,Vural,(.,Y, Yeni Ekonomi Ve Yeni Rekabet TSK Yay.nlar. Rekabet Dizisi a Ankara ALAN, Sinem, Mobilya Sektör Raporu, OAB, Rapor no: 8,!998, A'ustos Ankara, 1-29 ANDREWES Kenneth R. The Concept Of Corporate Strategy (çn. Henry Mintzberg James Brian Quinn The Strategy Process, Prentice-Hall nternational Edition 1992 Anonim, A'aç Mamulleri ve Orman Ürünleri Sektörü Ankara, DTM OAB, 2005, Anonim, Mobilya Sektörünün De'erlendirilmesi Sanayide Yeni Ufuk, EskiGehir Sanayi Odas. Dergisi, 2001,Say: 21 Eskiehir. Anonim, DTM, OA(B Yönetim Kurulu Toplants, Ankara, 22 Aralk 2005 Anonim,Orta Anadolu (hracatç Birlikleri Genel Sekreterli'i (OA(B) Mobilya De'erlendirme Raporu. Ankara. BARCA Mehmet, M. Said Döven Ve Takn Kamil (2006), "Uluslararas Pazarlarda Türk Gda Sektörünün Rekabet Gücü Ve (hracatta Aranan Kriterler / Karlalan Engeller" TO Yay.nlar., Yay.n No: , (stanbul BARCA Mehmet, Strateji Bir Yönetim Disiplini Olarak Görülebilir mi? 9. Ulusal Yönetim Organizasyon Kongresi Bildiriler Mays,2001 S BARCA Mehmet, Stratejik Yönetim Yaklamlar: Rekabet Avantaj Yaratmada Sinerjik Etki (çinde Stratejik Boyutuyla Modern Yönetim Yaklamlar Edt. Dalay Ve Di'erleri, Ss: 27-45, Beta Yay.nlar (stanbul BARCA Mehmet, Zengin Hayrettin, Turan Haldun, Stratejik Netlik Baarya, Stratejik Belirsizlik Baarszl'a Neden Olur: (spatlayabilir Misin 10. Ulusal Yönetim Organizasyon Kongresi Bildiri Kitab., , Mays 2002 Antalya BARNEY, Jay,. Firm Resources And Sustained Competitive Advantage Journal Of Management, V.17 No;1 Pp BARNEY, Jay,. Gaining And Sustaining Competitive Advantage.: Prentice Hall BAYRAMOZLU Ali, Sunu (çn. Hiper Rekabet Stratejileri Zeynel Ren, Rükrullah Dolu Müsiad Yay.nlar (stanbul 188 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

17 BURDURLU,Erol, Ejder,E., Dar hacimli toplu konutlara uygun modüler mobilya tasarm, 1. Uluslar aras. mobilya kongresi ve sergisi kitab.,1997, Ankara DALAY (smail, Cokun Recai Ve Altunk Remzi, Yönetime Stratejik Yaklamann Anlam Ve Gereklili'i (çinde Stratejik Boyutuyla Modern Yönetim Yaklamlar Edt. Dalay Ve Di'erleri, Ss: 1-9, Beta Yay.nlar. 2002, (stanbul DEM(RC( Selçuk, Türkiye Mobilya Endüstrisinin yaps, sorunlar ve çözüm önerileri Doktora tezi,g.ü Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara 2004, DEM(R (brahim, Alt Sektörlerde Rekabet Gücü Ölçüm Yöntemleri, Planlama Dergisi 42.yl özel says, DPT, s. 229, 2002 Ankara D(NÇER Ömer, Stratejik Yönetim Ve (letme Politikas, 6. Bas, Beta Yaynlar, 2003, (stanbul ER, Alpay, Mobilya Endüstrisinde Tasarm Yönetimi,Hacettepe Üniversitesi, Mesleki Teknoloji Yüksek Okulu, ADaç Gleri Endüstri MühendisliDi Bölümü Ulusal Mobilya Kongresi Bildiri Kitab.. Ankara. GEORGE Panagiotou Bringing SWOT (nto Focus Business Strategy Review, 2003, Volume 14 Issue 2 Pp 8-10 HANDY Charles, Belirsizlikte Anlam Bulmak (çinde Gelece'i Yeniden Düünmek Edt. Rowan Gibson, Ss Sabah Kitaplar 1997 (stanbul H(GG(NS James M. Vincze Julian W. Strategic Management, Text And Cases, Fifth Ed.Dryden Pres (nternational Edition 1993 JAUCH, Lawrence R., Glueck William F. Business Policy And Strategic Management, Fifth Ed. Mcgraw Hill nternational Edition 1988 KAYACIKLI Tamer, ve Emil T., Dünyada ve Türkiye de Mobilya Sektörü TO Yay.n No: , stanbul M(LLER Alex, Strategic Management Third Ed. Mcgraw Hill (nternational Edition 1998 P(CKTON David, Wright Sheila What s Swot (n Strategic Analysis Strategic Change 7, PORTER Michael Competitive Advantage Creating And Sustaining Superior Performance Free Press 2004 PORTER Michael, Yarnn Avantajlarn Yaratmak (çinde Gelece'i Yeniden Düünmek Edt. Rowan Gibson, Ss Sabah Kitaplar.,1997 (stanbul SAKARYA Sevil, Mobilya sektörü de'erlendirme raporu, Orta Anadolu hracatç. Birlikleri Genel SekreterliDi (OAB) ocak, Ankara. TANYEL, Ferruh, 2000, Küçük ve orta ölçekli mobilya sektörümüz, KOSGEB yay.nlar.. UYGUN, Murat, Türkiye Mobilya Endüstrisi ve Rekabet Düzeyi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü ADaç igleri Endüstri MühendisliDi. yüksek lisans tezi Ankara.. VALENT(N E.K. Swot Anaysis From Resource-Based View Journal Of Marketing Theory And Practice Spring 2001, Pp WERNERFELT Birger A Resource-Based View Of The Firm Strategic Management Journal, Apr-Jun 1984;5 Pp Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 189

18 YEN(ÇER(, Bar, 2005, Mobilya sektör raporu, GEME Yay.nlar., Ankara. YEN(ÇER(, Bar,A'ustos 2002, Mobilya Sektörü D Pazar Aratrmas, GEME Yay.nlar., YEN(ÇER(, Bar Türkiye Sanayi (hracat Pazar Aratrmas, Ev ve Ofis Mobilyas Sektörü D Pazar Aratrmas Raporu, GEME yay.nlar., Eylül 2005 Ankara. 190 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)