Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume: 3 Issue: 12 Summer 2010

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume: 3 Issue: 12 Summer 2010 TÜRKÇE ÖRETMNDE YAZMA ETM WRITING EDUCATION IN TURKISH TEACHING Ali GÖÇER Özet Örencilerin duygu, düünce, izlenim, tasarı ve yaadıklarını doru ve etkili bir biçimde anlatabilme yeteneini kazanmaları, Türkçe dersinde verilen beceri gelitirme eitimine balıdır. Bu balamda Türkçe öretmenlerinin, örencilere neyi, nasıl yazacakları konusunda bilgi vermeleri ve verilen bilgilerin uygulama çalımalarıyla beceriye dönümesini salamaları gerekmektedir. Örencilerin konu seçiminden kontrol ve düzeltmeye kadar yazma sürecini içselletirmi olmaları, üretken, yaratıcı ve etkili bir yazma becerisi kazanabilmeleri için gerekir. Bu çalımada, örencilere temel kompozisyon kuralları verilerek yaratıcı yazma yöntem ve tekniklerini kazandırma çalımaları üzerinde durulmutur. Anahtar Kelimeler: Türkçe Öretimi, Yazma Eitimi, Yazma Etkinlikleri. Abstract Students acquisition of the ability to efficiently tell their feelings, thoughts, impressions, projects, and experiences is dependent on the skill development education given in Turkish lessons. In this respect, teachers of Turkish language must give information to the students on how to write things, and they must ensure the transformation of given information into skills via practice studies. Students internalization of writing process from subject selection to proofreading is necessary for them to acquire a productive, creative and efficient written narrative skill. In this study, basic composition rules have been given to students and studies to earn creative writing methods and techniques have been discussed. Key Words: Turkish Teaching, Writing Education, Writing Activities. 1. Giri nsana özgü bir olgu olan dil, en küçük biçimiyle seslerden, seslerin belli bir düzen içerisinde bir araya gelmesiyle oluan morfemlerden, kelimelerden ve kelimelerin belli kurallar içinde bir araya gelmesiyle oluan cümlelerden meydana gelir (Demir ve Yılmaz, 2003: 15). Birbiriyle anlam ilgisi olan cümleler paragrafı olutururlar. Paragraf bir düünce birimidir. Paragrafta cümleler aynı düünce çerçevesinde örgütlenir. Cümleler arasında zincirleme bir balantı söz konusudur. Paragrafta giri, gelime ve sonuç cümlesi bulunduu gibi yazı içindeki yerleri, görevleri ve içerikleri bakımından her bir paragraf tanıtma (giri), gelime ve sonuç paragrafı olabilir (Bilgin, 2006: ). Hakkında yazı yazılacak konular bir paragrafa sıdırılamayacak kadar geni oldukları için, birden fazla paragraftan oluan kompozisyon/yazı yazmak gerekir (Ardanancı, 1999: 182). lenilen konunun bütün hâlinde ifadesi için her paragrafta üzerinde durulan fikirlerin birbirlerine balanması gerekir. Bunun için bir paragrafın son cümlesi müteakip paragrafta üzerinde durulacak fikre hazırlayıcı mahiyette olmalıdır (Tansel, 1985: 33). Kompozisyon ya da yazı, birbiriyle ilgili paragrafların bir balık altında oluturduu bütündür. Herhangi bir konuda duygu, hayal ya da özgün fikirleri belli bir düzen ve bütünlük içinde yazıya geçirme iine de yazma denir. Yrd. Doç. Dr., Erciyes Üniversitesi Eitim Fakültesi Türkçe Eitimi Bölümü. aligocer@windowslive.com

2 179 Yazma, bilginin elde edilmesi ve bilginin ifade edilmesi ile ilgili süreçlerden oluan bir beceridir (Carter vd., 2002: 246). Yazma, üst düzeyde düünme aracı, düünme üzerinde düünme (Güne, 2007: 161), düünceleri ifade edebilmek için gerekli sembol ve iaretleri kurallara uygun kullanma ve okunaklı olarak düünce üretebilmedir (Akyol, 2000: 146). Yazmak, bilinçle bilinçaltının birleip bütünlemesine yardımcı olan bir tür ruhsal-sinirsel kas etkinliidir. Yazmak, düünceyi damıtır, berraklatırır ve netletirir (Covey, 2006: 153). Yazı yazmak zor, belli bir birikim ve bilgi isteyen bir uratır (Yalçın, 1998: 149). Bu zor uraı bireylerin isteyerek ve severek yapabilecekleri alıkanlıa dönütürmenin yolu, ilköretimde verilen yazma becerisine yönelik eitime balıdır. Yazma eitimi, bir terim hâline gelmi kompozisyon kelimesi ile genellemitir. Bunun etkisiyle de (ilköretimdeki) bütün yazma etkinlikleri bu balık altında sürdürülmektedir (Ayyıldız ve Bozkurt, 2006: 50). Bu çalımada yazma, sesin karılıı olan sembollerin yazımı deil, duygu, düünce, hayal ve izlenimlerin yazılı olarak anlatımına edeer olarak kullanılmaktadır. Daha açık bir ifade ile yazma ve yazı, yazılı anlatım ve kompozisyon kavramları karılıında kullanılmıtır. Yazma (yazılı anlatım / kompozisyon), düünce gücüne sahip olanların görü, fikir ve duygularıyla gözlem, deney ve tecrübelerini, seçilen konuyla ilgisi ölçüsünde planlayıp dilin kurallarına uygun biçimde anlatması olarak tanımlanabilir. Bu tanımdan hareketle yazılı anlatımın olumasında u unsurlar ortaya çıkar: düünme gücü, görü-fikir üretme gücü, duygu zenginlii, gözlem - deney - tecrübeler, dili kurallarına uygun olarak kullanma ve planlama (Aca, 1999: ). Kavcar ve dierleri (2002: 12), kompozisyonda üç temel ögenin var olmasından söz etmektedirler. Bunlar; duygu, düünce, görü ve hayal; belirli bir düzen ve açık, canlı ve çarpıcı bir anlatımdır. Deniz (2003: 242) de baarılı bir yazılı anlatımın gerçekleebilmesi için u hususların bir arada olması gerektiini belirtmektedir: salam ve zengin bir kelime hazinesine sahip olmak, bol ve dikkatli okumak, iyi bir gözlemci olmak, baarıya niyetli, azimli ve bir amaca sahip olmak, dilin özelliklerini ve inceliklerini bilmek, geni düünmek ve bol hayal kurmak, duygu ve düünceleri mantıklı ve ahenkli bir düzen içine sokabilmek, orijinal (özgün) olmak, yazma iini zevkle yapabilmek. Okullarda kompozisyon ve yazılı anlatım kavramlarıyla belirtilen yazı ve yazma çalıması, bir konu ile ilgili duyguları, düünceleri, tasarıları, görülenleri, yaananları, hayal ve umutları birtakım kurallar çerçevesinde derli toplu anlatabilme tekniidir. Ancak, geleneksel anlayıın bir sonucu olarak kompozisyon atasözü ya da özdeyiin açıklanması olarak düünülmekte ve uygulanmaktadır. Bu anlayıın dıına çıkarak farklı tür ve içerikte yazma çalımalarının yaptırılması gerekmektedir. Yangın (2002, s. 118), bu konuda unları söylemektedir: Yazı türü olarak ilköretim okullarında ve özellikle ilköretimin ikinci kademesinde, geleneksel olarak örencilerden istenen bir kompozisyon yazmalarıdır. Deiik türden kompozisyon yazdırılabilir. Bu anlamda örencilere yazacakları tür hakkında bilgi vermek gerekir. Örencilerden yalnızca kompozisyon yazmalarını istemek, bir süre sonra sıkılmalarına yol açabilir. Bunun için örencilere çeitli yazma fırsatları yaratmak gerekir. Bu ekilde örenciler kendi düünce dünyalarını kurabilecek ve özgün fikirler üretebileceklerdir. Nitekim Kaplan (1972: 9), kompozisyonun çalımalarının gayesini, örencilere kendi duygu ve düünce dünyalarına bir çekidüzen verme olarak belirtmektedir. Örencilerin yazma becerilerini gelitirmek, onlara öretici yazılar yazdırmanın yanında dı dünyayı algılamaları ve anlatımlarında kendi görü, düünce ve hayal güçlerini kullanmalarına da imkân tanımak gerekir. Dı dünyadan be duyu yoluyla alınan izlenimler zihinde canlanır ve kâıda dökülür. Duyular aracılııyla dı dünyayı algılamak, ayrıntıların farkında olmak ve bu ayrıntıları zihinde canlandırmak örencilerin yazılı anlatımda özgünlüe ulamalarını salar. Yazılı anlatımda özgünlüe ulamada kiinin kendi görü, düünce ve hayal gücünü de iin içine katmasının önemi büyüktür (Aılıolu, 1993: 146). 2. Durum Örenme ve öretme süreci örencilerin duygu, düünce ve izlenimlerini belli bir amaca yönelik olarak yazıyla ifade edebilme eklindeki üst düzey bir hedef dorultusunda biçimlendirilmekte ve sürdürülmektedir. Bu çalımalarla örencilere yazma becerisini kazandırma hedeflenmekte ve süreç sonunda hedefe ulaıldıını gösteren gözlenebilir örenci davranıları örencilerden beklenmektedir. Yazmanın günlük yaamdaki önemini göstermesi bakımından hedefe ulaıldıına kanıt olabilecek gözlenebilir davranılar aaıdaki gibi sıralanmaktadır (Tekin, 1980: 85): Belli bir konudaki görülerini yazılı hâle getirme. Örenmek istedii hususları, gerektiinde, ilgililere yazılı olarak sorma.

