PETROKİMYA SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU RAPORU

Transkript

1 SEKİZİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI DPT: 2563 ÖİK: 579 PETROKİMYA SANAYİİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU RAPORU ANKARA 2001

2 Ö N S Ö Z Devlet Planlama Teşkilatõ nõn Kuruluş ve Görevleri Hakkõnda 540 Sayõlõ Kanun Hükmünde Kararname, İktisadi ve sosyal sektörlerde uzmanlõk alanlarõ ile ilgili konularda bilgi toplamak, araştõrma yapmak, tedbirler geliştirmek ve önerilerde bulunmak amacõyla Devlet Planlama Teşkilatõ na, Kalkõnma Planõ çalõşmalarõnda yardõmcõ olmak, Plan hazõrlõklarõna daha geniş kesimlerin katkõsõnõ sağlamak ve ülkemizin bütün imkan ve kaynaklarõnõ değerlendirmek üzere sürekli ve geçici Özel İhtisas Komisyonlarõnõn kurulacağõ hükmünü getirmektedir. Başbakanlõğõn 14 Ağustos 1999 tarih ve 1999/7 sayõlõ Genelgesi uyarõnca kurulan Özel İhtisas Komisyonlarõnõn hazõrladõğõ raporlar, 8. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ hazõrlõk çalõşmalarõna õşõk tutacak ve toplumun çeşitli kesimlerinin görüşlerini Plan a yansõtacaktõr. Özel İhtisas Komisyonlarõ çalõşmalarõnõ, 1999/7 sayõlõ Başbakanlõk Genelgesi, tarih ve 5/1722 sayõlõ Bakanlar Kurulu Kararõ ile yürürlüğe konulmuş olan tüzük ve Müsteşarlõğõmõzca belirlenen Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Özel İhtisas Komisyonu Raporu genel çerçeveleri dikkate alõnarak tamamlamõşlardõr. Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ ile istikrar içinde büyümenin sağlanmasõ, sanayileşmenin başarõlmasõ, uluslararasõ ticaretteki payõmõzõn yükseltilmesi, piyasa ekonomisinin geliştirilmesi, ekonomide toplam verimliliğin arttõrõlmasõ, sanayi ve hizmetler ağõrlõklõ bir istihdam yapõsõna ulaşõlmasõ, işsizliğin azaltõlmasõ, sağlõk hizmetlerinde kalitenin yükseltilmesi, sosyal güvenliğin yaygõnlaştõrõlmasõ, sonuç olarak refah düzeyinin yükseltilmesi ve yaygõnlaştõrõlmasõ hedeflenmekte, ülkemizin hedefleri ile uyumlu olarak yeni bin yõlda Avrupa Topluluğu ve dünya ile bütünleşme amaçlanmaktadõr. 8. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ çalõşmalarõna toplumun tüm kesimlerinin katkõsõ, her sektörde toplam 98 Özel İhtisas Komisyonu kurularak sağlanmaya çalõşõlmõştõr. Planlarõn demokratik katõlõmcõ niteliğini güçlendiren Özel İhtisas Komisyonlarõ çalõşmalarõnõn dünya ile bütünleşen bir Türkiye hedefini gerçekleştireceğine olan inancõmõzla, konularõnda ülkemizin en yetişkin kişileri olan Komisyon Başkan ve Üyelerine, çalõşmalara yaptõklarõ katkõlarõ nedeniyle teşekkür eder, Sekizinci Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ nõn ülkemize hayõrlõ olmasõnõ dilerim.

3 İÇİNDEKİLER SAYFA NO VIII. BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI PETROKİMYA 1 ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU ÜYELERİ GİRİŞ 3 I.BÖLÜM TÜRKİYE DE PETROKİMYA 5 - VII. Plan Dönemindeki Gelişmeler 6 - VIII. Plan Dönemi İçin Öngörülenler 17 - Türkiye Petrokimya Sanayi Sorunlarõ ve Çözüm Önerileri 23 PETROKİMYA SANAYİİ VE ÇEVRE 24 TÜRKİYE PETROKİMYA SEKTÖRÜ İLE İLGİLİ REKABET 30 KURUMU NDAN KOMİSYON ÜYELERİNİN GÖRÜŞLERİ DÜNYADA PETROKİMYA 33 II. BÖLÜM 1. TEMEL VE ARA PETROKİMYASAL MADDELER ETİLEN-PROPİLEN 98 BÜTADİEN 1,3 (BDX) 124 AROMATİKLER 139 VİNİL KLORÜR MONOMER (VCM) 161 STİREN 178 AKRİLONİTRİL (ACN) 191 SAF TEREFTALİK ASİT (PTA) 208 KAPROLAKTAM 233 ETİLEN OKSİT/ETİLEN GLİKOL (EO/EG) 249 FTALİK ANHİDRİT (PA) 267 I

4 SAYFA NO 2. TERMOPLASTİKLER ALÇAK YOĞUNLUK POLİETİLEN (AYPE) 282 LİNEER ALÇAK YOĞUNLUK POLİETİLEN (LAYPE) 297 YÜKSEK YOĞUNLUK POLİETİLEN (YYPE) 302 POLİVİNİL KLORÜR (PVC) 318 POLİPROPİLEN (PP) 336 POLİSTİREN (PS) 358 AKRİLONİTRİL BÜTADİEN STİREN (ABS) 375 II

5 TABLO LİSTESİ I. BÖLÜM SAYFA NO Türkiye de VII. Plan Dönemi Petrokimyasal Ürün Talep Tahminleri İle 7 Bu Dönemdeki Fiili Tüketimlerin Karşõlaştõrõlmasõ Türkiye de VII. Plan Dönemi Petrokimya Yatõrõmlarõ 8 Türkiye de VII. Plan Dönemi Petrokimyasal Ürün İthalatlarõ 9 Türkiye de Petrokimyasal Ürünler İçin Rekabet Gücü Göstergeleri ( ) Türkiye de VII. Plan Dönemi Kişi Başõna Termoplastik Tüketimi 16 Dünyada Kişi Başõna Termoplastik Tüketimleri 16 Türkiye de VIII. Plan Dönemi Petrokimyasal Ürün Talep Projeksiyonu 19 Türkiye de VIII. Plan Dönemi Kişi Başõna Termoplastik Tüketim Projeksiyonu 19 Türkiye de 1999 Yõlõ İtibarõyla Öngörülen VIII. Plan Dönemi 20 Petrokimya Yatõrõmlarõ Türkiye de Bazõ Petrokimyasal Ürünler İçin 2005 Yõlõ Talep Tahminleri 21 İle Üretim Kapasiteleri Mukayesesi Türkiye de VIII. Plan Dönemi Petrokimyasal Ürünler İthalat Projeksiyonu 22 Dünya Etilen Kapasite, Üretim ve Tüketimi ( ) 37 Dünya Bölgelere Göre Etilen Tüketimi ( ) 38 Dünya Bölgelere Göre Etilen Ticareti ( ) 38 Dünyada Döneminde Önemli Etilen Kapasite Artõşlarõ 39 Dünya Propilen Kapasite, Üretim ve Tüketimi ( ) 47 Dünya Bölgelere Göre Propilen Tüketimi ( ) 47 Dünya Bölgelere Göre Propilen Ticareti ( ) 47 Dünya Bütadien 1,3 Kapasite, Üretim ve Tüketimi ( ) 50 Dünya Bölgelere Göre Bütadien 1,3 Tüketimi ( ) 50 Dünya Bölgelere Göre Bütadien 1,3 Ticareti ( ) 51 III

6 SAYFA NO Dünya Benzen Kapasite, Üretim ve Tüketimi ( ) 53 Dünya Bölgelere Göre Benzen Tüketimi ( ) 54 Dünya Bölgelere Göre Benzen Ticareti ( ) 54 Dünya Paraksilen Kapasite, Üretim ve Tüketimi ( ) 56 Dünya Bölgelere Göre Paraksilen Tüketimi ( ) 56 Dünya Bölgelere Göre Paraksilen Ticareti ( ) 56 Dünyada Bazõ Paraksilen Yatõrõmlarõ 57 Dünya Vinilklorür Monomer (VCM) Arz/Talep Dengesi (1999, 2002, 2005) 59 Dünya Bölgelere Göre Stiren Kapasitesi 61 Dünyanõn İlk Beş Stiren Üreticisi Ve Kapasiteleri 61 Dünya Stiren Kapasite, Üretim ve Tüketimi ( ) 61 Dünya Bölgelere Göre Stiren Tüketimi ( ) 61 Dünya Bölgelere Göre Stiren Ticareti ( ) 62 Dünya Akrilonitril (ACN) Kapasitesi ( ) 63 Dünyada Yõllarõ Arasõ Önemli Akrilonitril (ACN) Yatõrõmlarõ 64 Dünya Saf Tereftalik Asit (PTA) Kapasite, Üretim ve Tüketimi ( ) 65 Dünya Bölgelere Göre Saf Tereftalik Asit (PTA) Tüketimi ( ) 66 Dünya Bölgelere Göre Saf Tereftalik Asit (PTA) Ticareti ( ) 66 Dünya Etilen Glikol (EG) Kapasite, Üretim ve Tüketimi ( ) 68 Dünya Bölgelere Göre Etilen Glikol (EG) Tüketimi ( ) 68 Dünya Bölgelere Göre Etilen Glikol (EG) Ticareti ( ) 68 Dünyada ve Dönemleri İçin Polivinilklorür (PVC) 78 Talep Büyümesi Dünyada Polistiren (PS) İçin 2000 Yõlõnda Üretici Sayõsõna Göre 86 Bölgesel Farklõlõklar IV

