BREYSEL ÇALGI ETM I (KEMAN) DERS HEDEFLERNN GERÇEKLEME DÜZEYLERNN BELRLENMES * (A..B.Ü ÖRNE)

Transkript

1 BREYSEL ÇALGI ETM I (KEMAN) DERS HEDEFLERNN GERÇEKLEME DÜZEYLERNN BELRLENMES * (A..B.Ü ÖRNE) Yrd.Doç.Dr. Öznur Öztosun Yrd.Doç.Dr. Dolunay Akgül Barı * Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öretmeni Yetitirme Sempozyumu Bildirisi SDÜ, 7-10 Nisan 2004, Isparta Özet Bu aratırma; A..B.Ü. Eitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eitimi Bölümünde Bireysel Çalgı Eitimi I Dersi ( Keman ) çin hazırlanan taslak öretim programında belirlenen hedeflere ulama derecelerini belirlemek amacıyla yapılmıtır.bu amaçla aratırma, 2003/2004 öretim yılında keman eitimine yeni balayan 7 örenci üzerinde deneysel olarak yürütülmütür.i. Yarıyıl için belirlenen toplam 3 üniteyi kapsayan hedeflerin deerlendirilmesi sonucunda, örencilerin hedefleri büyük bir oranda gerçekletirdii saptanmıtır. GR Toplumların gelimilik göstergeleri içerisinde eitimin yeri çok büyüktür.bu yüzdendir ki, tüm toplumlar tarihleri boyunca eitime çok önem vermi ve çeitli yollarla insanları eitmek için çaba göstermilerdir. Geçmiten günümüze eitimin çok çeitli tanımları yapılmıtır. Yapılan bu tanımların üç ortak noktası vardır. Bu ortak noktalardan birincisi,bireyin yeteneklerinin gelitirilmesi, ikincisi, bireyde davranı deiikliinin kendi yaantısı yolu ile olacaı ve üçüncüsü de eitimin bir süreç olduudur. Böylece eitim, bireyin davranılarında kendi yaantısı yolu ile ve kasıtlı olarak istendik deime meydana getirme sürecidir. (Ertürk.1997) eklinde tanımlanabilir. Buna göre; Eitim sisteminin temel öesi insandır, insan hem özne hem de nesne durumundadır. Her türlü etkinlik,insanın davranılarını istendik yönde deitirmek üzere düünülüp, planlanmalıdır.(sönmez.1994) Eitimin tanımındaki istendik kelimesi söz konusu deimenin önceden tasarlandıını göstermek, kasıt kelimesi de önceden tasarlanmı bir deiiklii sadece bir tesadüf eseri olarak yaratan ve belki farkında bile olunmayan durumları dıarıda tutmak böylece kültürleme ve eitim arasındaki ayırımı göz önünde bulundurmak için kullanılmıtır. (Ertürk. 1997) Eitimin bir parçasını oluturan Müzik Eitimi ise, Bireyin genel ve müziksel davranılarında kendi müziksel yaantıları yolu ile ve kasıtlı olarak istendik davranılar oluturma sürecidir. (Uçan.1994)Müzik Eitimi tanımından yola çıkarak keman eitimini tanımladıımızda ise; Keman öretimi yolu ile bireylerin ve onların oluturdukları toplulukların, devinisel duyusal ve bilisel davranılarında kendi yaantıları yolu ile ve kasıtlı olarak istendik deiiklikler oluturmak ya da onlara bu nitelikte yeni davranılar kazandırma süreci diye tanımlanabilir. (Uçan Günay. 1980) (Akgül 1997 ) Tanımdan da anlaılacaı gibi bireyleri hayata hazırlayan ve istendik davranılarla donanmalarını salayan eitim süreci tesadüflere bırakılmamalı, önceden tasarlanıp planlanmalıdır. Eitimde planlanmı etkinliklerin önemi büyüktür. Eitim bir bakıma kasıtlı kültürleme yolu olarak görüldüünden eitim programlarının planlı olması gerei, kendiliinden ortaya çıkmaktadır. Örenenlere örenme yaantıları salamak eitim programları aracılıı ile olmaktadır. (Demirel. 1999) yi bir eitim ancak mükemmel bir program ve iyi bir planlama sonucu oluabilir. Bilimsel tarzda hazırlanmı bir program eitimde baarının en önemli unsurlarından biridir. Bu balamda; yi hazırlanmı bir keman öretim programı da keman eitiminde amaca ulamak için baarının temel anahtarıdır. yi bir keman öretim programı, keman eitimi ile eriilecek hedeflerden her birine ilikin hedef davranıları kazandırmak için gerekli öretme A..B.Ü. Eitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eitimi Bölümü