3 180 Belirli günlerde ve belirli olaylarda (bayram, düün, hastalık, ölüm, doum vb.) tanıdıklarına mektup, kart vb. yazma. Resmî kurululardan olan isteklerini, yazılı bir dilekçe hâlinde belirtme. Belli konulardaki yazılı istekleri yazılı olarak cevaplama. Okul veya sınıftaki duvar gazetelerine belli konulardaki görülerini belirten yazılar yazma. Dinledii bir konumanın önemli kısımlarını yazılı olarak not etme. lgi alanına giren yazıları (fıkra, makale, iir vb.) derleme. Belli konularda topladıı materyali, kendisinin aldıı çeitli notları, kendilerinden sürekli yararlanılabilecek hâle getirme Sınıf içinde etkin bir konuma sahip Türkçe öretmenleri, yazma teknikleri konusunda yeterince bilinçli ve duyarlı davranmamakta, çou kere yazmada kendinden bekleneni yerine getirememektedirler. Yazma çalımalarının birkaç atasözünün, deyimin, özdeyiin açıklandıı, klasik yazma yöntemlerinin uygulandıı sıradan bir yapıya dönümü bulunmaktadır (Küçük (2006: 182). Türkçe dersinde yıllarca dinleme, konuma, okuma, yazma becerileriyle, dil bilgisine yönelik bilgi, beceri ve alıkanlık edindirme çalımaları ayrı ayrı ilenmekte; dil bilgisi konu, kavram ve kuralları, örencilere bilgi aktarma mantııyla öretilmeye çalıılmaktadır. Dil bilgisi konularının dinleme, konuma, okuma, yazma becerilerinden ayrı müstakil bir ders saatinde ilenmesi; dinleme becerisine yönelik amaçlı ve planlı bir etkinlik gerçekletirilmemesi vb. uygulamalar örencilerin salam bir dil mantıı oluturamamalarının ve dil becerilerini gelitirememelerinin nedenleri arasında sayılabilir. Yapılandırmacı yaklaımı esas alan yeni Türkçe dersi öretim programlarında öretmenlere farklı bir uygulama biçimi önerilmi, dil bilgisi konu, kavram ve kurallarının dinleme, konuma, okuma, yazma becerilerini gelitirme etkinlikleri içerisinde kavratma anlayıının yerlemesi amaçlanmıtır. Yeni programlarda, Türkçe dersi bir beceri dersi olduu için, örencilere anlama ve anlatma becerilerinin kazandırılması; dil bilgisi örenme alanına giren konuların kavratılması amaçlanmaktadır. Öretmenlerden, anlama ve anlatma becerilerinin gelitirilmesine yönelik etkinliklerini gerçekletirirken bütünsel bir yaklaımla hareket etmeleri istenmektedir. Bu balamda öretmenlerden okuma, dinleme, konuma, yazma becerilerini gelitirme, dil bilgisi örenme alanına ait konuları kavratma etkinliklerini iç içe ve birbirini tamamlayacak biçimde düzenlenmeleri ve uygulanmaları beklenmektedir. Kompozisyon Eitiminde Karılaılan Sorunlar balıklı bir aratırmada yazma eitimi ile ilgili aaıda sıralanan sorunlar belirlenmitir: Örenciler, kompozisyon terimi konusunda yanlı bilgilendirilmilerdir. Örencilerde yaratıcı düünme becerisi gelimemitir. Örenciler ele alınan konu hakkında derine inememektedirler. Örenciler fikirlerini destekleyecek örneklere yer verememektedirler. Konulara tek yönlü bakılmakta, farklı bakılar yakalanamamaktadır. Balıklar ile içerik arasında uyumsuzluklar söz konusudur. Temel cümle yapılarında hatalar bulunmakta, özgün nitelii olmayan genellemi cümleler kullanılmaktadır. Söz varlıı çok sınırlıdır. Kullanılan sözcükler gündelik yaantılarının ötesine geçememekte; sözcükler, konuma dilindeki yerel söyleyilere göre yazılmakta; argo ifadeler kullanılmaktadır. Yazım yanlıları vardır. Çok sayıda noktalama yanlıı görülmektedir. Özne-yüklem uyumazlıkları, kip uyumazlıkları, sözcüün yanlı ya da gereksiz kullanımına dayanan anlatım bozuklukları yaygındır (Ayyıldız ve Bozkurt, 2006: 49). Görüldüü gibi yazma eitiminde birçok sorunla karılaılmaktadır. Sorunların çokluu, ilköretimdeki Türkçe derslerinde verilen yazma eitiminin nitelii üzerinde düünmemiz gerektiini göstermektedir.

4 Yazma Eitiminde Amaçlar ve lkeler 3.1. Amaçlar: Örencilere yazma becerilerinin kazandırılması ve onlarda yazma ilgi ve isteinin uyandırılmasında temel sorumluluk Türkçe öretmenine dümektedir. Bu sorumluluk, örencilere düzenli düünme ve yazma alıkanlıı kazandırma gibi temel bir amaçla bütünleir (Sever, 2004: 25). Yazma becerisinin kazandırılması amacıyla yapılacak çalımalardan verim elde edebilmeleri için öretmenlerin yazma eitiminin genel amaçları konusunda bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. Yazı eitiminin amaçlarını u ekilde sıralamak mümkündür (Göü, 1978: , 372; Keçik ve Uzun, 2001: 73-79; Akta ve Gündüz, 2004: 62; Cokun, 2007: 51-54; Maltepe, 2006: 62-63): Yazma sürecini içselletirmek; yazma istek ve zevkini kazanmak. Yazmada bilgi vermek yanında okuyanların zevk almasını da salamak. Doru yazma sorumluluu kazandırmak. Metin oluturmaktan çok metin oluturma için örencilere gerekli becerileri kazandırmak. Sözcüklerin doru yazılıını, doru yazım yoluyla doru söyleniini öretmek. Yazım kurallarını öretmek. Örencilerin yazı türlerini tanıma, kendilerini yazılı olarak ifade etme ve yaratıcı yazılar yazmalarını salamak. Yazarken olaylara, düüncelere, gerekli ve mantıklı bir düzen verebilmek. Yazıyı giri, gelime ve sonuç ana düzenleyiine göre gelitirmek; ona uygun balık koyabilmek. Duyuru, dilekçe, mektup vb.ni, biçim ve anlatım özelliklerine uygun yazabilmek. Yaratıcılık isteyen öykü, roman, oyun vb. türler için konu bulmaya, bunları iyi bir düzenleme ve etkili bir anlatımla yazmaya alımak. Yazılı olarak üretilen metinlerde sıkça kullanılan anlatım çerçevelerini (metnin türüne göre öznel / nesnel bakı açısı ve buna göre metindeki dilsel düzenlemeleri) tanımak ve uygulayabilmek. Yazılı olarak üretilen metinlerde paragraf yapısı ile anlatım çerçevelerinin nasıl ilikilendiini örenebilmek. Bir yapıtı, bir düünce ya da görüü açıklayan, tartıan eletirel yazılar yazmaya alımak. Kendisinin ya da bakasının yazısını okuyup yazım, anlatım ve anlam yönlerinden düzeltme alıkanlıı kazanmak. Bütün alanlarda kullanabilir olmak ve bütüncül örenmeyi salamak. Yazma eitimini okullardaki çalımalarla sınırlı bırakmamak, örencilerin okul dıında da yazma alıkanlıı kazanmasını salanmak lkeler: Yazma öretiminde öretmenlerin dikkat etmesi gerekin ilkeler u ekilde sıralanmaktadır (Demirel, 1999: 59-60; Özbay, 2006: ; Göü, 1978: ; Okurer, 1997: 52-53; Yılmaz, 2006: ): Yazma becerisi yazı yazmakla örenilir. Yazma eitimi yönteminin temel ilkesi yazdırmaktır. Yazmak, yazarak örenildiinden örencilere bol bol uygulama yaptırılmalıdır. Örencilerin kendi düzeylerine uygun duygu, yaantı ve bilgilerini anlatma olanaı verecek konular seçilmeli, bireysel farklılıklar göz önünde bulundurulmalıdır. Yazma çalımalarında örenci daima merkeze alınmalıdır. Yazma çalımaları yaamla ilikilendirilmeli; günlük tutma, anı yazma, rapor oluturma vb. etkinliklerle örencilere yazmanın zevkli yanları gösterilmelidir. Dil bilgisi kuralları, yazma etkinlikleri içinde -yüzmeyi, bisiklete binmeyi örenen çocuklara verilen bilgiler gibi- teorik ve uygulamanın bir arada uygulandıı bütünleik bir yapıda verilmeli.

5 182 Yazma çalımalarıyla konuma etkinlikleri arasında ilgi kurulmalıdır. Öretmenler de örencileriyle yazmalıdırlar. Yazılan yazılar sınıf ortamında yapıcı bir yaklaımla eletirilmelidir. yi yazabilmesi için örencide kendine karı güven uyandırılmalıdır. Örenci yazısını kendisinin de kabul etmi ve benimsemi olacaı bir amaç için yazmalıdır. Örenci yazmadan önce yazının konusuna karı muhakkak ilgi duymalıdır. Örenci yazısına karı bir sorumluluk duygusuna erimelidir. Öretmen örencilerini tanıyıp ona göre yöntemler belirlemeli ve yazma çalımalarını program dâhilinde yapmalıdır. Örencilerin düünceleri önemsenmeli, etkinliklerle üretilen ürünlerden ariv oluturulmalıdır. Öretmenlerin, yazma çalımalarını sadece not vermek için deil, örencilerin yazma çalımalarındaki eksiklikleri tespit ederek onların yanlılarını düzeltmelerine yardımcı olma amacıyla hareket etmeleri gerekir. Sonuç olarak, sınıfta yazmaya istek havası oluturulmalı; bu hava, yazanları isteklendirerek, çekingenleri yüreklendirerek, yazdıklarını birbirlerine okutarak, yazma yarımaları düzenleyerek, sınıf ve okul gazetesine yazılar yazdırılarak, gazete ya da dergi çıkartarak yaratılabilir. 4. Yazmaya Hazırlık Çalımaları ve Önemi Örencilerin yazma becerisinde yetkin ve baarılı olabilmesi için birtakım niteliklere sahip olması gerekir. Örnein, örencilerin bilgi birikimi ve kültürel zenginliinin olması; yaam deneyiminin bulunması; Türkçeyi etkin ve doru bir biçimde kullanabiliyor olması; yazma konusunda teknik bilgiye sahip olması; olaylara farklı bakı açılarından bakarak sebep-sonuç ilikisi kurması, analiz, sentez ve deerlendirmeler yapabilmesi; farklı olay ve düünceleri birtakım ölçütler dorultusunda ayıklayabilmesi, sınıflayabilmesi gerekir. Yazma çalımasına geçilmeden önce örencilerin yapılacak yazı çalımalarıyla ilgili ön bilgisinin olması ortaya çıkacak ürünün niteliini dorudan etkileyecektir. Bunun için örencilerin, önce teknik bilgi ile pedagojik alt yapıları oluturulmalı, uygulamalarla yazma çalımalarına hazır hâle gelmeleri salanmalıdır. Yazı yazarken yapılacak ön hazırlık çerçevesinde bazı temel konu ve amaçları göz önünde bulundurmakta yarar vardır. Yazmada belirlenen konu ile ilgili iletilmek istenen mesajı doru verme amacı kadar, mesajın nasıl verileceine yönelik iletiimsel amaca da önem vermek gerekir. Burada önemli olan nokta, söylem alanını iyi belirlemek, hedef kitle ve özelliklerini göz ardı etmemektir. Deyi ya da söylem tarzı iletiimsel amaca uygun, anlatılanlar hedef kitlenin ilgi ve ihtiyacına yönelikse yazmanın verimliliinden söz edilebilir. Öretmen, bu tür bilgilerle örencilerini donanımlı hâle getirir ve uygulamalarla birikimlerini beceriye dönütürme ortamı oluturursa örencilerin yazmaya hazır olduklarından söz edilebilir. Yazma becerisi yazı yazmakla örenilir. Yazma eitiminin temel ilkesi yazdırmaktır. Dört temel dil becerisi zincirinin son halkası olan yazma becerisini bir düünce süreci olarak algılamak ve bilmek gerekir (Demirel ve ahinel, 2006: 111). Baarılı kompozisyon için, bütün kurallardan önce, kompozisyonun ne olduunu bilmek gerekir. Kompozisyon, bir konunun çeitli bölümlerini bir araya toplamadır. Bu toplama, bir birlik altında olmalıdır. Fikirler, olaylar, duygular, verilen örnekler yerli yerinde bulunursa kompozisyon baarılı olur. yi bir kompozisyon için birçok kuralı bilmek ve bunları uygulamak arttır. Bir kompozisyon yazarken konu ile ilgili maddelerin toplanmasına bulu, buluların sıraya konmasına düzenleyi, yazı biçimi verilmesine anlatı denir. Bunları uygulama, kelime hazinesi, cümle, paragraf yapısı, yazım, noktalama ile fikirlerin düzenlenmesine sıkı sıkıya balıdır (Karaaliolu, 1992: 68). Yazma eitiminde iki önemli basamaktan söz etmek mümkündür: birincisi, örenciyi yeterli bilgi, birikim ve deneyim konusunda olgunlatıracak hazırlık dönemi; ikincisi ise, belli bir yeterlie