7 II. BÖLÜM SAYFA NO Etilen/Propilen Üreten Kuruluşlar 99 Etilen/Propilen Kurulu Kapasite Durumu 99 Etilende Hammadde Türlerine Göre Ürün Dağõlõmõ 100 Etilen İçin Birim Üretim Girdileri 104 Etilen/Propilen Üretimi Etilen/Propilen İthalatõ Etilen İthalatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ 107 Propilen İthalatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli ÜlkelereDağõlõmõ 108 Etilen İçin Hammadde İthalatõ 109 Etilen İçin Hammadde İthal Fiyatlarõ 109 Etilen İçin Hammadde İthalatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Etilen ve Propilen İhracatõ Etilen İhracatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ 111 Propilen İhracatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Etilen Fiyatlarõ 112 Propilen Fiyatlarõ 112 Etilen/Propilen İstihdam Durumu 113 Etilen/Propilen İşgücü Verimliliği 113 Etilen/Propilen Ürün Verimliliği 113 Etilen/Propilen Yurtiçi Talep Projeksiyonu 116 Etilen/Propilen İhracat Projeksiyonu 117 Etilen/Propilen Üretim Projeksiyonu 117 Etilen/Propilen İthalat Projeksiyonu 118 Etilen İçin Hammadde İthalat Projeksiyonu V

8 SAYFA NO Etilen/Propilen Üretim Girdileri 119 Etilen/Propilen Üretiminde Eklenecek Yeni Kapasiteler 121 Etilen/Propilen Ürünleri Dõş Ticaret Dengesi 122 Etilen/Propilen İçin Türev Talebi Bazõnda Talep Projeksiyonu 123 Etilen/Propilen İçin Türev Talebi Bazõnda Üretim Dengesi 123 Etilen/Propilen İçin Üretimin Türevlere Bağlõ Talebi Karşõlama Oranõ 123 Bütadien 1,3 Üreten Kuruluşlar 125 Bütadien 1,3 Kurulu Kapasite Durumu 125 Bütadien 1,3 İçin Birim Üretim Girdileri 133 Bütadien 1,3 Üretimi 133 Bütadien 1,3 İthalatõ 134 Bütadien 1,3 İthalatõnõn AB ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Bütadien 1,3 Ortalama İthal Fiyatlarõ 135 Bütadien 1,3 İstihdam Durumu 136 Bütadien 1,3 Yurtiçi Talep Projeksiyonu 136 Bütadien 1,3 Üretim Projeksiyonu 137 Bütadien 1,3 İthalat Projeksiyonu 138 Aromatikler Üreten Kuruluşlar 143 Aromatikler Kurulu Kapasite Durumu 143 Aromatikler Üretiminde Birim Tüketimler 149 Aromatikler Üretimi 150 Aromatikler İthalatõ 151 Aromatikler İthalatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ 152 Aromatikler İhracatõ VI

9 SAYFA NO Aromatikler İhracatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ 154 Aromatikler Fiyatlarõ 155 Aromatikler Fabrikasõ İstihdam Durumu 155 Aromatikler Yurtiçi Talep Projeksiyonu 157 Aromatikler Üretim Projeksiyonu 158 Aromatikler İthalat Projeksiyonu 158 Vinilklorür Monomerin (VCM) Genel Özellikleri 161 Vinilklorür Monomer (VCM) Üreten Kuruluşlar 162 Vinilklorür Monomer (VCM) Kurulu Kapasite Durumu 162 Vinilklorür Monomer (VCM) Birim Üretim Girdileri 165 Vinilklorür Monomer (VCM) Üretimi 166 Vinilklorür Monomer (VCM) İthalatõ 167 Vinilklorür Monomer (VCM) İthalatõnõn AB ve Diğer Önemli 168 Ülkelere Dağõlõmõ Vinilklorür Monomer (VCM) Ortalama İthal Fiyatlarõ 168 Vinilklorür Monomer (VCM) İçin Yarõ Ürün İthalatõ 169 Vinilklorür Monomer (VCM) Yarõ Ürünü Etilendiklorür (EDC) İthalatõnõn AB ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Vinilklorür Monomer (VCM) Yarõ Ürünü Etilendiklorürün (EDC) 170 Ortalama İthal Fiyatlarõ Vinilklorür Monomer (VCM) Fabrikalarõ İstihdam Durumu 171 Vinilklorür Monomer (VCM) Yurtiçi Talep Projeksiyonu 173,174 Vinilklorür Monomer (VCM) Üretim Projeksiyonu 174 Vinilklorür Monomer (VCM) İthalat Projeksiyonu 175 Vinilklorür Monomer (VCM) Yarõ Ürünü Etilendiklorürün (EDC) 175 İthalat Projeksiyonu VII

10 SAYFA NO Vinilklorür Monomer (VCM) Yatõrõmlarõ 177 Stiren Üreten Kuruluşlar 178 Stiren Kurulu Kapasite Durumu 178 Stiren Birim Üretim Girdileri Stiren İthalatõ Stiren İthalatõnõn AB, BDT, STA ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ 187 Stiren Ortalama İthal Fiyatlarõ 188 Stiren Yurtiçi Talep Projeksiyonu 189 Stiren İthalat Projeksiyonu Akrilonitril (ACN) Genel Özellikleri 191 Akrilonitril (ACN) Üreten Kuruluşlar 192 Akrilonitril (ACN) Kurulu Kapasite Durumu 192 Akrilonitril (ACN) Birim Üretim Girdileri 196 Akrilonitril (ACN) Üretimi 197 Akrilonitril (ACN) İçin Gümrük Vergisi ve Fon Oranlarõ 198 Akrilonitril (ACN) İthalatõ 198 Akrilonitril (ACN) İthalatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ 199 Akrilonitril (ACN) İçin Hammadde İthalatõ 200 Akrilonitril (ACN) İhracatõ Akrilonitril (ACN) İhracatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ 201 Akrilonitril (ACN) Ortalama Fiyatlarõ 202 Akrilonitril (ACN) Fabrikasõ İstihdam Durumu 202 Akrilonitril (ACN) Yurtiçi Tüketimi 203 Akrilonitril (ACN) Yurtiçi Talep Projeksiyonu VIII

11 SAYFA NO Akrilonitril (ACN) Üretim Projeksiyonu 205 Akrilonitril (ACN) İthalat Projeksiyonu 206 Akrilonitril (ACN) İçin Hammadde İthalat Projeksiyonu Saf Tereftalik Asit (PTA) Üreten Kuruluşlar 209 Saf Tereftalik Asit (PTA) Kurulu Kapasite Durumu 209 Saf Tereftalik Asit (PTA) Birim Üretim Girdileri 214 Saf Tereftalik Asit (PTA) Üretimi Saf Tereftalik Asit (PTA) İthalatõ 216 Saf Tereftalik Asit (PTA) İthalatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli 217 Ülkelere Dağõlõmõ Saf Tereftalik Asit (PTA) İhracatõ 218 Saf Tereftalik Asit (PTA) İhracatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli 219 Ülkelere Dağõlõmõ Saf Tereftalik Asit (PTA) Ortalama Fiyatlarõ 219 Saf Tereftalik Asit (PTA) Fabrikasõ İstihdam Durumu 220 Saf Tereftalik Asit (PTA) İçin Gümrük Vergisi ve Fon Oranlarõ 221 Saf Tereftalik Asit (PTA) Dünya Üretim ve Tüketimleri 225 Saf Tereftalik Asitte (PTA) 1997 Yõlõ İçin Dünya nõn İlk Üreticisi ve Kapasiteleri Saf Tereftalik Asit (PTA) Batõ Avrupa Kapasiteleri 228 Saf Tereftalik Asit (PTA) Yurtiçi Talep Projeksiyonu 229 Saf Tereftalik Asit (PTA) Üretim Projeksiyonu 230 Saf Tereftalik Asit (PTA) İthalat Projeksiyonu 230 Kaprolaktam Üreten Kuruluşlar 233 Kaprolaktam Kurulu Kapasite Durumu 233 Kaprolaktam Birim Üretim Girdileri 239 IX

