TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ YÖNETİCİ ŞİRKETLERİNİN YÖNETİM ETKİNLİĞİNİN VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Transkript

1 TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİ YÖNETİCİ ŞİRKETLERİNİN YÖNETİM ETKİNLİĞİNİN VERİ ZARFLAMA ANALİZİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ EVALUATION OF MANAGEMENT EFFICIENCIES OF TECHNOLOGY DEVELOPMENT ZONES MANAGING COMPANY USING DATA ENVELOPMENT ANALYSIS ÖZET Yrd. Doç. Dr. Ayşegül BAYKUL 1 Yrd. Doç. Dr. Our SUNGUR 2 Prof. Dr. Murat Ali DULUPÇU 3 Bu çalışmada 4691 sayılı Tekoloji Geliştirme Bölgeleri () Kauu kapsamıda bölgei yöetimi ve işletmeside sorumlu şirketi yöetim etkiliğii değerledirilmesi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda 2014 yılı verileri ile 39 tekopark yöetici şirketii yöetim etkiliği temel Veri Zarflama Aalizi (VZA) ile değerledirilmiştir. Etkilik ölçümüde üç girdi (Kapasite geliştirme faaliyet sayısı, Toplam işbirliği sayısı, Aahtar persoel sayısı) ve dört çıktı (Akademik spi-off sayısı, Firma sayısı, Yabacı firma sayısı, Toplam istihdam) kullaılmıştır. Çalışmaı soucuda CCR modelie göre 10 tekopark tekik etki, 23 tekopark saf tekik etki ve 12 tekopark ölçek etki bulumuştur. Aahtar Kelimeler: Tekoloji Geliştirme Bölgesi, Tekopark, Etkilik, Veri Zarflama Aalizi. JEL Sııfladırma Kodları: O32, C61, D61. ABSTRACT I this study, the aim is to evaluate the maagemet efficiecy of the compaies which is resposible for the maagemet ad the operatio of the regio withi the scope of Techology Developmet Zoes Law umbered I this directio, maagemet efficiecy of 39 maagig compaies were evaluated by meas of 2014 datas with data evelopmet aalysis.. For measurig the efficiecy, 3 iputs ad 4 outputs were. Accordig to the results of the study, 13 techoparks were foud techical efficiet, 23 techoparks were foud pure techical efficiet ad 12 techoparks were foud scale efficiet. Keywords: Tekology Developmet Zoe, Techopark, Efficiecy, Data Evelopmet Aalysis JEL Classificatio Codes: O32, C61, D GİRİŞ Gelişmiş ülke deeyimleri icelediğide tekolojik gelişmei öemii alaşılması ve bu gelişmeyi destekleyici ortamları politikalar aracılığıyla oluşturulması dikkat çekmektedir. Bu bağlamda tekoparklar, ülkeleri/bölgeleri kalkıma araçlarıda biri olarak kabul edile, üiversite saayi işbirliğii somutlaştığı tekoloji altyapısıı destekleye öemli yapılar olarak görülmektedir. Düya geelideki uygulamaları Bu çalışma Tekoloji Geliştirme Bölgesi Yöetici Şirketlerii Etkiliklerii Veri Zarflama Aalizi ile Değerledirilmesi adlı tez çalışmasıda türetilmiştir. Süleyma Demirel Üiversitesi, Isparta Meslek Yüksekokulu, aysegulbaykul@sdu.edu.tr Mehmet Akif Ersoy Üiversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü, oursugur@mehmetakif.edu.tr Süleyma Demirel Üiversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü, muratdulupcu@sdu.edu.tr

2 icelediğide, kurulma amaçları ülkelere/bölgelere göre farklılaştığı göze çarpmaktadır. Temel olarak kurulma amaçları, üiversitedeki araştırma potasiyelii saayiye aktarımıı sağlamak, yei tekoloji tabalı firmaları oluşumuu sağlamak, spi-off 4 firmalarıı teşvik etmek, mevcut firmaları büyümesii sağlamak, firmalar arasıda sierji yaratmak, yerel ekoomii performasıı arttırmak ve istihdam yaratmak olarak özetleebilir (Löwegre, 2003: 34). Bu çalışma; Türkiye de faaliyet göstere tekoparkları hedeflere ulaşılma bağlamıda yöetim etkiliğii değerledirilmesie yöelik bir uygulamaya dayamaktadır. Ülkemizde kurulduğu tarihte itibare tekoparkları etkiliği kousuda TC Bilim, Saayi ve Tekoloji Bakalığı performas edeksi hariç, literatürde herhagi bir çalışmaya rastlamamıştır. Yabacı literatürde etkilik veya performas ölçümü bağlamıda çalışmalar, büyeside bulua firmaları bezer yapıdaki park dışı firmalarla karşılaştırılması şeklidedir. Karşılaştırma kriterleri olarak, yei firma oluşumu, yaratıla iş, satış, kârlılık, Ar-Ge çıktısı, yei ürü/hizmetler ve hayatta kalma/kapama oraları gibi göstergeler kullaıldığı görülmektedir (Mock ve Peters, 2009: 3). Tekopark yöeticilerii büyük bir çoğuluğu tarafıda orgaizasyou gelişimii görmek adıa istatistiki bilgiler toplaıp yayılamasıa rağme, performas değerledirme yaygı bir yaklaşım değildir. Acak yapılacak etkilik ölçümü sayeside iyileştirme gerektire durumları zamaıda tespit edilebilmesi ve geleceğe yöelik kararları sağlam temellere dayadırılabilmesi mümkü olabilmektedir. Çalışmada etkilik değerledirmek içi yötem olarak birde fazla girdi ve çıktı değişkei kullaabilme üstülükleri dolayısıyla Veri Zarflama Aalizi (VZA) seçilmiştir. Çalışmada değerledirme kapsamıa alıa 39 tekoparkı (2011 yılı sorası kurula) 2014 yılı yöetim etkiliğii ölçümüde üç girdi (Kapasite geliştirme faaliyet sayısı, Toplam işbirliği sayısı, Aahtar persoel sayısı) ve dört çıktı (Akademik spi-off sayısı, Firma sayısı, Yabacı firma sayısı, Toplam istihdam) kullaılmıştır. Araştırmada yöetim etkiliği ölçülürke, 4691 sayılı Tekoloji Geliştirme Bölgeleri Kauuda belirlee hedefler göz öüe alımıştır. 