6 183 ulamı örencilerin etkili ve yaratıcı yazma çalımaları dönemi. Bu iki ana dönem, bu dönemlerde yapılması gereken çalımalar aaıda açıklanmaya çalıılmıtır. 5. Yöntem Yazma becerisinde yöntem bilgisine sahip olmanın önemi büyüktür. Seçilen konunun belli biçim ve içerik özelliklerine sahip bir ekilde ve bir plan dâhilinde anlatılması gerekir. Yazı yazma teknii, örencilere, ilköretim döneminde kavratılmaya çalıılmakta, daha sonraki eitim kademelerinde de gelitirilmektedir. lköretim birinci ve ikinci kademedeki Türkçe derslerinde kopya (görülenlerin bakarak yazımı) ve dikte (dinlenilenlerin anlaılarak yazımı) çalımaları ilköretimde yazma becerisine temel tekil eden etkinliklerdendir. Yazma becerisi kazandırılacak bu süreç, uzun bir eitimi gerektirmektedir. Bu balamda örencilerin duygu, düünce, izlenim ve tasarıları gelitirebilmeleri için duygusal, bilisel ve sezgisel alanlarda belli bir seviyede gelimi, hayal dünyalarının zenginletirilmi olmaları gerekir. Bu alanlarda kazanılmı olan zenginlik, örencilerin belirlenen konu ile ilgili olarak duygu, düünce, izlenim ve tasarıları belli bir düzen içerisinde sıralayıp sınıflandırarak daha kolay anlatmalarını salar. Duygu, düünce, gözlem ve hayallerin belli bir düzen içerisinde açık, canlı ve çarpıcı bir anlatımla yazı/kompozisyon olutururken duygu ve düünce üretme, anlatılacak eylerin zihinde bütün ayrıntılarıyla canlandırılması (bulu, icat), düzenleme, zihinde canlandırılanları bir sıraya, düzene koyma (plan yapma, tertipleme), anlatım, sıraya konulan duygu ve fikirlerin anlaılır bir ekilde yazılması (ifade etme) sırası takip edilir (Par, 1974: 12; Sakin, 2005: 16-36). Etkili ve güzel yazma alıkanlıı edinmenin bir süreç gerektirdiini ifade eden Çotuksöken ise, yazma aamalarını u ekilde sıralamaktadır: konu seçimi, konunun sınırlandırılması, bakı açısının, ana düünce ile yan düüncelerin belirlenmesi, planlama ve yazma (2006: 70-72). Konu seçiminden ortaya çıkan ürünün kontrolüne kadar yazma çalıması sürecinin önemli aamaları unlardır: 5.1. Konu Seçimi: Yazma eitiminde konu sadece bir araçtır. Önemli olan konunun ne olduu deil nasıl anlatıldıı olduundan örencinin kendini rahatça ifade edebilecei konular belirlenmelidir. Yazma eitiminde öretmenin konuyu hazır olarak vermesi ve örenciyi tek konu ile sınırlandırması doru deildir. Önemli olan örencinin yazma sürecini yaayabilmesi ve farklı metin türleri oluturmaya yönelik konular belirlenmesidir (Cokun, 2007: 57-58). Kompozisyon çalımasına konu seçimi ile balanır. Konunun, örencilerin hayal dünyalarını harekete geçirecek ekilde açık uçlu olması önemlidir. Yazı konusu belirlenirken konunun örencilerin yaantılarından alınmasına, soyut olmamasına, güncel sorunlarla ilgili olmasına özen gösterilmelidir. Örencilerin zorlanmadan yazı yazacaı konular onların yaamları ile ilgili konulardır. Örenciler duygu, düünce, tasarı ve hayallerini; izledikleri bir filmi; yaptıkları bir geziyi yaratıcılıklarını da kullanarak daha rahat anlatabileceklerdir Seçilen Konu ile lgili Ana ve Yardımcı Fikirleri Düündürecek Zihinsel Hazırlık: Örencileri konuya younlatıracak, konu ile ilgili olarak düünmeye, ana ve yardımcı fikirler oluturmaya yönelik olarak tahmin etme, yorumlatma çalımaları yapılmalı, örencilerin konuya zihinsel olarak hazır hâle gelmeleri salanmalıdır. Paragraflarda anlatılan konunun ana ve yardımcı fikir çerçevesinde fakat farklı bakı açılarından ele alınarak bütünlük oluturacak biçimde anlatılmı olması oluturulacak metnin niteliini artırır. Zihinsel hazırlık aamasında belirlenen konu ile ilgili ana düünceleri belirleme ve bu ana düünceler çerçevesinde yardımcı düünceleri açıa çıkarmak amacıyla; Hangi anlatım biçiminden yararlanılacaının kararının verilmesi, Beyin fırtınası, kavram aı/kavram haritası ya da salkım oluturma vb. tekniklere bavurularak yeni düüncelere ulaılması gerekir Plan Yapma: Konu ile ilgili yeni düüncelerin ortaya çıkarılmasından sonra bu düüncelerin birbiriyle ilikilendirilmesi ve belli bir düzene sokularak taslak oluturulması gerekir (Cokun, 2007: 63). Herhangi bir konuda yazmaya balamadan önce bir plan yapmak, yazı sonunda doru hedefe ulamayı salayan önemli unsurlardan biridir. Plan, bu bakımdan bizi doru hedefe götüren bir yol haritası nitelii taır (Karada, 2003: 81). Yazının konusundan hareketle zihinde tasarlanan ana ve yardımcı fikirlerin belli bir düzen içerisinde yazıya geçirilmesi gerekir. Yazı yazacak bireyin bir plan fikrine sahip olması ve giri, gelime ve sonuç bölümlerini bu plan çerçevesinde oluturması gerekir. Giri bölümünde konu ile ilgili genel bir tanımlama, gelime bölümünde, konunun farklı bakı açılarından ele alınması, düünceyi

7 184 gelitirme yollarından yararlanarak geni bir ekilde anlatılması, sonuç bölümünde konu ile ilgili anlatılanlardan çıkarılan ders ve bir öüt cümlesine yer verilebilecei belirtilir Ana ve Yardımcı Düünceleri Plana Göre Yazıya Geçirme: Yörük, ana fikri belli bir plana göre yazıya geçirme konusunda unları ifade etmektedir: Konuyla ilgili olarak okuyucuya söylenmek istenen temel fikir, okura yollanmak istenen bildiridir. Bu nedenle kiiyi yazmaya yönelten, yazmaya zorlayan da ana fikirdir. Plan ise, yazının temelidir. Yazı bu temel üzerine yükselir. Plandan baarılı bir yazı çıkarabilmek için cümle, paragraf, anlatım biçimleri, yazı türleri, sözcük seçimi vb. bilmek ve uygulamak gerekir (1983: 49) Anlatım Tür ve Biçimleri Konusunda Örencileri Bilgilendirme: lköretim birinci sınıfta serbest okuma ve yazma evresine geçildii zaman örencilere en çok sevdikleri yemekleri niçin sevdiklerini, annelerinden dinleyerek bu yemeklerin yapılıını, en çok sevdikleri oyunların oynama kurallarını yazmaları istenebilir. Dinlenen bir masalı, izlenen kısa bir filmi yazarak anlatmalarını istemek, ileriki yıllarda yapılacak yazma çalımalarının temelini oluturacaktır. Sınıf seviyesi yükseldikçe mektup, dilekçe vb. ürünler konusunda örenciler bilgilendirilerek örnek yazı yazmaları; anı, günlük, gezilen bir yeri tanıtan gezi yazısı, yapılan bir çalımanın raporunun yazımı istenebilir. Ayrıca; Yarım bırakılmı bir öykünün tamamlanması, Portre çalımaları, Betimleme çalımaları, Yaanmı bir olayın anı biçiminde yazımı, Hayal kurma ve kurulan hayalle ilgili tasarıların anlatımı, Görülen bir rüyanın kurgulanarak anlatılması, Yapılan bir gezi ile ilgili kurallara uygun gezi yazısı yazma, Belirli gün ve haftalarla ilgili yazı, iir, monolog, diyalog vb. yazma, Günün anlam ve önemini belirten konuma metni yazma, Okul, eitim bölgesi, ilçe, il ya da yurt genelinde düzenlenecek yazma yarımaları için yazı yazma çalımaları yapılabilir. Daha farklı yazma çalımalarının neler olabilecei fikrini oluturabilmek ve Türkçe ders kitaplarında yer alan yazma çalımalarının sınıflara göre daılımı görmek için EK 1 e bakınız. o Anlatım Biçimleri: Yazılı anlatımda yaygın olarak kullanılan dört anlatım biçimi vardır. Bunlar: açıklayıcı, betimleyici, tartımacı ve öyküleyici anlatım biçimi. Açıklayıcı anlatım biçimi: Okuyucuya bilgi vermek, bilinmedii düünülen ya da bilinmesinde yarar görülen bilgileri açıklamak amacıyla kullanılan bir anlatım biçimidir. Tanımlama, örnekleme, alıntı yapma, tanık gösterme, somutlatırma, konunun zıddını düünme - zıtlıklardan yararlanma, ilgi kurma - ilikilendirme vb. tekniklerin kullanıldıı anlatım biçimidir. lan, dilekçe, davetiye vb. metinler bu tür anlatım biçimiyle yazılmı metinlerden oluur. Öyküleyici anlatım biçimi: Anlatıma canlılık kazandırma amacıyla yaanmı olayları anlatmak, ya da bazen yaanması mümkün olan olaylarla ilgili kurgu yapılarak anlatmaktır. Benzetmelerden, betimleme, monolog ve diyaloglardan yararlanma, somutlatırma, zıddını düünme / zıtlıklardan yararlanma, duruma uydurma, yaamla ilikilendirme vb. tekniklerin kullanıldıı anlatım biçimidir. Öyküleyici anlatımda birinci ya da üçüncü tekil ahıs azından anlatım yapılır. Tartımacı anlatım biçimi: Tartımacı anlatım ile, ortaya konulan fikirlerin dayanaksız olduunu kanıtlamaya çalıarak okuyucuların fikirlerini deitirmek amaçlanır. Kanıt gösterme ön planda olup ortaya atılan görüün doruluu kanıtlar sıralanarak gösterilmeye çalıılır. Bu anlatım biçimi karılatırma, sorularla açılım yapma, zıtlıklardan yararlanma, örnekleme, ilgi kurma - ilikilendirme vb. tekniklerin kullanıldıı anlatım biçimidir. Betimleyici anlatım biçimi: Betimleme, canlı ve cansız varlıkların dikkat çeken özelliklerini, dier varlıklarla ortak ya da ayrıan yönlerini ifade etmektir. Betimleyici anlatım çalımalarında