12 SAYFA NO Kaprolaktam İthalatõ Kaprolaktam İthalatõnõn AB, BDT, STA ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Kaprolaktam Ortalama İthal Fiyatlarõ 242 Kaprolaktam Dünya Talebi 244 Kaprolaktam Dünya Arz/Talep Durumu 244 Kaprolaktam Dünya Kapasiteleri 246 Kaprolaktam Yurtiçi Talep Projeksiyonu 247 Kaprolaktam İthalat Projeksiyonu 248 Monoetilen Glikolün (MEG) Fiziksel Özellikleri 249 Dietilen Glikolün (DEG) Fiziksel Özellikleri 250 Etilen Oksitin (EO) Fiziksel Özellikleri 251 Etilen Glikol (EG) Üreten Kuruluşlar 252 Etilen Glikol (EG) Kurulu Kapasite Durumu 252 Etilen Glikol (EG) Birim Üretim Girdileri 254 Etilen Glikol (EG) Üretimi 256 Etilen Glikol (EG) İthalatõ 257 Etilen Glikol (EG) İthalatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Etilen Glikol (EG) İhracatõ Etilen Glikol (EG) İhracatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Etilen Glikol (EG) Fiyatlarõ 261 Etilen Glikol (EG) Fabrikasõ İstihdam Durumu 262 Etilen Glikol (EG) Dünya Kapasiteleri Etilen Glikol (EG) Yurtiçi Talep Projeksiyonu 265 Etilen Glikol (EG) Üretim Projeksiyonu 265 X

13 SAYFA NO Etilen Glikol (EG) İthalat Projeksiyonu 266 Ftalik Anhidrit (PA) Üreten Kuruluşlar 268 Ftalik Anhidrit (PA) Kurulu Kapasite Durumu 268 Ftalik Anhidrit (PA) Birim Üretim Girdileri 269 Ftalik Anhidrit (PA) Üretimi 272 Ftalik Anhidrit (PA) İthalatõ Ftalik Anhidrit (PA) İthalatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Ftalik Anhidrit (PA) İhracatõ Ftalik Anhidrit (PA) İhracatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ 275 Ftalik Anhidrit (PA) Fiyatlarõ 276 Ftalik Anhidrit (PA) Fabrikasõ İstihdam Durumu 276 Ftalik Anhidrit te (PA) Gümrük Vergisi ve Fon Oranlarõ 277 Ftalik Anhidrit (PA) Dünya Kapasiteleri 278 Ftalik Anhidrit (PA) Yurtiçi Talep Projeksiyonu 279 Ftalik Anhidrit (PA) Üretim Projeksiyonu 280 Ftalik Anhidrit (PA) İthalat Projeksiyonu 280 Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) Üreten Kuruluşlar 282 Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) Kurulu Kapasite Durumu 283 Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) Birim Üretim Girdileri 284,286 Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) Ürün Özellikleri 286 Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) Üretimi 287 Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) İthalatõ 288 Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) İthalatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) Hammadde İthalatõ 290 XI

14 SAYFA NO Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) İhracatõ 290 Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) İhracatõnõn AB, BDT 291 ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) Fiyatlarõ Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) Fabrikalarõ İstihdam Durumu 292 Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) Yurtiçi Talep Projeksiyonu 294 Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) Üretim Projeksiyonu 294 Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) İthalat Projeksiyonu 295 Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) Hammadde İthalat Projeksiyonu 295 Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) Yatõrõmlarõ 296 Lineer Alçak Yoğunluk Polietilen (LAYPE) Birim Üretim Girdileri 298 Lineer Alçak Yoğunluk Polietilen (LAYPE) İthalatõ 299 Lineer Alçak Yoğunluk Polietilen (LAYPE) Ortalama İthal Fiyatlarõ 299 Lineer Alçak Yoğunluk Polietilen (LAYPE) Yurtiçi Talep Projeksiyonu 300 Lineer Alçak Yoğunluk Polietilen (LAYPE) İthalat Projeksiyonu Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) Üreten Kuruluşlar 302 Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) Kurulu Kapasite Durumu 302 Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) Birim Üretim Girdileri 309 Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) Ürün Özellikleri 309 Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) Üretimi 310 Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) İthalatõ Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) İthalatõnõn AB, BDT 311 ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) İhracatõ 312 XII

15 SAYFA NO Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) İhracatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) Fabrikasõ İstihdam Durumu 313 Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) Yurtiçi Talep Projeksiyonu 315 Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) Üretim Projeksiyonu 315 Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) İthalat Projeksiyonu 316 Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) Yatõrõmlarõ 317 Polivinilklorür (PVC) Ürün Özellikleri 318 Polivinilklorür (PVC) Üreten Kuruluşlar 319 Polivinilklorür (PVC) Kurulu Kapasite Durumu 319 Polivinilklorür (PVC) Birim Üretim Girdileri Polivinilklorür (PVC) Üretimi 324 Polivinilklorür (PVC) İthalatõ 325 Polivinilklorür (PVC) İthalatõnõn AB, BDT, STA ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Polivinilklorür de (PVC) Gümrük Vergisi ve Fon Oranlarõ 327 Polivinilklorür (PVC) Hammadde İthalatõ 327 Polivinilklorür (PVC) İhracatõ 328 Polivinilklorür (PVC) İhracatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli 329 Ülkelere Dağõlõmõ Polivinilklorür (PVC) Fiyatlarõ 330 Polivinilklorür (PVC) Fabrikalarõ İstihdam Durumu Polivinilklorür (PVC) Yurtiçi Talep Projeksiyonu 332 Polivinilklorür (PVC) Üretim Projeksiyonu Polivinilklorür (PVC) İthalat Projeksiyonu 333 Polivinilklorür (PVC) Hammadde İthalat Projeksiyonu 334 XIII

16 SAYFA NO Polivinilklorür (PVC) Yatõrõmlarõ 335 Polipropilenin (PP) Genel Özellikleri 338 Polipropilen (PP) Üreten Kuruluşlar 341 Polipropilen (PP) Kurulu Kapasite Durumu 341 Polipropilen (PP) Birim Üretim Girdileri Polipropilen (PP) Üretimi Polipropilen (PP) İthalatõ 348 Polipropilen (PP) İthalatõnõn AB, BDT, STA ve Diğer Önemli 349 Ülkelere Dağõlõmõ Polipropilen de (PP) Gümrük Vergisi Oranlarõ 349 Polipropilen (PP) İhracatõ 350 Polipropilen (PP) İhracatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli 351 Ülkelere Dağõlõmõ Polipropilen (PP) Fiyatlarõ 352 Polipropilen (PP) Fabrikasõ İstihdam Durumu 352 Polipropilen (PP) Yurtiçi Talep Projeksiyonu 354 Polipropilen (PP) Yurtiçi Üretim Projeksiyonu 355 Polipropilen (PP) İthalat Projeksiyonu 355 Polipropilen (PP) Kapasite İlavelerinin Dünyada Bölgelere 357 Göre Dağõlõmõ Polipropilen (PP) Yatõrõmlarõ 357 Polistiren (PS) Ürün Özellikleri 358 Polistiren (PS) Üreten Kuruluşlar 359 Polistiren (PS) Kurulu Kapasite Durumu 359 Polistiren (PS) Birim Üretim Girdileri 362 Polistiren (PS) Üretimi 364 XIV

17 SAYFA NO Polistiren (PS) İthalatõ 365 Polistiren (PS) İthalatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Polistiren (PS) Hammadde İthalatõ 367 Polistiren (PS)İhracatõ Polistiren (PS) İhracatõnõn AB, BDT ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Polistiren (PS) Fiyatlarõ Polistiren (PS) Fabrikasõ İstihdam Durumu 370 Polistiren (PS) Yurtiçi Talep Projeksiyonu 371 Polistiren (PS) Üretim Projeksiyonu 372 Polistiren (PS) İthalat Projeksiyonu 372 Polistiren (PS) Hammadde İthalat Projeksiyonu 373 Polistiren (PS) Yatõrõmlarõ 374 Akrilonitril Bütadien Stiren (ABS) Üretim Girdileri 379 Akrilonitril Bütadien Stiren (ABS) İthalatõ Akrilonitril Bütadien Stiren (ABS) İthalatõnõn AB ve Diğer Önemli Ülkelere Dağõlõmõ Akrilonitril Bütadien Stiren (ABS) Fiyatlarõ 381 Akrilonitril Bütadien Stiren (ABS) Yurtiçi Talep Projeksiyonu 383 Akrilonitril Bütadien Stiren (ABS) İthalat Projeksiyonu 384 XV

