ARTVN L GELME PLANI TURZM SEKTÖRÜ RAPORU. Yrd. Doç. Dr. Tülay Cengiz. Doç. Dr. Ayd'n Tüfekçio*lu. Ahmet skender

Transkript

1 ARTVN L GELME PLANI TURZM SEKTÖRÜ RAPORU Yrd. Doç. Dr. Tülay Cengiz Doç. Dr. Ayd'n Tüfekçio*lu Ahmet skender Artvin,

2 ÇNDEKLER Sayfa No 1. Giri Mevcut Durum Yerli ve Yabanc Turist Hareketleri Tesislerde Konaklamalar Konaklama Tesislerinin Kapasiteleri Seyahat Acentalar Yeme *çme Tesisleri lin Turizm Potansiyeli Artvin *li Do,al Turizm De,erleri Artvin *li Kültürel Turizm De,erleri Turizm Sektörünün Sorunlar ve Darbo azlar Turizm Sektörünün Sorunlar *l Turizminin Kuvvetli ve Zayf Yönleri, Frsatlar ve Tehditler (Swot Analizi) Vizyon, Gelime Stratejisi ve Yatrm Proje Konular Turizm Vizyonu Geli9me Stratejileri Artvin *majnn Yaratlmas (Strateji: 1) Ziyaretçi Memnuniyetini Artrmak (Strateji: 2) *lde Seyahat Acentalarnn Saysn Artrmak, Seyahat Acentalar Arasndaki *9birli,i ve Sektör Ortaklar Arasndaki Dayan9may Artrmak (Strateji: 3) Turizm Geli9me Koridorlar Yaratmak (Strateji: 4) Ky Koridoru Artvin Güney Koridoru Koridorlarn Pazarlanmas *çin Yaplmas Gerekenler Turizm Koridorlarnda Yaplmas Gereken Kurumsal Düzenlemeler Turizm Koridorlar Sakinleri *çin Çevre ve Turizm E,itim Programlar Yeni Turizm Türleri Yaratmak (Strateji: 5) Özel Ürün Sunan Turizm Türleri Ekoturizm Sosyal ve Etno,rafya Turizmi Yeni Turizm Alanlarnda Yaplmas Gereken Kurumsal Düzenlemeler ve Motivasyon Programlar Kültürel ve tarihi mirasn korunmas ve geli9tirilmesine önem verilmesi (Strateji:6) *ldeki Do,al Yap Bozulmadan Turist Çekebilecek Yapay Atraksiyonlarla *l Turizminin Desteklenmesi (Strateji 7) Sektörde Denetleme ve De,erlendirmenin Düzenli Olarak Yaplmas (Strateji 8) Eylem Plan *l Turizminin Geli9me Senaryolar Turizmde Proje Konular Kaynaklar 82 2

3 Tablo Listesi Sayfa No Tablo 1. Dünya Turizminde Türkiye nin Pay (bin ki9i) (Dünya Turizm Örgütü, ) 5 Tablo.2 Bakanlk Belgeli Tesislerde Gecelemeler 6 Tablo.3 Belediye Belgeli Tesislerde Gecelemeler 6 Tablo 4. Hopa -Sarp Snr Kapsndan Giri9-Çk9 Yapan Turist Saylar 7 Tablo 5. Bakanlk ve Belediye Belgeli Konaklama Tesislerinde Geceleme ve Ortalama Kal9 Süreleri Tablo 6. Türkiye ve Artvin *çin Turist Says Projeksiyonlar 9 Tablo 7. Bakanlk Belgeli Konaklama Tesisleri Tablo 8. Tesis ve Yatak Says (2003 yl verileri) Tablo 9. Yatrm Belgeli Tesisler 9 Tablo 10. *l deki baz önemli yeme-içme tesisleri 10 Tablo 11. Artvin *li Do,al Turizm Kaynaklar Envanteri 11 Tablo 12. *l deki Termal Kaynaklar 12 Tablo 13. Artvin *li Kültürel Turizm Kaynaklar Envanteri 13 Tablo 14. *l de Olu9acak Baraj Göllerinin Yüzey Alanlar Ve Uzunluklar 17 Tablo 15. Artvin *li Ta9nmaz Kültür ve Tabiat Varlklar Dökümü 22 Tablo 16. Acentelerin *9 Potansiyelinde Pazarlama Araçlarnn Pay 38 Tablo 17. SWOT Analizi 39 Tablo 18. Eylem Plan Hedeflere Eri9me Matrisi 75 Tablo 19. *l Turizminin Geli9me Senaryolar 78 Tablo 20. *lin Turizm Potansiyelini Artrmaya Yönelik Proje/Program Önerileri

4 -ekil Listesi Sayfa No Jekil 1. Kemalpa9a Plaj 47 Jekil 2. Camili den Görünümler 50 Jekil 3. Borçka-Karagöl Milli Parkndan Görünümler 50 Jekil 4. Kafkasör Festivalinden Görünümler 52 Jekil 5. Hatilla Milli Parkndan Görünümler 52 Jekil 6. Genya Da, ve Civarndan Bir Görünüm 54 Jekil 7. Genya-Hatilla Koridorunda Bulunan ve Ender Türlerden olan Rhododendron smirnowii nin Görünümü 54 Jekil 8. Ardanuç Cehennem Deresi Kanyonu 56 Jekil 9. Jav9at, Maden Köyünde Ah9ap Mimariden Bir Görünüm 57 Jekil 10. Maden Köyünden Genel Görünüm 57 Jekil 11. Çoruh Nehrinde Rafting Görünümleri 58 Jekil 12. Kaçkarlar Olgunlar Köyü 59 Jekil 13. Jav9at-Karagöl den Bir Görünüm 60 Jekil 14. Artvin *li Turizm Koridorlar ve Kaynaklar Haritas 66 4

5 1. Giri Dünyada en hzl geli9en hizmet sektörlerinden biri olan turizm; döviz gelirleri, istihdam yaratma ve di,er sektörlere olan etkisiyle ülke ekonomilerinde oldukça önemli bir yer tutmaktadr. Di,er taraftan ülkeler arasndaki yaknla9may ve insanlar arasndaki kayna9may arttrc özelli,i nedeniyle turizm, ülkelerin d9 imajlarnn olu9mas, 9ekillenmesi ve tannmasnda da etkin bir rol oynamaktadr. Dünya turizminde talep yaps de,i9mektedir. De,i9en talep yaps, Türkiye deki turizmi giderek daha avantajl konuma getirmektedir. Geleneksel 3 S (Sea (Deniz), Sand (Kum), Sun (Güne9)) odakl talep yapsnda, Dünya Turizm Örgütünün (WTO) önümüzdeki 20 yln temel e,ilimleri ve tüketici profiline ili9kin yapt, ara9trma sonucu, 3 E (Exciting (Heyecan), Entertainment (E,lence), Educational (E,itim)) anlay9 hakim olacaktr. Bu anlay9ta var olan unsurlardan hemen hepsinin Türkiye de olu9u turizmi gelecek 20 ylda ayrcalkl klacaktr. Bu ba,lamda Türkiye de 2020 yl hedefi olan 60 milyon turist, 50 milyar $ gelir hedefine ula9mas mümkün olacaktr. Tablo 1. Dünya Turizminde Türkiye nin Pay (bin ki9i) (Dünya Turizm Örgütü, ) YILLAR Türkiye'ye Gelen Yabanc Dünya Turist Says Dünya Turizminde Türkiye nin Pay (%) Mevcut Durum Do,u Karadeniz bölgesinde yer alan Artvin, Karadeniz sahil 9eridinin snr ilidir. *l in topraklar sarp ve geçit vermeyen da,larla kapldr yllk tarihi geçmi9i boyunca co,rafi konumunun uygunlu,u nedeniyle de,i9ik medeniyetlerin ya9ad, en eski yerle9im merkezlerinden biri olmu9tur. Tarihin do,a ile kucakla9t, *l de farkl medeniyetlerin kalntlar kültür turizminin zenginle9mesini sa,lam9tr. *l in zengin do,al kaynaklar çe9itli turizm de,erlerini olu9turmaktadr Yerli ve Yabanc Turist Hareketleri *lde turizm sektörü ciddi anlamda 1990 l yllarn ortalarnda geli9me göstermi9tir. Bu tarihten önce yabanc turist gruplar turlar aracl, ile veya ba,msz olarak gelmi9lerdir. Ancak bu say önemli yatrmlar gerektirecek ço,unlu,a ula9amam9tr. Bölgeye yo,un yabanc ziyaretçi akm ilk olarak 5

6 Sovyetler Birli,i nin da,lma sürecini takiben 1990 l yllarn ba9nda olmu9tur. Bu ülkelerden gelenlerin büyük bölümü i9 amaçl bavul ticareti denilen hareketlili,e neden olmu9lardr. Bu tarihlerden sonra *lde önceleri küçük ölçekli belediye belgeli konaklama ve yeme-içme tesisleri hzla i9letmeye açlm9tr ylndan itibaren ise daha büyük ölçekli tesisler hizmete sunulmaya ba9lanm9tr. Kamu kurulu9larna ait tesisler, daha ziyade kendi personelinin dinlenme ihtiyaçlarna yönelik olarak *l merkezinin 9 km. uza,ndaki Kafkasör Mesire yerinde faaliyetlerini yürütmektedir. Burada Artvin Belediyesi ne ait 20 adet tatil köyü bulunmaktadr yl içerisinde *lde bulunan Bakanlk ve Belediye Belgeli konaklama tesislerinde; geceleme yaplm9tr (Tablo 2 ve 3). Tablo 3 e göre yerli turistlerin geceleme saysnn yabanc turistlerden daha fazla oldu,u görülmektedir. Tablo.2 Bakanlk Belgeli Tesislerde Gecelemeler Yllar Yerli Yabanc Toplam Kaynak: l Kültür ve Turizm Müdürlüü Tablo.3 Belediye Belgeli Tesislerde Gecelemeler Yllar Yerli Yabanc Toplam Kaynak: l Kültür ve Turizm Müdürlüü Son yllarda Belediye Belgeli otellerin kalitesinin yükseltilmesi nedeniyle, yllar arasnda (Tablo 3) Belediye Belgeli tesislerde gecelemenin daha çok oldu,u görülmektedir. 6

7 Tablo 4. Hopa -Sarp Snr Kapsndan Giri9-Çk9 Yapan Turist Saylar Yllar Giri Çk Kaynak: l Kültür ve Turizm Müdürlüü Sarp Snr Kaps 31 A,ustos 1988 tarihinde açlm9tr tarihine kadar giri9 çk9larda önemli bir art9 olmam9tr. Eski SSCB vatanda9larnn idare sistemlerinden kaynaklanan bir tedirginlik ya9amalar nedeniyle, bu tarihlerden sonra S.S.C.B vatanda9larnn eski tedirginliklerini üzerlerinden atmalar ve bavul ticaretinin birdenbire yükseli9 göstermesi, 1992 tarihinde giri9 çk9larda çok büyük art9lar olmasna neden olmu9tur Tesislerde Konaklamalar Bakanlk ve belediye belgeli tesislerde geceleme ve ortalama kal9 süreleri Tablo 5 de gösterilmi9tir. Tablo 5. Bakanlk ve Belediye Belgeli Konaklama Tesislerinde Geceleme ve Ortalama Kal9 Süreleri *ller Artvin Artvin Artvin Türü Belediye Belgeli Bakanlk Belgeli Tüm Konaklama Saylar Geceleme Saylar Yatak Ortalama Kal9 Süresi Says Yabanc Yerli Toplam Yabanc Yerli Toplam Yabanc Yerli Toplam Doluluk Oran % Türkiye Tüm Türkiye Türkiye Belediye Belgeli Bakanlk Belgeli Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanl

8 *l genelinde yaplan geceleme saylar dü9üktür. Belediye belgeli tesislerde ortalama kal9 süreleri 1.7 gün, Türkiye genelinde ise 2.6 gündür. Bakanlk Belgeli Tesislerde ise bu süre 1.45 gün, Türkiye genelinde 2.6 gündür. Turistlerin yörede geçirdikleri süre, Türkiye ortalamasndan daha ksadr. Ayn durum tesislerin doluluk oranlarnda da görülmektedir ylnda Türkiye de bakanlk belgeli tesislerde doluluk oran %49 iken, ilde %35 olarak gerçekle9mi9tir. Artvin de belediye belgeli tesislerde bu oran %28 iken Türkiye genelinde % 15 tir. Bu durum Artvin deki belediye belgeli tesislerin vasflarnn üstün oldu,unu göstermektedir. Artvin e 2003 yl içerisinde 43 ülkeden gelen yabanc turist toplam geceleme yapm9tr. Bu ülkeler srasyla a9a,daki gibidir (Artvin Kültür ve Turizm Müdürlü,ü, 2003): Uyru,u Gelen Konaklayan 1-BDT *SRA*L ALMANYA FRANSA AVUSTURYA Artvin de turist saysndaki art9 Türkiye deki art9a paralel olmas durumunda Artvin e gelecek yabanc turist says 2010 ylnda ki9i, 2020 ylnda ise ki9i olacaktr (Tablo 6). Bu rakamlar Artvin turizm potansiyeli için oldukça dü9üktür. Bu saynn 2020 ylnda en az 500 bin civarnda olmas Artvin e turizm de söz sahibi olma hakk verecektir Konaklama Tesislerinin Kapasiteleri Artvin de, turizm hareketlili,ine paralel olarak 1990 tarihinden itibaren konaklama tesislerinde art9 olmu9tur. Ancak nitelik yönünden gerçek anlamda konaklama tesislerindeki iyile9me 1998 tarihinden bu yana görülmektedir. Konaklama tesislerinde belediye belgeli yatak says bakanlk belgeli yatak saysndan fazladr. 8