2. TEKNOPARKLAR BAŞARILI UYGULAMALAR MIDIR? Literatürde tekopark uygulamalarıı tam olarak başarılı olduğu hakkıda bir görüş birliği yoktur. Tekoparkları bölgesel büyümeyi arttıra başarılı uygulamalar olduğuu savua çalışmaları (The Agle Techology Study 2003; Malairaja ve Zawadie 2008) yaıda, bu tezi eleştire çalışmalarda bulumaktadır (Amirahmadi ve Saff 1993; Castells ve Hall 1994; Massey vd. 1992; Quitas vd. 1992). Göstergeleri seçimi, ülke bazıda hedefler, amaçlar vs. farklılığıda dolayı tekoparkları başarısı içi bir geelleme yapmak mümkü değildir. Ayrıca bütü sosyo-ekoomik yapılarda olduğu gibi tekopark performasıı ölçecek tam ve mükemmel göstergeler yoktur. Acak literatürde tekoparkları başarılı olarak sayılabilmeleri içi bazı ö koşul ve kriterler bulumaktadır. Bir tekoparkı başarısıda bahsedilecekse, kuruluş aşamasıda itibare doğru adımları atılması gereklidir. Eğer Büyük metropol, çeşitli ve gelişmiş bir ekoomi Güçlü bir araştırma üssü Gelişmiş bir girişimcilik kültürü Üiversite/araştırma merkezide oluşa paydaşlar Aktif ve girişimci bir yöetim gibi özellikleri olduğu bir bölgede kurulmuş ise tekoparkları başarılı olma olasılığı artmaktadır (Comis ve Rowe 2008). Kısaca doğru model ve strateji seçimi tekoparkı başarısı içi öemlidir. Yurtiçi ve yabacı literatürde tekopark başarı ölçütlerii kısaca aşağıdaki ölçütler aracılıyla değerledirilmektedir (Sakarya 2012: 66). Alıa patet sayısı Üiversite ya da araştırma kurumu ile tekopark şirketlerii birlikte yürüttükleri ortak çalışmalar ve buları uygulamaya aktarılması Edüstri alaıa uygu çözüm sua daışmalık hizmetlerii verilmesi Üiversite ya da araştırma kurumuda tekoparka geçe araştırmacı sayısı (Akademik Spi-off) 4 Spi-off/Spi-out: Bir üiversitei veya kurumsal araştırma ekibii bilgi ve becerilerii ticarileştirmek amacıyla kurulmuş yei bir şirkettir. 71

3 Tekopark ve ilk aşama merkezleride ticari uygulamaya koula bilimsel düşüceler ve bulara ilişkili lisas ve ürü satışları Literatüde yapıla çalışmalarda tekoparkları başarısı büyesideki firmaları çıktıları ile değerledirilmektedir. Firmalar tarafıda üretile çıktıı arttırılması bir alamda da tekoparkları başarısı içi öemli kriterlerde biride aktif ve girişimci bir yöetimdir. Tekoparklar içi geel olarak yöetim foksiyou işlevi, park içide bulua firmalar içi gerekli ola mesleki hizmetleri ve yardımcı hizmetleri dağılımıı yöetmek, park içi ve dışıda ağları kurulmasıa yardımcı olarak parkta bulua firmalara bilgi ve kayakları kaalize etmek olarak belirtilmiştir (Cha vd., 2008: 445). 3. TÜRKİYE DE TEKNOPARKLAR Düyada kurula ve faaliyet göstere tekoparkları oluşum ve gelişim sürecide, Türkiye i geri kaldığı görülmektedir. Buu edeleri arasıda; bilim ve tekolojiye ait sermayei ülke ekoomiside kısıtlı ve yavaş artış göstermesi, saayi ile bilim ve tekoloji sektörü arasıda isteile işbirliğie ulaşılamaması, Ar-Ge faaliyetlerii ileri tekolojiyi yeteri kadar yakalayamaması sayılabilir. Türkiye de tekoparkları kuruluş çalışmalarıı başladığı döem döemi olarak kabul edilmektedir (Alkibay vd. 2012: 68) yılıda UNDP öcülüğüde Türkiye de Tekoparkları Kurulması Projesi kapsamıda başlatıla çalışmaları ardıda, 12 Nisa 1990 tarihli 3624 sayılı kaula Saayi Bakalığı a bağlı olarak KOSGEB kuruluş aşamasıda üretime ve pazarlamaya kadar küçük işletmeleri desteklemek amacıyla kurulmuştur yılıda TÜBİTAK MAM Tekoloji Geliştirme Merkezi kurulmuş, TÜBİTAK-MAM Tekoparkı 1998 yılıda KOSGEB tarafıda başvurusu kabul edilerek Bakalıkça oaylaa ilk tekopark olmuştur (Morgül 2012: 32). VII. Beş Yıllık Kalkıma Plaıda tekopark kousuda yasal düzelemeleri yapılacağı hususua dayaılarak Türkiye de tekopark kavramıı hukuki olarak kullaılması 26 Hazira 2001 tarihide çıkartıla 4691 sayılı "Tekoloji Geliştirme Bölgeleri Kauu" ile bu kou yasal zemie oturtulmuştur Sayılı Tekoloji Geliştirme Bölgeleri Kauu, 06 Temmuz 2001 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlaarak yürürlüğe girmiştir (Gürsel 2007: 999) Kauu 9. maddesie dayaılarak hazırlaa Tekoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yöetmeliği tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayılamış ve bölge ile ilgili mevzuatı temelleri atılmıştır (Güeş, 2009: 161). Aıla Kau 10 yıl boyuca uygulamış, 2011 yılıda 6170 Sayılı Kau ile bazı bölümleri değiştirilmiş ve eklemeler yapılmıştır. Bu değişiklikleri ardıda Yöetmeliği de bazı bölümlerii değiştirilmesi, detayladırılması ve gücel hale getirilmesi amacı doğmuş ve 12 Mart 2014 tarih sayılı Resmi Gazete de Tekoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yöetmeliği yayımlaarak yürürlüğe girmiştir. Yasal kimliğie kavuşa tekoparkları bu kapsamdaki hedefleri; Türkiye i Ar-Ge potasiyelie ve tekoloji üretebilme yeteeğie katkı sağlamak, Türkiye içi sürdürülebilir kalkımaı usurlarıda birisi olmak, Girişimciliği ve yeilikçiliği teşvik etmek ve desteklemek, Sektör öcelikleriyle Türkiye i tekoloji üretimii ve birikimii yöledirilmesie katkı sağlamak, Tekoloji trasferi içi uygu ortam yaratmak, Düya pazarlarıa yöelik ileri tekoloji ürü ve hizmet üretimii desteklemek, Saayi-üiversite işbirliğii etki ve sürekli kılmak, Üiversitedeki araştırma altyapısıı ve bilgi birikimii ekoomik değere döüşmesie katkı sağlamak, Nitelikli işgücüe ülke içide istihdam yaratmak, Yüksek/ileri tekoloji yatırımları yapacak, yabacı sermayei ülkeye girişii hızladıracak bölgeler oluşturulması, Ar-Ge çalışmalarıda uluslararası işbirliğii güçledirmektir. 72