2 durumlarını, hedefe eriilip eriilmediine, davranıın kazanılıp kazanılmadıına dair sınamaölçme durumlarını, programın salamlıına ve öretmen-örenci ve program hakkında karar vermek için deerlendirme ilemlerini kapsamalıdır. Bilindii gibi, keman çalma, örencinin belli amaçlar dorultusunda ve belli tekniklerle çalgıdan ses üretme iidir. Keman çalan bir örencinin fiziki durumu, müzikal yetenei ve yeterli teknik bilgilerle donanması gereklidir. Bu nedenle keman öretiminin salıklı olabilmesi için hedefler ve ilkeler çok önemlidir. Belirlenen hedefler hem herhangi bir özel duruma uygulanabilecek ekilde esnek, hem de bütün durumları içine alabilecek genilikte düünülmü genel hedefler olmalıdır. (Büyükaksoy 1997) Ayrıca hedefler belirlenirken, müzik eitimi ana bilim dallarının genel hedefleri de göz önünde bulundurulmalıdır. Keman öretim süreci içerisinde örencilerin belirlenen hedef davranılara ulamaları ve gerekli örenme yaantılarını geçirmelerini olanak salayacak güdüleyici ortamın hazırlanması da önem taımaktadır. Bu da ders içinde kullanılacak yöntem ve tekniklerin seçimi ile doru orantılıdır. Eitim hedeflerinin gerçeklemesi ancak uygun yöntemlerin seçimi ile salanır. Keman öretiminde ise kullanılan belli yöntemler olduu gibi, öretmen, bunların bileiminden oluan ve dersin bireysel olma özelliinden kaynaklanan, örenci merkezli karma yöntemler de kullanılabilir. Bu bakımdan, her örencinin ayrı bir sınıf olarak düünülmesi gereken çalgı eitiminde, öretmenin programı uygulamadaki baarısı çalgı eitimindeki nitelii arttırma açısından önemlidir. (Yüksel 2003) (Çilden 2003) yi bir öretmen yüreklendirme ve pekitirme amacıyla kullandıı uyarıcıların çeitlerini örenme durumuna, örenim çevresine ve örenciye göre ayarlar, farklı yer, zaman, amaç ve kiiler için bunlardan en uygun olanını seçer ve kullanır. (Bloom 1995) Kullanılan yöntem ve tekniklerin doruluunu ve belirlenen hedeflerin kazanılıp, kazanılmadıını gösterecek olan sınama ve ölçme durumları için hazırlanacak olan ortam, ayrıca program hakkında genel bir yargıya varmamızı salayacak deerlendirme ilemleri de programın son ve önemli boyutlarındandır. Ancak öretmenler kendi kendilerinin ne örettikleri ile örencilerin gerçekten ne örendiklerini birbirine karıtırmadan kaçınarak, örencilerin gelimelerini objektif olarak deerlendirmelidirler.dier bir deyile, öretmenlerin öretmeyle örenmenin daima eit olmadıını hatırlayarak, gözlemlerinde tarafsız olma zorlukları vardır. Buradan yola çıkarak, çalgı çalma becerisinin çeitli düzeylerde ve güçlüklerde davranıların organik bir örüntüsü olduu unutulmamalı, örencinin çalgı çalma veya örenme yolu ile youn ve ayrıntılı bilgi edinme konusuna gereken dikkat gösterilmelidir. (Ercan. 1999) Bilindii gibi Eitim Fakültelerine balı Güzel Sanatlar Eitimi Bölümü, Müzik Eitimi A.B.D. da bireysel çalgı eitimi adı altında toplam sekiz yarı yıl okutulan keman eitimi dersini, örencilerin ileride meslek hayatlarında kullanacakları düünülürse çalgıyı sınıf ortamında yeterli düzeyde kullanabilecek düzeyde örenmeleri gerekmektedir. Örencilerin kısa sürede ve yeterli düzeyde keman çalmayı örenebilmesi için düzenli bir öretim programı hazırlanması arttır. Bu gereksinimlerden hareketle, aratırmacılar tarafından keman eitimine yeni balayan örencilere yönelik taslak bir öretim programı hazırlanmıtır. Program, A..B.Ü. Eitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eitimi Bölümü Müzik Eitimi A.B.D. da keman eitimine yeni balayan 7 örenciye uygulanmı ve uygulamaya devam edilmektedir. Sunulan aratırma sonuçları, birinci yarıyıl sonuna kadar belirlenmi toplam 3 ünitenin hedeflerini içermektedir. YÖNTEM Bu aratırma, deneysel aratırma modeli kullanılarak yapılmıtır. Aratırma evrenini A..B.Ü. Eitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eitimi Bölümü Müzik Eitimi A.B.D. da örenim gören lisans birinci sınıf örencilerinden keman eitimine yeni balayan 7 örenci oluturmaktadır.