9 Tablo 6. Artvin *çin Yabanc Turist Saylar Projeksiyonlar (Artvin projeksiyonu Türkiye projeksiyonunun % oran olarak alnm9tr) Yl Artvin yl verilerine göre *l de 3224 yatak bulunmaktadr. Toplam yataklarn %69'unu olu9turan 2235 adeti belediye belgeli, 803'ü ise bakanlk belgelidir. Bölgedeki tesis ve yatak adedi ve bunlarn snflar Türkiye ortalamasnn altnda bulunmaktadr. Tablo 7. Bakanlk Belgeli Konaklama Tesisleri Tesisin Ad Snf Oda Says Yatak Says Bulundu u Yer Otel AUASIN ** Merkez Otel TERZ*OULU ** Hopa Otel PERONT* *** Hopa Otel USTABAJ ** Hopa Otel C*HAN * Hopa Otel FLASH * Hopa Otel DEM*RKOL ** Borçka Otel Papila ** Hopa TOPLAM Kaynak: l Kültür ve Turizm Müdürlüü Tablo 8. Tesis ve Yatak Says (2003 yl verileri) Tesis ve Yatak Says Bakanlk Belgeli Belediye Belgeli Toplam Artvin Tesis Yatak Türkiye Tesis Yatak Pay Tesis % 0.2 % 1.1 % 0.9 (%) Yatak % 0.5 % 0.5 % 0.4 Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanl Tablo 9. Yatrm Belgeli Tesisler Tesisin Ad Snf Oda Says Yatak Says Bulundu u Yer Otel C HAN * Hopa Otel YE- L VAD ** Jav9at Kaynak: l Kültür ve Turizm Müdürlüü 9

10 1.5. Seyahat Acentalar *l de bir adet A Grubu (Turhunt-Artvin) Seyahat Acentas faaliyet göstermektedir. Bu say çok dü9ük olup hzla artrlmas gerekmektedir Yeme çme Tesisleri *l de bulunan yeme içme tesislerinin önemli olanlar Tablo 10 da görülmektedir. Tablo 10. *l deki baz önemli yeme-içme tesisleri Tesisin Ad Sultann Yeri Saklca Lokantas Lezzet Lokantas Divan Köfte Balk Restaurant Sahil Lokantas Beslen Lokantas Gökta9 Restaurant Saray Restaurant Arzet Lokantas Bulundu u Yer Artvin Artvin Ardanuç Arhavi Borçka Hopa Murgul Jav9at Yusufeli 2. l in Turizm Potansiyeli Artvin *li sfr rakmndan 3932 metreye ula9an arazi yapsnda; doruklar karlarla kapl da,lar ve krater gölleri, ye9il yaylalar, ant a,açlar ile bozulmam9 do,al ormanlar, kara gölleri, kanyonlar gibi çok çe9itli do,al de,erleri, yerel ya9am tarz ve gelenekleri, geleneksel mimarisi, arkeolojik kalntlar, dini yaplar, folklorik de,erleri (halk oyunlar, el sanatlar, yemek kültürü, festival ve 9enlikleri) iklimi v.b. de,erleri ile zengin bir turizm potansiyeline sahiptir. *l in turizm envanteri tablo 11 ve 12 de gösterilmi9tir. 10

11 Tablo 11. Artvin *li Do,al Turizm Kaynaklar Envanteri Da,lar Göller Nehirler ve Akarsular Yaylalar Do,al Güzellikler ve Koruma Alanlar Kumsallar ve Plajlar Bitkisel Çe9itlilik (flora) Yaban Hayat -Artvin Da, MERKEZ ARDANUÇ ARHAV BORÇKA HOPA -AV-AT YUSUFEL MURGUL -Deriner Baraj Gölü -Çoruh Nehri -Berta Deresi -Karçal Suyu -Hatila Deresi -Melo Deresi -Merkez Erenler Köyü Yaylas -Be9a,l Yaylas -Berta Yaylalar -Kuvarsan Yaylas -Ba9hatila Yaylas -Hatila Vadisi Milli Park -Kafkasör Turizm Merk. -Çoruh Vadisi Koruma Alan Endemik ve nesli tehlikede olan Artvin Zamba,, Artvin Safran, Peygamber çiçe,i(centaurea hedgei), dam koru,u, -Boz Ay -Karaca -Çengel Boynuzlu Da, Keçici -Kurt -Tilki -Çakal -Kürdevan Da, -Bilbilan Karagöl -Geçitli Karagöl -Ardanuç Deresi -Bulank Deresi -Danzot Yaylas -Çurisbil Yaylas -Bilbilan Yaylas, - Bereket Dalahet Kitat Yaylas, - Bulank Soçluk Yaylas -Cehennem Deresi Kanyonu Peygamber çiçe,i(centaurea hedgei), endemik akça,aç türü (Acer divergens) -Boz Ay -Kurt -Çakal -Tilki -Knal Keklik -Karagöl -Arhavi Deresi -Küçükköy Jelalesi -Srtyayla -Alacagöl Yaylas -Dikme Yaylas -Arhavi Plaj Nesli tehlikede olan kardelen, peygamber çiçe,i(centaurea pecho) ve dam koru,u -Sazlk Ku9 Gözlem -Boz Ay -Karaca -Karçal Da,lar -Karagöl -Borçka Baraj Gölü -Muratl Baraj Gölü -Klaskur Suyu -Devuskel Deresi -Chala Deresi -Karçal Yaylalar (Beyazsu, Gorgit,Aralk, Adagül, Kaynarca, Balc, Lekoban, Mereta ve Yaylas) -Macahel Gorgit Tabiat Koruma Alan -Macahel Efeler Tabiat Koruma Alan Nesli tehlikede olan kardelen -Boz Ay -Karaca -Kurt -Çakal -Tilki 11 -Sundura Deresi -Kemalpa9a Çamurlu Deresi -Kemalpa9a Dereiçi Deresi -Çamburnu Tabiat Koruma Alan -Kemalpa9a Plaj (Mavi Bayrak) -Kopmu9 Plaj Nesli tehlikede olan kardelen -Frndüzü Cefuka Sultan Selim Yrtc Ku9 Gözlemcili,i Merkezi -Kafkas Engere,i -Arsiyan Da, -Jav9at Karagöl -Me9eli Köyü Karagöl -Arsiyan Karagöl -Bilbilan karagöl -Bo,a ve Kz Gölleri -Jav9at Suyu -Arsiyan Yaylas -Sahara Yaylas -Sateve Yaylas -Meydanck Yaylalar -Jav9at Karagöl-Sahara Milli Park Balkl-Maden Yaban Hayat Koruma Sahas -Boz Ay -Kurt -Çakal -Tilki -Knal Keklik -Da, Horozu -Kaçkar ve Altparmak Da,lar -Kaçkar Krater Göller -Karagöl -*spir Çay -Barhal Çay -Yaylalar Köyü Yaylas -Salikvan Yaylas -Döbe Yaylas -Aros Yaylas Kaçkar Turizm Merkezi Nesli tehlikede olan Yusufeli çan çiçe,i, ve dam koru,u, endemik akça,aç türü (Acer divergens) -Da, Keçisi -Boz Ay -Kurt -Tilki -Çakal -Ur Kekli,i -Da, Horozu -Knal Keklik -Maden Karagölü -Kavarcet Deresi -Ba9köy Deresi Dünyada sadece iki türü olan da, gülü Türkiyede sadece Tiryal da,nda mevcuttur. Saha koruma statüsüne kavu9turulmaldr. Ayrca alanda Türkiye orman güllerinin tüm tür ve hibridleri mevcuttur. -Çengel Boynuzlu Da, Keçisi -Karaca -Ur Kekli,i Kurt -Çakal -Tilki

12 Tablo 12. *l deki Termal Kaynaklar TERMAL KAYNAHIN BULUNDUHU YER Artvin-Kafkasör Artvin-Genya Yaylas Artvin-Zeytinlik Sant Mevkii Artvin-Merkez Jehitlik Köyü Ardanuç Güle9 Köyü Ardanuç Ball Köyü Ardanuç Bulank Köyü Ardanuç Tepedüzü Köyü Ardanuç Torbal Köyü Ardanuç Sakarya Köyü Ardanuç Kap Köyü Borçka Kar9köy Mevkii Borçka Balc Köyü Murgul Korucular Köyü Jav9at Maden Köyü Jav9at Çermik Köyü Goriyet Mevkii Jav9at Kocabey Köyü La9et Mevkii Jav9at Me9eli Köyü Agara Mevkii Jav9at Ciritdüzü Köyü Bele9et Mevkii Jav9at Yavuz Köyü Cerma Mevkii Jav9at Ilca Köyü Sakat Mevkii Jav9at Ilca Köyü Karapnar Mevkii Jav9at Veliköy Çiçinet Mevkii Jav9at Karaa,aç Köyü Civlik Mevkii Jav9at Tepeköy Jejeta Mevkii Jav9at Jenköy Kargabazar Mevkii Jav9at Kirazl Köyü Köprü Mevkii Yusufeli Sargöl Sarsular Mevkii Jav9at Çamlca Köyü Handeresi Mevkii Borçka Otingo Çermi,i HANG HASTALIHA Y GELD H Romatzmal hastalklar Bilinmiyor Mide 9ikayetleri Hemoroit+Romatzmal hastalklar Romatizma a,rlar Romatizma a,rlar Romatizma a,rlar Romatizma a,rlar Romatizma a,rlar Romatizma a,rlar Mide a,rlar Böbrek ve mide 9ikayetleri Karn a,rlar Mide ve böbrek a,rlar Bilinmiyor Romatizma a,rlar Romatizma a,rlar Romatizma a,rlar Eklem a,rlar Prostat ve böbrek a,rlar Egzama a,rlar Bel a,rlar Ka9nt Ka9nt Romatizma a,rlar Göz hastalklar Romatizma a,rlar Romatizma ve Mide a,rlar Romatizma a,rlar Romatizma Kaynak:l Salk Müdürlüü 12

13 Tablo 13. Artvin *li Kültürel Turizm Kaynaklar Envanteri MERKEZ ARDANUÇ ARHAV BORÇKA HOPA -AV-AT YUSUFEL MURGUL A. TAR*H* DEUERLER * Arkeolojik Kalntlar (Kale, hamam,çe9me, köprü,ma,ara vb.) -Artvin Kalesi -Sarbudak Kalesi -Berta Köprüsü -Artvin Hamam -Salih bey Çe9mesi -Gevhernik Kalesi -Fehatl Kalesi -Kutlu Köyü Kalesi -Aydn Köyü Kalesi -Klarcet Kalesi -Sakarya Köyü Bal Ma,aras -Küplüce Ma,aras -Salet Köprüsü -Avclar Köprüsü -Kale Mahallesi Hamam -Ciha Kalesi -Çifte Köprüler -Derecik Köprüsü -Ortacalar Çifte Köprü -Düzköy -Vaniti ve Han Köprüleri -Demirciler Köyü Köprüsü -Üç Gözü Köprüsü -Ciha Kalesi -Kemalpa9a, Osmaniye ve Alba9 Köprüleri -Sugören Köprüsü -Satlel Kalesi -Civarhisar Kalesi -Parih Kalesi -Otluca Köyü Mahzeni -Demirkent Kalesi -Köprügören Kalesi -Esbeki Kalesi -Bostanc Köyü Kalesi -Bakrtepe Köyü Savangin Ma,aras -Murgul Köprüsü * Dini Yaplar (Cami, türbe, kilise, 9apel vb.) -Balco,lu Camii -Merkez Camii -Salihbey Camii -A9a,maden Camii -Oruçlu Camii -Zeytinlik Camii -Merkez Zeytinlik A9a, ve Yukar Türbeler -Dolishane Kilisesi -Porta Kilisesi (Manastr) -*skender Pa9a Camii -Aydn Köyü Camii -Bereket Köyü Camii -Yeni Rabat Kilisesi -Dikyamaç Köyü Camii -Ulukent Köyü Camii * Geleneksel Mimari Ah9ap ve ta9 malzeme yöre mimarisinin özgün karakterini olu9turmaktadr. -Muratl Camii -Yeniyol Camii -Düzköy Camii -*brikli Japeli -Aralk Köyü Japeli -Kocabey Camii -Sö,ütlü Camii -Köprülü Camii -Tibet Kilisesi -Bakrtepe Camii -Yaylalar Camii -*nanl Köyü Camii - Barhal Kilisesi -*9han Kilisesi -Dört Kilise (Manastr) -Aslanl Camii B. FOLKLOR*K DEUERLER Halay, bar ve horon * Halk Oyunlar * El Sanatlar -Ehram Örmecili,i -A,aç Oymacl, (Hediyelik E9ya) -Yün Çorap Örmecili,i -Yöresel Kilim Örme -Sepet Örme -Sandalye Örme -Topraktan çanak çömlek ve hediyelik e9ya yapmcl, -Sepet ve Sandalye Örme -Yün Çorab -Hem9in Kilimi -Yöresel Hal ve Kilim Dokumacl, -Jal Dokumacl, (Yün Pantolon) -Bez Bebek -Ehram Dokumacl, -Yöresel Hal ve Kilim Dokumacl, -A,açtan Baston Yapmcl, * Gastronomi (Yemek Kültürü) * Festival ve Jenlikler Pü9ürük çorbas, ayran çorbas, tutmaç çorbas, so,an har9osu, çinçar çorbas yöreye özgü çorbalardandr. Peynir kuyma, ve kaymak kuyma, vb. -Kafkasör Kültür, Turizm ve Sanat Festivali -Karakucak Güre9leri ve Efkari A9klar Jenli,i ve Çurusbil Jenli,i -Aydn Köyü Yayla Jenli,i -Arhavi Kültür ve Sanat Festivali -Maçahel Kafkas Arc, ve Eko Turizm Jenli,i -Hopa Kültür Sanat ve Deniz Festivali -Jav9at Sahara Pancarc Festivali -Meydanck Satave Gevrek Jenli,i -Karüstü Karakucak Güre9leri -Geleneksel Karakucak Güre9leri Jenlikleri -Geleneksel Bo,a Güre9leri -Klçkaya Aros Yayla Jenlikleri -Bo,a Güre9leri Jenlikleri 13