18 ŞEMA LİSTESİ I. BÖLÜM SAYFA NO Türkiye nin Bazõ Termoplastikler İthalatõnda AB nin Payõ 10 Türkiye de Petrokimyasal Ürünlere Yönelik Talep Tahminleri 17 Işõğõnda Petrokimya Sektöründe VIII. Beş Yõllõk Plan Döneminde Yapõlabilecek Yatõrõmlara İlişkin Bir Kompleks Blok Şemasõ Dünyada Petrokimya Sanayi İçin Yeni Başarõ Stratejileri 35 Dünya 1999 Yõlõ Etilen Talebinin Son Kullanõm Alanlarõna Göre Dağõlõmõ 36 Dünya 1999 Yõlõ Etilen Talebinin Bölgelere Göre Dağõlõmõ 37 Dünya 1999 ve 2004 Yõllarõ Bölgelere Göre Etilen Kapasite Dağõlõmõ 40 Dünyanõn İlk On Etilen Üreticisi (1995, 2005) Dünyada 1998 ve 2005 Yõllarõ İçin Hammaddelere Göre Etilen Üretimi 43 Dünyada 1998 Yõlõ Propilen Kaynaklarõ 45 Dünya 2000 Yõlõ Propilen Talebi 46 Dünya 1999 Yõlõ Bütadien 1,3 Talebi 49 Dünya Benzen Kapasitesinin Kaynaklara Göre Dağõlõmõ (1999) 51 Dünya Benzen Kapasitesi Ve İlk On Üreticinin Payõ 52 (1985, 1990, 1995, 2000) Dünya 1999 Yõlõ Benzen Talebi 53 Dünya Paraksilen Kapasitesi Ve İlk On Üreticinin Payõ 55 (1985, 1990, 1995, 2000) Dünyada İlk On Vinilklorür Monomer (VCM) Üreticisi 59 Dünya 1998 Yõlõ Saf Tereftalik Asit (PTA) Kullanõm Alanlarõ 65 Dünya 2000 Yõlõ Etilen Glikol (EG) Tüketimi 67 Dünya 1998 Yõlõ Ftalik Anhidrit (PA) Talebi 69 Batõ Avrupa 1998 Yõlõ Ftalik Anhidrit (PA) Kullanõm Alanlarõ 69 XVI

19 SAYFA NO Dünya Termoplastikler Talebinin Başlõca Polimerlere Göre Dağõlõmõ 70 (1999, 2004) Dünya Polietilen (PE) Talep Büyümesi (1994, 1999, 2004) 72 Dünya Polietilen (PE) Fabrika Kapasitelerindeki Değişim (1994, 1999, 2004) 75 Dünyada Kullanõlan Polietilen (PE) Üretim Teknolojileri Dağõlõmõ 75 (1994, 1999, 2004) Dünyanõn Gelişmiş Bölgelerinde Polivinilklorür (PVC) Kullanõm Alanlarõ 78 Dünyanõn Gelişmekte Olan Bölgelerinde Polivinilklorür (PVC) 78 Kullanõm Alanlarõ Dünya 1999 Yõlõ Polivinilklorür (PVC) Talebi 79 Dünya 1999 Yõlõ Bölgelere Göre Polivinilklorür (PVC) Üretimi 79 Dünyada 1999 Yõlõ İlk On Polivinilklorür (PVC) Üreticisi 80 Dünya 1999 Yõlõ Bölgelere Göre Polipropilen (PP) Talebi 82 Dünya 1990 ve 2003 Yõllarõ Polipropilen (PP) Kapasitesinin 83 Bölgelere Göre Dağõlõmõ Dünyada Kullanõlan Polipropilen (PP) Üretim Teknolojileri Dağõlõmõ 83 ( ) Dünyada Döneminde Poliolefinlerde Görülen 84 Şirket Evlilikleri ve Satõn Almalar Dünya Polistiren (PS) Kapasitesinde İlk Beş Üreticinin Payõ (1999) 85 Dünya 1999 Yõlõ Polistiren (PS) Talebinin Bölgelere Göre Dağõlõmõ 85 Dünya 1997 Yõlõ Akrilonitril Bütadien Stiren (ABS) Tüketimi 87 Dünya 1997 Yõlõ Bölgelere Göre Akrilonitril Bütadien Stiren (ABS) 87 Arz/Talep Dengesi Petrokimya Sanayi Başlõca Hammadde Kaynaklarõ 89 Etilen ve Türevleri Propilen ve Türevleri C 4 Karõşõmõ ve Türevleri 94 XVII

20 SAYFA NO Benzen ve Türevleri Toluen, Ksilenler ve Türevleri 97 II. BÖLÜM Etilen Fabrikasõ Proses Akõm Şemasõ 103 Bütadien 1,3 Üretim Prosesleri Akõm Şemalarõ 128,130,132 Aromatikler Fabrikasõ Proses Akõm Şemasõ 148 Vinilklorür Monomer (VCM) Üretim Prosesi Akõm Şemasõ 163 Stiren Fabrikasõ Proses Akõm Şemasõ 183 Akrilonitril (ACN) Fabrikasõ Proses Akõm Şemasõ 196 Saf Tereftalik Asit (PTA) Fabrikasõ Proses Akõm Şemasõ 213 Saf Tereftalik Asit (PTA) Batõ Avrupa ve Türkiye Fiyatlarõnõn 220 Karşõlaştõrõlmasõ Kaprolaktam Üretim Prosesi Akõm Şemasõ 238 Kaprolaktam Fiyatlarõ 243 Kaprolaktam Dünya Kapasite Fazlalõğõ 245 Kaprolaktam Dünya Kapasite Kullanõm Oranlarõ 245 Etilen Glikol (EG) Fabrikasõ Proses Akõm Şemasõ 255 Ftalik Anhidrit (PA) Üretim Prosesleri Akõm Şemalarõ Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE) Üretim Prosesleri Akõm Şemalarõ Lineer Alçak Yoğunluk Polietilen/Yüksek Yoğunluk Polietilen 298 (LAYPE/YYPE) Kullanõlan Başlõca Teknolojiler ve Teknoloji Sahibi Firmalar Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE) Üretim Prosesleri Akõm Şemalarõ 304,305,308 Polivinil Klorür (PVC) Üretim Prosesleri Akõm Şemalarõ 321,323 Polipropilen (PP) Üretim Prosesleri Akõm Şemalarõ 342,343,345 XVIII

21 SAYFA NO Polipropilen (PP) Dünya Kapasitesinin Kullanõlan Üretim 356 Teknolojilerine Göre Dağõlõmõ Polistiren (PS) Üretim Prosesleri Akõm Şemalarõ 361,363 Akrilonitril Bütadien Stiren (ABS) Üretim Prosesi Akõm Şemalarõ 377 ISBN (basõlõ nüsha) Bu Çalõşma Devlet Planlama Teşkilatõnõn görüşlerini yansõtmaz. Sorumluluğu yazarõna aittir. Yayõn ve referans olarak kullanõlmasõ Devlet Planlama Teşkilatõnõn iznini gerektirmez; İnternet adresi belirtilerek yayõn ve referans olarak kullanõlabilir. Bu e-kitap, adresindedir. Bu yayõn 1500 adet basõlmõştõr. Elektronik olarak, 1 adet pdf dosyasõ üretilmiştir. XIX

22 VIII. BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI PETROKİMYA ÖZEL İHTİSAS KOMİSYON ÜYELERİ Başkan : M. Faruk TANIR Sek.Gl.ve Özel.Koor.Md. Petkim-Aliağa Başkan Yrd.: F. Tülin TERCİOĞLU Sek.Gl.ve Özel.Koor.Md.Yrd. Petkim-Aliağa Raportör : Nurgül BİÇER Mühendis Petkim-Aliağa Raportör : Zuhal ÜNSAL Mühendis Petkim-Aliağa Koordinatör : Gülfem DEMİR Uzman DPT TEMEL VE ARA PETROKİMYASAL MADDELER ALT KOMİSYONU Başkan : Nihat GÜRBÜZ Ürtm-2 Md. Petkim-Aliağa Başkan Yrd.: A. Reşat ÇETİNTAŞ Ürtm-2 Md. Yrd. Petkim-Aliağa Üyeler : Levent DİKER E. Fab. Baş Müh. Petkim-Aliağa Hikmet ÜNALAN ACN Fab. Baş Müh. Petkim-Aliağa Ertuğrul ÖZDOĞAN VCM Fab. Baş Müh. Petkim-Aliağa Ayhan ŞANLITÜRK EG Fab. Baş Müh. Petkim-Aliağa Hüseyin ALBAYRAK PA Fab. Baş Müh. Petkim-Aliağa Erhan OLCAY Arom. Fab. Baş Müh. Petkim-Aliağa Nejat ÖKTEM PTA Fab. Baş Müh. Petkim-Aliağa Põnar BEDÜK Şef Petkim-Aliağa Bilge ERİÇ Şef Müh. Petkim-Aliağa Ekrem UYGUN Md. Yrd. Petkim-Yarõmca Yasemin BAŞAR Md. Yrd. Petkim-Yarõmca Fatih ATALAR Baş Müh. Petkim-Yarõmca Nilüfer DÜZGÖREN Baş Müh. Petkim-Yarõmca Emel GÜL Müh. Petkim-Ankara Şengül ŞENOL Memur Petkim-Ankara Engin ARDANUÇ Teknik Ser. Md. Tüpraş Filiz GÜRLEK YIKILMAZ Uzman ÖİB Volkan BERKER Uzman Dõş Tic. Müst. İthalat Gen. Md. Gürkan SÜZER Uzman Dõş Tic. Müst. İhracat Gen.Md. Sibel SEMİZER Şube Md. Yrd. DİE Akõn YÜCEL Şube Md. Hazine Müst. Aygen REŞAT Şube Md. Sanayi Bakanlõğõ Haydar HAZER Çevre Bakanlõğõ Mehmet Akif KAYAR Uzman Yrd. Rekabet Kurumu Perizat ÇELEBİ Teknik Uzman. TKB 1