4 4. LİTERATÜR Literatür taramasıda tekoparkları performas ölçüm çalışmalarıa ve VZA yötemi ile yapıla çalışmalara yer verilmiştir. UKSPA tarafıda yetkiledirile The ANGLE Techology Study (2003) tarafıda yapıla çalışmada performas ölçümü ekoomik performas ve kiracı firmaları yeilik ve tekoloji ticarileştirme performası olmak üzere iki kategoride değerledirilmiştir. Ekoomik performas ölçümüde iş ve istihdam büyümesi, ciro, gelir ve fiasmaa erişim gibi göstergelerde yararlaılmıştır. Yeilik ve tekoloji ticarileştirme performası ölçümüde ise yei ürüler, yei hizmetler, patet uygulamaları, itelikli bilim adamı ve mühedis oraı ve ciroya orala Ar-Ge yatırım yoğuluğu gibi göstergeler kullaılmıştır. Bigliardi vd. (2006) ı çalışmasıda geel olarak parkları performasıı ölçmek içi kullaılabilecek değişkeleri buluduğu çizelge aşağıda suulmaktadır. Tablo 1. Performas Ölçümüde Kullaılabilecek Değişkeler TEKNOPARKLARIN YARARLANDIĞI VAROLAN İMKÂNLAR TEKNOPARKLARIN İÇSEL GELİŞİMİ TEKNOPARKLARIN BULUNDUĞU BÖLGEYE KATKISI Parkı buluduğu çevre Hizmetlerde elde edile ciro artışı Var ola fabrika, makie parkı vs. Buluduğu aladaki ciro EKONOMİK-FİNANSAL büyümesi Altyapı yatırımları DURUM Telif ücretleride elde edile ciro artışı Telekomüikasyo Ağı Aktif karlılığı(tred) Öz kayak getirisi(tred) Buluduğu çevredeki m 2 bazıda Amortisma düzeyi fiyat Döemde kurula kuluçka sayısı Döemde ediile tekik-bilimsel yeterlilik Döemdeki yei Ar-Ge lab. sayısı ve türü Döemde yaratıla akademik spi off sayısı ve türü Döemde suula yei hizmetleri sayısı ve türü Döemde başlatıla yei rekabet öcesi araştırma programları sayısı ve türü Döemde eşzamalı ürü/süreç geliştirmeye yöelik ögörüle alaşma türü ve sayısı Firmalarla kurula ağbağlar Yerel firmalar ile ögörüle alaşma ve işbirliği Yerel firmalarla işbirliği ile geliştirile kabul edile yei ürü/süreçler Terk edilmiş saayi bölgeleride saayiyi caladırma programlarıyla tekoparklar ile işbirliğide doğa firma sayısı ve türü İşbirliğide doğa firmalarda çalışa sayısı ve türü İşbirliği ile yürütüle çevre iyileştirme sayısı ve türü İNSAN KAYNAKLARI VE TEKNİK-BİLİMSEL ÜRETKENLİK ULUSLARARASI BÖLGELER İLİŞKİ GELİŞİMİ Kayak: (Bigliardi vd. 2006: 493) VE ARASI Kuluçka firmaları tarafıda oluşturula yei ürü ve prototip sayısı Döemde alıa patet sayısı Döemde alıa ve verile lisas sayısı Döemdeki bilimsel yayı sayısı Başka bir ülkeye veya bölgeye tekopark tarafıda yapıla yatırımlar Başka bir ülkeye veya bölgeye persoel hareketi Yabacı ve bölge dışıda firmaları kurduğu laboratuvarlar Yerel, bölge dışı ve uluslararası firmalar arasıdaki iş ortaklıkları ve işbirliği ilişkileri Bölge dışı ve yabacı kiracılara verile tekik ve yöetsel eğitimler Bölgesel üstü ve uluslararası tekoparklarla yapıla bilimsel işbirliği alaşmaları 73

5 Neely (2002) vd. tarafıda öerile performas sistemie göre aa performas göstergeleri dört gruba (Ticari, Paydaş Bakışı, Marka ve İtibar, İçsel İş Süreçleri) ayrılmış ve aşağıda çizelgede gösterilmiştir. Temel ve hedefler doğrultusuda değerledirilmesi öerilmiştir. Tablo 2. Performas Ölçümüde Kullaılabilecek Değişkeler PERFORMANS GÖSTERGELERİ 74 ÖLÇÜLER TİCARİ Kârlılık Faiz ve vergi öcesi kâr (Bütçedeki %) %Doluluk Kiralamış m 2 /Net kiralaabilir ala m 2 Satışlar Dış kayaklar/döüşüm oraı Borç Yöetimi Eski borçlar>120 gü Bütçei Fiasal Performası Hizmet maliyet karşılama oraı(sübvasiyolar hariç) Dış fiasma Başvuru sayısı/sağlaa kayaklar Yatırım Getirisi İç Getiri Oraı PAYDAŞ BAKIŞI Parktaki firma memuiyeti Sözleşme birimide sora yeileme ve geişleme yüzdesi(toplam sözleşme biteler içide) Yılda ağ etkiliklerie katıla firma sayısı Gele Tavsiyeler Yeilik Desteği Firmalarda geişleme veya döüşüm içi gele talepler Şirketler arası ticaret (firma sayısı) Bilgi tabaı ile bağlatılar (Firma sayısı) Bilim parklarıı müdahalesi soucu ek iş/fiasma Şirket Büyümesi % Spi-off/Tekoloji odaklı firmalar (toplam kiracı içide) %Büyüye kiracı şirket (iş) %Büyüye kiracı şirket (ciro) %Büyüye kiracı şirket (ihracat) %Büyüye kiracı şirket (dış yatırım) Tekoparklarda hayatta kalma oraı Firma İovasyo Profili % Mezu Ürü/Hizmet Sayısı Kullaıla patet sayısı Ürüleri iç/dış lisası %Ar-Ge yatırım şirketleri % dış kayak kullaarak araştırma faaliyeti (açık iovasyo) Kiracı Kalitesi Bilim parklarıda ödee ortalama maaş-ulusal bölgesel düzeyde ortalama maaş %Giriş şartlarıı sağlaya kiracı %Başarı ödülleri Yayı sayısı %Lisasüstü çalışa sayısı %Yatırım şirketleri Çevre Kâğıt kullaımıdaki azalma Atık atıkta azalma Geri döüşümdeki artış Tüketimde azalma Seyahat: kişi başıa mil Sağlık ve Güvelik Stadartları Öleebile kazalar MARKA VE İTİBAR Basıda yer almak Basıda yer alma Tekopark amacı ile bağlatı Uluslararası profil Kaliteli davet sayısı (kouşmacı, semier vs.) Parkı topluluk boyutu Park ağıdaki şirket sayısı Diğer kuruluş Tavsiyeleri % tavsiye edilme İÇSEL İŞ SÜREÇLERİ Çalışa Memuiyeti Persoel Değişim oraı (3 yıllık ortalama) Persoel devamsızlığı-gü/ort. Çalışa Eğitim sayısı katılmaya/çalışa Kişisel gelişim fırsatlarıı olmayışı -ort/çalışa Doğru Bilgi Zamaıda İletişim Kredi Mektubu sayısı Hizmette hata 48 saat içide Etki Güvelik Hizmeti Güvelik olay sayısı-15 dk. öce müdahale Güveilir IT Sistemi 3 saate kadar kesiti sayısı Hu vd. (2005) Çi de bulua 53 bilim parkıı VZA metodu ile etkiliğii araştırmıştır. Çalışmada iki girdi (firma ve işgücü sayısı), üç çıktı değişkei (tekik, ürü ve emtia satış geliri) kullaılmıştır. Çalışma soucuda, akademik kurumları ve kalifiye işgücüü yoğu olduğu bölgelerde bulua tekoloji odaklı bilim parklarıı daha başarılı olduğuu, gelişmiş tesisleri olduğu ve üfus yoğuluğuu çok olduğu bölgelerde üretim yoğu

6 bilim parklarıı daha başarılı olduğu, ulaşım imkâlarıı gelişmiş olduğu bölgede satış odaklı bilim parklarıı daha başarılı olduğuu ve so bulguda ise ileri tekoloji odaklı bilim parklarıı yüksek saf tekik etkiliğe sahip olduğu acak yetersiz üretim ölçeği edeiyle ölçek verimliliği düşük olduğuu vurgulamıştır. Hu vd. (2009), yılları arasıda Tayva da 57 edüstri parkıı etkiliği VZA metodu ile araştırılmıştır. Çalışma iki aşamada yapılmıştır. İlk olarak etkilik skorları hesaplamış ve daha sora çevresel faktörler aalize dâhil edilmiştir. Aalizde beş girdi ve bir çıktı değişkei kullamıştır. Çevre değişkeleri olarak işsizlik oraı, üretim yapa firma sayısı, toplam alaa göre üretim yapıla ala, yerel edüstri park istihdam oraı, yıl, koum ve park tipi kullaılmıştır. Tobit regresyou ile elde edile souçlara göre eklee çevresel değişkeler ile souçlar yorumlamıştır. Elde edile souçlara göre Tayva hükümetii ulaşım sistemii iyileştirmesi ve parkı etkiliğii arttırılması içi ileri tekoloji ve petrokimya şirketlerii yatırımlarıı bölgeye çekmesi gereği ve yatırım, istihdam, edüstriyel kümelemeyi desteklemesi gereği vurgulamıştır. Hu vd. (2010), Çi de yıllarıda 53 tae tekoparkı etkililiğii icelemiştir. Hesaplamada çevresel faktörleri parkları verimliliğii etkilediği göz öüe alımıştır. Bu faktörler demiryolu ve karayolu yoğuluğu, yerel hükümetler tarafıda yapıla sabit sermaye yatırımları, edüstriyel çıktılar, bilim ve tekolojiye yapıla fiasal yatırımlar ve eğitim düzeyidir. Girdi ve çıktı değişkeleri seçimide Hu vd. (2005) çalışmasıa göre, parklardaki firma ve çalışa sayısıa ek olarak üiversite mezuu yüzdesi, Ar-Ge harcamaları ve Ar-Ge persoel yüzdesi girdi değişei olarak eklemiştir. Çalışmada kullaa girdi ve çıktı değişkelerii korelasyolarıa bakılmış, firma sayısı, persoel ve üiversite mezuu persoel değişkeleri ile çıktı değişkeleri arasıda yüksek korelasyo, Ar-Ge harcamaları ve B&T persoeli değişkeleri ile de orta düzeyde korelasyo bulumuştur. Aalizi birici basamağıda VZA uygulamış ve çevre faktörleri dikkate alımamıştır. Çevre faktörlerie ek olarak coğrafi değişkelerde (doğu, batı) ekleerek varyas büyütme faktörleri (VIF) hesaplamıştır. Hesaplaa VIF faktörleri eklediğide sıralamaları değiştiği vurgulamıştır. Doğu bölgeside bulua parkları merkez ve batı bölgelerie göre daha etki olduğu soucu ortaya çıkmıştır. Tekik etkiliği çevresel faktörler dâhil edildiğide değiştiği gözlemiştir. Wu vd. (2010), 2008 yılıda Çi deki seçilmiş 30 üiversite bilim parklarıı etkiliğii VZA-Tobit model kullaarak aaliz etmiştir. Dört girdi (Dura varlıklar, Toplam kuluçka fou, Kapladığı Ala, Çalışa Sayısı) ve iki çıktı (mezu sayısı ve ödee vergiler) değişkei kullaılmıştır. Etki olmaya 21 bilim parkıı 16 sıı tekik etkisiz, 5 i ölçek etkisiz bulumuştur. Tobit modeli kullaarak persoel kalitesi (lisasüstü sayısıı toplam persoele oraı), Ar-Ge alaı (Ar-Ge alaıı toplam aladaki oraı) ve fo yoğuluğu (kuluçka fou oraı) değişkeleri kullaılarak etkili faktör değerleri hesaplamıştır. Faktör değerleri ile birlikte değerledirildiğide, persoel kalitesi ve fo yoğuluğu değişkeii CRSTE (Sabit getiri altıda tekik ölçek etkiliği) ile pozitif ilişkili, Ar-Ge alaıı egatif ilişkili olduğuu vurgulamıştır. 