3 Verilerin Toplanması ve Çözümlenmesi Aratırma için gerekli veriler belgesel tarama modeli kullanılarak çeitli kaynaklardan ve iletiim ortamlarından toplanmıtır. Ayrıca aratırmacılar tarafından A..B.Ü Müzik Eitimi A.B.D. da yer alan keman eitimi programı gelitirilerek birinci yarı yıl sonunda belirlenen hedef ve hedef davranılara ne derecede ulaıldıını belirlemek amacıyla, toplam 3 üniteyi kapsayan gözlem formları hazırlanmıtır. Bu gözlem formları 2 aratırmacı ve 1 de dıarıdan gözlemci olmak üzere 3 gözlemci tarafından iki farklı tarihte doldurularak, sonuçlar istatistiksel analizlerle deerlendirilmitir. Hazırlanan programda A..B.Ü. Müzik Eitimi Ana Bilim Dalında yer alan çerçeve (tanım) programdaki Bireysel Çalgı Eitimi I dersi tanımı aaıdaki gibidir. Yaylı çalgı eitiminin, keman çalmaya ilikin temel kavramlar, araçlar ve davranılar. Birinci konumda yayın ve parmakların kullanımına ilikin temel beceriler. ki teli kapsayan simetrik yay kullanımı ile yapılan yalın çalımalar. Bu becerileri uygulama daarcıına sahip olmak Bu tanım programdan yola çıkarak aratırmacılar tarafından hazırlanan program taslaında belirtilen üç ünite ve konuları ise öyledir. 1.Ünite : Kemanın ve yayın fiziksel özellikleri, duru tutu 1.Konu: Kemanın ve yayın fiziksel özellikleri 2.Konu: Keman tutuu 3.Konu: Yay tutuu 2. Ünite : Kemanda sa elin kullanımı, yay çekme 1.Konu: Yayın teller üzerindeki konumu ve durumu 2.Konu: Yay çekme 3. Ünite : Sol ve sa elin birlikte kullanımı, legato detache 1.Konu: La telinde temiz ses üretme 2.Konu: Re telinde temiz ses üretme 3.Konu: Re La tellerinde karıık çalımalar BULGULAR VE YORUMU Bu bölümde yapılan gözlemlerin istatistiksel analizleri çizelgeler halinde verilerek, bulgular açıklanmaya çalıılmıtır. Çizelge 1 Kemanın ve yayın fiziksel özellikleri (Duru Tutu) ile ilgili hedeflerin gerçekletirme düzeyleri (I. Ünite) Tamamen Büyük Ölçüde Orta Az Hiç Hedefler f % f % f % f % f % Kemanın Bölümlerini 1 Söyleyebilme Yayın Bölümlerini 2 Söyleyebilme Doru Yay tutuu ile ilgili 3 davranıları yapabilme Doru keman tutuundaki 4 temel özellikleri yapabilme

4 Çizelge 1 de görüldüü gibi kemanın bölümlerini söyleyebilme hedefi %86 tamamen, %14 orta derecede gerçekleirken, yayın bölümlerini söyleyebilme hedefinin ise %71 tamamen %29 büyük ölçüde gerçekletii gözlenmitir. Ayrıca doru yay tutuu ve doru keman tutuu ile ilgili hedeflerin gerçekleme düzeyine bakıldıında, doru yay tutuu ile ilgili davranıları yapabilme hedefinin %57 tamamen, %29 büyük ölçüde, %14 orta derecede gerçekletii, doru keman tutuundaki temel özellikleri yapabilme hedefinin ise %100 tamamen gerçekletii gözlenmitir. Çizelge 2 Kemanda sa elin kullanımı (yay çekme) ile ilgili hedeflerin gerçekleme düzeyleri (Ünite 2) Tamamen Büyük Ölçüde Orta Az Hiç Hedefler f % f % f % f % f % Yayı tellere göre doru konumlandırabilme 1 (yayı sürtmeden sadece konumlandırarak) Yayın kullanımında sa kol ele dayalı yay 2 basıncı uzunluu hızı ve yönü