23 TERMOPLASTİKLER ALT KOMİSYONU Başkan : Abdülkadir TUNCER Ürtm-1 Md. Petkim-Aliağa Başkan Yrd. : Erkan TÜFEKÇİOĞLU Ürtm-1 Md. Yrd. Petkim-Aliağa Üyeler : İslam KOYUNKAYA AYPE Fab. Baş Müh. Petkim-Aliağa Akif YAMALI YYPE Fab. Baş Müh. Petkim-Aliağa Kemalettin ATALAY PVC Fab. Baş Müh. Petkim-Aliağa Mehmet Ali YAĞCI PP Fab. Baş Müh. Petkim-Aliağa Muzaffer SİPAHİOĞLU Baş Müh Petkim-Aliağa Ali AKGÜN Baş Müh. Petkim-Aliağa D. Ali YEŞİLYURT Şef Petkim-Aliağa Mehmet GÜMÜŞKAZMA Baş Müh. Petkim-Yarõmca Nihat DEMİREL Baş Müh. Petkim-Yarõmca Leyla DOĞAN Baş Müh. Petkim-Ankara Zeliha BÜYÜKAKGÜL Müh. Petkim-Ankara Filiz GÜRLEK YIKILMAZ Uzman ÖİB Volkan BERKER Uzman Dõş Tic. Müst. İthalat Gen. Md. Gürkan SÜZER Uzman Dõş Tic. Müst. İhracat Gen. Md. Sibel SEMİZER Şube Md. Yrd. DİE Akõn YÜCEL Şube Md. Hazine Müst. Aygen REŞAT Şube Md. Sanayi Bakanlõğõ Haydar HAZER Çevre Bakanlõğõ Gökşin KEKEVİ Uzman Yrd. Rekabet Kurumu Perizat ÇELEBİ Teknik Uzman. TKB 2

24 GİRİŞ VIII. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ Petrokimya Özel İhtisas Komisyonu Raporu iki bölüm halinde ele alõnmõştõr. I. bölümde petrokimya sektörünün Türkiye ve Dünyadaki genel durumu incelenmiştir. II. bölümde ise; Temel ve Ara Petrokimyasal Maddeler kapsamõnda: Etilen, Propilen, Bütadien, Aromatikler, Vinil Klorür Monomer (VCM), Stiren, Akrilonitril (ACN), Saf Tereftalik Asit (PTA), Kaprolaktam, Etilen Glikol (EG), Ftalik Anhidrit (PAA), Termoplastikler kapsamõnda: Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE), Lineer Alçak Yoğunluk Polietilen (LAYPE), Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE), Polivinil Klorür (PVC), Polipropilen (PP), Polistiren (PS), Akrilonitril Bütadien Stiren (ABS), ürünleri bazõnda detaylõ bilgiler verilmiştir. Belirtilen iki bölümde kapsanan hususlardan yola çõkarak Türkiye petrokimya sektörünün sorunlarõ saptanmõş ve çözüm önerileri ile birlikte aşağõda özetlenmiştir: Türkiye Petrokimya Sektörünün en önemli sorunu, hõzla artan yurtiçi talebe karşõn yatõrõmlarõn çok sõnõrlõ yapõlmasõndan dolayõ yurtiçi arzõn son derece yetersiz kalmasõdõr. Bu ise bir yandan sektörün hem yurtiçindeki hem de Dünyadaki rekabet gücünü olumsuz yönde etkilerken diğer taraftan da çok yüksek olan petrokimya sektörü katma değerinin yurtdõşõnda kalmasõna neden olmaktadõr. Özellikle termoplastiklerde 1998 yõlõnda 900 bin tona ulaşmõş olan yurtiçi arzõn talep karşõsõndaki yetersizliğinin 2005 yõlõnda yaklaşõk 3 milyon ton olmasõ beklenmektedir. Bu talep düzeyi, Dünya ölçeğinde bir etilen fabrikasõnõn (~1 milyon ton/yõl) ve yine Dünya ölçeğinde downstream fabrikalarõnõn (Alçak Yoğunluk Polietilen, Yüksek Yoğunluk Polietilen, Polipropilen, Polivinilklorür gibi) kurulmasõnõ sağlayacak bir düzeydir. Türkiye petrokimya sektörünün en büyük avantajõ, yakõnõndaki hammadde zengini büyük petrokimya üreticilerinin varlõğõna rağmen, yurtiçi talep düzeyinin Dünya ölçeğinde yurtiçi üretim yapõlmasõnõ sağlayacak yükseklikte oluşudur. Bu talebi karşõlayacak yatõrõmlarõn yapõlmasõ, bir taraftan yurtiçi üretimin teknolojik yönden Dünyadaki ileri teknolojiler düzeyine çõkmasõnõ sağlarken, diğer taraftan da ölçek ekonomisinin getireceği avantajlardan dolayõ sektörün dünyadaki rekabet gücünü artõracaktõr. Türkiye Petrokimya Sanayinin Dünya ölçeğinde kârlõ ve rekabet gücü yüksek bir yapõya dönüşmesi fõrsatõ mevcuttur ve bu fõrsatõn sektöre yönelik çok iyi bir planlama ve zamanlama ile değerlendirilmesi gerekmektedir. Petrokimya Sanayinin Türkiye de 30 yõlõ aşan mevcudiyeti ve gelişiminin oluşturduğu altyapõ ve bilgi birikiminin, sektörün Dünyada rekabet gücü yüksek önemli bir bölgesel oyuncu niteliğine dönüşmesinde sağlayacağõ avantajdan maksimum düzeyde yararlanõlabilmesi ancak zamanõn çok iyi kullanõlmasõna bağlõdõr. Eğer zaman iyi değerlendirilemezse bu altyapõ ve bilgi birikiminden yararlanma şansõ giderek azalacak, bu da yapõlacak yeni yatõrõmlarõn maliyetini arttõracaktõr. 3

25 Diğer taraftan yüksek yurtiçi talebin gerektirdiği büyük kapasitelerle yeni yatõrõmlarõn yapõlmasõ sektörün rekabet gücünü artõrõrken sektörde rekabetçi bir yapõnõn oluşmasõnõ zorlaştõrabilecektir. Günümüzde Rafineri ve Petrokimya Sektörleri arasõndaki yakõn işbirliğinin her iki sektörde de kârlõlõğõ ve verimliliği önemli ölçüde artõrdõğõ bilinmektedir. Bu bağlamda, halen özellikle Aliağa Kompleksinin rafineri ile yan yana olmasõnõn getirdiği avantajlarõn, sõkõ bir işbirliğiyle her iki sektörün de Dünyadaki rekabet gücünü artõracak yönde değerlendirilme imkanlarõ gözden geçirilmelidir. Tüpraş rafinerilerinde yapõlmakta olan yeni yatõrõmlarõn devreye girmesi, petrokimya sektörüne verilebilecek nafta miktarõnõn azalmasõna, dolayõsõyla petrokimya sektörünün en önemli hammaddesi olan naftanõn büyük oranda ithal edilmesine yol açacaktõr. Bu da özellikle Aliağa Kompleksinin rafineri ile yanyana olmasõnõn getirdiği önemli avantajlardan birini ortadan kaldõracaktõr. Yine bu kapsamda rafinerilerde mevcut FCC ünitelerinin off gazlarõndaki propilenin ayrõlarak petrokimya sektöründe kullanõlmasõ hem halihazõrda ithal yoluyla kapatõlan propilen açõğõnõn yurtiçinden karşõlanmasõnõ sağlayacak hem de tüm dünyada önemli bir propilen kaynağõ olan bu akõmlarõn Türkiye de de daha iyi değerlendirilmesine ve daha yüksek katma değerli ürünlere dönüştürülmesine yol açacaktõr. Benzer şekilde benzin içerisindeki benzen ve aromatikler oranlarõna Avrupa da getirilen yeni sõnõrlamalarõn Türkiye ye de yapacağõ muhtemel etkiler sonucunda, gerek benzen gerekse aromatikler konusunda rafineri ve petrokimya sektörlerinin işbirliği ile her iki sektöre de katkõlar sağlayacak çözüm yollarõ bulunabilecektir. 4