8 185 genellikle kii, yer, olay, nesne vb.nin ayırt edici özellikleri öne çıkarılarak betimlenir. Sözcüklerle resim çizme eklinde bilinen bu anlatım biçiminde nesne, durum veya olay öne çıkan nitelikleriyle göz önünde canlandırılmaya çalıılır. Farklı biçimde ifade etme, zıtlıklardan yararlanma vb. teknikler kullanılır Kontrol: Yazının yazım, noktalama, ana ve yardımcı fikirlerin anlatımındaki akıcılık, paragraflar arası anlam bütünlüü vb. kontrol edilir. Yörük (1983: 50), konumada sözün doru ve kolay anlaılması için el, yüz, gövde hareketlerinden yararlanırız. Yazıda bu hareketlerin yerini - bir ölçüde de olsa - noktalama iaretleri karılar. Noktalama iaretleri, yazının doru ve çabuk kavranmasını salar. Bu nedenle, yazı, noktalama iaretleri açısından kusursuz olmalı, demektedir Balık: Yazı tamamlanıp kontrol edildikten sonra konuya uygun, ana fikrin özünü yansıtan bir balık yazılmalıdır. Balıın üç, dört sözcükten fazla olmamasına özen gösterilmelidir. 6. Yazma Eitiminde Örencilere Kazandırılacak Alıkanlıklar ve Yapılabilecek Çalımalar 6.1. Sözlük ve Yazım Kılavuzu Kullanma Söz varlıını zenginletirmenin önemi: Anlamada olduu gibi anlatmada da söz varlıının önemi büyüktür. Örencilerin yazma çalımalarında baarılı olmaları, sahip oldukları sözcük daarcıklarının zenginliine balıdır. Sözcüklerin temel, yan, mecaz, e ve karıt anlamlarını bilen, bunları doru yerde, doru biçimde kullanan örencilerin anlatımları doru ve etkileyici olmaktadır. Bu bakımdan örencilerin, ilköretim döneminde temel bavuru kaynaı olarak sözlük kullanıyor olmaları oldukça önemlidir Yazım ve noktalama kurallarına uymanın önemi: Örencilerin yazım ve noktalama konusunda bilgili ve dikkatli olmaları ortaya koydukları ürünlerin niteliini dorudan artıracaktır. Noktalama iaretleri, yazıdaki mesajın yanlı anlaılmasına engel olma amacı yanında, anlamı kuvvetlendirme ve anlatıma güç katma amacıyla da kullanılmalıdır. Bunun için örencilerin, temel bavuru kaynaı olarak sözlük yanında yazım kılavuzu bulundurmaları ve yeri geldikçe kullanmaları büyük önem taımaktadır. Örenme ve öretme sürecinde yazım ve noktalama kuralları ezberleterek deil, uygulama çalımaları içerisinde ilevsel anlayıla kavratılmaya çalıılmalıdır Yazma Eitiminde Seçkin Edebî Ürünlerden Yararlanma: Doru yazmasını öretmek için, örenciye baarılı yazı örnekleri okutup inceleterek yazılı anlatımda karılaılan sorunları çözümlemek ve sonra da yazma denemeleri yapmak gerekir (Kantemir, 1976: 15). Anlatım becerisinin gelimesi bir bakıma anlama becerisinin gelimiliiyle doru orantılıdır. Bundan dolayı örencilerin anlama becerilerinin gelitirilmesine büyük önem verilmelidir. Bu amaçla örenme ve öretme sürecinde u tür çalımalar yapılabilir (Göçer, 2007b: 20-22): Edebî türleri tanıtma, seçkin örneklerini okuma ve anlatma etkinliklerinde kullanma, Örencilere Türk ve dünya klasiklerini tanıtma ve okumalarını salama, Bilgi ve tecrübe edinmek amacıyla kaynak eserlere bavurma ve edindikleri bilgi ve tecrübeleri anlatmalarını isteme Yazma Becerisinin Gelitirilmesinde Farklı Etkinliklere Yer Verme: Örencilerin yazmaya ilgilerini artırmak ve monotonluu kırmak için örenme ve öretme sürecindeki yazma etkinliklerinde farklı yazma biçimleri kullanılmalıdır. Örnein, boluk doldurma, kelime ve kavram havuzundan seçerek yazma, yarım bırakılan bir metni tamamlama, güdümlü ve kontrollü yazma, eletirel ve serbest yazma 6.4. Yazma Becerisinin Gelitirilmesinde Farklı Yazma Biçimlerine Yer Verme: Örencilerin yazma becerilerinin gelitirilmesinde farklı yazma etkinlikleri gerçekletirilmelidir Rapor Yazma: Örencilerin yaptıkları çalımalarla ilgili rapor hazırlamaları, temel yazma teknikleri konusunda bir alt yapı oluturacak, yazı yazma yeterlii kazandıracaktır. Özellikle, raporda dil, balık, bölümler, uyum vb. alanlarda dikkat edilen noktalar örencilerde belli bir düzen fikri oluturacak, kompozisyon yazımında da ilerine yarayacaktır. Bundan dolayı özellikle ilköretim 4-8. sınıf örencilerine verilen performans görevleri ile ilgili olarak yaptıkları sunum çalımalarının raporları hazırlatılmalı, ürün dosyasına konmalıdır.

9 Not Tutma / Not Alma, Özet Çıkarma: Not alma, okunan materyaldeki önemli bilgilerin hatırlanması, genel çatının oluturulması, bilgilerin toplanması ve ifade edilmesinde kullanılır. Özetleme, önemli ve önemsiz bilgilerin birbirinden ayrılmasına dayalı bir örenme tekniidir (Belet ve Yaar, 2007: 74). Not alma ve özetleme ile edinilen birikim, etkili yazma becerisine sahip olmada önemli bir ilev görebilir Dikte Çalıması: Dikte, dinlenilen bir metnin yazıya geçirilmesi iidir. Diktenin yararları konusunda Yangın unları söylemektedir: Örencilere yazım ve noktalama kurallarına uygun olarak yazım becerisi kazandırmak için yaptırılacak etkinliklerden biri de dikte çalımalarıdır. Yapılan aratırmalara göre, örencilere haftada iki gün onar dakika yaptırılacak dikte çalımalarının, yazma, telaffuz, sözcük daarcıı vb. alanlarda dikkate deer geliim salamaktadır (Yangın, 2002: 124). Örencilere yazım ve noktalama kurallarına uygun olarak yazım becerisi kazandırmak için yaptırılacak etkinliklerden biri de dikte çalımalarıdır. Yapılan aratırmalara göre, örencilere haftada iki gün onar dakika yaptırılacak dikte çalımaları, yazma, telaffuz, sözcük daarcıı vb. alanlarda dikkate deer geliim salamaktadır (Yangın, 2002: 124) Yazmada Dier Dil Becerilerinden Yararlanmanın Önemini Kavrama: Dil becerileri bir çarkın dilileri gibi birbirine balıdır ve mekanizmanın yerli yerince ilemesi için dililerin tümünün ilevini yerine getirmesi gerekir. Dililerden birinde görülen aksaklık tüm mekanizmayı etkiler ve aksaklık ba gösterir. Bu bakımdan örenme ve öretme sürecinde okuma/görsel okuma, dinleme, konuma, sözlü anlatım/görsel sunu ve yazma becerileri dil bilgisi kurallarının ilevselliinden de yararlanılarak bütünsel bir anlayıla gelitirilmeye çalıılmalıdır. Okuma, yazmadan; konuma dinlemeden; anlatma anlamadan düünülemez. Yazma becerisi, yazıda anlatılanların okunması ve mesajının alınmasıyla ilevini yerine getirmi olur. Yazının bu ilevi yerine getirmesinde yazıyı yazanın kültürel birikimi, yazma yetenei vb. yanında dier dil becerilerinin gelimilik düzeyi de önemli rol oynar. Örencilerin dinleme, izleme, anlama ve anladıklarını anlatmaları için u çalımalar yapılabilir (Göçer, 2007b: 20-22): Örenci seviyesine uygun konferans vb. izlemelerini salama. Bilgi ve tecrübe edinmek amacıyla kaynak kiilere bavurma. Gözlem, aratırma ve inceleme gezileri yapma, sonuçlarını rapor etme. Tiyatro, sinema, iir dinletisi vb. etkinliklere katılmalarını ve etkinlikleri anlatmalarını isteme Yazma Becerisinin Gelitirilmesinde Dier Disiplinlerden Yararlanma: Örencilerin kalıcı bir örenme edinebilmeleri için örenme ve öretme sürecinde ilgi kurma ve ilikilendirme tekniklerine bavurmak gerekir. levsel ve kalıcı bir örenme için dersin daha önce ilenmi konularıyla ilgi kurulması, dier derslerle, ara disiplinlerle ve daha da önemlisi gerçek yaamla ilikilendirilmesi gerekir. Öretmen ders içinde bu alanlarda ilikilendirmeleri yaparken bir yandan da ders dıı zamanlarda sınıfta derse giren dier bran öretmenleri ile ibirlii içinde olmalıdır. Dier öretmenlerden özellikle yazım, noktalama, görülen yöresel dil bozukluklarının düzeltilmesi vb. konularda duyarlı davranmalarını istemesi gerekir. 7. Yazma (Metin Üretim) Çalımaları Güne, birçok aratırmacının yazı üretim modelleri üzerinde çalıarak bazı modeller gelitirdiklerini belirtmi ve bu modellerden Hayes ve Flower Yazma Modeli ile ilgili unları aktarmıtır (2007: ): Hayes ve Flower in yazma modeli, birbirine balı üç bileenden olumaktadır: yazma görevi, görevle ilgili ön bilgilerle zihinsel süreçler ve yazı üretim süreçleri. Yazı üretim süreci de planlama, metinletirme ve gözden geçirme adında üç aamadan olumaktadır. Yapılandırmacı yaklaıma göre yazma alanlarının zihinsel tasarım, yazma (birletirme ve aktarma) ve paylamadan olutuunu ifade eden Güne (2007: ), yazma teknikleri konusunda u bilgileri vermitir: yazma süreçlerinde yazıyı planlama, yazma amacını belirleme, metin taslaını oluturma, metni gözden geçirme, düzeltme ve paylama gibi örencilerin yazma amaçlarını gerçekletirmelerine yardım edecek teknikler kullanılmaktadır. Bu süreçte örenci, seçecei ve kullanacaı teknikler konusunda bilinçlendirilmelidir. Yazma çalımalarında aaıda aamaları verilen teknie göre uygulama çalımaları yapılabilir:

10 Yazma Öncesi: Konu hakkında ön bilgileri harekete geçirme. Amaç ve metnin yapısını belirleme. Metni planlama ve içeriini tasarlama: Kullanacaı kelime, kavram ve düünceleri belirleme; bilgileri sıralama, birletirme, sınıflama, düzenleme ve kontrol etme. Öztürk, yaratıcı yazmayı gelitirme amacıyla resimler, beyin fırtınası listeleri ve not defterleri ya da günlükler gibi yaratıcı yazmada kullanılan etkili araçlardan yararlanılacaını ifade etmekte ve yaratıcı yazmayı harekete geçirmeye yardım edecek u etkinlikleri sıralamaktadır (2007: 32-49): Örencilerin yaratıcı düünmelerini harekete geçirmeleri için okudukları kitaplar hakkında onlara sorular sorma. Örencilere birtakım resimler gösterme ve bu resimler hakkında onlardan yaratıcı hikâyeler yazmalarını isteme. Örencilerden, oldukça uzun bir gelecekte bir evde yaamalarını hayal etmelerini ve onlardan bu evin neye benzediini söylemelerini isteme. Örencilerden, denizin diplerinde yaamayı hayal etmelerini ve onlardan bu maceralarını anlatmalarını isteme. Çocuklardan, Burada sadece bir saat bekledi cümlesiyle balayan hayali bir tema yazmalarını isteme. Ben Kimim? Örencilerin hayat hikâyelerine ait sırları ortaya çıkarma. Çocuklardan daha önce okumu olduu bir kitap için baka bir son yazmalarını isteme. Çocukların bir televizyon dizisindeki sevdikleri karakter için macera yazısı yazması. Örenciler, söndürülmekten nefret eden ıık, kesesi olmayan bir kanguru, Yamurdan korkan emsiye, Miyavlayan köpek vb. konular hakkında elenceli hikâyeler kurgulayıp yazmaları. Örenciler, sevdikleri hayvanlardan biri hakkında bilmece yazmaları. Örenciler aaıdaki eer ben ifadesini tamamlar ve bunlardan biri hakkında bir hikâye yazar: Eer ayda yaasaydım, Eer sihirli gücüm olsaydı, Eer olabilseydim, Eer uçabilseydim Akyol (Akyol, 2006: 95) da, yazmaya ayrılan zamanın yüzde yetmiinin yazma öncesi hazırlık aamasında harcanması gerektiini düünmekte ve bu aamada; konu seçimi, amaç ve hedef kitleyi, yazı türünü (formunu) belirleme, konu ile ilgili düünceleri ortaya koyma ve düzenleme çalımalarının yapılmasını önermektedir Yazma: Taslak oluturma ve metinletirme: Cümleleri düzenleme, metni yapılandırma. Gözden geçirme ve taslaı düzeltme: Metin balantılarını kurma, kullanılan sözcük ve cümlelerin kurallara uygunluunu dorulama. Paylama. Yazma öretiminde süreç merkezli yaklaım olarak nitelendirilen yaratıcı yazma tekniine yönelik olarak Secondary Level English Language Art Curriculum Reference Committee adlı programda söz konusu teknikle ilgili birtakım yol gösterici ilkeler belirlenmitir. Yaratıcı yazma çalımalarında dikkat edilmesi gereken noktalar unlardır (akt. Maltepe, 2006: 60-61; pirolu, 2007: 23; Ungan, 2007: 469): Yaratıcı yazmada amaç, yazar yetitirme deil, insanın kendi içindeki yaratıcı gizil gücü bulmasını salamaktır. Yazmanın temel koulu dile egemen olmaktır. Dili enine boyuna yourma, yazma çalımalarıyla dilin sınırlarını zorlayarak olanaklarını bulmaya çalımak gerekir. Çünkü yazma sayesinde dil geliimi daha hızlı olmaktadır. Örenciler, dili dildeki yaantıları ile örenirler. Yaratıcı yazmanın odaı, anlam ve düünceler olmalıdır. Okuma, örencilerin yazar olarak gelimeleri için zorunludur.

11 188 Öretmenler örencilere kendi yazım modellerini seçmede hogörülü davranmalıdırlar. Yaratıcı yazma bir hayal gücü ürünü olarak görülmelidir. Yaratıcı yazma ürünleri sınıflarda örencilerin farklı bakı açıları ile tartıılmalıdır. Öretmen sınıfta örencilerle birlikte yazmalıdır. Yazma aamasında kâıdın düzeni, düünceyi temellendirme yollarından (tanımlama, örnekleme, karılatırma, tanık gösterme ve alıntı yapma) yararlanma ve uygun anlatım biçimlerini (açıklayıcı, tartımacı, betimleyici, öyküleyici) seçme önemlidir (Çotuksöken, 2006: 72-73) Yazma Sonrası: Metni deerlendirme: Yazma sürecini, bilgilerin amaçlara uygunluunu ve (bütün olarak) yazıyı deerlendirme. Cokun (2007: 56), yukarıda yazma öncesi, yazma ve yazma sonrası eklinde ifade edilen yazma sürecinin; hazırlık, taslak oluturma, düzenleyerek yazma, tashih, yayımlama ve paylaım aamalarından olutuunu belirtmitir. 8. Etkili ve Yaratıcı Yazma Çalımaları Yazma eitimi çalımaları çerçevesinde anı, öykü, iir, deneme, roman, oyun, gezi, masal gibi kiilik taıyan ve sanat deeri gösteren bu yazılara yaratıcı yazı denilmektedir. Yaratıcı yazıların yazılması güçtür; örenci bu tür yazılara yapısı ve amacı bakımından sınırlılık gösteren i yazılarına alıtıktan sonra yöneltilmelidir. u da var ki, örenciler yaratıcı yazıları öbür yazılardan daha büyük zevkle yazarlar. Çünkü hayalleri özgürce çalıır, dili zevklerine göre kullanırlar. Bu tür yazılar onlar için yaratmak, oyun oynamak gibidir (Göü, 1978: 300). Örencilerin hayal gücünü, yaratıcı yetilerini gelitirme, yalnız öretici amaçlı yazılar yazdırarak salanmaz. Dı dünyayı algılamalarını, onu zenginlikleriyle kavramalarını salamak için örencilerimize be duyularını kullanmayı öretmeliyiz. Çünkü hayal gücünü gelitirmenin yolu dı dünyayı zenginlikleriyle kavramaya balıdır. Bir baka deyile, hayal kurma, be duyu aracılııyla seçtii ayrıntıları zihinde yeniden canlandırmadır. Örencilerimize bu yönden bakmasını öretmek, varlıkları ve nesneleri benzerliklerinden ayırıcı özelliklerini seçtirme alıkanlıını kazandırmak, yaratıcı yazmanın ilk adımı sayılabilir (Özdemir, 1991: 125). Yaratıcı yazma çalımalarında amaç, örencilerin yazma yeteneklerini ve yaratıcılıklarını gelitirerek edindikleri bilgi ve birikimleri kendi bakı açılarından ve farklı bir biçimde ifade edebilmelerine ortam hazırlamaktır. Örencilerin etkili bir yazı yazabilmeleri için, önceden, pedagojik birikime, yazma teknikleri konusunda bilgi ve deneyime sahip olmaları önemlidir. Bunun için, örencilerin öretilen teknik bilgileri beceriye dönütürmeleri, yeteneklerini gelitirmeleri ve deneyim kazanmaları için uygulama çalımaları ihmal edilmemelidir. Yangın (2002: 118), bu konuda unları söylemektedir: Örencilerden, düzenli olarak günlük ya da anı defteri tutmaları; mektup, yemek tarifi, senaryolar yazmaları; rapor hazırlamaları; sınıf gazetesi çıkarmaları istenebilir. Bu tür etkinlikler örencilerin yaratıcılıklarını gelitirmeyi de olumlu etkiler. Yaratıcı yazmada konu seçmenin önemli olduuna deinen Göü, konunun öretmen tarafından öretmenin örencilerle birlikte ya da seçimin örencilere bırakılması yollarıyla belirlenebileceini belirterek öyle devam etmektedir: konu seçiminde özgür olduklarını söyleyerek örenciler yüreklendirilmelidir. Seçilecek konulara örnek olarak: bir yolculuk, bir baarı / baarısızlık, ödül alma, sevinç, üzüntü, okul maçı, okul takımında oyun, bir piyeste ilk rol, bisiklet örenme, yüzme örenme, büyükle karılama... (1978: 300). Sınıf seviyesi yükseldikçe örencilerin okul duvar gazetesine yazı yazma, gazete tanıtıcı yazı yazma, oyun metni yazma, belirli gün ve haftalar için konuma metni, canlandırılacak küçük bir oyun metni yazma, diyalog metni oluturma vb. yaratıcı yazıları yazmaları salanmalıdır. Düünme becerisi ile yaratıcı yazma arasında dorudan bir iliki vardır. Yazmak için zihinde birtakım düüncelerin ekillenmesi gerekir. Bireyde düünme becerisinin varlıı, sadece yazacak bir eyler bulmada sıkıntı çekmeme avantajı yanında düünülenlerin belli bir düzene göre tasnifi ve ifadesinde de önemli avantajlar vermektedir. Bu bakımdan iyi bir kompozisyon yazmak, bir bakıma iyi düünmeye, olaylara eletirel bir gözle ve farklı açılardan bakmaya, sebep, sonuç ilikisi kurmaya balıdır. Bu tür temel düünme yetilerini kazanmı bireylerin, yazma becerilerinin gelimesi, dolayısıyla etkili ifade gücü kazanarak yazmada üretken olmaları beklenen bir durumdur.