14 2.1. Artvin li Do al Turizm De erleri Da lar Artvin *li nde bulunan da,lar iki ayr ksmda incelenmektedir. Birinci ksmda, Çoruh Vadisinin kuzeyi ile Karadeniz arasnda kalan da,lar, ikinci ksmda ise, Çoruh Vadisinin güney ve güney do,usunda yer alan da,lardr. Bu da,lar, Karadeniz kys boyunca uzanan Kuzey Anadolu Da,larnn iç ve d9 sralar halinde, Gürcistan snrna kadar uzanmaktadr. Çoruh Havzas bu iki sra da, arasnda kalan bölgede bulunmaktadr. Bölgede Turistik Hareketlerin Yaand Önemli Da lar - Kaçkar ve Altparmak Da lar (3928 m) Do,u Karadeniz Bölgesinin en yüksek sra da,larndan olan Kaçkar ve Altparmak Da,larnda, Haziran-Ekim aylar arasnda do,a yürüyü9leri yaplmaktadr. Kaçkar Da,larnn eteklerinde bulunan Yaylalar Köyü ve Altparmak Köylerinde yerel pansiyonlar bulunmaktadr. - Karçal Da lar (3420 m) Türkiye ile Gürcistan arasnda yer alan bu da,lar, geçit ku9larnn göç yollar üzerinde bulunmas, endemik bitki çe9itlili,i ve uygun trekking parkurlar ile görülebilecek yerlerden biridir. Artvin ve çevresinde bulunan di,er önemli da,lar, yükseltilerine göre a9a,daki gibi sralanmaktadr. Güngörmez Da, (3531 m), Dedegül Da, (3500 m), Kükürt Da, (3348 m), Arsiyan Da, (3164 m), Kürdevan Da, (3050 m), Davut Da, (3000 m), Dudube Da, (3000 m). 14

15 Göller Çok engebeli bir yapya sahip olan Artvin *li nde krater, set ve buzul yala, ismi verilen buzul a9ndrmas sonucu meydana gelmi9 çok sayda göl bulunmaktadr. Bu göller karagöl olarak adlandrlmaktadr. Ardanuç lçesi nde Bulunan Göller Horasan Da,nn dibinin dolmasyla meydana gelen set göllerden biridir. Karagöl ismi verilen bu göl; 300 m uzunlu,unda, 150 m geni9li,inde derin bir göl olup dipten kaynamaktadr. Su seviyesi hiçbir zaman de,i9memekte ve bol alabalk bulunmaktadr. Gölden çkan sular Güle9 ve Bulank Köylerinden geçip *lçe merkezine do,ru akmaktadr. Kürdevan Da, nn kuzeybat yönünde Yaylack Köyü nün hemen üst tarafnda yer alan Karagöller toplulu,u, sular temiz, so,uk ve su seviyeleri de,i9meyen göllerdendir. Temiz sularnda Alabalk bulunmaktadr. Arhavi lçesi nde Bulunan Göller Kükürt Da, nn tepesinin kuzeyinde bulunan göle karagöl denilmektedir. Agara Yaylas nda ise Alaca Göl bulunmaktadr. Her iki gölün sular derin olup, giderleri Arhavi suyunu beslemektedir. Alaca Gölünde alabalk bulunmaktadr. Borçka lçesi nde Bulunan Göller Artvin de bulunan göllerin en büyü,ü olan karagöl, Aralk Köyü nün üst ksmnda bulunmakta olup, yakla9k m ² alana sahiptir. Gölün çevresi tamamen ormanlarla kapldr. Gideri Aralk Köyü nden geçmektedir. Ayrca Karçal Da, nda ise Yldz Gölü bulunmaktadr. 15

16 -avat lçesi nde Bulunan Göller Kürdevan Da, nn kuzeybatsnda bulunan ve bir krater gölü olan karagölün sular temiz, so,uk ve derin olup alabal, boldur. Me9eli Köyü nün kuzeyinde ormanlar içinde bulunan göle de karagöl denilmektedir. Alan m ² yi bulan bu gölün gideri olmayp, dipten aknts bulundu,u sanlmaktadr. Gölün kenarnda Orman *9letme Müdürlü,ü tarafndan yaplan dinlenme tesisleri bulunmaktadr. Jav9at n önemli mesire yerlerinden biridir. Akgöl; Karaa,aç Köyü nün yaylasnda bulunan bu gölün sular da tatl olup, alabalk bulunmaktadr. Derin bir göldür. Arsiyan Da, nn üzerinde birbirine yakn olan göllerden birisi bo,a, di,eri ise kz gölüdür. Sular tatl olup, alabalk bulunmaktadr. Bo,a ve Kz Gölleri adn efsanelerden alm9tr. Yusufeli lçesi nde Bulunan Göller Karagöl; Kaçkar Da,larnn üzerinde m yükseklikte bulunan Karagöl, Yaylalar Köyü nde bulunmaktadr. Bo,a Gölleri; Hargiver Da, eteklerinde bulunmaktadr. Baraj Gölleri; Artvin de in9aatlar devam eden barajlardan Borçka, Deriner ve Muratl Barajlar tamamlandktan sonra olu9acak suyun, yüzey ölçüleri ve uzunluklar Tablo 14 de verilmi9tir. 16

17 Tablo 14. *l de olu9acak baraj göllerinin yüzey alanlar ve uzunluklar Oluacak göl suyunun yüzeyi Vadi boyunca uzunlu u Borçka Baraj 1084 Hektar 30.5 km Deriner Baraj 2640 Hektar 70 km Muratl baraj 411 Hektar 18 km Barajlar çevresinde bulunan alanlarda orman örtüsünün bulunmas nedeniyle, yeni turizm türlerinin geli9tirilmesinde, özellikle çevresel duyarll,n ön plana çkarlmas gerekmektedir. Nehirler ve Akarsular *l snrlar içinde bulunan akarsularn bir ksm Çoruh Nehri nin kollarn meydana getirirken, bir ksm da *l snrlar içinde Karadeniz e dökülen nehirlerdir. Ya,9larn mevsimlere göre düzenli da,lmas, akarsu rejimlerini az da olsa düzenli yapmaktadr. Fakat *lkbahar mevsiminde karlarn erimesiyle sular ço,alarak debisi yükselmekte ve ta9knlklara neden olmaktadr. -Çoruh Nehri *l in en büyük nehridir m yükseklikte bulunan Mescit Da,larndan kayna,n alan Çoruh, Bayburt tan geçtikten sonra Yusufeli *lçesi nin Yoku9lu Köyü mevkiinde *l snrna girer, Su Kavu9umu denilen yerde Oltu suyu ile birle9ir. Yusufeli yaknlarnda Barhal Deresi ile de birle9en Çorun Nehri kuzey bat yönüne döner. Artvin yaknlarnda Berta Suyunu, Borçka da Murgul Suyunu, *ç Kale Suyunu ve Devisker Suyunu alarak Maradit (Mutatl) Buca, n geçip Gürcistan snrna girer. Batum un güney batsnda Karadeniz e dökülür. Çoruh Nehri nin uzunlu,u 376 km olup, bunun 345 km si Türkiye snrlar içinde, 22 km lik ksm da Gürcistan snrlarnda kalmaktadr. Nehrin Artvin *li snrlar içindeki uzunlu,u 150 km dir. 17

18 -Çeitli yerlerde kaynaklar olup, Çoruh Nehri ne birleen akarsular Oltu Çay, Barhal Çay, Jav9at suyu-tigrat Deresi, Kemer Köprü Deresi, Mansurat Deresi, Mirya Deresi, Carat Deresi, Han Suyu, *merhev Deresi, Bilev Deresi, Karçal Deresi, Berta Deresi, Ardanuç Deresi, Murgul Deresi, *ç Kale Suyu, Devisker Suyu, Hatila Deresi. - Barhal Çay Artvin ili snrlar içinde yer alan Barhal (Altparmak) Çay, Kaçkar Da,larnn güney yamaçlarndan do,ar, yakla9k 40 km. bir mesafe kat ettikten sonra Yusufeli nin 2 km. güneyinde Çoruh Nehrine kar9r. Altparmak Çay, kano ve nehir kaya, için elveri9li olup yüksek da,larla çevrili son derece güzel ve etkileyici bir vadi içinden akmaktadr. Da,lardaki karlarn bütün yaz boyunca erimesi nedeniyle Eylül ayna kadar suyun debisi yüksektir. -Kayna l Snrlar çerisinde Bulunan ve Karadenize Dökülen Dereler Arhavi Deresi, Hopa Çay, Kemalpa9a Dereleri. -elaleler Küçükköy -elasi (Mencuna): Arhavi *lçesi ne 17 km uzaklkta Küçükköy Kamilet Mezras mevkiindedir. Jelaleye araç yolundan ayrldktan 1 saat sonra patika yolla ula9lmaktadr. Balkl Köyü -elalesi: Hopa *lçesi Güne9li köyünden gidilmektedir. Kopmu -elalesi: Hopa-Kemalpa9a arasnda bulunmaktadr. Yaylalar Artvin *li jeolojik yap olarak genç kvrml da,larn uzand, sahada bulundu,u için yüksek platolarn olu9tu,u yüzey 9ekline sahiptir. *l in geni9 alanlarn kaplayan platolar Çoruh Nehri ve kollar tarafndan çok derin yarlm9tr. Platolar yükseklik bakmndan çok çe9itlilik göstermektedir. Vadi tabanlarna göre yüksekte kalan, derin vadilerle birbirinden ayrlarak parça parça yer alan ve kademe kademe yükselen küçük çapta bir takm düzlükler bulunmaktadr. Bölge halk yükseklikleri az olan küçük düzlükleri tarla ve çayr olarak kullanmaktadr. Yükseklikleri fazla olan hatta da,larn üstünde yer alan bu uzantlar binlerce yldan beri yayla olarak kullanlmaktadr. Artvin halk kültüründe yaylac,n önemli bir yeri bulunmaktadr. Yayla Turizmi ve Ye9il Turizm ad altnda geli9mekte olan bu turizm çe9idi için *l in de,i9ik yörelerinde uygun yaylalar 18

19 bulunmaktadr. Artvin yaylalar çok de,i9ik ilgi çekici özellikleri ile sürdürülebilir yayla turizminin geli9mesinde önemli potansiyele sahiptir. Bunlardan bazlar; - Borçka *lçesi Aralk Köyü den Aralk Yaylas ve Beyazsu Yaylas na ula9labilmektedir. Bu yaylalardan di,er yaylalara ba,lant yollar bulunmaktadr. Balc Köyü nden Otingo ormanlar ve çermi,ini geçerek Balc Yaylas na ula9lr. Ayrca Adagül ve Be9a,l Köyü nden de bu yaylalara ula9labilmektedir. -Jav9at *lçesi nde ki yaylalardan en önemlisi Arsiyan Yaylasdr. Yayla çevresinde bulunan yedi krater göl ile çekim merkezidir. Bunun d9nda di,er önemli yaylalar, Sahara Yaylas ve Meydanck Yaylalar, yayla turizminde de,erlendirilebilecek önemli yaylalardandr. -Yusufeli *lçesi ne 52 km uzaklktaki Kaçkar Da,nn güney yamaçlarnda 3200 m. yükseklikte yer alan Kaçkar Turizm Merkezi, Yaylalar Köyü çok geni9 ormanlk ve çayrlarla kapl olup av, yayla ve da, turizmi için ideal bir konuma sahiptir. Yaylalar Köyü, Kaçkar da,na trmanmak isteyenlerin ara konaklama merkezi durumundadr. Konaklama ve alt yap hizmetleri yönünden turizm için uygundur. Koruma Alanlar Milli Parklar Bilimsel ve estetik bakmdan milli ve milletler aras ender bulunan tabi ve kültürel kaynak de,erleri ile koruma dinlenme ve turizm alanlarna sahip tabiat parçalardr. Artvin *li nde Karagöl- Sahara ve Hatila Milli Parklar bulunmaktadr. - Karagöl-Sahara Milli Park Karagöl Sahara Milli Park Karagöl ve Sahara Yaylas olmak üzere iki ayr sahadan olu9maktadr. Karagöl ve çevresinde genel olarak paleojen ve neojen arazileri yer almaktadr. Karagöl kayan kütlenin gerisindeki çanakta biriken sularn meydana getirdi,i bir heyelan gölüdür. Göl çevresi ladin ve çamlarn meydana getirdi,i yo,un ormanlarla kapl ender manzara güzelliklerine sahiptir. Sahara Yaylas ise yörede e,im de,erlerinin oldukça yüksek oldu,u arazide, m.lerde yer alan snrl düzlüklerden biridir. Jeolojik formasyon yönünden ilginç yapya sahiptir. *ç turizm açsndan Sahara Pancar Jenlikleriyle ekonomik katk sa,lamaktadr. Sahann 19

20 3766 hektarlk ksm 1994 ylnda Milli Park kapsamna alnm9tr. Milli parkta kr gazinosu olarak kullanlan 12 yatakl konaklama hizmeti veren bir tesis bulunmaktadr. - Artvin - Hatila Vadisi Milli Park Milli Park Çoruh Nehrinin ana kollarndan birisi olan Hatila Vadisi ve birçok yan derelerini içermektedir. Hatila Vadisinin genel karakteri V tipi, dar tabanl, genç vadi 9eklindedir. Vadi boyunca litolojik farkllklardan kaynaklanan e,im krklar ortaya çkm9tr. Bu e,im krklar, akarsuda 9elalelerin olu9umunu sa,lam9tr. Vadi yamaçlarnn e,imi %80 hatta baz kesimlerde %100 'e ula9m9tr. Yamaçlarn gerek fiziksel parçalanma ve kütle hareketleri gerekse yan dere ve heyelanlarla i9lenmesi sonucu vadide, çok ha9in bir topografya ortaya çkm9tr. Bu topografya, vadinin orta kesimlerinde kanyon ve bo,az olu9umunu sa,lam9tr. Vadinin orta ve yukar a,znda çok zengin ve yo,un olan vejetatif örtü; bünyesinde çok çe9itli bitki türlerini barndrmaktadr. Bu türler içerisinde dikkati çeken belirgin özellik bitki örtüsünün genel olarak Akdeniz iklim karakterini yanstmasdr. Dolaysyla buradaki bitki örtüsü relikt bir özellik göstermektedir. Hatila Vadisi zengin bir faunay da içermektedir. Hatila Vadisinin gerek ilginç jeolojik ve jeomorfolojik yaps ve gerekse özgün bitki topluluklar yöreye ülkemizde nadir rastlanan bir alan özelli,ini vermektedir. Tabiat Koruma Alanlar Tabii ve tabiat olaylarnn meydana getirdi,i özelli,e ve bilimsel de,erlere sahip milli park esaslar dahilinde korunan tabiat parçalardr. Artvin *li nde bulunan Tabiat Koruma Alanlar; Macahel Efeler, Macahel-Gorgit ve Çamburnu Tabiat Koruma Alanlardr. -Borçka-Camili (Macahel) Havzas Yörenin orman ve yaylalarndaki endemik flora zenginli,i, ant a,açlar, derelerindeki krmz pullu alabalk, saf Kafkas Arlar ile üretilen kara kovan, Macahel bal gibi çe9itli özellikleri bulunmaktadr. Bu özelliklerinden dolay Camili Havzasnn bir bölümü Tabiat Koruma Alan ilan edilerek yöre koruma altna alnm9tr. -Camili - Efeler Tabiat Koruma Alan Borçka *lçesi Camili Köyü snrlar içerisinde yer almaktadr mm yllk ya,9 ve sürekli yüksek ba,l nemin egemenli,i altnda derin vadiler boyunca yükselen bakir bitki örtüsü ile 20