26 I. BÖLÜM

27 TÜRKİYE DE PETROKİMYA Türkiye de petrokimya sektörüne yatõrõm yapõlmasõ 1960 lõ yõllarda I. Beş Yõllõk Plan dönemi başõnda benimsenmiş ve Etilen, Klor Alkali, Vinil Klorür Monomer, Polivinil Klorür, Alçak Yoğunluk Polietilen, Karbon Siyahõ, Stiren, Polistiren, Dodesil Benzen, Bütadien Ekstraksiyon, Poli bütadien Kauçuğu, Stiren Bütadien Kauçuğu ve Kaprolaktam fabrikalarõndan oluşan ilk Petrokimya Kompleksi İzmit-Yarõmca da İpraş Rafinerisi yanõnda yõllarõnda bir kamu şirketi olan Petkim Petrokimya Holding A.Ş. tarafõndan kurulmuştur. Hõzla artan yurtiçi talep karşõsõnda Yarõmca Kompleksi nde yer alan fabrikalarõn büyük bölümü % 100 oranõnda tevsi edilmiş, ancak artan talebi karşõlamakta yetersiz kalmõşlardõr. Bunun üzerine Etilen, Aromatikler, Klor Alkali, Vinil Klorür Monomer, Polivinil Klorür, Alçak Yoğunluk Polietilen, Yüksek Yoğunluk Polietilen, Polipropilen, Etilen Glikol, Saf Tereftalik Asit, Akrilonitril, Ftalik Anhidrit fabrikalarõndan oluşan II. Petrokimya Kompleksi nin kurulmasõ III. Beş Yõllõk Kalkõnma Planõ döneminde kararlaştõrõlmõş ve bu kompleks İzmir-Aliağa da İzmir Rafinerisi yanõnda yine Petkim Petrokimya Holding A.Ş. tarafõndan 1985 yõlõndan itibaren devreye alõnmõştõr. Türkiye de temel ve ara petrokimyasallar ile termoplastikler alanõnda kamu ağõrlõklõ bir yapõ, sentetik elyaf gibi son kademeye doğru ürünlerde ise özel sektör ağõrlõklõ bir yapõ bulunmaktadõr. Temel ve ara petrokimyasallarla termoplastikler alanõnda bir kamu şirketi olan Petkim in dõşõnda özel sektöre ait t/yõl dimetiltereftalat (DMT) kapasitesine sahip SASA ile t/yõl polistiren (PS) kapasitesine sahip Başer Kimya şirketleri faaliyet göstermektedir. Petkim in de özelleştirilmesine yönelik çalõşmalar devam etmektedir. Bugün itibariyle petrokimya sektöründe kamunun ağõrlõklõ olduğu alanlarda kompleksler şeklinde entegre bir yapõ göze çarpmaktadõr. Petkim Petrokimya Holding A.Ş. nin her iki petrokimya kompleksi de ana hammaddeleri olan naftanõn temin kolaylõğõ gözönüne alõnarak rafinerilerin yanõna kurulmuşlardõr. Ancak Yarõmca Petrokimya Kompleksi etilen ünitesinin 1993 yõlõnda ekonomik nedenlerle kapatõlmasõ sonucu Yarõmca Petrokimya Kompleksi nin hammadde yönünden rafineri bağlantõsõ ortadan kalkarken, İzmir Rafinerisinde yapõlmakta olan yeni yatõrõmlarõn 2001 yõlõnda tamamlanmasõyla bu yõldan itibaren Aliağa Petrokimya Kompleksi etilen fabrikasõ hammaddesi olan naftanõn rafineriden temin imkanõ ortadan kalkacak, dolayõsõyla Aliağa Petrokimya Kompleksi nin de ana hammadde yönünden rafineri bağlantõsõ kesilecektir. Çevre ülkelerle kõyaslandõğõnda, Türkiye Petrokimya Sanayinin, Türk Sanayinin genel gelişmişlik düzeyinin ve petrokimyada 30 yõlõ aşkõn faaliyetlerin getirdiği gelişmişliğe, ürün çeşitliliğine sahip olduğu ve yüksek bir büyüme potansiyeli bulunduğu görülmektedir. 5

28 VII. Plan Dönemindeki Gelişmeler VII. Plan döneminde başlõca petrokimyasal ürünlere yönelik yurtiçi tüketimler öngörülenlerin çok üzerinde gerçekleşmiştir (Tablo-1). Fiili tüketimler, öngörülen miktarlarõn toplam termoplastiklerde, yaklaşõk % 40 üzerinde gerçekleşirken sentetik elyaf hammaddelerinde % 30 üzerinde gerçekleşmiştir. Tek tek ürünlere bakõldõğõnda LAYPE dõşõndaki tüm termoplastiklerde gerçekleşen miktarlarõn öngörülenin üzerine çõktõğõ görülmektedir. Özellikle PP, PS ve ABS de fiili tüketimler öngörülenlerin % 100 üzerinde gerçekleşmiştir. Sentetik elyaf hammaddelerinde de PTA ve MEG tüketimi, talep tahminlerinin çok üzerinde gerçekleşmiştir. VII. Plan döneminde yapõlan yatõrõmlar (Tablo-2) fiili tüketimleri karşõlamaktan çok uzak kaldõğõ için bu dönemde petrokimyasal ürünler ithalatõ giderek artmõş (Tablo-3) ve 1999 yõl sonu itibarõyla miktar olarak tona, değer olarak ise 954 milyon dolara ulaşmõştõr. İthalat içinde en büyük paya miktar olarak ton ve değer olarak 652 milyon dolar ile termoplastikler grubu sahip olmuştur. Bunu miktar olarak ton ve değer olarak 211 milyon dolar ile sentetik elyaf hammaddeleri izlemiştir dönemine toplu olarak bakõldõğõnda başlõca petrokimyasal ürünler ithalatõnõn miktar olarak tona, değer olarak 4 milyar 135 milyon dolara ulaştõğõ görülmektedir. VII. Plan dönemi sonunda yurtiçi üretimin yurtiçi talebi karşõlama oranõ % 40 õn altõna düşmüştür. VII. Plan döneminde gerçekleşen AB ile Gümrük Birliğinin bazõ termoplastik ürünler ithalatõnõn bölgelere göre dağõlõmõna yaptõğõ etkiler Şekil-1 de verilmektedir. Bu şekilden de görülebileceği gibi AB ile Gümrük Birliği termoplastiklerde AB ülkelerinden Türkiye ye yapõlan ithalatõn toplam ithalat içinde yüzde payõnda bir artõşa neden olmamõştõr. VII. Plan döneminde petrokimyasal ürünler için ithalat sõzma oranõ, uzmanlaşma katsayõsõ, dõş rekabete açõklõk, ihracat/ithalat oranõ, ihracat piyasa payõ, açõklamalõ göreceli üstünlük gibi rekabet gücü göstergeleri incelendiğinde (Tablo-4, 5, 6, 7) bu dönemde taleplerdeki yüksek artõşõ karşõlayacak yatõrõmlar yapõlmadõğõndan artan ithalat ve azalan ihracata paralel olarak özellikle son ürünlerde ithalat sõzma oranõ yükselmiş, uzmanlaşma katsayõsõ düşmüş, dõş rekabete açõklõk artmõş ve ihracat ithalat oranõ azalmõştõr. 6

29 TABLO-1 : VII. BEŞ YILLIK PLAN DÖNEMİ İÇİN YAPILAN TALEP TAHMİNLERİ İLE BU DÖNEMDEKİ FİİLİ TÜKETİMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI (BİN TON) ÜRÜNLER Öngörülen Gerçekleşen Öngörülen Gerçekleşen Öngörülen Gerçekleşen Öngörülen Gerçekleşen Öngörülen Gerçekleşen AYPE LAYPE YYPE PVC PP PS ABS TERMOPLASTİK TOPLAMI ACN PTA MEG ELYAF HAMMAD. TOPLAMI PA

30 TABLO-2 : VII. PLAN DÖNEMİ YATIRIMLARI KAPASİTE PROJENİN PROJE ADI KAPASİTE ARTIŞI BİTİŞ PROJENİN (Bin t/y) (Bin t/y) TARİHİ YERİ PETKİM Etilen Fabrikasõ Kapasite Artõrõmõ Aliağa PETKİM PVC Fabrikasõ Kapasite Artõrõmõ Aliağa PETKİM VCM Fabrikasõ Kapasite Artõrõmõ Aliağa SASA DMT Kapasite Artõrõmõ Adana 8

31 TABLO-3 : VII. PLAN DÖNEMİ İTHALATLARI Miktar: Bin Ton Değer: Milyon $ ÜRÜNLER TOPLAM( ) DEĞER DEĞER DEĞER DEĞER DEĞER DEĞER MİKTAR 1 2 MİKTAR 1 2 MİKTAR 1 2 MİKTAR 1 2 MİKTAR 1 2 MİKTAR 1 2 AYPE LAYPE YYPE PVC PP PS ABS TERMOPLAS TOPLAMI ACN PTA MEG ELYAF HAMMAD. TOPLAMI * : Diğer ürünler kapsamõnda Etilen, Propilen, VCM, Stiren, PA, Benzen, Toluen, O-Ksilen, P-Ksilen, Bütadien 1,3, Kaprolaktam yer almaktadõr. DEĞER1: Cari Fiyatlarla DEĞER2: 1998 Yõlõ Fiyatlarõyla 9

32 ŞEKİL-1 : TÜRKİYE NİN BAZI TERMOPLASTİKLER İTHALATINDA AB NİN PAYI AYPE İTHAL YÜZDELERİ (Miktar Bazõnda) LAYPE İTHAL YÜZDELERİ (Miktar Bazõnda) AB BDT STA DİĞER AB BDT STA DİĞER YYPE İTHAL YÜZDELERİ (Miktar Bazõnda) PVC İTHAL YÜZDELERİ (Miktar Bazõnda) AB BDT STA DİĞER AB BDT STA DİĞER PP İTHAL YÜZDELERİ (Miktar Bazõnda) PS İTHAL YÜZDELERİ (Miktar Bazõnda) AB BDT STA DİĞER AB BDT STA DİĞER ABS İTHAL YÜZDELERİ (Miktar Bazõnda) AB BDT STA DİĞER 10