5. VERİ SETİ VE METODOLOJİ Çalışmaı amacı, 2001 yılıda yasal kimliğie kavuşa tekoparkları yasalar kapsamıda belirlee hedefleri e ölçüde karşıladığıı değerledirmek içi etkilik ölçümüdür. Etkilik değerledirmek içi yötem olarak VZA kullaılmıştır. VZA üretim ve hizmet alaıda faaliyet göstere karar birimlerii etkilik ölçümüü yapılarak değerledirilmesie olaak sağlaya parametrik olmaya doğrusal programlama temelie dayaa bir tekiktir. Bu tekik karar verme birimlerii (KVB) çıktıları oluşturmak içi mevcut kayakları asıl etki bir biçimde kullaılması gerektiğii belirlemesii sağlar (Kula ve Özdemir 2007: 56). VZA ı uygulamasıda izleecek adımlar şulardır: Karar Birimlerii Seçimi Girdi ve Çıktıları Seçilmesi Verileri Elde Edilmesi Göreli Etkiliği Ölçümü Referas Gruplarıı Belirlemesi Souçları Değerledirilmesi Etki Olmaya Karar Verme Birimleri İçi Hedef belirlemesidir (Kecek, 2010: 79). Eylül 2015 itibarıyla; toplam 61 adet (Akara da 8 adet, İstabul da 7 adet, Kocaeli de 4 adet, İzmir de 4, Koya da 2 ve Atalya, Kayseri, Trabzo, Adaa, Erzurum, Mersi, Isparta, Gaziatep, Eskişehir, Bursa, Deizli, Edire, Elazığ, Sivas, Diyarbakır, Tokat, Sakarya, Bolu, Kütahya, Samsu, Malatya, Urfa, Düzce, 75

7 Çaakkale, Kahramamaraş, Tekirdağ, Va, Çorum, Maisa, Niğde, Burdur, Yozgat, Kırıkkale, Karama, Balıkesir ve Hatay da 1 er adet) kurulmuştur. 61 de 48 i faaliyetie devam etmektedir. Bu bağlamda 2011 yılı sorası kurulalar hariç, 39 tekopark çalışmaı odağıı oluşturmaktadır. Türkiye deki yasal taımlara, literatüre ve teorik temellere dayaarak değişkeler belirlemiştir. Tekoparkları yöetim etkiliği değerledirilirke seçile girdiler, kapasite geliştirme sayısı, toplam işbirliği sayısı ve aahtar persoel sayısıdır. Çıktılar, akademik spi-off sayısı, firma sayısı, yabacı firma sayısı, toplam istihdamdır. Aşağıdaki çizelgede açıklamalarıyla birlikte verilmiştir. Tablo 3. Çalışmada Kullaıla Değişkeler GİRDİ DEĞİŞKENLERİ Kapasite geliştirme sayısı Toplam işbirliği sayısı Aahtar persoel sayısı ÇIKTI DEĞİŞKENLERİ Akademik Spi-Off sayısı Firma sayısı Yabacı firma sayısı Toplam istihdam AÇIKLAMA Yöetici şirket geel müdürüü, yöetim kurulu üyelerii ve çalışaları katıldığı kapasite geliştirme faaliyeti sayısı Yöetici şirketi taraf olduğu ulusal/uluslararası üiversitelerle işbirliği (üiversite ile ortak proje), büyesideki firmalarla işbirliği (ortaklık vs.), kamu kurumları ile işbirliği (KOSGEB, Kalkıma Ajası vs.), alaşma ve üyelikler (ulusal ve uluslararası tekopark birlikleri IASP, D) sayısı Yöetici şirkette tam zamalı olarak çalışa ve i stratejik foksiyolarıda sorumlu persoel (Ör: geel müdür yardımcısı, birim yöeticileri, vb.) sayısı AÇIKLAMA 2014 yılıda akademisyeler, lisas ve lisasüstü öğreciler tarafıda kurula şirket sayısı 2014 yılıda faaliyette ola firma sayısı 2014 yılıda ait %100 yabacı sermayeli ve yabacı ortaklı firma sayısı toplamı Firmalarda Ar-Ge faaliyetleride doğruda görevli araştırmacı, yazılımcı ve Ar-Ge faaliyetlerie katıla veya bu faaliyetlerle doğruda ilişkili yöetici bezeri persoel toplamı Araştırmaya ait belirlee KVB i 2014 yılıa ait verilerii bir kısmı biricil veri toplama aracı ola görüşme yötemi ile T.C. Bilim, Saayi ve Tekoloji Bakalığı, Bilim ve Tekoloji Geel Müdürlüğü iteret sayfasıda yer ala iletişim bilgileri kullaılarak ilgili tekoparklarda elde edilmiştir. Verileri bazılarıda ise ikicil veri toplama kayağı olarak resmi yayılar, tekoparklar tarafıda yapıla suumlar, stratejik plalar ve web sayfalarıda yararlaılmıştır Temel VZA Yötemleri VZA, Bir karar verme birimii verimliliği açısıda matematiksel olarak ağırlıkladırılmış çıktılar toplamıı ağırlıkladırılmış girdiler toplamıa oraıı e iyi performası belirlediği sııra göre pozisyoudur olarak ifade edilmektedir (Erse, 1999: 12). VZA modelleri ölçeğe göre sabit veya değişke getirili olmak üzere iki gruba ve yöelimlerie göre de girdi yöelimli modeller, çıktı yöelimli modeller ve yöelimsiz modeller olmak üzere üç gruba ayrılırlar (Kecek, 2010:64). Temelde birbirlerie çok bezeye girdiye yöelik VZA modelleri, belirli bir çıktı bileşimii e etki şekilde üretebilmek amacıyla kullaılacak e uygu girdi bileşimii asıl olması gerektiğii araştırır. Çıktıya yöelik VZA modelleri belirli bir girdi bileşimi ile e fazla e kadar çıktı bileşimi elde edilebileceğii araştırmaktadır (Chares vd., 1978: ) CCR Modeli Chares, Cooper ve Rhodes tarafıda 1978 yılıda geliştirile CCR modelleri ilk ortaya çıka, ölçeğe göre sabit getiri varsayımıı geçerli olduğu, başlagıçta kamu sektörüde etkilik ölçümüde kullaıla modellerdir. Acak güümüzde çok farklı alalarda kullaıldığı görülmektedir (Yoluk, 2010: 39). Model tekik etkiliği ölçer. Bazı çalışmalarda tekik etkilik kavramı yerie toplam etkilik kavramıı da kullaıldığı görülmüştür. Girdi ve çıktı odaklı olmak üzere iki şekilde kullaılabilir. Aşağıda hazırlaa Çizelge 4 de CCR modelii girdi ve çıktı odaklı olarak formülasyou verilmektedir. Bu model kısıt sayısıı daha az olması ve yöetsel açıda öemli bilgiler içermesi edeiyle çarpa modelii duali (Dual Liear Programmig - DLP) ve zarflama modeli olarak adladırılmaktadır (Yolala, 1993: 33). 76