ile ilgili temel teknik davranıları yapabilme Çizelge 2 de görüldüü gibi yayın tellere göre doru konumlandırabilme hedefi %43 tamamen, %43 büyük ölçüde, %14 az derecede gerçekleirken, yayın kullanımında sa kol ele dayalı yay basıncı uzunluu hızı ve yönü ile ilgili temel davranıları yapabilme hedefinin ise %72 tamamen, %14 büyük ölçüde, %14 ise az derecede gerçekletii gözlenmitir. Çizelge 3 Sa ve sol elin birlikte kullanımı (legato detache) ile ilgili hedeflerin gerçekleme düzeyleri (Ünite 3) Tamamen Büyük Ölçüde Orta Az Hiç Hedefler f % f % f % f % f % Etüdü Temiz Seslerle çalabilme Etüdü çalma esnasında sol-sa 2 kol haraketini doru yapabilme Etüdü çalarken legato tekniini 3 doru uygulayabilme Etüdü çalarken detache tekniini 4 doru uygulayabilme Etüdü çalarken doru yay tutuunu 5 etüdün sonuna kadar koruyabilme Etüdü çalarken doru keman tutuunu 6 etüdün sonuna kadar koruyabilme Etüdü çalarken doru sol el (avuç içi) 7 tutuunu etüdün sonuna kadar koruyabilme Etüdü çalarken etüd sonuna kadar yayı 8 eie paralel olarak kullanabilme Çizelge 3 de görüldüü gibi etüdü temiz seslerle çalabilme hedefinin %57 tamamen, %29 orta, %14 hiç derecelerinde gerçekletii, etüdü çalma esnasında sol sa kol hareketini doru yapabilme hedefinin, %14 tamamen, %43 büyük ölçüde, %43 orta derecede gerçekletii, etüdü çalma esnasında legato tekniini uygulayabilme hedefinin, %43 büyük ölçüde, %43 orta derecede, %14 az derecede gerçekletii, etüdü çalma esnasında detache tekniini uygulayabilme hedefinin, %57 büyük ölçüde, %29 orta derecede, %14 az derecede gerçekletii, etüdü çalarken doru yay tutuunu etüdün sonuna kadar koruyabilme hedefinin,

5 %14 tamamen, %57 büyük ölçüde, %14 orta, %14 az derecede gerçekletii, etüdü çalarken doru keman tutuunu etüdün sonuna kadar koruyabilme hedefinin, %14 tamamen, %57 büyük ölçüde, %29 orta, derecede gerçekletii, etüdü çalarken doru sol el (avuç içi) tutuunu etüdün sonuna kadar koruyabilme hedefinin, %57 büyük ölçüde, %43 az derecede gerçekletii, etüdü çalarken etüt sonuna kadar yayı eie paralel olarak kullanabilme hedefinin %57 büyük ölçüde, %43 orta derecede gerçekletii, gözlenmitir. SONUÇ VE ÖNERLER Yapılan gözlem sonucunda I. Ünitede yer alan kemanın bölümlerini söyleyebilme ve yayın bölümlerini söyleyebilme bilisel hedeflerinin büyük oranda gerçekletii saptanmıtır. Buna göre örencilerin kemanın ve yayın fiziksel özelliklerini tanıyarak keman çalma ile ilgili ön bilgileri kazanmı oldukları görülmektedir. I. Ünitenin devinisel hedeflerini oluturan, doru yay tutuu ile ilgili davranıları yapabilme ve doru keman tutuundaki temel özellikleri uygulayabilme hedeflerinden yay tutuu ile ilgili olan hedefin %57 tamamen ve %29 büyük ölçüde gerçekletii, keman tutuu ile ilgili davranıın ise %100 gibi bir oranda gerçekletii saptanmıtır. Bu sonuca göre örencilerin keman çalmaya hazır oldukları söylenebilir. II. Ünitede yer alan iki devinisel hedeften yayı tellere göre doru konumlandırabilme %86 tamamen