21 önemli alanlardan birisidir. Sahann bulundu,u havza yrtc ku9larn göç yolu üzerinde bulunmas nedeniyle de turizm açsndan önemlidir. -Camili - Gorgit Tabiat Koruma Alan Borçka *lçesinde bulunan bu alan;, insan eli de,memi9 nitelikte ormanlar her biri ant olma özelli,ine sahip a,açlar bünyesinde barndran ve dünya do,a koruma kriterlerinden biri olan Do,al Ya9l Ormanlara sahiptir. - Çamburnu Tabiat Koruma Alan Hopa *lçesinde Çamlköy snrlar dahilinde Çamburnu mevkiinde yer almaktadr. Sahada m. arasnda yeti9en Sarçamn (Pinus silvestris ssp. kochiana) sahile inebildi,i nadir yerlerden biridir. Ayrca göçmen ku9larn Do,u Karadeniz srada,larna ula9t, ilk noktada bulunmas nedeniyle önemli bir sahadr. -Balkl-Maden Yaban Hayat Koruma Sahas Jav9at *lçesi nde bulunan bu saha, Merkez Av Komisyonunca Yaban Horozu nun korunmas ve üretilmesi amacyla korunmaya alnm9tr. -Çoruh Vadisi Yaban Hayat Koruma Sahas Zengin fstk çam ve di,er Akdeniz ikliminde yeti9en bitki örtüsünü içinde barndran vadi, ilgi çekici do,al yaps ve de,i9ik iklim özellikleri ile önemli yerlerden birisidir. Sit Alanlar 2863 Sayl Kültür ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu kapsamnda bulunan ta9nmazlara sit alan denmektedir. Bu alanlarda, Kültür ve Tabiat Varlklarn Koruma Kurulunun izni olmadan fiziki müdahale yaplamamaktadr. Sit alannn türü, Kültür ve Tabiat Varlklarn Koruma Kurulu tarafndan belirlenmektedir. *lde 2 adet arkeolojik sit alan, 2 adet do,al sit alan, 3 adet tarihi sit alan ve 129 adet kültür ve tabiat varlklar olmak üzere toplam 136 adet sit alan bulunmaktadr. *lde bulunan sit alanlar tablo 15 de görülmektedir. 21

22 Tablo 15. Artvin *li Ta9nmaz Kültür ve Tabiat Varlklar Dökümü ESER N C NS lçeler KONUT CAM** RESM* B*NA ÇEJME HAMAM KALE YEJ*L ALAN JEH*TL*K MEZARLIK KOR. ALANI TÜRBE K*L*SE ANIT AUAÇ JATO MANASTIR KÖPRÜ MAUARA MAHSEN Toplam Merkez Ardanuç Arhavi Borçka Hopa Murgul Jav9at Yusufeli Toplam Kaynak: *l Kültür Müdürlü,ü Turizm Merkezleri Turizm Merkezleri tarihi ve kültürel de,erlerin yo,un olarak kültür ve turizm kurumu ve geli9im bölgeleri içinde veya d9nda, öncelikle geli9tirilmesi öngörülen; yeri, mevkii veya snrlar Bakanl,n önerisi veya Bakanlar Kurulu Karar ile tespit veya ilan edilen, turizm hareketleri ve faaliyetleri yönünden önem ta9yan yerlerdir. - Kafkasör Turizm Merkezi *l merkezine 8 km uzaklkta bulunmaktadr. Çam ormanlar ile kapl olan bu mesire yerinde her yl Temmuz Aynda Kafkasör Kültür, Turizm ve Sanat Festivali düzenlenmektedir. Bu Festivalde; geleneksel bo,a güre9leri ve karakucak güre9leri yaplmaktadr. Bakanlar Kurulunun tarih ve 91/1514 sayl kararnamesi ile turizm merkezi olarak ilan edilmi9tir. - Kaçkar Turizm Merkezi Kaçkar Turizm Merkezi-Yaylalar Köyü, Kaçkar Da, na güneyden yaplan trman9larn ve tur programlarnn ara konaklama merkezi durumundadr. Do,al de,erleri zengin olan turizm merkezinde pansiyonculuk geli9mi9 ve altyaps ksmen tamamlanm9 durumdadr. Bakanlar Kurulunun tarih ve 91/1514 sayl kararnamesi ile turizm merkezi olarak ilan edilmi9tir. Do al Güzellikler -Ardanuç Cehennem Deresi Kanyonu Artvin-Ardanuç karayolunun 25. km. sinde yer alan Ardanuç Kanyonu, ilgi çekici do,al yaps ile *l de görülmeye de,er yerlerdendir. 22

23 -Meydanck ( merhev) Do,ayla iç içe bir yerle9me örne,i sunan Meydanck yöresinde özellikle Maden Köyü'nün ilginç do,al güzellikleri ve krsal ya9am tarz önemlidir. Belde, özgün ah9ap mimari ve yerel kültürü ile bir do,a mirasdr. Yaban Hayat Bölge, yüksek da,lar, derin vadileri, bol ya,9, zengin ve besleyici bitki örtüsü nedeniyle, pek çok yaban hayvannn gen merkezi ve ya9am alan olmu9, göçmen ku9larn uzun süre konaklad, alanlardan biri haline gelmi9tir. Yüksek ve insan eli de,memi9 orman alanlarnda, yabanl hayvan nüfusu yo,undur. Bu yo,unluk *l de çok önemli av turizmi potansiyelini olu9turmaktadr. Bu avlaklarda ay, da, keçisi, yaban domuzu, kurt, tilki, çakal, keklik ve bldrcn bulunmaktadr. Çok saydaki akarsularnda krmz benekli alabalk önemli bir potansiyel te9kil etmektedir. Ayrca Hopa Engere,i ve Kafkas Engere,i *l de nesli tehlikede olan önemli sürüngen türleridir. Hopa Engere,inin, Hopa *lçesi nin Esenky Köyü nde iyi bir ya9am ortam bulanmaktadr. Bu nadir engerek türünün korunmas için köy ve civar önemli mevkiidir. Alann krokisi a9a,da görülmektedir. Sultan Selim Liman Köyü Esenky Köyü Kanl Dere Deniz Kys 2.2. Artvin li Kültürel Turizm De erleri A)Tarihi De erler Arkeolojik Kalntlar -Artvin (Livane) Kalesi: Artvin Köprüba9 mevkiinde bulunmakta olup, X. yy'da in9a edildi,i tahmin edilmektedir. Osmanllar döneminde de kullanlan kale günümüze sa,lam olarak ula9m9tr (içinde su deposu sarnç ve küçük kilise bulunmaktadr). 23

24 -Ardanuç Gevhernik Kalesi: Ardanuç *lçesi, Adakale mevkiinde yer almaktadr. Kalenin ilk yapla9mas M.Ö ki dönemlerde ba9lam9tr. Bagratl Krall,, Çldr Atabekleri ve Osmanllar n yönetim yeri olarak kullanlm9tr. Yöredeki en önemli kalelerden birisi olup, iç kalesi ve etraf surlarla çevrili 9ehir yaps ile tek örnektir. Geçmi9 dönemlere ait çe9itli kalntlarn yansra Kanuni Sultan Süleyman a ait kitabesi ile de dikkat çekmektedir. -Ardanuç Ferhatl Kalesi: Ardanuç ilçesi ne 5 km. mesafede bulunan kale *berya Kral Vahtang tarafndan V. yy da yaptrlm9tr. Kale Ardanuç *lçesi ne çkmadan Ardanuç suyunun kenarnda, vadi paralelinde yükselen ana kaya üzerine in9a edilmi9tir. -Arhavi Ortacalar Çifte Köprü: Arhavi *lçesi Ortacalar Buca,na 25 km. kala Arl ve Küçükköy yol ayrmnda bulunmaktadr. Birbirine dik gelecek 9ekilde planlanan iki köprüden meydana gelmektedir. Her ikisi de tek gözlü ve yolunun e,imli oldu,u ta9 köprüler grubuna girmektedir. Günümüze sa,lam olarak ula9m9lardr. --avat (Satlel) Kalesi: Jav9at *lçesi Sö,ütlü Mahallesinde bulunmaktadr. IX. yy da Bagratl Krall, nca in9a edilmi9 olup, Osmanllar tarafndan da kullanlm9tr. Günümüzde terkedilmi9 olan kalenin sur duvarlarnn büyük bir bölümü ayaktadr. -Berta Köprüsü: Eski Ardanuç-Jav9at yol ayrmnda bulunmaktadr. Osmanl döneminde 19.yy da yaplm9 olup, uzunlu,u 64 metredir. Üç gözlüdür ve günümüze kadar sa,lam olarak gelmi9tir. Dini Yaplar - skenderpaa Camii ve Türbeleri :Ardanuç ilçesi, Adakale mevkiinde bulunmaktadr. *lk yapmna Osmanl döneminde ba9lanm9, 1553 ylnda tamir edilerek tekrar ibadete açlm9tr. Yannda Osmanl dönemine ait Hatice Hanm, Ali Pa9a ve Süleyman Pa9a ya ait türbeler bulunmaktadr. Yörenin ilk camisi olmas bakmndan önem ta9makta olup günümüze kadar gelmi9tir. -Borçka Düzköy Camii: Kitabesi bulunmamasna ra,men, sonradan yaplan tespitler sonucu kuzey cephesine aslan levhasna göre yap, Hicri 1266 (M.1850) tarihinde, köylülerce in9a edilmi9tir. Geçici onarmlarla günümüze kadar ula9an camii, ibadete açk bulunmaktadr. 24

25 -Camili Köyü Camii: Kitabesi olmamasna ra,men, yöre halknn tespitleri sonucu, camii giri9ine aslan levhasna göre M.Ö ylnda köylülerce in9a edilmi9tir. Ksmi onarmlar geçiren camii, günümüzde ibadete açk bulunmaktadr. -Borçka Fndkl Camii: Kitabesi bulunmayan yap, muhtemelen XVIII. y y da köylülerce in9a edilmi9tir. Ksm onarmlar geçirerek günümüze kadar ula9an camii, ibadete açk bulunmaktadr. -Dolishane Kilisesi: Kilise 10. yy ortalarnda Bagratl Kral Sumbath tarafndan in9a edilmi9tir. Güney cephesinde bulunan Güne9 Saati ünik olup dönemin özelli,ini yanstmaktadr. 17. yy sonlarnda camiye çevrilmi9 ve bir süre cami olarak kullanlm9tr. Merkez ilçeye ba,l Hamal Köyünde bulunmaktadr. -Porta Manastr -Kilisesi: Kilise, Kral I. A9ot un torunu Prens Khaouli tarafndan tarihleri arasnda yaptrlm9, Kral Gürgen ( ) in saltanat yllarnda son 9eklini alm9 oldu,u kabul edilmektedir. Bir çan kulesi, bir 9apel ve bir çe9meden olu9maktadr. Manastr n yerle9im planna bakld,da Tao Klarjheti bölgesinin o dönemlerdeki en önemli kültür ve dini merkezi oldu,u anla9lmaktadr. Artvin Merkez ilçeye ba,l Prnall Köyü nün Ba,lk mevkiinde bulunmaktadr. -Yeni Rabat Kilisesi : Yap yöredeki kiliselerle benzerlik göstermektedir. Ortaça, döneminde bölgeye hakim olan Bagratl Krall,nca yaptrld, tahmin edilmektedir. Ortaça, mimarisinde özellikle içteki plan d9a yanstan üçgen ni9ler kullanlm9tr. Üçgen ni9ler bölge mimarisinde çok ender olarak kubbe kasna,nda kullanlr. Ni9lerin saylarnn pencere açklarndan fazla olmasna bu kilisede rastlanr. Her iki cephesinde kabartma bitki motifi bezeli kesme ta9lar bulunmaktadr. Ardanuç *lçesine ba,l 17 km. mesafedeki Bulank Köyü, Çamlk (Rabat) mahallesinde bulunmaktadr. - brikli -apeli : *brikli Köyü nde bulunan 9apel kubbeli bir yap olup, cepheleri düzgün, iç beden duvarlar ise kaba i9lenmi9 ta9larla örtülüdür. Kubbedeki pandantiflerde ve beden duvarnn üst bölmelerinde freskolarn farkl dönemlerde yapldklar veya farkl ustalarn eseri olduklar sanlmaktadr. Borçka *lçesine 20 km mesafededir. 25