8 Tablo 4. CCR Modelii Formülasyou Girdi Odaklı CCR Primal Model Amaç Foksiyou s + mi θ ε. ( s r + s i ) m r=1 i=1 Çıktı Odaklı CCR Primal Model Amaç Foksiyou m + maxφ + ε ( s i + s r ) s i=1 r=1 Kısıtlar, (λ j. y rj y ro s + r ) = 0 r = 1,, s (λ j. x ij θ. x io + s i ) = 0 i = 1,, m Kısıtlar, x ij β j x io + s i = 0 i = 1,, m y rj β j φy ro s + r = 0 r = 1,, s λ j, s i, s + r 0 j = 1..., β j, s i, s + r 0 r = 1,, s i = 1,, m j = 1,, Burada, : KVB sayısı,2,... s : Çıktı sayısı r=1,2,...s m : Girdi sayısı i=1,2,.m θ: Girdiye ait büzülme katsayısı ( o KVB i girdilerii radyal olarak e kadar azaltılabileceğii belirler) ε : 10-6 gibi küçük bir sayı s + r : o karar birimii r ici çıktısıa ait atıl (aylak) değer s i : o karar birimii i ici girdisie ait atıl değer λ j : j. Karar birimii aldığı yoğuluk değeri( o KVB i referas kümesii alacağı değer) φ: o KVB i çıktılarıı radyal olarak e kadar artırılabileceğii belirleye geişleme katsayısı β j: Çıktıya yöelik modeller içi j. KVB i aldığı yoğuluk değeri (o. KVB i referas kümesii alacağı değer) dir. Girdi odaklı dual modelde bir karar birimi göreceli olarak tam etki taımlaabilmesi içi etkilik oraı 1 e eşit olmalı (θ = 1), aylak değişkeler ise sıfıra eşit olmalıdır (s = 0, s + = 0) (Karaemir 2013: 43-44). Çıktı odaklı dual modelde φ=1 ve s i, s r + = 0 ise etkidir. φ>1 ise etki değildir. Girdi odaklı zarflama modeli ile çıktı odaklı zarflama modeli arasıda θ=1/φ ilişkisi vardır (Oruç 2008: 29; Karaemir 2013: 48). Çalışmalarda kolay okumak adıa etki olamaya değerler döüşüm ile 1 de küçük olarak da kullaılmaktadır BCC Modeli Literatürde BCC olarak adladırıla model, Baker, Chares ve Cooper (1984) tarafıda geliştirilmiştir. CCR modelleri ölçeğe göre sabit getiri varsayımıda kullaılırke bu model, ölçeğe göre değişke getiri varsayımı altıda çalışmaktadır. CCR modelleri ile KVB leri, tekik etkilik skorları elde edilirke, BCC modelleriyle saf tekik etkilik değerleri elde edilmektedir (Lorcu 2008: 70). BCC modelii kullaarak tüm karar birimleri içi ölçek özelliği de belirleebilir. BCC sıırı her zama CCR sıırıı altıda yer alır. Bu yüzde CCR etkilik skoru, BCC etkilik skoruda küçük veya oa eşit olmalıdır (Yavuz ve İşçi, 2013: 162). Aşağıda girdi ve çıktı odaklı BCC formülasyou Çizelge 5 de verilmektedir. Tablo 5. BCC Modelii Formülasyou Girdi Odaklı BCC Primal Model Amaç Foksiyou Kısıtlar, m + miθ ε ( s i + s r ) i=1 r=1 λ j y rj y ro s + r = 0 r = 1,, s λ j x ij θ x io + s i = 0 i = 1,, m λ j = 1 j = 1,, λ j, s i, s r + 0 s Çıktı Odaklı BCC Primal Model Amaç Foksiyou Kısıtlar, m + maxφ + ε ( s i + s r ) i=1 r=1 μ j. x ij x io + s i = 0 r = 1,, s μ j y rj φy ro s + r = 0 i = 1,, m μ j = 1 j = 1,, μ j, s i, s r + 0 s 77

9 Girdi odaklı CCR ve BCC zarflama modelleri arasıdaki fark ağırlıkları toplamıı 1 e eşit olma kısıtıdır. ( λ j = 1) Bu durum soucu KVB leri ölçek etkiliğie sahip olma kısıtıı ortada kaldırmakta ve BCC modelide ölçeğe göre değişke getiri varsayımı gerçekleşmektedir. Bua kovekslik kısıtı deilmektedir (Karaemir 2013: 52). Girdi odaklı dual modelde θ=1 ve s i = 0, s r + =0 ise etkidir (Oruç 2008: 31). Çıktı odaklı dual modelde φ=1 ve s i, s r + = 0 ise o KVB etkidir φ>1 ise ise etki değildir Bulgular Çalışma kapsamıdaki 39 tekoparka ait 2014 yılı verileri ile hem tekik hem de saf tekik etkilik değerleri (CCR-BCC) hesaplamıştır. İki modelde çıktı üzerideki kotrol edeiyle çıktı odaklı olarak kullaılmıştır. Hesaplamalar aşağıda Çizelge 6 da verilmektedir. Eğer, bir KVB tekik etki değil ise; bu durum iki sebepte kayaklamaktadır. Bu sebeplerde ilki KVB i, kayaklarıı etki kullaacak faaliyetlerde bulumadığı yai israf ettiği alamıa gelmektedir. Diğer sebep ise koşulları olumsuzluğu sebebiyle ölçek etki olmayışıdadır. Bu yüzde tekoparkları saf tekik ve ölçek etkilikleri de hesaplaarak, tekik etkisizliğe sebep ola faktörleri ayrımı yapılmıştır (Lorcu 2008: 45-46). TEKNOPARKLAR Tablo 6. Yöetim Etkiliği Souçları Toplam Etkilik Değerleri (CCR) Tekik Etkilik Değerleri (BCC) Ölçek Etkilik Değerleri (CCR/BCC) BCC Ölçek Özelliği ODTÜ Tekoket 100% 100% 100% Sabit TÜBİTAK-MAM Tekopark 100% 100% 100% Sabit Akara (CYBERPARK) 100% 100% 100% Sabit GOSB Tekopark 65% 65% 100% Sabit İzmir 100% 100% 100% Sabit İTÜ ARI Tekoket 100% 100% 100% Sabit Hacettepe Üiversitesi 100% 100% 100% Sabit Yıldız Tekik Üiversitesi 100% 100% 100% Sabit Kocaeli Üiversitesi 100% 100% 100% Sabit Eskişehir 54% 54% 100% Sabit İstabul Üiversitesi 68% 73% 94% Arta Selçuk Üiversitesi 100% 100% 100% Sabit Batı Akdeiz Tekoketi 78% 79% 98% Arta Erciyes Üiversitesi 100% 100% 100% Sabit Trabzo 61% 66% 93% Arta Çukurova 57% 59% 96% Arta Erzurum Ata Tekoket 70% 80% 87% Arta Mersi 98% 100% 98% Arta Göller Bölgesi 79% 87% 91% Arta Ulutek 77% 79% 98% Arta Akara Üiversitesi 69% 72% 97% Arta Gaziatep Üiversitesi 55% 55% 99% Arta Pamukkale Üiversitesi 91% 100% 91% Arta Cumhuriyet. 70% 80% 88% Arta Fırat 66% 100% 66% Arta Trakya Üiversitesi Edire 89% 100% 89% Arta Gazi Tekopark 89% 90% 99% Azala Dicle Üiversitesi 92% 100% 92% Arta Tokat 45% 100% 45% Arta Sakarya Üiversitesi 93% 100% 93% Arta Boğaziçi Üiversitesi 44% 52% 83% Arta Bolu 68% 89% 77% Arta Kütahya Dumlupıar Tasarım 82% 100% 82% Arta Malatya 88% 100% 88% Arta İstabul (SSM) 93% 100% 93% Arta Düzce Tekopark 41% 100% 41% Arta Çaakkale 74% 100% 74% Arta Kahramamaraş 67% 87% 78% Arta Namık Kemal Üiversitesi 72% 100% 72% Arta Çalışmada kullaıla metot etki olmaya KVB leri etkiliğii arttırmak içi girdileri e orada azaltılması ve çıktıları hagi orada arttırılması hakkıda bilgi sumaktadır. CCR-O modelie göre tekik etki olmaya tekoparkları çıktı yöelimli model açısıda potasiyel iyileştirme oraları verilmiştir. 78

