EMO İSTANBUL ŞUBESİ TARAFINDAN HOBİ ELEKTRONİK KURSU İÇİN DERLENMİŞTİR. BOBİNLER

Transkript

1 EMO İSTANBUL ŞUBESİ TAAFNDAN HOBİ ELEKTONİK KUSU İÇİN DELENMİŞTİ BOBİNLE Bobnler, akara, adren veya karkas olarak adlandırılan yalıkanlar üzerne plask, serak, serkağı spral, helezon, düz, peek şeklnde sarılı ellerden sargı şekl oluşan devre eleanıdır Bobnn dğer adı "self" r Bobnler, bakır veya güüş el veya lz el denlen pekle yalıılış el le sarılırlar Bobnlern değerler sıcaklıkla değşr; bu nedenle çok kararlı devrelerde kullanılazlar Bobnler prake slndr şeklnde br karkas üzerne veya s şeklnde br nüve üzerne sarılan yalıkan alzee kaplı dışı zole bakır ellerden ürelr Karkas çnde herhang br çekrdek kullanılazsa buna havalı bobn denr Yüksek frekanslarda brkaç sarılık havalı bobnler sıklıkla kullanılır K bobnlern çnde br nüve çekrdek vardır, nüve çeşl addelerden yapılablr; der veya sıkışırılış der ozu olan fer ferro alzee, nüve olarak kullanılablr Bu nedenle bobnler, hava boşluklu olduğu gb der veya fer nüvel olarak da ürelr Gerekl yerlerde preslenş der nüveler üzerne de bobnler yerleşrlr Tellern hç hareke eees senen yüksek frekanslarda bobn akaralarında çenkler evcuur Br lekenn ne kadar çok eğk ve büzük br şeklde se o kadar drenc arar Br bobnn değer el kesne, sarı ur sayısına, karkas boyuna, andren çapına ve kullanılan nüveye çekrdeğe göre değşr Havalı bobnn boyu le oynanarak değer değşrlr Karkas çne yerleşrlen ferr nüve, bobnn değern havalıya göre 4 kaına kadar arırablr Bakır çekrdek se bobnn değern azalır Nüvenn bobn çne gre karı değşrlerek bobnn değer ve dolayısıyla bağlı olduğu oslaörün frekansı ayarlanablr Br çeş bobn de orod lerdr Torodlern veya harhang ferro der ozu alzeeden yapılış çekrdekl bobnlern ndükansında rol oynayan br dğer paraere de bu alzeenn geçrgenlğdr Devrelerde bulunan akı yollarının heps genel açıdan brer bobn görev yapakadır Bobnn bu yollardan farklı olan yan uzunluk ve kend üzerne olan eksdr İlk elekrk akıı bulan nsanoğlu uzun br el eal parça üzerne sararak akı geçrdğnde ealn ıknaıs görev yapığını ve akıın yönüne göre ealn uçlarında NS kuuplarının oluşuğunu buluşur - Faraday Kısacası bobn br lekenn üzernden geçen akıı anyek alan çzglerne çevrerek yapısal olarak enerj dönüşüünü gerçekleşrşr Ters duruunda da yan br anyek cs anyek alan çzgler bobn kesecek şeklde harekelendrlrse bobn üzernde br akı oluşur; şe bu eel akıdır Noral devre ç kullanıında oluşan bu anyek çzgler farklı şekllerde sarıldığında kends üzerne ers anyek alan kuvve uygulayarak üzernden geçen akıı yavaşlaışır Bu sayede çıkışa, geckş br akı alınablr Erafında bulunan delekrk adde ve kullanılan lekenn özellğ bobnn özellklern belrler Bobne alernaf elekrk akıı uygulandığında bobnn erafında br anyek alan eydana gelr Aynı şeklde bobnn çevresnde br ıknaıs ler ger hareke erldğnde bobnde elekrk akıı eydana gelr Bunun sebeb ıknaısak anyek alanın bobn elndek elekronları açığa çıkarasıdır Şekl- Göser Şekl:

2 EMO İSTANBUL ŞUBESİ TAAFNDAN HOBİ ELEKTONİK KUSU İÇİN DELENMİŞTİ Bobn Çeşler: Şekl - Bobn eks Şekl - Muhelf bobnler Br: [H] "Henry" H oldukça büyük br değer göserdğnden prake H lhenry ve μh krohenry kullanılır H 0 6 µh H 0 3 H H 0 3 µh Sebolü: L AC ve DC davranışı: Bobnler doğru akıa sadece eln drenc kadar zorluk göserrken AC de frekansa bağlı olarak arar k sab değerne endükans denr Bobn DC akıa lk anda drenç göserr Bu nedenle bobne DC akı uygulandığında bobn lk anda yalıkan daha sonra lekendr Bobne AC akı uygulandığında se akıın yönü devalı değşğ çn br drenç göserr Bobnler kısaca, DC akıa az zorluk kolaylık, AC akıa zorluk göserr; yan doğru akıı geçrp, alernaf akıa drenç göserr Kullanıldığı yerler: Doğru akıda bobnler, daha çok elekro ıknaıs olarak kullanılırlar Makaraya sarılış olan elden br akı geçrldğ akrde bobnn erafında br anyek alan oluşur, bu anyek alan, rölelerde yararlanılır Doğru akıda bobnlerden sadece elekro ıknaıs olarak yararlanılaz Bobnler br çok devrede çeşl şekllerde kullanılırlar Mesela T devreler, beslee kaynakları, anen yükseleçler, radyo devreler gb

3 EMO İSTANBUL ŞUBESİ TAAFNDAN HOBİ ELEKTONİK KUSU İÇİN DELENMİŞTİ Alernaf akıda se bobnlerden çok çeşl şekllerde yararlanılır AC yüksek gerl daha düşük gerle çevrek çn kullandığıız ransforaörler, büyük güçlü akılar çn yapılan konakör bobnler, elekrk ürende kullandığıız ekank enerjy elekrk enerjsne çevren generaörler ve elekrk enerjsn ekank enerjye çevrek çn kullandığıız oorlar da bobnler kullanılır Bu p aknalarda bobnn kullanılasının esası yne anyek alana dayanır Br bobnn erafındak anyek alan çnden br el geçrldğnde bu el de br gerl oluşur prensb le aknalarda anyek alan kullanılır Mesela ransforaörlerde; prer ucuna verlen gerl bu bobnde br anyek alan oluşurur Elekrksel hçbr bağlanısı olayan sekonder ucunda se bu anyek alandan eklenlerek daha düşük br gerl oluşur Sekonder ucundak bu gerln değer grş gerl ve sarı sayılarına bağlıdır Kondansaörlerle brlke belrl frekansları geçren, dğerlerne drenç göseren flre devrelernde kullanılır Elekronk olarak a frekans üreen devrelerde kullanılır Örneğn oslaörlerde frekansın ayarlanasında kullanılır Kaçak oslasyonların doğru akı halarına geçesn önleek çn ser bağlanan şok bobnlernden yararlıdır Elekronk devrelerde kullanılan küçük bobnlern boşa duranları olduğu gb nüve çekrdek üzerne sarılış olanları da evcuur Ayrıca bu nüve üsüne sarılı olanların nüvesn bobne yaklaşırıp uzaklaşırarak çalışan ayarlı bobnlerde evcuur Endükf eakans: Bobn sonuça akaraya sarılış elden oluşuğu çn sarılan elnde dolayısıyla br drenc olacakır Bobnn yan eln bu drencne endükf reakansı denr ve X L le sebollendrlr Br se drencn br Oh'dur Bobnn bu dönüşü ve değerler daha çok alernaf akı devrelernde kullanılır Bu değerler arasında X L πfl forülü aracılığıyla endükans L ve endükf reakans X L arasında senen dönüşüler yapılablr Forüldek "f" sebolü se alernaf akıın frekansıdır ve br se "Hz" Herz'dr Şu anda kullanılan 0 şebeke gerlnn frekansı 50 Hz'dr Bobnlern Bağlanı Şekller: Bobnlern AC ve DC devrelerde brbrleryle ser, paralel veya he ser he paralel karışık bağlanaları drençlern bağlanı özellkleryle aynı, kondansaörlern bağlanılarıyla ers şekldedr Bobnlern ser ve paralel bağlanalarında, eğer bobnler brbrlernn endükf alanları çnde değlse drençlerde olduğu gb aynı forüller kullanılır, aks halde, yan brbrlern ekledkler duruda bu forüller kullanılaz Ser Bağlanı: Bu bağlanıda bobnler brer ucundan brbrne eklenşr Her bobnden aynı akı geçer Topla bobn endükf reakansı XL ve opla bobn endükansı L se bobnlern cebrsel oplaına eşr Paralel Bağlanı: Bu bağlanıda bobnlern uçları brbrne bağlanışır Her bobnden değeryle oranılı olarak farklı akı geçer Topla bobn endükf reakansı X L ve opla bobn endükansı L se bobnlern bre bölülernn oplaına eşr 3 Karışık Bağlanı: Bu bağlanıda bobnler ser ve paralel olarak bağlanışır Topla bobn endükf reakansı X L ve opla bobn endükansı L se paralel bobnlern serye çevrlp önce paralel kolların opla değer, ser bobnlern cebrsel oplaına eşr