26 -Tibet Kilisesi : Yazl kaynaklara göre yapnn, yllar arasnda bölgeye hakim olan Bagratl Prenslerinden A9ot Koukhi döneminde yaptrld, anla9lmaktadr. Yontma ta9tan yaplm9 dört yüzeyden ibaret olan çatsnn her yüzeyinde Koç heykeli bulunmaktadr. *ç mekanda Havari figürleri mevcuttur. Düzgün ta9 i9çili,i ve bitkisel plastik süslemeleri ile dikkat çekmektedir. Jav9at *lçesi Cevizli köyünde bulunmakta olup, *lçe merkezine 14 km. uzaklktadr. -Barhal Kilisesi: Kilise, Yusufeli ilçesi Sargöl buca, Altparmak Köyü nde bulunmaktadr. 9.yy.da Kral David Magistros zamannda yaplarak Vaftizci Yahya ya adand, yazl kaynaklardan anla9lmaktadr ylnda Hac Jerif Efendi tarafndan onartlarak camiye çevrilmi9tir. Kilise, yontma ta9 ve kesme ta9tan yaplan kiremitlerden çats ba,lanm9, harçsz bir zemine dayanmadan Lambal denilen planda yaplm9tr. Yap, üç nefli bazilikaldir. Gri renkli düzgün kesilmi9 ta9larla örtülmü9 cepheler güney ve kuzeyde e9 boyutlu, do,u ve batda ortadan yanlara do,ru açlan kare kemerlerle hareketlendirilmi9tir. Pencere üstündeki alçak kabartma tekni,inde yaplm9 bitkisel figürlü süslemeler dikkat çekmektedir. - han Kilisesi: 951 tarihli el yazmasna göre Kilise; Rahip Khandzda nn ( ) ye,eni ve ö,rencisi Rahip Seba tarafndan, Kral Andernese nin deste,i ve maddi katks ile yaptrlm9tr. Manastrn yapmna 955 ylnda Gürcü Kral David zamannda ba9lanm9, 1027 ylnda Bagratl Kral Magistros tarafndan bitirilmi9tir. Güneybatsnda Meryem Ana Japeli bulunmaktadr. 35 m. uzunlu,unda cm. geni9li,inde olan yap, kubbeli bazilikal plan tipindedir. Yusufeli ilçesine ba,l *9han Köyü nde yer almaktadr. -Dörtkilise: Tekkale Köyü nde (Yusufeli) yer alan Manastr n 9.yy da Gürcü Kral David tarafndan yaptrld,, yap toplulu,una bakld,nda bir Rahibe Okulu oldu,u anla9lmaktadr. Manastr; çan kulesi, yemekhane, seminer odas ve 9apelden olu9maktadr. Kilise, plan açsndan Barhal Kilisesi ne benzemektedir. Yöredeki Ortaça, Dönemi manastr özelliklerini en iyi biçimde yanstmaktadr. Geleneksel Mimari Artvin *li çevresinde do,a ile iç içe olan ormanlk bölgelere yakn yerle9im yerlerindeki yapla9ma, yöreye uygun karakteristik mimari özellik göstermektedir. Arazinin oldukça krk olmas, e,imin fazlal,, iklim ko9ullar, konutun 9eklinde ve yap malzemesinde etkili olmu9tur. Temel yap malzemesi olarak, ah9ap ve ta9 malzeme yöre mimarisinin özgün karakterini 26

27 olu9turmaktadr. Jav9at Meydanck ve Maden köyünde bulunan evler geleneksel ah9ap mimari evler bakmndan önemli yerlerdendir. B) Folklorik De erler Halk Oyunlar Artvin *li çe9itli kültür farkllklarna ra,men gelenek ve göreneklerini günümüze kadar korumu9 ve toplumlar arasnda önemli dostluklar, dayan9malar sa,lam9tr. Artvin Halk Oyunlar, genel anlamda Halay, Bar, ço,unlukla Horon olarak yöreye özgü de,i9ik karakterlerde belli say ve snrlayc özelliklerden uzak, kendi üsluplar içerisinde oynanmaktadr. Artvin horonlarnda, genellikle erkek oyunlarnda sertlik ve tatl sertlik gözle görünür temalardr. Oyunlarn sertlik ve çabukluk biçiminde oynanmas, yörenin co,rafi konumu ile ba,da9la9trlmaktadr. Kadn oyunlarnda ise genellikle bolluk, bereketlilik, zerafet, nezaket ve beceri gibi temalar konu olarak ifade edilmektedir. *l genelinde oynanan oyunlar; Te9i, Cilveloy, Ahçik Bar, Koçeri-Koçari, Döney (Döne), Uzun Dere, Mendo Bar, Deli Horon, Jahlan (Jeyha), Hem9in Horonu, Sar Çiçek (Sarkz), Düz Horon, Karaba,, ÜçAyak-A,r Bar, Co9kun Çoruh, Kobak, Acara Horonu, Atabar, Jav9at Horonu olarak saylabilir. El Sanatlar *l in önemli ksmnn ormanlarla kapl olmas, a,aç i9çili,ine dayanan el sanatlarnn geli9mesinde büyük etken olmu9tur. Tarmdan dokumaya, kzaktan, be9i,e kadar her alanda yaplan a,aç i9leri yörede kullanld, gibi çevre illerde de satlmaktadr. Sele, sepet, gideli, gelberi, kalbur, 9edre, ta9 güzen gibi a,aç el yapma, bölgede önemli yer tutar. Hayvan srtnda kullanlan semer, e,er, heybe, tarm alannda ise; çift, çubuk ve boyunduruk yapm gibi el sanatlar bulunmaktadr. Toprak i9inde çanak, çömlek, küp, güveç, pileki gibi e9yalar yaplmaktadr. Kuy denilen yerli tezgahlarda, çe9itli yün giysiler, kuma9lar ve kilimler, hallar, seccadeler dokunmaktadr. Bu dokumalarda tamamen kökten elde edilen boyalar kullanlmaktadr. Bölgede eskiden yaygn olarak kullanlan çapula, yemeni, körüklü çizme dikilmesine ra,men, günümüzde pek az kullanlmakta ve 27

28 rastlanmaktadr. Ehram örmecili,i *l de ya9atlan en önemli geleneklerden birisidir. Yünden örülen Ehram örtü olarak kullanlmaktadr. Örgüde motif bakmndan köyler arasnda baz farkllklar bulunmaktadr. Orijinal olarak Yusufeli nin Günyayla, Esenyaka ve Demirkent köylerinde bu gelenek sürdürülmektedir. Gastronomi (Yemek Kültürü) Artvin *linde, mutfak kültürü oldukça çe9itlidir. Bunlardan bazlar a9a,daki gibidir. Pü9ürük çorbas, ayran çorbas, tutmaç çorbas, so,an har9osu, çinçar çorbas yöreye özgü çorbalardandr. Peynir kuyma, ve kaymak kuyma, vb. yaplan yemeklere örnektir. Da, pancar, ku9 yeme,i, yaban semiz otu, ebegümeci, asma yapra, ve lahanadan yaplan sarma, fasulyenin kurutulmu9undan yaplan Puçuko vb. *lin özel sebze yemeklerdendir. Ke9kek, gendima, herisa ve 9ilav gibi yemekler tanelilerden yaplan yemeklerdendir. Laz böre,i, katmer, eri9te, hnkal, çergebaz, bi9i, lokum hamur i9lerindendir. K9lk kavurma, a,aç 9i9lerde yaplan kebaplar etli yemeklerin yöreye özgülerindendir. Hasuta, kaysefe, zurbiyet ve ball lokum tatllardandr. Festival ve -enlikler Artvin *li nin tantm açsndan festival ve 9enlikler önemli bir yer tutmaktadr. *l de geleneksel kültürü yanstan büyük-küçük çok sayda festivaller yaplmaktadr. A9a,da bu etkinlikler ve tarihleri verilmi9tir. Ancak yerel etkinliklerin tarihleri etkinlik komiteleri tarafndan de,i9tirilebilmektedir. l ve lçelerde gerçekletirilen yerel etkinlikler Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Kafakasör Kültür, Turizm ve Sanat Festivali : Temmuz : Artvin Belediye Ba9kanl, : Bo,a güre9leri, karakucak güre9leri, halk oyunlar gösterileri, kom9u ülke Halk danslar topluluk gösterileri yaplmaktadr. Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, : Murgul Bo,a Güre9leri : Mays aynn 1. Hafta sonu 28

29 Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Murgul Belediye Ba9kanl, : Bo,a güre9leri yaplmakta. Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Aydn Köyü Sö,ütdüzü Yayla Jenlikleri ve Karakucak Güre9leri : Temmuz aynn 1. Hafta sonu : Ardanuç Aydn Köyü Muhtarl, : Karakucak güre9leri ve yayla 9enli,i yaplmaktadr. Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Arhavi Kültür ve Sanat Festivali : A,ustos aynn 3.hafta sonu : Arhavi Belediye Ba9kanl, : Yöresel sanatç konserleri, yüzme yar9lar, atmaca seçimi, sergiler, yar9- malar, sportif faaliyetler düzenlenmektedir. Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Ardanuç Efkari A9klar ve Çurisbil Jenli,i ve Karakucak Güre9leri : Temmuz aynn 3.hafta sonu : Ardanuç Belediye Ba9kanl, : Karakucak güre9leri ve a9klar 9enli,i yaplmaktadr. Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Jav9at Sahara Pancarc Festivali : Temmuz aynn 4.hafta sonu : Jav9at Belediye Ba9kanl, : Buza, yar9mas, pancarc güzeli seçimi, el sanatlar sergisi, konserler düzenlenmektedir. : Meydanck Sateve Gevrek Jenli,i : A,u9tos aynn 1.hafta Sonu : Meydançk Belediye Ba9kan : Gevrek Güzeli seçimi, amatör ses yar9mas, Folklor gösterileri, konserler. 29

30 Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Maçahal Kafkas Arcl, ve Eko Turizm Festivali : A,ustos aynn 3.hafta sonu : Camili Çevre Koruma Derne,i : Bal yar9mas ve eko turizm etkinlikleri düzenlenmektedir. Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Yusufeli Geleneksel Karakucak ve Bo,a Güre9leri : Nisan : Yusufeli Alanba9 Köyü Muhtarl, : Karakucak ve bo,a güre9leri yaplmaktadr. Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : 30 A,ustos Kaçkar Da, Dostluk ve Sevgi Yürüyü9ü : 27 A,ustos-2 Eylül : Yusufeli Rafting ve Da,clk Derne,i : Kaçkarlarda trekking yaplmaktadr. Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Hopa Kültür Sanat ve Deniz Festivali : 1-5 Temmuz : Hopa Belediye Ba9kanl, : Plaj voleybolu, deniz etkinlikleri, halk oyunlar gösterileri Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Geleneksel Karüstü Karakucak Güre9leri : Jubat aynn 3.hafta sonu : Jav9at-Veliköy Muhtarl, : Karüstü karakucak güre9leri yaplmaktadr. Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu : Geleneksel Marant Bo,a Güre9leri : Mays : Yusufeli-Klçkaya Belediye Ba9kanl, 30

31 Ksa Bilgi : Bo,a Güre9leri yaplmaktadr. Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Yayla Göçü ve Karakucak Güre9leri : 18 Temmuz : Yusufeli-TekkaleKöyü Muhtarl, : Karakucak güre9leri ve çe9itli etkinlikler yaplmakta Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Dalahet Yayla Jenlikleri ve Karakucak Güre9leri : A,ustos aynn 1.hafta sonu : Ardanuç Bereket Köyü Muhtarl, : Karakucak güre9leri ve çe9itli etkinlikler yaplmakta Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Aros Yayla Festivali : Temmuz aynn 3.hafta sonu : Klçkaya Kültür Yardmla9ma ve Dayan9ma Derne,i : Bo,a güre9leri, karakucak güre9leri, folklor ve konserler Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Salikvan Yayla Jenlikleri : A,ustos aynn 1.hafta sonu : Yusufeli Da,clk, Turizm ve Yayla Jenlikleri Derne,i : Bo,a güre9leri, karakucak güre9leri, folklor ve spor müsabakalar Etkinlik Ad Etkinlik Tarihi Düzenleyen kii, Kurum, kurulu Ksa Bilgi : Artvin-Batum Su *le Giden Kültür Rafting Jenli,i : Haziran aynn 3.haftas : Yusufeli Rafting ve Da,clk Derne,i : Artvin-Batum aras rafting etkinlikleri Tablo 2a ve 2b de detayl 9ekilde incelenen, do,al ve kültürel kaynaklarn zenginli,ine ba,l olarak Artvin *li nin turizm potansiyeli a9a,daki ba9lklar altnda toplanabilir: 31

32 a) Do,a turizmi - Jeep safari turizmi, - Foto safari turizmi, - Botanik turizmi, - Ku9 gözlemcili,i, - Kamp ve karavan turizmi, - Deniz turizmi. b) Sportif amaçl turizm - Da, ve do,a yürüyü9ü, - Atl do,a yürüyü9ü, - Rafting, Kano ve nehir kaya,, - Av turizmi, - Sportif Olta Balkçl,. c) Krsal turizm - Tarm turizmi, - Çiftlik Turizmi, - Yayla Turizmi, - Festival ve 9enlik turizmi. d) Kültür-tarih turizmi a) Do a Turizmi Artvin *li ilginç do,a yaps ile çekim merkezlerinden biridir. Do,al güzellikleri, korunan alanlar, karagölleri, önemli havzalar, turizm merkezleri vb. ile ekoturizm için önemli bir potansiyel olu9turmaktadr. - Jeep safari turizmi Hopa *lçesinde alt yaps tamamlanan 67 km lik Jeep Safari Parkuru ayn zamanda 2 günlük bisiklet yolu, 3 günlük do,a yürüyü9 parkuru olarak da planlanm9tr. E9siz do,al güzellikleriyle Artvin ve civar Jeep Safari merakllar için uygun alan ve parkurlara sahiptir. 32

33 - Foto safari turizmi *lin geneli ilginç do,al yaps ve ye9il alanlar ile foto,rafçlk için önemli potansiyeldir. - Botanik turizmi Bölgenin ba9ta iklim özellikleri olmak üzere, do,al yaps Artvin *li nin ola,anüstü biyoçe9itlili,ini sa,lam9tr. *l de 119 endemik tür olmak üzere, toplam 1268 tür mevcuttur. *l Türkiye florasnn yakla9k %13 ünü barndrmaktadr. *l de Dünyada sadece iki türü olan da, gülü ile Türkiye orman güllerinin bütün melez ve türleri bulunmaktadr. *l de bulunan karde9en, Artvin zamba, ve Artvin safran ile benzeri türlere uluslararas boyutta ilgi vardr. Bölge pek çok bitki çe9idi bakmndan zengin bir örtüye sahiptir. Bu alanlar Biogenetik Rezerv karakteri göstermektedir. Biogenetik rezerv alanlar, e9siz nitelikteki korunmas zorunlu alanlar olup, bilimsel amaçl turlar için dünya ölçe,inde büyük önem ta9maktadr. Son 30 yl içinde, bölgenin florasnda bulunan nadir türlere kars d9 ülkelerden kaynaklanan talep, bölgenin biyogenetik zenginli,inin azalmasna neden olmu9tur. Gerekli önlemlerin alnmamas halinde yok olmas sonucunu do,uracaktr. - Ku gözlemcili i Ku9larn dünyasn tanmay sa,layan bir gözlem turizmidir. Türkiye Dünya üzerindeki e9siz konumu nedeniyle Avrupa, Asya ve Afrika ktalarn birle9tiren bir köprü durumundadr. Göçmen ku9larn ve yrtc ku9larn %80 i Türkiye den geçmektedir. Bu denenle yrtc ku9lar bakmndan çok de,erli olup tüm Dünya gözlemcileri Türkiye yi izlemektedir. Göçmen ku9lar ve yrtc ku9lar Türkiye üzerinden; Marmara Bölgesi, Sinop çevresi ve daha sonra Hopa çevresi olmak üzere üç ana göç yolunu kullanr. Marmara ve Sinop çevresinden yaplan göçler, da,nk 9ekilde geni9 bir alana ayrld, için gözlem yaplmasna elveri9li de,ildir. Hopa çevresindeki göç yolunun önemi 9öyle açklanabilir. Göçmen ku9lar ve yrtc ku9lar Rusya ve Kafkas Da,lar eteklerinden Karadeniz i direk denizden geçmeyi tercih etmeyip Do,u Karadeniz in en do,usundaki kara alanlarn takip ederek bölgenin co,rafi yapsnn etkisiyle de toplanarak Türkiye ye giri9 yaparlar. Hopa ve çevresindeki yöresel rüzgarlarn (kala9) etkisiyle dar vadilere sk9arak topluca göç yaparlar. Bu göçlerin özellikle Kemalpa9a Beldesinin Cefuka Tepesi, Frn Düzü ve Sultan Selim Tepesinden 10 km lik yatay bir aç ile ku9ba9 9eklinde, gözlem yaplmas mümkündür. 33