10 Tablo 7. Potasiyel İyileştirme Oraları Yöetim Etkiliği PFIRM PSOF PISH PYFIRM DMU Projectio Diff (%) Projectio Diff. (%) Projectio Diff. (%) Projectio Diff. (%) ODTÜ Tekoket TÜBİTAK-MAM Tekopark Akara (CYBERPARK) GOSB Tekopark İzmir İTÜ ARI Tekoket Hacettepe Üiversitesi Yıldız Tekik Üiversitesi Kocaeli Üiversitesi Eskişehir İstabul Üiversitesi Selçuk Üiversitesi Batı Akdeiz Tekoketi Erciyes Üiversitesi Trabzo Çukurova Erzurum Ata Tekoket Mersi Göller Bölgesi Ulutek Akara Üiversitesi Gaziatep Üiversitesi Pamukkale Üiversitesi Cumhuriyet, Fırat Trakya Üiversitesi Edire Gazi Tekopark Dicle Üiversitesi Tokat Sakarya Üiversitesi Boğaziçi Üiversitesi Bolu Kütahya Dumlupıar Tasarım Malatya

11 İstabul (SSM) Düzce Tekopark Çaakkale Kahramamaraş Namık Kemal Üiversitesi Örek olarak, Düzce Tekopark ı 2014 yılı etkilik değerlerii iyileştirilebilmesi içi, firma sayısı, akademik spi-off sayısı, istihdam ve yabacı firma sayılarıı sırasıyla %143, %143, %1979 ve %254 oraıda arttırması gerekmektedir. 6. SONUÇ ODTÜ Tekoket, TÜBİTAK-MAM Tekopark, Akara (CYBERPARK), İzmir, İTÜ ARI Tekoket, Hacettepe Üiversitesi, Yıldız Tekik Üiversitesi, Kocaeli Üiversitesi, Selçuk Üiversitesi ve Erciyes Üiversitesi leri tekik etkidir (10 adet). Çalışmada kullaıla değişkelere göre Tekik etki olarak bulua (CCR-O değeri %100) bu tekoparkları kayak israfıda bulumadığı ve uygu ölçekte faaliyet gösterdiği söyleebilir. Tekik etki ola tekoparkları yılları arasıda kurula tekoparklarda olduğu göze çarpmaktadır. Olgu sayıla bu tekoparkları yöetim alamıda etki olmasıda tecrübei öemli olduğuu söyleyebiliriz. BCC-O modelie göre etki fakat CCR-O modelie göre etki olmaya tekoparklar Mersi, Pamukkale Üiversitesi, Fırat, Trakya Üiversitesi Edire, Dicle Üiversitesi, Tokat, Sakarya Üiversitesi, Kütahya Dumlupıar Tasarım, Malatya, İstabul (SSM), Düzce Tekopark, Çaakkale ve Namık Kemal Üiversitesi dir (13 adet). Buradaki CCR skorudaki etkisizlik yöetimsel faaliyetlerde kayaklı olmayıp tamame ölçek etkisizliğide kayaklamaktadır. Ölçek özelliği icelediğide, adı geçe tekoparkları ölçeğe göre arta getiri durumu olduğu görülmektedir. Bu tekoparklar potasiyelii iyi kulladığıda daha fazla çıktı elde edebilecekke tamame dış etkilerde dolayı etkisizdir. Tekik etkiliği ifade ede CCR skorua göre etkisiz olup ölçek etkiliğide kayaklamaya tekopark GOSB Tekopark ve Eskişehir dir (2 adet). Bu tekoparklar uygu ölçekte faaliyet göstermekte acak kayak israfıda bulumaktadır. Yai etkisizliği yöetimsel faaliyetlerde kayakladığı, geriye kala tekoparkları ise hem yöetsel hem de dış kayaklı olarak başarısız olduğu söyleebilir. Bu grupta ola Gazi Tekopark ise uygu ölçekte faaliyet göstermemektedir. Etki olabilmesi içi kapasite düşürmesi gerekmektedir diyebiliriz. Geel bir değerledirme yapılacak olursa, yöetim etkiliğii ölçüldümü soucu etki olmaya tekoparkları etki olabilmesi içide yöetici şirket tarafıda yapıla yerel, bölge dışı ulusal ve uluslararası firmalar, resmi kuruluşlar, birlikler, ağlar vb. arasıdaki resmi iş ortaklıkları ve işbirliği ilişkilerii geliştirilmesi ve tekoparkları taıtıcı faaliyetleri faydalı olacağı düşüülmektedir. lerde beklee hedeflere ulaşılabilmesi, hibe olarak verile destekleri verimliliği ve e öemlisi üiversite-saayi işbirliğii tam alamıyla hayata geçirilmesi içi yöetim kademesi ve aahtar persoeli eğitim almasıı yararlı olacağı belirtilmiştir (Uzkurt 2013: 10). Bu bağlamda şirket kuruluşu, patet, fiasma, pazarlama, ihracat, gümrük, yabacı firmalarla ortak girişimcilik, tekoloji trasferi, tekoloji değerleme, lisas alaşmaları, geel fikri ve sıai mülkiyet hakları gibi alalarda iyi yetişmiş profesyoel yöeticileri yetişmesi içi bir eğitim programı ve eğitim ala kişileri sertifikasyou ile yöetim etkiliğii arttırabileceği söyleebilir. KAYNAKÇA Alkibay, S., Orhaer, E., Korkmaz, S., Sertoğlu, A. (2012). Üiversite Saayi İşbirliği Çerçeveside Tekoparklar, Yöetimsel Soruları Ve Çözüm Öerileri, Atatürk Üiversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2),