12 189 Yazma öretiminin can damarı, örencilerin yazma ve yaratma gücünü harekete geçirmektir. Örencilerin yazma ve yaratma gücünü gelitirme, belirlenen amaçlar dorultusunda anlatılmak istenene uygun sözcükleri seçme, bunları doru cümlelere dönütürme, doru cümlelerle salam paragraflar kurma ve noktalama iaretlerini yerli yerince kullanarak yazma öretimi vermeye balıdır. Bu balamda, sözcüün, bir kavram birimi; cümlenin, bir yargı birimi ve paragrafın da bir düünce birimi olduu kavratılmalıdır. Bunun gibi, bir konuyu seçme, sınırlandırma, belirli bir amaca balama, bilgi toplama, planlama ve planlamayı yazıya dönütürmeyi öreten yazılı anlatım tekniklerini kavratmaya balıdır (Özdemir, 1991: ). Yazma eitimi kapsamında verilen bu yazılı anlatım tekniklerinin uygulanmasında en önemli i, örencileri yazmaya isteklendirmek, yazma iini baaracaklarına dair onları yüreklendirmektir. Öretilen kompozisyon yazma tekniklerine dikkat ederek, ama duygu ve düüncelerini bir kalıba sıkıtırmadan anlatmalarına ortam hazırlanmalı, örencilerin ortaya koydukları ürünlere iltifat edilmelidir. Bu yaklaım onları yazmaya istekli kılacaı gibi, her geçen gün daha nitelikli metinler ortaya koymalarına da kapı aralayacaktır. Yaratıcı yazma çalımalarında öncelikle belirlenen konuyla ilgili kavram ve düünceler, çarıım ve beyin fırtınası yoluyla ortaya çıkarılır. Ortaya çıkarılan kavram ve düünceler arasında iliki kurulur ve sıralanır. Örencilerin sezgilerini kullanmaları ve yaratıcılıklarının gelimesi için kii, yer, zaman, olay ve nedenleri üstünde düünülmeden yazmaları salanır. (Yazma çalımalarının bu aamasında, örencilerin yaratıcı yazma teknii kazanıp gelitirmeleri için) aırı sorgulayıcı davranarak kendi yaratıcılıklarını engellemeleri önlenmelidir (Güne, 2007: 187) Yazma Eitiminde Düünceyi Gelitirme Yolları ve Yaratıcı Yazma Tekniklerinden Yararlanma: Gabriele L. Rico, beynin bölümlerinin ilevleri ve bu ilevlerin yaratıcılıkla ilgisinden ve örencilerde var olan doal yazma yeteneinden hareketle yaratıcı yazma etkinlikleri gelitirmitir (akt. Durukafa, 1992: 84). nsan beynini oluturan iki yarım küreden sol kürede mantıksal özellik sa kürede de üretkenlik öne çıkar. nsanın sa küreyi etkin kullanması yaratıcı, orijinal ve özgün düünceler üretmesini salar. Hayal dünyasında yolculua çıkmak, hayalleri göz önünde canlandırmak, bir bakı açısı kazanmak ve geniletmek beynin sa küresinin daha etkin ilev görmesini salar. Kıbrıs (2008: 359), insan beyninin sa yanında, daha özgür düünen, imgesel anlatıma yatkın, mecaz ve benzetmeleri kullanan sözel zekânın aırlıkta olduunu belirtmektedir Beyin Fırtınası: Beyin fırtınası, yaratıcı ve özgün fikirlerin domasına yardımcı olan ve eitim ortamında birçok etkinlikte kullanılabilecek etkili bir yaratıcı düünme türüdür (Ünalan, 2001, s. 248). Örencilerde yaratıcı düünme ve belirlenen konu ya da kavramlarla ilgili deiik fikirler üretmede etkin bir uygulama biçimidir. Oldukça kolay ve örencilerin istekle katılabilecekleri beyin fırtınası etkinlii, yazma çalımalarında örencilerin konuya younlaması ve konu ile ilgili özgün çıkarımlarda bulunmalarını salamak amacıyla kullanılmalıdır. Yazma çalımasında önce öretmenin, önceden hazırladıı materyal aracılııyla örencilerinin duygu, düünce ve hayal dünyalarını harekete geçirmesine dayanan bir etkinliktir. Bu etkinlik ile örencilerin, yazmayı bir ihtiyaç olarak görmeleri salanabilir ve belirledikleri konu üzerinde severek, isteyerek yazmalarının ortamı oluturulmu olur. Yazı çalımasında önceden hazırlanan iir dinletilebilir, resim gösterilebilir. Sonra soru-cevap tekniine dayalı iki, üç dakikalık beyin fırtınası yapılarak örencilerin zihinlerinde çarıımlar yoluyla duygu, düünce ve hayaller harekete geçirilir. Bu aamada örenciler, düünce ve duygularını aktarma ihtiyacı görerek, kompozisyonlarını yazabileceklerdir Kümeleme ya da Salkım Oluturma (Cluster Teknii): Kümeleme (Cluster) tekniine çarıım ya da kavram haritası oluturma da denilmektedir. Beyin fırtınasından esinlenerek oluturulan bu yazma tekniiyle kii, çok daha geni düünerek çok daha özgür yazı yazabilmektedir (Beyreli vd., 2005: 71). Kümeleme yöntemine ön hazırlıkla (beyin fırtınası) balanır, beyinde çarıım yoluyla oluan daınık duygu ve düünceler, bo bir kâıda yazılır. Bundan sonra yardımcı kavramlar üretilerek ana kavramın etrafındaki daha küçük elips daireler içine yazılır. Ana kavram ile çarıım yoluyla elde edilen kavramlar birbirlerine oklarla balanarak zincirleme iliki gösteren salkım oluturulmu olur (Beyreli vd., 2005: 71; Kıbrıs, 2008: 359). Hazırlık aamasında oluturulan salkımdaki kavramlar ayıklanma, seçilme ileminden geçirilir. Konu, deiik açılardan düünülerek bulunan yeni kavramlar küçük salkımlarla ana salkıma balanarak yazan kiinin yazma amacı iyice somutlatırılmı olur (pirolu, 2006: 28). Kavramlar ilikilendirilerek yazıya hazır hâle getirilir. Ürünü ortaya çıkarma aamasında aralarında anlam bütünlüü olan paragraflar yazılır ve kurgulanan yazının kompozisyonu oluturulmu olur. Deerlendirme aamasında oluturulan kompozisyon yazım, noktalama, anlam bütünlüü, anlaılırlık, örnekleme vb. açılardan gözden geçirilir. Gerekli görülen düzenlemeler yapılarak yazıya son ekli verilir.

13 190 Güner (2004: 227), bu yöntemin uygulamasını formülletirmi ve bir örnek üzerinde u ekilde göstermitir: Ana fikri düün (Dürüstlük). O anda ana fikir ile ilgili olanları aklına gelenleri yaz. Ana düüncenin çarıımlarını (yan düünceleri) yaz. Yan düünceleri anlam ve önem sırası bakımından numaralandır. Numaralandırılan düünceleri ve onlara ait çarıımları paragraflar hâlinde yazmaya çalı. Disiplin Dürüstlük (Ana Fikir) Çalıkanlık Baarı Saygınlık Mutluluk Yalan Güçlükler Huzur Ürün, Eser ekil 1: Kümeleme / Salkım Oluturma Teknii Türkçe dersine yönelik sürdürülen örenme ve öretme sürecinde ilenen metin ve üzerinde durulan konu ile bütünlük salayacak ekilde aaıda belirtilen etkinliklerle yaratıcı yazma çalımaları yapılabilir Kayıp Kelimeleri Bulma: Örencileri bir öykü anlatılır ya da resim gösterilir. Anlatılan öyküden, gösterilen resimden zihinlerinde ilk beliren kelimeleri bo bir kâıda ya da defterlerinin bir köesine yazmaları istenir Zihinde Tasarlama: Elde edilen referans kelimeler üzerinde bir müddet düünmeleri istenir. En fazla tekrar eden kelimelerden meydana gelen bir grup oluturulur. Oluturulan referans kelimelerden anlamı en kapsamlı olanlar üzerine younlamaları istenir. Bu kelimeler yardımı ile zihinlerinde genel bir konu canlanıp canlanmadıı sorulur. Alınan cevaplar dorultusunda örenciler ya birkaç ipucu verilerek daha önce öretilen kompozisyon yazma kuralına uygun çalıma yapmaya hazırlanır ya da dorudan yazma çalımasına yönlendirilir Tasarıları Bir Plan Çerçevesinde Yazıya Geçirme: Grupta bulunan kelimelerden hareketle deiik kurgusal düünce, öykü, iir vb. ürünler yaratmaları istenir. Anlatılan öykü, gösterilen resim aynı olmasına ramen her bir örencinin farklı düünce, iir, öykü vb. çıkardıı görülür Verilen Konu ya da Kavramın Zıddını/Tersini Düünerek Yazma: Kompozisyonların yazımında düünceyi gelitirme yollarından yararlanmanın önemi yadsınamaz. Örenciler, kompozisyon yazarken zorlandıkları, yazacak bir ey bulamadıklarını söylemektedirler. Özellikle ilköretim düzeyindeki örenciler, bu teknii kullandıklarında yazma konusunda kendilerine güven geldiini ve uzun yazıları zorlanmadan yazdıklarını ifade etmektedirler. Bu bakımdan ilköretim örencilerine yazmayı sevdirmek ve yazma iini zevkle yapacakları bir etkinlie dönütürmek için zıtlıklardan yararlanma tekniinden yararlanmaları salanmalıdır Bir Metni Kendi Kelimeleriyle Yeniden Oluturma: Örencilerin kendilerine özgü ifade ekillerini ve üsluplarını gelitirmek amacıyla okutulan ya da dinlenen bir metni, ele alınan duygu, düünce veya olayları kendi birikimleriyle yeniden kurgulaması ve anlatması etkinliidir (MEB, 2005, s. 179) Deerlendirme Yazısı Yazma: Gezilen görülen yerleri, dinlenen iiri, izlenen filmi ya da okunan kitapları deerlendirmek ve bunu yazılı olarak ortaya koymak örencilerin yaratıcılıklarını gelitirmek açısından oldukça önemlidir. Kitap deerlendirme formlarında bulunan beenip beenmedii, anlaılır olup olmadıı, en sevilen kahramanın özelliklerinin ne olduu gibi bölümler aracılııyla örencilerin okudukları kitapları deerlendirmeleri salanabilir. Örencilerin yazma etkinliklerine katılımı artırılabilir deerlendirme çalımaları sınıf ve duvar gazetelerinde sergilenebilir Serbest Yazma: Örenci için ilginç gelecek bir konu üzerinde fikir üreterek yazı yazması için zaman zaman konu verilmemeli, örenciler serbest bırakılmalıdır. Kendilerinin belirledii konu üzerinde duygu ve düüncelerini daha rahat ve detaylı bir biçimde anlatabilecek, kendi görü açısıyla