34 Her yl A,ustos-15, Kasm-15 arasnda göç hareketleri izlenebilir. Gündüz ve gece yrtc ku9 türünün 30 a yakn çe9idini; ayrca nesli tükenmekte olan Jah Kartal ve 70 çe9it di,er göçmen ku9 türleri belirtilen aylarda göç ederler. Artvin *li nde Cefuka, Frn Düzü ve Sultan Selim Tepesine yaplacak ku9 gözlem istasyonlarndan teleskoplarla veya çplak gözle göç yolundan geçen ku9larn % 60 nn izlenmesi mümkündür. Halen Frn Düzü mevkiinde Hopa Avclar Derne,i tarafndan yaptrlan Ku9 Gözlem Merkezi için 15 yatakl konaklama evi bulunmaktadr. Bu turizm türünün, Dünya genelinde 25 milyar dolarlk bir turizm girdisine sahip oldu,u bilinmektedir. - Kamp ve Karavan Turizmi *lin sahil 9eridinde bulunan plajlarda, orman içi dinlenme yerlerinde, Milli Parklarda kamp ve karavan turizmi için uygun alanlar mevcuttur. Bu kamp yerlerinin ço,unda alt yap sorunlar bulunmamaktadr. Kamp ve Karavan Turizmi için uygun yerlerden bazlar; Kemalpa9a plaj ve çevresi, Kafkasör Turizm Merkezi, Borçka Karagöl, Jav9at Karagöl, Hatila Vadisi, Sahara Yaylas, Çurusbil Yaylas, Klçkaya Aros Yaylas, Yusufeli Kaçkar Turizm Merkezi ve Yusufeli Çevreli Köyü Rafting Kamp Merkezidir. -Deniz turizmi *l in Karadeniz e sahili bulunan Arhavi ve Hopa ilçelerinin halka açk plajlarnda denize girilebilmektedir. Kemalpa9a Beldesindeki Halk Plaj Mavi Park Projesi çerçevesinde de,erlendirilmi9 olup, denize girilebilme ko9ullar en uygun bölgedir. Hopa Liman Do,u Karadeniz Bölgesi nin önemli bir limandr. Uluslararas ticari gemilerin yana9t, liman, bölge ekonomisi için önemlidir. b) Sportif Amaçl Turizm - Da ve do a yürüyüü Do,u Karadeniz Bölgesinin en yüksek da,larndan olan Kaçkar ve Karçal da,larnda Haziran-Ekim aylar arasnda da, yürüyü9leri, ayrca her mevsimde ilin de,i9ik yörelerinde do,a yürüyü9leri yaplabilecek, uygun trekking parkurlar bulunmaktadr. 34

35 -Atl% do a yürüyüü Ba9ta Jav9at, Ardanuç ve Yusufeli köyleri olmak üzere, Kaçkar ve Karçal Da,larnn eteklerindeki yaylalarda "atl do,a yürüyü9ü" için ideal alanlar mevcuttur. - Kano ve nehir kaya % *l snrlar içinde yer alan Altparmak (Barhal) Çay, Kaçkar Da,larnn güney yamaçlarndan do,up, yakla9k 40 km lik bir mesafe kat ettikten sonra Çoruh Nehrine kar9maktadr. Altparmak Çay, kano ve nehir kaya, için elveri9li olup etkileyici bir vadi içinden akmaktadr. Bayburt tan ba9layp *spir ve Yusufeli ni takip ederek Artvin e kadar yakla9k 260 km. uzunlu,undaki nehirde, 4 farkl etapta rafting yaplmaktayd ylnda Akarsu Sporlar Jampiyonas Çoruh nehrinde yaplm9tr. Ancak barajlarn yaplmas nedeniyle rafting gerçekle9tirilememektedir. Sportif Olta Balkçl, ve Av Turizmi yaplmaktadr. -Av Turizmi Topraklarnn yakla9k %53'ü ormanlarla kapl olan *l de, ormanlarda ya9ayan yabani hayvanlarn çe9itlili,i av turizmi potansiyelini olu9turmaktadr. Bu avlaklar arasnda; ay, da, keçisi, yaban domuzu, kurt, tilki, çakal, keklik, bldrcn ve do,al alabalk gibi av hayvanlar önemli bir potansiyel te9kil etmektedir c) Krsal Turizm Günümüzde ekolojik turizme olan talep gittikçe artmaktadr. Bu taleplerin kar9land, en önemlileri yerlerden biri krsal alanlardr. Krsal alanlar artk kent insannn rekreasyon aktivitelerini gerçekle9tirdi,i yeler olarak görülmektedir. Krsal alanlarda yaplan turizm aktiviteleri ; 1-Tarm turizmi, 2-Yayla turizmi, 3-Festival ve 9enlik turizmi olarak gruplandrlabilir. - Tar%m turizmi *klim ko9ullarnn uygun olmasna ra,men, arazilerin tarla tarm için yeterli ve uygun olmamas nedeniyle öz tüketime yetecek kadar tarm yaplmaktadr. Buna ra,men köylerde 35

36 yaplacak olan tarla, ba,-bahçe tarmna önem verilmesi, hayvanclk faaliyetlerinin geli9tirilmesi ve organik tarmn uygulanmas *l in tarm turizminden önemli gelir elde etmesini sa,layacaktr. Özellikle Artvin, Yusufeli, Jav9at ve Ardanuç *lçelerinin çevre köylerinde krsal turizm için uygun alanlar bulunmaktadr. - Yayla turizmi *l in kendine has co,rafyas ve iklimi ile zengin ya9ama kültürünün birle9ti,i yayla ya9ants, önemlidir. Çok sayda bulunan otantik yaylalar; bakir tabiat, so,uk sular, serinli,i ile önemli bir potansiyeldir. -Çiftlik turizmi Artvin *li nin tüm krsal birimlerinde çiftlik turizmi özendirilmelidir. Bu turizm türü pansiyonculuk ile birle9tirilmelidir. - Festival ve enlik turizmi Yayla kültürü ve buna ba,l yaplan festival ve 9enlikler önemli bir potansiyeldir. *l de birçok 9enlik ve festival düzenlenmektedir. Bunlardan Kafkasör Turizm Festivali tantm açsndan önemli bir organizasyondur. d) Kültür-Tarih Turizmi *l arkeolojik kalntlar, dini yaplar ve geleneksel mimarisi yönünden zengin tarihi de,erlere sahiptir. Bu kapsamda dini yaplar korunarak inanç turizmi uluslararas boyutta tantlmal, yemek (gastronomi) kültürü, gelenekleri, el sanatlar ya9atlarak kültür turizmi geli9tirilmelidir. Örne,in; Laz böre,i isimli tatl türü için, 1-5 Temmuz tarihleri arasnda Hopa Kültür, Sanat ve Deniz Festivali yaplmaktadr. Bu etkinlikler kapsamnda her yl yaplan Laz böre,i yar9mas gibi di,er özelliklerde korunarak ya9atlmal ve tantlmaldr. 3. Turizm Sektörünün Sorunlar ve Darbo azlar 3.1. Turizm Sektörünün Sorunlar Artvin, tarihi de,erleri, kültür turizmi, krsal turizm, do,a turizmi v.b. yönlerden zengin turizm potansiyeline sahip olmasna ra,men turizm alannda istenilen geli9meyi gösterememi9tir. Turizmin geli9mesine engel olan sorunlar ana ba9lklar ile a9a,da belirtilmi9tir. 36

37 Altyap sorunlar *l de ula9m önemli bir sorundur. Ula9m dü9ük vasfl karayolu yada toprak yollarla güçlükle sa,lanmaktadr. Tarihi eserlerin bulundu,u mekanlara gidilen yollarn dar ve çok virajl olu9u, ula9mn küçük araçlarla bile yaplmasn engellemektedir. Ayrca, arazinin e,imli olmas nedeniyle, heyelan sonucu kaya dü9mesi, yollarn sk sk ula9ma kapanmasna neden olmaktadr. *9 makinelerinin yetersizli,i bu yöndeki mücadeleyi olumsuz klmaktadr. Bunun sonucu olarak seyahat acenteleri baz tarihi eserlerin bulundu,u mekanlara yaplan turlar iptal etmektedir. Kat ve evsel atklarn hiçbir i9leme tabii tutulmadan do,aya braklmas da önemli sorunlardandr. Barajlar nedeni ile yollarn belirli aralklarla kapanmas turizm turlarn engellemektedir. Barajlarn yapmna ba9landktan sonra bu tur güzergahlar Trabzon-Artvin-Erzurum yerine Trabzon-Erzurum olarak de,i9mi9tir. Ayrca tur güzergahlarnda yeme-içme ve al9veri9 noktalarnn yetersizli,i de önemli sorunlardandr. Turizm potansiyeli yüksek olan do,al güzellikler ve tarihi eserlerin bulundu,u yörelerin köy yollarnn yetersiz olu9u, su ve tuvalet gibi altyaplarn olmay9 buralar ziyaret eden turistleri olumsuz yönde etkilemektedir. Tantm ve pazarlama yetersizli i Uzun vadede sürdürülebilir turizmin gerçekle9mesi için, Artvin *li nin tantm ve pazarlamasnda; yaylalar ve krsal alanlarn, tarihi ve kültürel eserlerin, festival ve 9enliklerin, do,ann v.b. tantmna öncelik verilmelidir. Oysa *l de turizmi tantma ve pazarlama faaliyetleri yetersizdir. *l in tantm söylemler birkaç katalog ve yetersiz web sayfalar ile yaplmaktadr. Tantm ve dünya pazarlarna açlma yönünde detayl bir çal9ma yaplmam9tr. TÜRSAB (Türkiye Seyahat Acenteleri Birli,i) tarafndan 2002 ylnda ki9iye seyahat hizmeti veren 18 seyahat acentesine yaplan i9 potansiyelinde, pazarlama araçlarnn pay ile ilgili anket sonuçlar da tantmn yetersiz oldu,unu göstermi9tir. 37

38 Tablo 16. Acentelerin *9 Potansiyelinde Pazarlama Araçlarnn Pay (Türsab A,ustos-2003) 2003 ANKET* SONUÇLARI (%) BROJÜR 13.8 BROJÜR POSTALAMA 3.9 D*UER 9.8 E.MA*L 2.6 FUARLAR 3.6 MAGAZ*NLER 1.2 MÜJTER* Z*YARET* 4.1 TV/RADYO *LANI 8.0 ULUSAL GAZETELER *LANI 46.7 WEB S*TES* 5.2 YEREL GAZETELER 1.0 TOPLAM Turizm e itiminin zayf olmas Turizm konusunda *l de uzman eleman says yok denecek kadar azdr. Hizmette kaliteyi artrc e,itim programlar bulunmamaktadr. Turizm konusundaki e,itim eksikli,i nedeniyle uygulama konusunda yetersiz kalnmaktadr. Sermaye eksikli i Yatrm için yeterli sermayeye sahip giri9imcilerin saylarnn az olmas, maliyetlerin yüksek olu9u ile geçmi9 yllardaki yüksek enflasyon giri9imcilerin yatrmlardan uzakla9masna neden olmu9tur. Bakanlk belgeli tesislerin ayn merkezlerde bulunmas Hopa ve Borçka da bakanlk belgeli tesislerin yeterli olmasna ra,men *l Merkezi ile *lçelerde hiç olmamas önemli bir sorun te9kil etmektedir. Bu sorun en çok Yusufeli ve Jav9at *lçelerinde ya9anmaktadr. 38

39 Di er Sorunlar -Plansz yapla9ma, -Tarihi eserlerin çevresinde yaplan kaçak define kazlar, -*l Kültür ve Turizm Müdürlü,ü, dan9ma bürosunda yabanc dil bilen personel eksikli,i, -Turizm sezonunda hareketli bölgelerde geçici turizm bürolarnn açlamay9, -Turizm vizyonunun olmay9, -Yaylalarda beton yapla9ma ve dolaysyla ah9ap mimarinin yava9 yava9 yok olu9u l Turizminin Kuvvetli ve Zayf Yönleri, Frsatlar ve Tehditler (Swot Analizi) Artvin de turizm sektörünün güçlü ve zayf yönleri ile kar9 kar9ya bulundu,u tehdit ve frsatlar a9a,da gösterilmi9tir. Tablo 17. SWOT Analizi KUVVETL YÖNLER Ekoturizm de,erlerinin zenginli,i Tarihi-kültür de,erlerinin zenginli,i Yöre *nsannn turizme bak9nn olumlu olmas Yöresel folklorik de,erlerin çe9itlili,i ve halen ya9amas Co,rafi konum itibaryla transit yol güzergahlarnn kesi9ti,i noktada bulunmas FIRSATLAR Turizm çe9itlili,i ve özel ilgi turizm alanlarnn varl, Bölgede do,al ya9l ormanlarn bulunmas Bitki çe9itlili,i ve zengin floras Dünya Turizm Örgütünün gelecek 20 yldaki hedeflerine uygun potansiyele sahip olmas Dünyada ye9il turizme artan talepleri kar9layacak potansiyele sahip olmas ZAYIF YÖNLER Büyük metropol ve merkezlere uzak olmas Ula9mdaki eksikli,in giderilememesi Yatrm maliyetlerinin yüksek olmas Turizm e,itimi alm9 eleman saysnn yetersiz olmas Tantm ve pazarlama faaliyetlerinin yetersiz olmas Ki9i ba9na dü9en milli gelirin dü9ük olmas TEHD TLER Artabilecek yo,un turizm hareketlerinin etkisiyle altyap ve atk tesislerinin olmamas ve beraberinde getirece,i sorunlar Baraj in9aatlarnn bitiminden sonra sularn tutulmasyla ani ve etkili iklim de,i9ikli,inin olmas Çevre bilincinin geli9ememesi ve kirlenmenin süreklilik arz etmesi Yaylalarda plansz yapla9ma 39