33 TABLO-4 : 1995 YILI REKABET GÜCÜ GÖSTERGELERİ ÜRÜNLER İTHALAT SIZMA UZMANLAŞMA DIŞ REKABETE İHRACAT/İTHALAT İHRACAT AÇIKLANMIŞ GÖRECELİ ORANI KATSAYISI AÇIKLIK ORANI PİYASA PAYI ÜSTÜNLÜK PVC+PCC 30,5 0,74 0,36 0,19 0,005 AYPE 17,4 0,87 0,23 0,32 0,004 YYPE 35,5 0,66 0,37 0,04 0,000 PP 69,0 0,32 0,69 0,01 0,000 PS 62,4 0,39 0,62 0,00 0,000 ABS 100,0 0,00-0,00 0,000 LAYPE 100,0 0,00-0,00 0,000 TERMOPLAST. TOPLAMI 42 0,61 0,45 0,08 0,002 ACN 62,7 0,48 0,68 0,10 0,013 PTA 35,1 0,66 0,35 0,00 0,000 MEG 51,8 0,75 0,70 0,54 0,019 SENT.ELYF. TOPLAMI 52,5 0,61 0,61 0,22 0,009 BENZEN 0,1 6,60 0, ,65 0,049 TOLUEN 97,0 0,03 0,97 0,00 0,000 O-X 0,0 0,99 0,04-0,002 P-X 34,9 0,74 0,43 0,28 0,004 PA 21,4 0,96 0,37 0,87 0,016 STİREN 86,3 0,19 0,86 0,00 0,000 BÜTADİEN 26,3 0,71 0,26 0,00 0,000 KAPROLAKTAM 100,0 0,00-0,00 0,000 ETİLEN 5,8 0,92 0,06 0,00 0,000 PROPİLEN 8,5 0,94 0,08 0,00 0,000 VCM 22,5 0,82 0,23 0,00 0,000 DİĞER ÜRÜN.TOPLAMI 0,85 0,30 0,32 0,004 GENEL TOPLAM 34,7 0,72 0,40 0,19 0,004 0,03 SON ÜRÜNL.TOPLAMI 60,0 0,64 0,67 11

34 TABLO-5 : 1996 YILI REKABET GÜCÜ GÖSTERGELERİ AÇIKLANMIŞ GÖRECELİ ÜRÜNLER İTHALAT SIZMA UZMANLAŞMA DIŞ REKABETE İHRACAT/İTHALAT İHRACAT ORANI KATSAYISI AÇIKLIK ORANI PİYASA PAYI ÜSTÜNLÜK PVC+PCC 34,10 0,69 0,37 0,08 0,003 AYPE 27,41 0,77 0,30 0,11 0,003 YYPE 47,72 0,54 0,49 0,02 0,000 PP 74,97 0,25 0,75 0,01 0,000 PS 69,14 0,31 0,69 0,00 0,000 ABS 100,00 0,00-0,00 0,000 LAYPE 100,00 0,00-0,00 0,000 TERMOPLAST. TOPLAMI 50 0,52 0,52 0,03 0,001 ACN 59,57 0,48 0,66 0,13 0,017 PTA 60,73 0,45 0,64 0,07 0,002 MEG 59,25 0,67 0,76 0,46 0,022 SENT.ELYF. TOPLAMI 59,8 0,53 0,69 0,21 0,011 BENZEN 0,02 29,49 0, ,065 TOLUEN 87,98 0,13 0,88 0,00 0,000 O-X 0,00 1,14 0,06-0,003 P-X 22,68 0,94 0,35 0,68 0,005 PA 42,84 0,67 0,51 0,21 0,009 STİREN 100,00 0,00-0,00 0,000 BÜTADİEN 40,85 0,61 0,41 0,00 0,000 KAPROLAKTAM 100,00 0,00-0,00 0,000 ETİLEN 10,33 0,91 0,10 0,00 0,000 PROPİLEN 7,43 0,91 0,07 0,00 0,000 VCM 22,05 0,76 0,22 0,00 0,000 DİĞER ÜRÜN.TOPLAMI 24,6 0,87 0,34 0,46 0,006 GENEL TOPLAM 40,3 0,68 0,47 0,18 0,004 0,02 SON ÜRÜNL.TOPLAMI 66,0 0,58 0,73 12

35 TABLO-6 : 1997 YILI REKABET GÜCÜ GÖSTERGELERİ ÜRÜNLER İTHALAT SIZMA UZMANLAŞMA DIŞ REKABETE İHRACAT/İTHALAT İHRACAT AÇIKLANMIŞ GÖRECELİ ORANI KATSAYISI AÇIKLIK ORANI PİYASA PAYI ÜSTÜNLÜK PVC+PCC 49,2 0,51 0,50 0,01 0,000 AYPE 32,7 0,67 0,34 0,03 0,001 YYPE 42,4 0,58 0,43 0,01 0,000 PP 80,5 0,21 0,81 0,002 0,000 PS 74,4 0,25 0,75 0,0026 0,000 ABS 100,0 0,00-0,0007 0,000 LAYPE 100,0 0,00-0,0023 0,000 TERMOPLAST. TOPLAMI 58 0,42 0,58 0,01 0,000 ACN 71,9 0,38 0,79 0,12 0,019 PTA 62,9 0,41 0,65 0,05 0,002 MEG 50,6 0,55 0,55 0,09 0,003 SENT.ELYF. TOPLAMI 62,9 0,44 0,68 0,09 0,005 BENZEN 0,4 30 0, ,050 TOLUEN 98,6 0,01 0,99 0,0006 0,000 O-X 0,0 1,20 0,17-0,012 P-X 23,2 0,88 0,32 0,44 0,003 PA 43,4 0,70 0,52 0,24 0,012 STİREN 100,0 0,00-0,00 0,000 BÜTADİEN 32,2 0,72 0,32 0,00 0,000 KAPROLAKTAM 100,0 0,00-0,00 0,000 ETİLEN 10,4 0,92 0,10 0,00 0,000 PROPİLEN 4,9 0,99 0,05 0,00 0,000 VCM 22,8 0,75 0,23 0,00 0,000 DİĞER ÜRÜN.TOPLAMI 26,3 0,87 0,36 0,42 0,006 GENEL TOPLAM 46,4 0,60 0,51 0,12 0,003 0,02 SON ÜRÜNL.TOPLAMI 70,7 0,48 0,76 13

36 TABLO-7 : 1998 YILI REKABET GÜCÜ GÖSTERGELERİ ÜRÜNLER İTHALAT SIZMA UZMANLAŞMA DIŞ REKABETE İHRACAT/İTHALAT İHRACAT AÇIKLANMIŞ GÖRECELİ ORANI KATSAYISI AÇIKLIK ORANI PİYASA PAYI ÜSTÜNLÜK PVC+PCC 53,2 0,50 0,55 0,04 0,003 AYPE 39,3 0,64 0,40 0,01 0,000 YYPE 52,8 0,51 0,53 0,01 0,000 PP 82,2 0,18 0,82 0,002 0,000 PS 79,4 0,22 0,79 0,001 0,000 ABS 100,0 0,00-0,002 0,000 LAYPE 100,0 0,00-0,0001 0,000 TERMOPLAST. 62 0,40 0,63 0,01 0,000 TOPLAMI ACN 64,9 0,45 0,75 0,19 0,028 PTA 57,4 0,41 0,57 0,000 0,000 MEG 59,6 0,55 0,72 0,29 0,014 SENT.ELYF. TOPLAMI 60,8 0,47 0,69 0,16 0,008 BENZEN 6,4 61,98 0, ,055 TOLUEN 99,4 0,00 0,99 0,00 0,000 O-X 0,0 1 0,00-0,000 P-X 37,0 0,73 0,47 0,32 0,003 PA 30,4 0,76 0,38 0,27 0,008 STİREN 100,0 0,00-0,00 0,000 BÜTADİEN 15,9 0,83 0,16 0,00 0,000 KAPROLAKTAM 100,0 0,00-0,00 0,000 ETİLEN 5,7 0,94 0,06 0,00 0,000 PROPİLEN 0,0 1,02 0,00-0,000 VCM 30,7 0,67 0,31 0,00 0,000 DİĞER ÜRÜN.TOPLAMI 24,8 0,87 0,35 0,47 0,006 GENEL TOPLAM 47,8 0,59 0,53 0,13 0,004 0,012 SON ÜRÜNL.TOPLAMI 72,6 0,47 0,78 14