12 Alvadi, K. (2010). Focused ad Geeral Sciece Parks: A Study Of New Techology Based Firms Withi Life-Scieces i Swede, Lud Uiversity Masters Programme i Society, Sciece ad Techology/ Sciece, Etrepreeurship ad Iovatio i Time ad Space Amirahmadi, H., Saff, G. (1993). Sciece Parks: A Critical Assessmet. Joural of Plaig Literature, 8(2), Agle Techology (2003). Evaluatio of The Past Ad Future Ecoomic Cotributios of the UK Sciece Park Movemet, UK Sciece Park Associatio. Baker, R.D., Chares, A., ad Cooper, W.W. (1984). Models for The Estimatio of Techical ad Scale Iefficiecies i Data Evelopmet Aalysis, Maagemet Sciece 30, Bigliardi, B., Dormio, A. I., Nosella, A., ad Petroi, G. (2006). Assessig Sciece Parks Performaces: Directios From Selected Italia Case Studies, Techovatio 26(4), Castells, M., Hall, P. (1994). I: Techopoles of the World: The Makig of Twety- first-cetury Idustrial Complexes. Routledge, Lodo. Cha, K., Oerlemas, L., & Pretorius, M. (2008). A Coceptual Model of the Impacts of Networkig o Iovative Performace of New Techology-Based Firms, Picmet 2008 Portlad Iteratioal Coferece o Maagemet of Egieerig ad Techology, Chares, A., W., W., Cooper, Rhodes, E. (1978). Measurig the Efficiecy of Decisio Makig Uits, Europea Joural of Operatioal Research, Vol. 2, Comis, N., Rowe, D. (2008). Success Factors for Sciece Parks i the Developed World ad Emergig Ecoomies, IASP World Coferece, Johaesburg Erse, H. M. (1999). Veri Zarflama Aalizii Stokastik Değişiklikler Altıda Geçerliliği Gürültüü Verimsizlik Bileşei, Hacettepe Üiversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü, Yayılamamış Doktora Tezi, Akara Güeş, Ş. (2009). Tekoloji Geliştirme Bölgelerie (Tekopark) Sağlaa Vergisel Avatajlar, Mali Çözüm Dergisi, 91, Gürsel Kutlu, M. (2007). Tekoloji Geliştirme Bölgeside Kamulaştırma ve Ruhsat (İzi) Verme Yetkisi, Dokuz Eylül Üiversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 9, Özel Sayı, Hu, J. L., Ha, T.F., Yeh, F.Y, Lu, C.L. (2010). Efficiecy of Sciece ad Techology Idustrial Parks i Chia, Joural of Maagemet Research, 10(3), Hu, J. L., Yeh, F. Y. ve Chag, I. T. (2009). Idustrial Park Efficiecy i Taiwa, Joural of Iformatio ad Optimizatio Scieces, 30(1), Hu, J. L., Yeh, F. Y., Lee Y. C. ve Che, C. L.. (2005). Efficiecy of Hightech Zoes i Mailad Chia (i Chiese), Joural of Techolog Maagemet, Vol. 10, Karaemir, Ç. (2013). Eğitim Merkezleride Etkilik Aalizleri: Veri Zarflama Aalizi Kullaarak Performas Aalizi, Akara Üiversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü, (Yayımlamış Yl. Tezi), Akara Kecek, G. (2010). Veri Zarflama Aalizi Teori ve Uygulama Öreği, Siyasal Kitabevi, Akara Kula, V. ve Özdemir, L. (2007). Çimeto Sektörüde Göreceli Etkisizlik Alalarıı Veri Zarflama Aalizi Yötemi İle Tespiti, Afyo Kocatepe Üiversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:VIII, Lorcu, F. (2008). Veri Zarflama Aalizi (DEA) ile Türkiye ve Avrupa Birliği Ülkelerii Sağlık Alaıdaki Etkiliklerii Değerledirilmesi, İstabul Üiversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü, (Yayımlamış Doktora Tezi), İstabul. Löwegre, M. (2003). New Techology-Based Firms i Sciece Parks, Lud: Lud Busiess Press. Löwegre, M. (2003). New Techology-Based Firms i Sciece Parks: A Study of Resources ad Absorptive Capacity, Lud: Lud Busiess Press. 81

13 Malairaja, C., Zawdie, G. (2008). Sciece Parks ad Uiversity-Idustry Collaboratio i Malaysia, Techology Aalysis & Strategic Maagemet, 20, Massey, D., Quitas, P., Wield, D. (1992). I: High-Tech Fatasies: Sciece Parks i Society, Sciece ad Space. Routhledge, Lodo. Mock, C., Peters, K. (2009). Sciece Parks as a Istrumet of Regioal Competitiveess: Measurig Success ad Impact, IASP 2009 Aual Coferece Proceedigs. Morgül, M.B. (2012). Tekoparklar ve Ar-Ge Merkezlerii Uygulamada Karşılaştıkları Sorular ve Çözüm Öerileri, Kalkımada Aahtar Verimlilik Dergisi, Sayı 286 (Ekim), s Neely, A., Adams, C. ve Keerley, M. (2002). The Performace Prism: The Scorecard for Measurig ad Maagig Busiess Success, Fiacial Times-Pretice Hall: Lodo. Oruç, K.O. (2008). Veri Zarflama Aalizi ile Bulaık Ortamda Etkilik Ölçümleri ve Üiversitelerde Bir Uygulama, Süleyma Demirel Üiversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü (Yayımlamış Doktora Tezi), Isparta Quitas, P., Wield, D., Massey, D. (1992). Academic Idustry Liks ad Iovatio: Questioig The Sciece Park Model, Techovatio, 12(3), Sakarya,F. (2012). Tekopark İçerisideki, Tekoloji Trasferii Artırmaya Döük İşbirlikleri Ve Tekopark Destek Faaliyetlerii, Firmaları Özümseme Kapasitesi Üzerie Etkileri, Kara Harp Okulu Savuma Bilimleri Estitüsü, (Yayımlamış Yl. Tezi), Akara Wu, D. (2009). Measurig Performace i Small admedium Eterprises i the Iformatio &Commuicatio Techology Idustries, School of Maagemet College of Busiess RMIT Uiversity, Australia. Yavuz, S. ve İşçi, Ö. (2013). Veri Zarflama Aalizi İle Türkiye de Gıda İmalatı Yapa Firmaları Etkiliklerii Ölçülmesi, Dumlupıar Üiversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 36, Nisa, Yolala, R. (1993). İşletmeler Arası Göreli Etkilik Ölçümü, Milli Prodüktivite Merkezi Yayıları No: 483. Yoluk, M. (2010). Hastae Performasıı Veri Zarflama Aalizi (VZA) Yötemi ile Değerledirilmesi, Atılım Üiversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü,(Yayımlamış Yl. Tezi), Akara 82