40 4. Vizyon, Gelime Stratejisi ve Yatrm Proje Konular 4.1. Turizm Vizyonu Potansiyeli ürüne, gelece,e ve yatrm istihdama, gelire dönü9türmek için turizm vizyonunun olu9turulmas gerekmektedir. *l in imkanlar turizm potansiyeli yönünden oldukça zengindir. *l de kalknmann öncü güçlerinden biri turizm sektörü olaca, için vizyonun iyi belirlenmesi gerekir. Vizyon ortaya konulurken bölgedeki önemi ve avantajl yönleri ele alnarak, ayrntl 9ekilde de,erlendirilmelidir. Uzun vadeli planlama yaplmaldr. Bu konuda Turizmde Kalknma Hareketi ba9latlarak projeler geli9tirilip hedeflerin belirtilmesi sa,lanmaldr. Artvin de, turizm vizyonu do,a ve kültür turizmine dayal ekoturizm olmaldr. Do,al, tarihi ve kültürel de,erlerini koruyan ve geli9tiren, deniz, do,a, sa,lk ve spor turizmine yönelik potansiyellerini en üst düzeyde kullanan, çevresel duyarll, yüksek, ya9am standard yüksek bir il olarak tasarlanmaldr Gelime Stratejileri Artvin in turizm sektöründe dünya pazarnda hak etti,i yüksek pay alabilmesi için, potansiyel kaynaklarna göre en uygun geli9me hedeflerinin ve stratejilerinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda turizm sektörü geli9me stratejileri, J*CA-DPT nin ortak olarak yaptrd, *li de kapsayan çal9mann stratejileri de göz önünde tutularak 9u 9ekilde belirlenmi9tir: Artvin majnn Yaratlmas (Strateji: 1) *lde 2003 ylnda sivil toplum kurulu9lar, konaklama i9letmeleri, seyahat acenteleri ve turizme yönelik hizmet veren esnafa yaplan ankette turizm alannda en fazla kar9la9lan sorunlarda il düzeyinde tantm eksikli,i ilk srada yer alm9tr. Amaç: *l in ulusal ve uluslararas düzeyde, tannmas baz simgelerin hatrlanmas ve seyahat program düzenlenmesinde bu imajn yaratlmas gerekmektedir. Eylem Alanlar: Tüm ortaklarca kabul görecek ve *li simgeleyen tüm ö,elerin imaj yaratm için kullanlmas gerekmektedir. Gerçekleme Önerileri: *l in sahip oldu,u kültürel ve do,al özgün de,erler, imaj yaratmna son derece uygundur. Ancak bunun için hem geleneksel ve hem de son yllarda ortaya çkan elektronik ortamda tantm yaplmas ve kampanyalar düzenlenmesi gerekmektedir. 40

41 i. *l folkloru, *l in imajnn yaratlmas için kullanlmaldr. *l e has müzik ve danslar, yerel müzik aletleri, mutfak kültürü, giyim-ku9am vb. de,erlerin özellikle elektronik ortamda tantm, ayrca, bunlar anlatan basl materyallerin hazrlanmas (kitap, bro9ür, poster ve benzerleri) ve da,tm yararl olacaktr. ii. Medyann bu amaçla (radyo, tv, gazete, dergi ve benzerleri) kullanlmas bir di,er olanaktr. iii. *l e has ürünlerin *l özelliklerini anlatacak biçimde ambalajlanmasdr. Yöreye özgü yemek kültürü tekstil ve dokumalar vb. aracl,yla *l imaj iç ve d9 pazarlara sunulabilecektir. iv. *l in do,al ve kültürel de,erlerinin bilimsel dokümantasyonu üzerinde durulmaldr. Ba9ta özellikle ya9l ormanlar olmak üzere, ender bulunan de,erlerin, akademik dünyadan ba9lamak üzere, dünya kamuoyuna tantm gerekmektedir. *l in zengin flora ve faunas bu amaç için sonsuz frsatlar sunmaktadr. *l de bulunan, nesli tehlikede olan engerek türleri, hu9 tavu,u ve urkeklik bu amaçlar için kullanlabilecek türlerden sadece bazlardr. *l kol9ik florann en iyi ve en zengin örneklerinin sunuldu,u alan konumundadr. v. Kültürel ve sportif ba9arlar elde edilmelidir. *l de uzun süredir yaplan Ardanuç Karakucak Güre9leri ve Efkari Baba A9klar Jenli,i, Arhavi Kültür ve Sanat Festivali, Jav9at Sahara Pancar Festivali ve Kafkasör Kültür ve Sanat Festivali vb. 9enlikler Festival Ay olarak birbirine ba,l düzenlenmeli, tarihleri birbirini izlemelidir. vi. *l in imajn yaratabilecek bir di,er olanak ise, *l de yaplan festivallerdir. Do,al de,erlerin bu tür kültürel etkinliklerle bütünle9mesi durumunda ürünün çekicili,i artmaktadr. Festivaller de yayla kültürünün ayrlmaz parçasdr. Festivaller ve ta9d, bar9 mesaj, iç pazara ve d9 pazarlara tantlmaldr Ziyaretçi Memnuniyetini Artrmak (Strateji: 2) Bölgeye gelen ziyaretçilerin % 51.7 si konaklama tesislerinin fiziki kalitesini memnun edici, %50.7 hizmet sunum kalitesini, %37.4 ise dan9ma-bilgilendirme hizmetlerini memnun edici bulmu9lardr (DPT-J*CA, 2004). Bu ba,lamda *l e gelen turistlerin memnuniyetini artrmak fevkalade önem arz etmektedir. Kafkasör Kültür ve Sanat Festivali için *l de yaplan anket sonucuna göre %23.81 ile 9enliklerde organizasyonun iyi olmay9 ikinci srada, a9r kalabalk %30.16 lk bir dilimle birinci srada yer alm9tr (Cengiz 1996). Bu durum halen devam etmektedir. Bu nedenle aktiviteler iyi organize edilerek iç ve d9 pazarlara sunulmaldr. 41

42 Amaç: *li ziyaret edenlerin memnuniyet düzeylerinin artrlmas temel amaçtr. Bölgede yaplan turist anketleri, Bölgenin ziyaret edilmesinde, arkada9 tavsiyelerinin önemli rol oynad,n göstermektedir (DPT-J*CA, 2004). Mü9teri memnuniyetinin artrlmas bu nedenle, *lin pazar payn artrmas amac ile örtü9mektedir. Eylem Alanlar: Ziyaretçi memnuniyetinin artrlmas için yaplmas gerekenler *l hakknda gerek seyahat öncesinde ve gerekse seyahat srasnda farkl kaynaklar kullanlarak; yeterli, do,ru ve kolay bilgi sa,lanabilmesi, Kentsel ve krsal kesimde konaklama ve yeme-içme tesislerinin fiziki kalitesinin yükseltilmesi, Konaklama, yeme- içme ve benzer tesislerin hizmet sunum kalitesinin yükseltilmesi, Kentsel ve krsal ula9m sistemi ve altyapnn yeterli düzeye çkarlmas, hijyenik ko9ullarn yerine getirilmesi. Kentsel donatlarn, özellikle kültürel ve sportif donatlarn yeterli düzeye yükseltilmesi, Kentsel yerle9melerde, yaya bölgeleri ve al9veri9 bölgelerinin düzenlenmesi, kentsel kolaylklarn artrlmas, Gerçekleme Önerileri: i. *l hakknda farkl ortamlardan bilgi alnabilmelidir. *l in Kültür ve Turizm Müdürlü,ü bünyesinde, Dan9ma Bürolarnn açlmas ve var olanlarnn i9levlerinin artrlmas, konaklama tesislerinde bilgilendirme masalarnn kurulmas ve benzer di,er önlemlerin alnmas, ii. iii. Kentsel ve krsal kesimde konaklama ve yeme-içme tesislerinin talebe göre farklla9trlmas, kentsel kesimde tarihi tek yaplarn sektöre kazandrlmas, butik otel türünde tesislerin özendirilmesi, Tesislerin servis sunum kalitesinin artrlmas, yerel mutfak ve özelliklerinin ön plana çkarlmas, 42

43 iv. Tarihi de,eri yüksek antlarn çevre düzenlemesi, farkl dillerde açklama panolarnn yerle9tirilmesi, elektronik ortamda açklama olanaklarnn sa,lanmas, ba9ta WC olmak üzere gerekli günübirlik donatlarn tesisi ve hijyeni, v. Kentsel kesimde, i9aretleme ve yönlendirme levhalarnn konmas, trafik düzeninin sa,lanmas, vi. Farkl nitelikteki kentsel alanlarn düzenlenmesi ve bunlara eri9im konusunda, ziyaretçilerin bilgilendirilmesi, özellikle yerel yönetimlerin ve konaklama tesislerinin bu alanlara eri9im konusunda ziyaretçilere yardmc olmas, vii. Yerel yönetimlerin ve turizm tesislerinin, yörelerinde yaplmakta olan veya programlanan kültürel ve sportif etkinlikleri ziyaretçilere düzenli olarak duyurmalar gerekmektedir. Bu faaliyetlerin, belli sklkla çkan bro9ür ve benzer dokümanlarda yaynlanmalar ve elektronik ortamlardan bu bilgilerin sa,lanmalar gerekmektedir lde Seyahat Acentelerinin Saysn Artrmak, Seyahat Acenteleri Arasndaki birli i ve Sektör Ortaklar Arasndaki Dayanmay Artrmak (Strateji: 3) Artvin de sadece iki tane seyahat acentesi bulunmaktadr. Bu oldukça dü9ük bir rakam olup, *l de turizmin geli9tirilmesi için bu alanda te9vik önemli unsurdur. Amaç: Bölgeye daha fazla ziyaretçi çekebilmek, konaklama ve geceleme saylarn artrmak üzere seyahat acenteleri saysnn ve aralarndaki i9birli,inin artrlmas hedeflenmektedir. Ayrca sektör ortaklar arasnda dayan9mann geli9tirilmesi amaçlanmaktadr. Eylemler: Sektör ancak, ilgili tüm taraflarn ortak çabalar ile pazar payn artrabilecektir. Tur operatörleri ve seyahat acenteleri, pazarlamann en önemli aktörleridir. Bu ba,lamda, sektörün di,er ortaklar; uluslararas, ulusal ve bölgesel operatörlerle yakn i9birli,i içinde olmaldr. Bunu gerçekle9tirmek üzere; i. Yerel acentelerin kapasitesinin artrlmas, ii. iii. Uluslararas acentelerle daha yakn ili9kilerin kurulmas, d9 pazarlara açlma olanaklarnn ara9trlmas ve uluslararas fuarlara katlm, e-turizm olanaklarnn kullanlmas gibi önlemler gündemde olmaldr. 43

44 iv. Özel kesim, Bölgenin tantmna da yatrm yapmaldr. Bölge, alternatif turizm imkanlarndan olabildi,ince yararlanlmaldr. Bu ba,lamda; faaliyette olan seyahat acenteleri ve konaklama tesisleri ba9ta olmak üzere, sektörün tüm taraflarnn internet kanal ile tantm yapmalar gerekmektedir. v. Bölgeyi, rafting, Kaçkar Da, trman9lar ve do,a yürüyü9leri a,rlkl olarak pazarlayan baz firmalar ile Türkiye ve *ngiltere de bulunan sivil olu9umlar e-turizm olanaklarn günümüzde de kullanmaktadr. vi. *ldeki tur operatörü, seyahat acentesi ve tesis i9letmecilerinin, *lin potansiyeline uygun dü9en tur organizasyonlar yapan yerli ve yabanc firmalar ile ili9ki kurmalar ve kendilerini Bölgeye davet ederek aktif tantm yapmalar önemle önerilmektedir. Gerçekleme Önerileri: i. Yerel ve Bölgesel Acentelerin Kapasitesinin Artrlmas: Etkin bir pazarlama için önemli bir ön ko9ul, Bölge illerinde kurulmu9 ve kurulacak seyahat acentelerinin, Bölge d9ndan gelen ziyaretçilere tüm turizm hizmetlerini verir duruma gelmeleridir. Bölge seyahat acenteleri ve tur operatörleri ile yaplan anket çal9masnda, bunlarn önemli bir ksmnn çok kstl hizmet verdikleri ve metropol kökenli acentelerin yerel hizmet sunucular olarak i9lev gördükleri ortaya çkm9tr. Her 9eyden önce, Bölge acentelerinin, sektörle ilgili tüm konularda (tantm, rezervasyon, oda ve bilet sat9, organizasyon, tur düzenleme, transferler vb.) faaliyet göstermesi gerekmektedir. Bölge d9 acentelerin, Bölge acenteleri ile Do,u Karadeniz Bölgesi nde ortak i9 ve operasyon yapabilir duruma gelmeleri ancak söz konusu geli9meden sonra gerçekle9ebilecektir. Uluslararas turizm hareketlerinde beklenen talep art9 gözetildi,inde, bu tür kurumsal geli9meler, hizmet kalitesinde de yükselmeyi ve Bölgesel operatörlerin ulusal ve uluslararas i9birliklerine de girmelerini sa,layacaktr. ii. Uluslararas Acentelerle *9birli,i ve Ortaklklar Kurulmas: 44