37 TABLO-4, 5, 6, 7 DE VERİLEN REKABET GÜCÜ GÖSTERGELERİ İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR Açõklanmõş Göreceli Üstünlük (Revealed Comparative Advantage): Bir sektörün ihracatõnõn bir ülkenin toplam ihracatõ içindeki payõnõn, o sektörün toplam dünya ihracatõnõn toplam dünya üretimi oranõna bölünmesi ile hesaplanõr. Elde edilen sayõ (oran) 100 değerinden ne kadar fazla ise bir ülke o sektörün ihracatõnda o kadar uzmanlaşmõş demektir. İthalat Sõzma Oranõ (Import Penetration Rate): Bir sektörde ithalat miktarõnõn, o sektöre yönelik toplam iç talep miktarõna (yurtiçi üretim+ithalat-ihracat) bölünür ve 100 sayõsõ ile çapõlõr. Oranõn 0 a yakõn olmasõ ithalatõn iç talep içerisinde ihmal edilebilir olduğunu, 100 e yakõn olmasõ iç talebin tamamõna yakõnõnõn ithalat ile karşõlandõğõnõ gösterir. Bu ölçü, sektörün ithalat yoğunluğunu ve dõşa dönüklük derecesini göstermektedir. Uzmanlaşma Katsayõsõ: Bir sektördeki üretimin, o sektördeki yurtiçi tüketime bölünmesi suretiyle hesaplanõr. Bu göstergenin yorumlanmasõ ithalat sõzma oranõna benzemektedir. Oranõn büyüklüğü sektörün uzmanlaşma düzeyinin yüksek olduğunu gösterir. Dõş Rekabete Açõklõk: Bu gösterge sektörün ithalat ve ihracat düzeylerini dikkate alõr. Aşağõdaki formüle göre hesaplanõr. (sektör ihracatõ/sektör üretimi)+((1-(sektör ihracatõ/sektör üretimi))*(sektör ithalatõ/sektörde yurtiçi tüketim) Oranõn yüksek olmasõ sektörün dõşa açõk olduğunu gösterir. İhracat Piyasa Payõ: Bir sektördeki ihracat miktarõnõn o sektördeki dünya ihracat miktarõna bölünmesiyle hesaplanõr. Zaman içinde, sektörün dünya piyasasõndaki payõnõn gelişimi incelenir. İhracat/İthalat Oranõ: Bir sektörün ihracat miktarõnõn, o sektörün ithalat miktarõna bölünmesi ile hesaplanõr. Oranõn büyüklüğü söz konusu sektörün uzmanlaşma derecesini gösterir. 15

38 VII. Plan döneminde Türkiye de kişi başõna termoplastik tüketimi yõllar itibarõyla Tablo-8 de verilmektedir. Tablodan da görülebileceği gibi 1995 yõlõnda 15,7 kg. olan kişi başõna termoplastik tüketimi 1999 yõlõnda 24,3 kg a ulaşmõş yani % 55 artmõştõr yõlõnda ekonomide görülen % 6,4 lük küçülmeye rağmen kişi başõna termoplastik tüketiminin 1999 yõlõnda da artmõş olmasõ dikkat çekicidir döneminde Türkiye de kişi başõna termoplastik tüketiminin yõllõk ortalama artõş hõzõ % 11,5 olarak gerçekleşmiştir yõlõ itibarõyla Türkiye de kişi başõna düşen termoplastik tüketiminin diğer ülkelerle karşõlaştõrõlmasõ Tablo-9 da verilmektedir. Tablodan da görülebileceği gibi Türkiye de kişi başõna düşen yõllõk plastik tüketimi gelişmiş ülkelerdeki kg lõk düzeyin çok gerisinde kalmaktadõr. TABLO-8 : VII. PLAN DÖNEMİ TÜRKİYE TERMOPLASTİK TÜKETİMİ YILLAR Kişi Başõna Tüketim (Kg/Kişi) , , , , ,3 TABLO-9 : KİŞİ BAŞINA PLASTİK TÜKETİMİ ÜLKE ADI AYPE YYPE PVC PP PS DİĞER TOPLAM ABD KANADA BATI AVRUPA MALEZYA MACARİSTAN BULGARİSTAN TÜRKİYE POLONYA BREZİLYA ÇİN ROMANYA HİNDİSTAN Son beş yõllõk dönem itibarõyla ( ) yõllõk ortalama talep artõşõ termoplastiklerde % 15, sentetik elyaf hammaddelerinde ise % 13 olarak gerçekleşmiştir. Aynõ dönemde Gayri Safi Milli Hasõlanõn (GSMH) yõllõk ortalama artõş hõzõnõn % 4 olduğu göz önüne alõnõrsa, yukarõdaki ürünlere yönelik talep artõş hõzõnõn GSMH deki artõş hõzõnõn 3-4 katõ olduğu görülmektedir. 16

39 VIII. Plan Dönemi İçin Öngörülenler Petrokimyasal ürünlere yönelik olarak dönemi yõllõk ortalama talep artõş hõzõnõn 1999 yõlõ fiili tüketimlerine uygulanmasõ sonucu elde edilen talep projeksiyonu Tablo-10 da, bu talep projeksiyonlarõna bağlõ olarak VIII. Plan döneminde kişi başõna düşen termoplastik tüketim projeksiyonu Tablo-11 de, VIII. Plan dönemi için 1999 yõlõ itibarõyla öngörülen yatõrõmlar Tablo-12 de ve bunlarõn sonucu 2005 yõlõ için öngörülen arz talep açõğõ Tablo-13 de verilmektedir. VIII. Plan döneminde petrokimya sektöründe 1999 yõlõ itibarõyla öngörülen yatõrõmlarõn dõşõnda bir yatõrõm yapõlmamasõ durumunda oluşacak petrokimyasal ürünler ithalat ihtiyacõ Tablo-14 de miktar ve değer olarak verilmektedir. Bu durumda 2005 yõlõnda sadece termoplastikler ithalatõ miktar olarak yaklaşõk 3 milyon tonu değer olarak ise 1998 yõlõ fiyatlarõyla ise yaklaşõk 2 milyar dolarõ bulacaktõr. Sentetik elyaf hammaddelerinde 563 milyon dolar değerinde 1 milyon tonun üzerinde ithalat olabilecektir. Toplam petrokimyasal ürünler için ise yine 2005 yõlõnda 2,8 milyar dolar değerinde yaklaşõk 4,6 milyon ton ithalat beklenmektedir dönemine toplu olarak bakõldõğõnda petrokimyasal ürünler ithalatõnõn miktar olarak toplam 19 milyon tona değer olarak ise toplam 11 milyar dolara ulaşacağõ tahmin edilmektedir yõlõ arz-talep açõğõ (Tablo-13) ve Dünyadaki optimum kapasiteler göz önüne alõndõğõnda Türkiye de kurulabilecek bir petrokimya kompleksi blok şemasõ Şekil-2 de verilmektedir. ŞEKİL-2 : TÜRKİYE DE PETROKİMYASAL ÜRÜNLERE YÖNELİK TALEP TAHMİNLERİ IŞIĞINDA PETROKİMYA SEKTÖRÜNDE VIII. BEŞ YILLIK PLAN DÖNEMİNDE YAPILABİLECEK YATIRIMLARA İLİŞKİN BİR KOMPLEKS BLOK ŞEMASI* KLOR T/Y VCM T/Y PVC T/Y ETİLEN T/Y AYPE T/Y LAYPE T/Y YYPE T/Y PP T/Y * : Bu şemada etilen fabrikasõ hammaddesi olarak nafta öngörülerek propilen miktarõ hesaplanmõştõr. Farklõ hammaddeler ve prosesler kullanõlarak propilen miktarõ dolayõsõyla polipropilen kapasitesi artõrõlabilir. 17

40 Görüldüğü gibi Türkiye de termoplastiklere yönelik talep artõşlarõ Dünya ölçeğinde kapasitelere sahip fabrikalar kurulmasõnõ sağlayacak büyüklüktedir. Bu yapõda bir kompleksin yatõrõm tutarõnõn kuruluş yerine bağlõ olarak 3-4 milyar dolar civarõnda olmasõ beklenmektedir. Eğer petrokimya sanayi Türkiye de bulunmasõ gereken sanayi dallarõndan biri olarak görülüyorsa bu büyüklükteki bir yatõrõmõn Türkiye de yapõlabilmesi koşullarõnõn oluşturulmasõ gereklidir. Böyle bir komplekste en önemli sorun 1 milyon ton etilen üretimini sağlayacak hammaddenin temin durumudur. Eğer nafta hammadde olarak kullanõlõr ise yõlda yaklaşõk 3 milyon ton naftanõn temini gerekecektir. Bu durumda Türkiye de mevcut ve/veya yapõlmasõ düşünülen rafinerilerden bu miktardaki naftanõn veya nafta+lpg+gasoil gibi hammaddelerin teminine yönelik planlamanõn yapõlmasõ gerekecektir. Çünkü Türkiye Petrokimya Sanayinin rekabet gücünü en üst düzeye çõkarabilmesi için hem kendi içinde hem de ana hammaddelerine yönelik olarak mümkün olduğu kadar entegre bir yapõya sahip olmasõ gereklidir. Ana hammadde olarak söz konusu olabilecek bir diğer seçenek ise doğal gaz sõvõlarõdõr (etan, propan, bütan gibi). Bu durumda Orta Asya dan Türkiye ye doğal gaz taşõnmasõ projeleri kapsamõnda doğal gaz sõvõlarõnõn da Türkiye ye taşõnabilmesi imkanlarõnõn araştõrõlmasõ uygun olacaktõr. 18