14 191 deerlendirmelerde bulunabileceklerdir. Serbest yazmada amaç, örencilerin ifade güçlerinin ve anlatım yeteneklerinin gelimesine ortam hazırlamaktır Yarım Kalmı Bir Öyküyü Kendine Göre Kurgulayıp Tamamlama: Yazma çalımalarında örencilerin duygu, düünce ve hayal dünyalarını gelitirmek ve yazılı olarak anlatmak amacıyla ilenen metinle de ilgi kurularak metin tamamlama çalıması yaptırılmalıdır. Özellikle örencinin ana kahraman olduu bir öyküyü tamamlamaktan zevk alacak ve hayal dünyalarını kullanarak ilginç kurgular oluturabilecektir. 9. Yazma Becerisini Deerlendirme ve Düzeltme Deerlendirme, eitim çalımalarında örencilerin etkinliklerde gösterdikleri performansın belirlenmesi amacıyla yapılan karar verme iidir. Örencilerin yazma becerilerinin deerlendirilmesinde ortaya koydukları ürünün birtakım ölçütler balamında incelenmesidir. Ortaya konulan yazma çalıması, dil kurallarına uygunluu, örnekleyicilii, açık ve anlaılırlıı vb. ölçütlere göre deerlendirilir. Ayrıca, yazma çalımasında farklı anlatım biçimlerinin kullanılması, düünceyi gelitirme yollarından yararlanılması, farklı tür ve içerie sahip olması vb. nitelikler yönünden de deerlendirilir. Öretmen, süreci deerlendirmenin yanında örencilerin yazma ürünlerini de deerlendirir. Bu amaçla metinleri yalnızca yazım, noktalama, dil bilgisindeki belli kurallara ve düüncelerin mantıklı bir ekilde dizilip dizilmediine göre deerlendirmesi yanında örencilerin duygu ve düüncelerini özgün ve akıcı fikirler ııında anlatabilmesini de deerlendirmesi gerekir (Maltepe, 2007: 146). Yazma becerisini deerlendirmede deiik ölçekler kullanılmaktadır. Aaıda verilen yazma ölçeinden (kompozisyon puanlama anahtarı) yararlanılarak örencilerin yazmı oldukları kompozisyonlar deerlendirilebilir (Göçer, 2005: 241): ÖLÇÜTLER PUAN PUAN (40 puanlık soru için) (100 puan üz. deerl.) Plan fikri (balık, giri, gelime, sonuç; yazının güzellii, sayfa düzeni): 7 Puan, 17,5 Puan, Olaylara bakı açısı; duygu, düünce, gözlem, izlenim ve tasarılardan yararlanma: 8 Puan, 20 Puan, Anlatımda duruluk ve doallık; kelime ve cümle bilgisi:10 Puan, 25 Puan, Konuyu anlama, orijinal örneklerle açıklama; paragraflar arası anlam bütünlüü: 9 Puan, 22,5 Puan, mla (yazım) ve noktalama: 6 Puan. 15 Puan. Toplam: 40 puan. 100,0 puan. Düzeltme; düzgün bir hâle getirme, bir yazının bozukluunu giderme, yanlıtan kurtarma, kompozisyon çalımalarında örenciye zayıf bulunduu yönleri haber vermedir. Gayesi, dil ve Türkçe çalımalarının verimini artırmak, örencinin yetersiz olduu yerleri belirterek doruya yönlenmesini salamak, örenciye gelecek kompozisyonlarda daha baarılı olma yollarını göstermektir. Yazma çalımalarının verimi; özellikle, yapılacak düzeltmelerle sıkı sıkıya ilgilidir. Kompozisyon düzeltimi, olu hâlindeki kiilie en doru yolu göstermektir (Karaaliolu, 1992: 67). Yazma eitimi kapsamında örencilerle açık uçlu konular belirlenerek farklı türlerde ve farklı içerikte metin oluturmalarına kapı aralanmalıdır. Mektup, dilekçe gibi formal metinler yanında günlük, anı, öykü, iir, deneme gibi yaratıcı yazma biçimlerine yönelik etkinliklerine de yer verilmelidir. Göü ve Yücesan (1988: 19), yazmanın örencide dourduu çekingenlik ve öretmene yükledii düzeltme zahmetinin, bu çalımaların yeterince yapılmamasına ve örencilerin yazma yeteneklerinin gelimemesine sebep olduunu söylemektedirler. Bu bakımdan öretmenler, örenme ve öretme sürecinin bütünleyici çalıması olarak yaratıcı yazma etkinliklerine yer vermeliler hem de örencilerin ortaya koydukları ürünleri dikkatle incelemeli, görülen hataları düzeltmelidirler. Düzelte biçimleri ve düzeltmede dikkat edilecek noktalar: Öretmenin düzeltmesi. Örencilerin kendi kendilerine düzeltme çalımaları. Örencilerin çalımalarını dei toku (çapraz daıtım) ederek düzeltme çalımaları. Öretmen ve örencilerin sınıfta birlikte düzeltme çalımaları.

15 192 Yılmaz (2006, s. 235), düzeltmede dikkat edilecek noktaları u ekilde sıralamaktadır: Öretmen düzeltme yaptıı kâıdın kime ait olduunu düzeltmeyi yaptıktan sonra örenmeli. Düzeltme esnasında objektif olmalı. Düzeltme için ortak ölçütlere uyulmalı. Yanlıı olan örencinin yanlıını yüzüne vurmamalı, yanlıı olmayan örenciyi de pohpohlayacak düzeyde övmemeli. Bu yanlılardan dolayı zayıf aldın demek yerine Bu konularda noksanın var! eklinde bir üslup kullanmalı. Yazma becerisinin gelitirilmesinde düzeltme etkinliinin ve bu etkinlik çerçevesinde düzeltme sembollerinden yararlanmanın önemi büyüktür. Öretmenler, yapılan her yazma çalımasının kontrolünü ihmal etmemeli ve kontrollerde yapılan yanlılarla ilgili olarak düzeltme sembollerini kullanmalı, açıklayıcı notlar dümelidir. Çalımasını gözden geçiren örenciler gördükleri bu sembol ve notlar yardımıyla hatalarını görecek ve bir daha aynı hataya dümeyecektir. Sınıf düzeyi yükseldikçe ve zamanın az olduu ders saatlerinde, çalımalar örenciler arasında çapraz daıtılarak kontrolleri farklı örencilerin yapmaları salanabilir. Bu ekilde kompozisyonların kontrolünün yapılmasıyla da hem yanlıları tespit eden örenci hem de belirlenen yanlıını gören örencinin aynı yanlıı tekrar etmemeleri salanabilir. Bir baka düzeltme ekli de kendi kendine düzeltmedir. Yazma çalıması tamamlandıktan sonra örenci kendi yazdıı yazıyı eletirel bir bakı açısıyla gözden geçirmeli, gördüü yanlılıkları düzeltmeli, eksiklikleri gidermelidir. Yazma çalımalarının düzeltilmesinde lköretim Okulları Türkçe - Yazı Öretim Programında (MEB, 2000: 51) yer alan düzeltme sembolleri ve anlamları EK 2 de görüldüü gibi tablo biçiminde hazırlanıp sınıfın bir köesine asılmalı, örencilerin söz konusu sembolleri ve anlamlarını örenmeleri salanmalıdır. Düzeltme sembollerini ve bu sembollerin anlamlarını örenen örenciler, öretmenin yapmı olduu düzeltmeleri daha iyi anlamalarının yanında bu sembolleri karılıklı ya da çapraz daıtılan yazıların deerlendirilmesi sırasında gördüü yanlıları belirlemede de kullanacak ve bu etkinliklerle dil bilinci daha da geliecektir. SONUÇ VE ÖNERLER Örenciler için zaman zaman sıkıcı hâle gelen yazma çalımalarını isteyerek ve zevkle yapılan bir etkinlie dönütürmenin yolu, ilk olarak örencileri yazma yöntem ve teknikleri konusunda donanımlı hâle getirmektir. Neyi, nasıl yazacaının yöntemini bilen örenciler için hayal dünyalarını harekete geçirecek ilginç yazma konuları belirlendiinde yazma etkinliini severek ve isteyerek gerçekletirecektir. Türkçe programlarında örencilerin yazma becerilerini gelitirmek için birtakım yöntem ve tekniklerden söz edilmektedir. Bu çerçevede yazmaya hazırlık, yazma amacını belirleme, amaca uygun yöntem seçme, konuyu sınırlandırma, dikkatini younlatırma ve kurallara uygun yazma üzerinde önemle durulmaktadır. Örencilerin yazma becerilerini gelitirmek ve etkili, doru yazma alıkanlıı kazandırmak için okul, eitim bölgesi, ilçe ve il bazında iir, öykü, makale vb. türlerde yazma yarımaları düzenlenmeli, örencilerin bu tür yarımalara katılmaları özendirilmelidir. Örenciler, duygu ve düüncelerini yazıya aktarma becerisi gelitirilerek yüreklendirilmeli, kiisel yazma hevesi uyandırılmalıdır. Bu amaçla, serbest okuma saati uygulamasına benzer bir etkinlik, yazma becerisine yönelik olarak da düünülebilir ve Türkçe derslerinde yazma etkinlik saati uygulaması balatılabilir. Yapılacak yazma çalımalarında örencilere atasözü, vecize verip açıklamalarını isteme yerine, duygu ve düünce dünyasını harekete geçirecek açık uçlu konular örencilerle birlikte belirlenmelidir. Konu belirleme yanında, örencilerin yazmayı, severek, isteyerek yapacakları sebepler gelitirilmeli, ortam oluturulmalıdır.