ve büyük ölçüde gerçekletii, yayın kullanımına ilikin sa kol ve ele dayalı yay basıncı uzunluu hızı ve yönü ile ilgili temel davranıları yapabilme hedefinin %86 tamamen ve büyük ölçüde gerçekletii saptanmıtır. Bu sonuca göre örencilerin yayın kullanımına ilikin belirlenen hedefleri büyük bir oranda gerçekletirdii söylenebilir. III. Ünitede yer alan hedeflerin gerçekleme düzeylerine bakıldıında ise etüdü temiz seslerle çalabilme hedefinin büyük ölçüde ve orta düzeyde gerçekletii, tamamen seçeneinde hiç örencinin olmadıı, etüdü çalma esnasında detache (basız çalma) tekniini legato tekniinden daha iyi uyguladıkları, çalma esnasında yay ve keman tutuunun yalnızca %14 gibi bir grubun tamamen %57 gibi bir grubun ise büyük ölçüde koruyabildii gözlenmitir. Bu sonuca göre hazırlanan programda örenciler için belirlenen birinci yarı yıl hedeflerinin büyük bir oranda gerçekletii, fakat keman eitimi için kısa bir süre olan bir yarı yılda keman çalmadaki temel davranıların tamamen yerlemedii söylenebilir. Bu sonuçların ııında aaıdaki öneriler getirilebilir. 1. Bu tür çalımalar çeitli sınıflar ve çeitli örenci düzeyleri için yapılmalı ve sonuçlar ııında uygulanan programlarda gerekli düzeltmeler yapılmalıdır. 2. Müzik Eitimi Ana Bilim Dallarında zümre öretim elemanları toplanarak ortak bir program oluturmalı ve komisyon sınavlarındaki stratejilerde bu ekilde belirlenmelidir. 3. Bu tür gözlemler, öretmenin kendi kendini deerlendirmesi örencide gördüü eksiklikleri ne ekilde giderecei, kullandıı öretim yöntem ve tekniklerini yeniden gözden geçirmesi açısından da önemlidir. 4. Türkiye deki bütün müzik eitimi ana bilim dallarında görev yapan keman eitimcilerinin bir araya gelerek keman öretiminde kullanılan yöntem ve teknikleri birlikte gözden geçirilecei tartıılacaı fikir alıveriinde bulunulabilecei bir etkinlik düzenlenebilir. Böylelikle standartlamı bir program ve deerlendirilmesi yapılabilir.

6 KAYNAKÇA Akgül, D. (1997), Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Keman Eitimi Sürecinin Deikenlerinin Analizi Yorumlanması ve Öneriler, Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi, A..B.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu Bloom, S. B. (1995), nsan Nitelikleri ve Okulda Örenme, Çev:Durmu Ali Özçelik, M.E.B. Yayınları, stanbul, S.135 Büyükaksoy, F. (1997), Keman Öretiminde lkeler ve Yöntemler, Ankara, S.1 Çilden,. (2003), Çalgı Eitiminde Nitelik Sorunu, Cumhuriyetimizin 80.Yılında Müzik Sempozyumu, Bildiri, Malatya Demirel, Ö. (1999), Planlamadan Deerlendirmeye Öretme Sanatı Pegem Yayıncılık, Ankara Ercan, N. (1999), Bireysel Çalgı Eitimi Alan Örencilerin Baarılarını Belirleme I. Ulusal Sanat Eitimi Ve Sorunları Sempozyumu Bildiri Çanakkale Ertürk, S. (1997), Eitimde Program Gelitirme, Meteksan, Ankara, S.17 Sönmez, V. (1994), Öretmen El Kitabı, Anı Yayıncılık 7.Basım, Ankara, S.17 Uçan, A. (1994), Müzik Eitimi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara, S.40