4 EMO İSTANBUL ŞUBESİ TAAFNDAN HOBİ ELEKTONİK KUSU İÇİN DELENMİŞTİ Aşağıda ser, paralel ve karışık bağlanının şekller yer alakadır Aşağıda ser, paralel ve karışık bağlanının forüller yer alakakdır Bobn Hesabı: Br Bobnn değer Henry le ölçülür Joseph Henry, yılında yaşaış olan Aerkalı br fzkçdr Br bobnn değer; kullanılan el kalınlığına, ur sayısına, sargı boyuna, andren çapına bağlıdır Sarı sayısı N, Makara çapı D c, bobnn sargısının boyu S c kadar olan br bobnde, bobnn değer, krohenry olarak; L K x N x N x D x 0-3 dr Burada K br kasayıdır ve D / S oranına karşılık gelr Bobnlern prak olarak yapıında, bu değer bulak çn br abak kullanılır Yaklaşık br değer olarak K 00 D / 4 D S olarak bulunablr Burada D ve S değerler c'dr

5 EMO İSTANBUL ŞUBESİ TAAFNDAN HOBİ ELEKTONİK KUSU İÇİN DELENMİŞTİ Örnek: S sargı uzunluğu 3 c, D çapı c olan, 30 urluk br bobnn değer nedr? L 7 x 30 x 30 x / 000 L 43 kro Henry Yaklaşık değer 5 kroh olarak kabul edleblr Bu br andren üzerne bşk sarılan nüvesz br bobndr Eğer bobn yukarıdak gb havada sarılı br bobn olsa bobnn ndükansını şu forülle hesaplanır: L 0079 D x D x N x N/3D9S0C L krohenry olarak bobnn değer, D c olarak bobn çapı, N sarı sayısı, S sarıın c olarak uzunluğu, C erkezden çevreye doğru sarıın dernlğdr ve ek kalı bobnlerde hal edleblr Öncek örnekek bobn 5 c boyunda havada sararsak değer ne olur? L 0079 x 900 / Mkro henry yaklaşık değerdr BOBİNLEİN ÖLÇÜLMESİ ç 0oh o L H 000Hz 0Deg DC br Ù epedans ve AC br Ù reakans İzolel br lekenn yan yana sarılası le elde edlrler Bobnler, doğru akıa sadece lekenn drenc kadar zorluk göserrken alernaf akıa karşı göserdkler zorluk uygulanan alernaf akıın frekansı le oranılı olarak arar Bobnn fzk yapısına bağlı olan sab değerne endükans denr Endükans L harf le göserlr Br Henry dr Henr büyük br değer olduğu çn genelde henr nn bnde br olan l henr H veya lyonda br olan kro henr kullanılır Br bobne uygulanan alernaf gerln frekansı arıkça, bobnn devre akıına göserdğ drençe arar Bobnn frekans le değşen bu drencne, özel olarak endükf reakans denr XL le göserlr Br oh dur AOMETE İLE BOBİN TESTİ Bobnlern endükans değer L ere veya LC ere denlen özel br ölçü ale le ölçülür Faka bobnde br kopukluk olup oladığını avoere le anlayablrz Avoere W kadeesnde ken problar bobn uçlarına değdrldğnde eğer bobn sağlasa br drenç okunacak yok eğer bobn bozuksa yan çnde br kopukluk varsa avoere sonsuz drenç değer göserecekr Eğer bobnn başı le sonu kısa devre oluş se sıfır drenç okunur Bunun dışında bobnn çnde br kısa devre varsa bobn olası gerekenden daha düşük br drenç göserr

6 L DEESİ an [ ] w w w w w w w w L w w d d L w ç w w ç K edlr kabul K 0 ç K Kazanç K 0oh L H 000Hz 0Deg ç o d d L 0 d L 0 0 w EMO İSTANBUL ŞUBESİ TAAFNDAN HOBİ ELEKTONİK KUSU İÇİN DELENMİŞTİ

7 EMO İSTANBUL ŞUBESİ TAAFNDAN HOBİ ELEKTONİK KUSU İÇİN DELENMİŞTİ Ser bağlı L devresnde akı gerln an - / kadar gersndedr Epedansın değer; dr