16 193 Yazma çalımalarının deerlendirilmesinde örencilerin baarımlarını belirleyerek not takdir etme yanında, deerlendirme sonuçlarından hareketle örencileri bulundukları durum ve seviyeden daha üst seviyeye taıma amacı da güdülmelidir. Örencilerin yazma becerisini gelitirecek uygulama çalımalarına aırlık verilmeli; yazma eitiminde karılaılan sorunlar, uygulama çalımalarıyla, örencinin kendi çalımasındaki somut örnekler üzerinde vurgulanarak giderilmeye çalıılmalıdır. Bu balamda yapılan her yazma çalımasının kontrolünde düzeltme sembolleri kullanılmalı, bu yolla örencilerin hatalarını görüp düzeltmeleri salanarak hatanın tekrarı önlenmelidir. KAYNAKÇA ACA, Hüseyin (1999). Yazılı Anlatım, Ankara: Gündüz Eitim ve Yayıncılık. AKTA, erif ve GÜNDÜZ, Osman (2004). Yazılı ve Sözlü Anlatım - Kompozisyon Sanatı (5. Baskı), Ankara: Akça Yayınları. AKYOL, Hayati (2000). Yazı Öretimi Millî Eitim, S. 146, s AKYOL, Hayati (2006). Yeni Programa Uygun Türkçe Öretim Yöntemleri, Ankara: Kök Yayıncılık. ARDANANCI, Ertan (1999). ngilizcede Cümle, Paragraf ve Kompozisyon Yazma Teknikleri, stanbul: nkılâp Kitabevi. AILIOLU, Bayram (1993). Okullarda Türkçe Öretimi, Yayımlanmamı Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. AYYILDIZ, Mustafa ve BOZKURT, Ümit (2006). Edebiyat ve Kompozisyon Eitiminde Karılaılan Sorunlar, Türk Eitim Bilimleri Dergisi, S. 4 (1), s BELET,. Dilek ve YAAR, efik (2007). Örenme Stratejilerinin Okuduunu Anlama ve Yazma Becerileri ile Türkçe Dersine likin Tutumlara Etkisi, Journal of Theory and Practice in Education, Cilt 3, S. 1, s BEYREL, Latif; ÇETNDA, Zerrin ve CELEPOLU, Ayegül (2005). Yazılı ve Sözlü Anlatım, Ankara: Pegem A Yayıncılık. BLGN, Muhittin (2006). Anlamdan Anlatıma Türkçemiz (2. Baskı), Ankara: Anı Yayıncılık. CARTER, C.; BSHOP, J. ve KRAVTS, L. (2002). Key to Effective Learning (3 rd Ed.), New Jersey: Printice Hall. COKUN, Eyyup (2007). Yazma Becerisi (ss ), lköretimde Türkçe Öretimi (Editörler: A. Kırkkılıç, H. Akyol), Ankara: Pegem A Yayıncılık. COVEY, Stephen, R. (2006). Etkili nsanların Yedi Alıkanlıı (29. Basım, çev. Osman & Filiz Nayır Deniztekin), stanbul: Varlık Yayınları. ÇOTUKSÖKEN, Yusuf (2006). Uygulamalı Türk Dili, stanbul: Papatya Yayıncılık. DEMR, Nurettin ve YILMAZ, Emine (2003). Türk Dili El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayıncılık. DEMREL, Özcan ve AHNEL, Melek (2006). Türkçe ve Sınıf Öretmenleri çin Türkçe Öretimi (7. Baskı), Ankara: Pegem A Yayıncılık. DEMREL, Özcan (1999). lköretim Okullarında Türkçe Öretimi, stanbul: MEB Yayınları. DENZ, Kemalettin (2003). Yazılı Anlatım Becerileri Bakımından Köy ve Kent Beinci Sınıf Örencilerinin Durumu, Türklük Bilimi Aratırmaları (Türkçenin Öretimi Özel Sayısı), S. 13, s DURUKAFA, Gönül (1992). Cluster Metodu Yaratıcı Kompozisyon, Gazi Eitim Fakültesi Dergisi, Cilt 8, S. 3, s GÖÇER, Ali (2007). Bir Örenme Alanı Olarak Anlama Eitimi ve Türkçe Öretimindeki Yeri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 23, s GÖÇER, Ali (2005). lköretim kinci Kademe Türkçe Öretiminde Ölçme ve Deerlendirme, Yayımlanmamı Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. GÖÜ, Beir ve YÜCESAN, Sevim (1988). Türkiye de Bir Türkçe Eitimi Portresi, Ankara: Tekıık Matbaası. GÖÜ, Beir (1978). Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe ve Yazın Eitimi, Ankara: Kadıolu Matbaacılık.

17 194 GÜNER, Galip (2004). Türkçe Kompozisyon Öretiminde Yazma Öncesi Yapılabilecek Etkinlikler, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 17, s GÜNE, Firdevs (2007). Türkçe Öretimi ve Zihinsel Yapılandırma, Ankara: Nobel Yayın Daıtım. PROLU, Zehra (2007). Türkçe Öretiminde Yaratıcılık Almanya daki Yeni Öretmenler: Göçmen Kökenli Üçüncü Kuak, Dil Dergisi, S. 135, s PROLU, Zehra (2006). Yaratıcı Yazma, stanbul: Morpa Kültür Yayınları. KANTEMR, Enise (1976). Kompozisyon Öretimi, Millî Eitim, S , s KAPLAN, Mehmet (1972). Kompozisyon, Hisar, S. 101, s. 9. KARAALOLU, Seyit Kemal (1992). Yazmak ve Konumak Sanatı Kompozisyon (7. Basım), stanbul: nkılâp Kitabevi. KARADA, Özay (2003). Türkçe Öretiminde Anlatım Tarzları. Türklük Bilimi Aratırmaları (Türkçenin Öretimi Özel Sayısı), S. 13, s KAVCAR, Cahit; Ouzkan, Ferhan. ve Aksoy, Ö. (2002). Yazılı ve Sözlü Anlatım (2. Baskı), Ankara: Anı Yayıncılık. KEÇK, lknur ve UZUN, Leyla (2001). Türkçe Sözlü ve Yazılı anlatım (Editör: Canan leri), Eskiehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. KIBRIS, brahim (2008). Yaratıcı Yazma- Salkım Oluturma Yöntemi (s ). Türkçe Öretimi (Editörler: A. Tazebay, S. Çelenk), Ankara: Maya Akademi Yayın Daıtım. KÜÇÜK, Salim (2006). Türkçe Öretiminde Yazılı Anlatım Çalımalarının Sorularla Yönlendirilmesi, Türk Eitim Bilimleri Dergisi, Cilt 4, S. 2, s MALTEPE, Saadet (2006). Türkçe Öretiminde Yazılı Anlatım Uygulamaları çin Bir Seçenek: Yaratıcı Yazma Yaklaımları, Dil Dergisi, S. 132, s MALTEPE, Saadet (2007). Yaratıcı Yazma Yaklaımı Açısından Türkçe Derslerinde Oluturulan Yazılı Anlatım Ürünlerinin Deerlendirilmesi, Eitim Aratırmaları, S. 26, s MEB (2000). lköretim Okulu Türkçe Yazı Öretim Programı, stanbul: Millî Eitim Basımevi. MEB (2005). lköretim Türkçe Dersi Öretim Programı ve Kılavuzu (6, 7 ve 8. Sınıflar; Taslak Basım). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüü Basımevi. OKURER, Cahit (1997). Kompozisyon Öretimi, stanbul: MEB Yayınları. ÖZBAY, Murat (2006). Türçe Özel Öretim Yöntemleri II, Ankara: Öncü Kitap ve Yayıncılık. ÖZDEMR, Emin (1991). Yazma Öretimi (ss ), Türk Dili ve Edebiyatı Öretimi, Eskiehir: Anadolu Üniversitesi AÖF Yayını. ÖZTÜRK, Ergün (2007). lköretim Beinci Sınıf Örencilerinin Yaratıcı Yazma Becerilerinin Deerlendirilmesi, Yayımlanmamı Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. PAR, Arif Hikmet (1974). Planlı Yazma Sanatı Kompozisyon I-II, stanbul: Minnetolu Yayınları. SAKN, Öner (2005). Örneklerle Kompozisyon -Düzenli Konuma ve Yazma Sanatı-, stanbul: Yuva Yayınları. SEVER, Sedat (2004). Türkçe Öretimi ve Tam Örenme (4. Baskı), Ankara: Anı Yayıncılık. TANSEL, Fevziye Abdullah (1985). yi ve Doru Yazma Usulleri I - II, stanbul: Kubbealtı Neriyat. TEKN, Halil (1980). Okuduunu Anlama ve Yazılı Anlatım Becerisini Gelitirme Yönünden Okullarımızdaki Türkçe Öretimi, Ankara: Mars Matbaası. UNGAN, Suat (2007). Yazma Becerisinin Gelitirilmesi ve Önemi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 23, s ÜNALAN, ükrü (2001). Türkçe Öretimi, Ankara: Nobel Yayın Daıtım. YALÇIN, S. Dilek (1998). Yazma Eitiminde Yeni Bir Aratırma Alanı: Yaratıcı Yazarlık (ss ), Türkçenin Öretimi ve Eitimi Sempozyum Bildiriler, AÜ TÖMER Gaziantep ubesi yayını. YANGIN, Banu (2002). Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öretimi, Mersin: Dersal Yayıncılık. YILMAZ, Yakup (2006). Yazma Öretimi (ss ), Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öretimi (Editör: Cemal Yıldız), Ankara: Pegem A Yayıncılık. YÖRÜK, Yaar (1983). Yazmak Üzerine, Millî Eitim, S. 60, s

18 195 EK 1: Türkçe Kitaplarındaki Yazma Konularının Sınıflara Göre Daılımı (Küçük, 2006: 197) Yazma Çalımaları S I N I F L A R Güdümlü Yazma x x x x x x x x 2. Okuma Parçasıyla lgili Yazma x x x x x x x x 3. Gezi, gözlem ve ncelemeye Dayalı Yazma x x x x x x x x 4. Anı Yazma x x x x x x x x 5. Millî Bayram ve Törenlerle lgili Yazma x x x x x 6. Mektup Yazma x x x x x 7. Önemli Gün, Hafta ve Etkinlikle lgili Yazma x x x x 8. Özdeyi Açıklamaya Yönelik Yazma x x x x 9. Tasvire Dayalı Yazma x x x x x x x 10. Atasözü Açıklamaya Yönelik Yazma x x x 11. Öykü Yazma x x x 12. Karılıklı Konuma (Diyalog)Yazma x x x 13. Resme Dayalı Yazma x x 14. Bir Oyunun Kurallarını Yazma x x 15. Gelenek ve Görenekle lgili Yazma x x 16. Hayvanlarla lgili Yazma x x 17. Mevsimlerle lgili Yazma x x 18. Önemli Bir Olayı Yazma x 19. Kutlama ve Teekkür Yazma x 20. Rapor Yazma x 21. Dilekçe Yazma x 22. Günlük Yazma x 23. Söylei (Sohbet) Yazma x 24. zlenilen Bir Filmi Yazma x EK 2: Düzeltme Sembolleri ve Anlamları (MEB, 2000: 51 / 2482 Sayılı Tebliler Dergisi) SEMBOL ANLAMI SEMBOL ANLAMI Büyük yaz Yakın yaz Küçük yaz Yanlı Birlikte yaz Daha güzel yaz Paragraf baı yap Kelime fazla Hatalı paragraf baı Ayrı yaz Harf noksan Gayret et Harf yanlı Güzel Harf fazla Çok beendim