45 D9 pazarlama için de iç pazarlamada oldu,u gibi; Bölge acentelerinin güçlenmesi için ulusal ve uluslararas operatörlerle i9birli,ine gitmesi, gerekirse ortaklklar kurmas gerekmektedir. Bu tesislerin i9letilmesinde yabanc firmalarla i9 ortakl,na gidilmesi veya yabanc firmalarn yatrm ve i9letme yapmalarna olanaklar sa,lanmas yararl olacaktr. Bu durumda, uluslararas pazarlama yabanc ortak tarafndan yaplacaktr. Bu olanak özellikle, ky kesiminde kentsel yerle9melerdeki tesislerin pazarlanmasnda kullanlabilir. Ancak iç kesimlerde ve eko-turizmin geli9ebilece,i alanlarda bu olanak dikkatle de,erlendirilmelidir. Yerel kaynak, sermaye ve becerinin ön plana çkt, bu türde, yerelli,in ikinci plana dü9mesi önlenmelidir. iii. Eko-Turizm Konusunda Sivil *nisiyatiflerle *9birli,i Genelde do,a turizminin, giderek eko-turizm ve toplum tabanl eko-turizmin ilgi yo,un turizm hareketleri haline gelmesi, uluslararas platformda bu konularda uzmanla9m9 sivil toplum yaplanmalarnn ve uzmanla9m9 tur operatörlerinin ortaya çkmasna ve saylarnn hzla artmasna neden olmu9tur. Bunlarn ba9nda, baz uluslararas tur operatörlerinin inisiyatifi ile olu9turulan ve Birle9mi9 Milletler Çevre Program (UNEP), Birle9mi9 Milletler E,itim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) ve Dünya Turizm Örgütü (WTO) tarafndan desteklenen, Fransa Merkezli Tur Operatörleri *nisiyatifi (Tour Operators Initiative) gelmektedir. Benzer biçimde, Dünya Yaban Hayat Koruma Fonu (WWF) da ender kaynaklarn ara9trlmas ve kullanlarak korunmas amac ile faaliyet gösteren kurulu9larn en güçlü ve en yaygn hizmet ve destek sa,layanlarndandr. Bu tür kurulu9lar, kaynaklarn korunmasnda, gerekti,inde ve gerekti,i kadar turizme açlmasnda ustalk bilgisi yannda, uygulama için ciddi miktarlarda finans deste,i de sa,lamaktadr. Eko-turizm ve çevre konusunda baz sivil toplum kurulu9larnn çal9malar olmakla birlikte, Türkiye, eko-turizm planlama ve uygulamasnda bilgi ve birikim eksikli,i içindedir. Özellikle bu hareketin tantm ve pazarlanmas, kesin olarak bu konularda uzmanla9m9, uluslararas piyasada marka olmu9 yabanc tur operatörlerinin katksn gerektirmektedir. 45

46 Bu ba,lamda; Bölgenin hassas kesimlerinin tantm ve pazarlamas için öncelikli olarak kurulmu9 ya da kurulacak örgütler tarafndan; Tour Operators Initiative örgütüne ya da bu örgüt üyesi tur operatörlerine, örne,in, *ngiltere merkezli Discovery Initiative adl operatör firmaya ba9vurulmas önerilmektedir. *lgili uzmanlarn yörede yapacaklar inceleme srasnda her türlü ayrnt gösterilmelidir. Hassas kesimlerin tantm ve pazarlamas konusunda strateji geli9tirilmesi bu uzmanlara braklmaldr Turizm Gelime Koridorlar Yaratmak (Strateji: 4) *lin co,rafi yaps ve turizm potansiyeli, farkl turizm akslarnn yada koridorlarnn olu9masna olanak tanmaktadr. DPT-JICA tarafndan bölgede yaptrlan turizmin geli9tirilmesine yönelik kalknma çal9mas *lde iki ana turizm koridoru belirlemi9tir. Bunlar ky koridoru ve güney koridorudur. Ancak güney koridorunun kendi içinde alt koridorlara ayrlmas gerekmektedir Ky Koridoru Artvin ili ky kesimi, Rize il snr ve Gürcistan ülke snr arasnda kalan 35 km uzunlu,undaki do,rusal banttr. Koridor Üzerinde Kalan Yerlemeler: Arhavi, Hopa ilçe merkezleri aks üzerinde yer almaktadr. Turizm Karakteristikleri: Kitle ve ky turizmi olanaklar (plajlar, balkç barnaklar, kentsel turizm), snr ticareti, kültür turizmi (kentsel dokular, ant özelli,indeki tarihi yaplar), bitki ve yaban hayat inceleme turizmi, koridorun baskn özellikleridir. Türkiye nin Gürcistan a açlan yolu olmas ve snr kapsna olan yaknl,; ky kesiminin dinamik bir yapda olmasna neden olmaktadr. Ana Turizm Ürünleri ve Özel Günler: Ku9 gözetleme, Endemik ve nesli tehlike altnda olan çoruh engere,i, Sahiller-kumsallar, 46

47 Yat turizmi, Artvin merkez ve iç bölgelere açlm ve ba,lant noktalarnn yer almas, Ula9labilirli,e ba,l toplanma ve da,lm merkezi, snr kapsnn, transit trafi,in mola noktalar olmas, Göreceli olarak kaliteli konaklama tesisleri, Kültür turizmi ö,eleri, festivaller (Hopa Deniz Festivali-27 A,ustos-2 Eylül, Arhavi Kültür ve Sanat Festivali-Temmuz aynn 2. haftasonu) Çamburnu Tabiat Koruma Alan Turizm Kaynaklar ve Konumu Koridorun önemli özelliklerinden biri ku9 göç yolu üzerinde olmas ve ku9 gözlemcili,ine frsat tanmasdr. Ayrca alanda bulunan ve endemik olan kafkas engere,i turizm amaçl kullanlabilecek ö,elerden biridir. Artvin ili ky kesimi, ormanlk alanlarn denizle bulu9tu,u co,rafyas ile öne çkmaktadr. Hopa liman Do,u Karadeniz Bölgesi nin önemli bir limandr. Uluslararas ticari gemilerin yana9t, liman, bölge ekonomisi için çok önemlidir. Koridorun en büyük turizm potansiyelini Hopa kylar olu9turmaktadr. Ye9il ve denizin bir araya geldi,i uzun ve geni9 kumsallar ile Hopa Kemalpa9a plajlar görülmeye de,erdir. Jekil 1. Kemalpa9a Plaj (Artvin *li Turizm Bro9ürü, Artvin Valili,i *l Özel *daresi Müdürlü,ü) Çamburnu Tabiat koruma alan, do,al de,erleri ile etkileyicidir. Sarçam n kyya kadar indi,i nadir alanlardandr. Yaban hayat yönünden de zengin olan Çamburnu Tabiat Koruma Alan, Karadeniz üzerinden gelen göçmen ku9larn da Do,u Karadeniz e ula9tklar ilk bölgedir. Alanda endemik olan ve nesli tükenme tehlikesi olan kafkas engere,i bulunmaktadr. Günübirlik ziyaret 47

48 edilebilecek de,erler 9unlardr: Ortacalar Çift Kemer Köprüler, Ortacalar Camii, Ciha Kalesi, Sultan Murat Tepesi, Su Gören Camii vb. dir. Koridor un Gelimesi çin Neler Yaplabilir? Koridoru tantc bro9ürler baslmal ve bunlar milli park giri9lerinde ve otellerde dü9ük ücretlerle satlmaldr. Artvin ky kesiminin turizm potansiyelinin geli9tirilmesi için, mevcut de,erlerin korumakullanma dengesi içerisinde de,erlendirilmesi gerekmektedir. Ky kesiminde yer alan yerle9melerde kentsel düzenlemeler yaplmal altyap ve sosyal donat alanlar tamamlanmaldr. Hopa Kemal Pa9a sahillerinde kentsel donat standartlarnn yükseltilmesi ve limann belli kesimlerinin yat yana9ma ve çekek yeri olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Yeni yaplacak büyük konaklama tesisleri yerle9me yaknlarnda, dü9ük yo,unluklu ve krsal dokuyu yanstan biçimde in9a edilmelidir. Kemal Pa9a plaj gerekli donatlara kavu9turulmaldr (soyunma kabinleri, WC, otopark, günübirlik tesisler). Gerekli noktalara i9aretlemeler yaplmaldr. Gürcistan devleti ile yaplabilecek bir antla9ma ile Batum Havaalann kullanlabilmesi, ky kesimi ve Artvin yakn çevresinin ula9labilirli,ini önemli ölçüde arttracaktr. Ku9kusuz bu iç dinamiklerin ve bölgesel hareketlili,in artmasna neden olacaktr. Yöredeki e,lence merkezleri bir alanda toplanarak burada ilerde bir e,lence merkezinin olu9abilmesi için altyapnn 9imdiden hazrlanmas gerekmektedir Artvin Güney Koridoru Ana koridor, Hopa ilçe merkezinden iç kesimlere uzanan ve Artvin kent merkezinden geçen karayolu boyunca ilerleyip, Erzurum ve Ardahan il snrna kadar uzanan 180 km uzunlu,unda bir banttr. Güney koridoru üzerinde dört alt koridor bulunmaktadr. Bunlar: 1. Artvin-Güney-Camili ve Borçka Karagöl Koridoru 2. Artvin-Güney Kafkasör-Genya-Hatilla Koridoru 3. Artvin-Güney Jav9at Koridoru 4. Artvin-Güney Yusufeli-Kaçkarlar Koridoru 48

49 a) Camili ve Borçka-Karagöl Alt Koridoru Koridor Üzerinde Kalan Yerleimler: Borçka ve Camili Turizm Özellikleri: Bozulmam9 ekosistemlerin, e9siz do,al olu9umlarn ve kültürel-folklorik de,erlerin öne çkt, alternatif turizm potansiyelleri koridorun karakteristi,ini olu9turmaktadr. Ana Turizm Ürünleri ve Özel Günler: Karagöl Tabiat Koruma Alan, Camili-Efeler Tabiat Koruma Alan, Gorgit Tabiat Koruma Alan, Özgün do,al yap, Akarsu ve da, sporlar imkanlar, Do,a tanma, vah9i ya9am izleme, ant a,açlar, botanik ve yaban hayat turizmi, Folklorik de,erler, Borçka Macahel Kafkas Arcl, ve Ekoturizm Jenli,i. Turizm Kaynaklar ve Konumu: Dü9ük rakml ksmlarda yar tropik iklime yaknla9an iklimi ve ya,mur ormanlarn andran bitki örtüsü ile görülmeye ve ara9trlmaya de,er bir koridordur. Koridorun en önemli özelli,i Türkiye nin en az insan etkisinde kalm9 ve bakir özelli,e yakn nitelikteki do,al ya9l ormanlarn barndrmasdr. Borçka-Karagöl özellikle ilkbahar ve sonbahardaki renklenmeleri izlemek ve e9siz güzellikteki göl manzarasn seyretmek için ideal bir mesire yeridir. 49

50 Jekil 2. Camili den Görünümler ( Foto: Kemal Can) Koridorun geli mesi için neler yap labilir? Koridoru tan t c bro9ürler bas lmal ve bunlar milli park giri9lerinde ve otellerde dü9ük ücretlerle sat lmal d r. Borçka-karagöl yolunun düzgün stabilize veya tek 9erit asfalt olmas alana ula9 m güçlü,ünü ortadan kald racakt r. Alanda betonarme yap la9ma olabildi,ince azalt lmal yöresel ah9ap mimari te9vik edilmelidir. Camili k rsal kalk nma ve turizm geli9tirme birli,i kurulmal d r Koridorda rehberlik faaliyetlerinde bulunacak ki9iler ve turizm faaliyetlerinde çal 9anlar turizm konusunda k sa kurslara tabi tutulmal d r(özellikle ekoturizm). Jekil 3. Borçka-Karagöl Milli Park ndan Görünümler (Artvin *l Turizm Müd. Bro9ürü, Artvin Valili,i *l Özel *daresi Müdürlü,ü ) 50

51 Ev pansiyonculu,u geli9tirilmelidir Alann floristik ve fauna özellikleri incelenerek, potansiyeli ortaya konulmaldr. Aks üzerinden günübirlik ziyaret imkan bulunan do,al ve kültürel de,erler 9unlardr: Borçka da Berta köprüsü, *briga Japeli, Karagöl Tabiat Koruma Alan, Camili yerle9imi, Gorgit Tabiat koruma alan b) Artvin- Güney Kafkasör-Genya-Hatilla Koridoru: Koridor Üzerinde Kalan Yerleimler: Koridor üzerinde Artvin Merkez ilçe yer almaktadr. Turizm Özellikleri: Do,a tanma, kamp yapma, bitki ve yaban hayat inceleme, yürüyü9, foto safari, kültür turizmi (kentsel tarihi ve mimari dokular,festivaller) koridorun turizm karekteristi,idir. Ana Turizm Ürünleri ve Özel Günler: Hatilla Milli Park, Özgün do,al yap, Da, sporlar imkanlar, do,a tanma, vah9i ya9am izleme, Folklorik de,erler ve tarihsel eserler, Artvin Kafkasör Kültür Sanat ve Turizm Festivali (Haziran aynn 4. hafta sonu), E9siz do,al güzellikler ve do,al manzara seyir noktalar(mersivan yolu üzerinde), 9elaleler Sadece Artvinde yeti9en (endemik)ve nesli tehlike altnda olan Artvin zamba,nn do,al yeti9me alan (Lilium carniolicum var. artvinense) olmas Ant ladin ve kestane a,açlar Do,al ya9l ormanlar Sadece Artvinde yeti9en (endemik), dünyada sadece iki türü olan (di,er türü Alplerde) ve nesli tehlike altnda olan da, gülü (Rhodothamnus sessilifolius) ve yine sadece Artvinde yeti9en Artvin safran (Crocus biflorus var artvinensis) türlerinin do,al yeti9me alan olmas *lerde olu9acak Borçka ve Deriner baraj göllleri Karadenizde sadece iki yerde olan kalnt fstkçam me9çeresi Artvin kalesi (henüz ziyarete açk de,il, restorasyon devam ediyor), Dolishane Kilisesi, Porta Manastr Tarihi Artvin evleri 51

52 Turizm Kaynaklar ve Konumu: Do,al manzara teraslar, e9siz do,al ya9l ormanlar, çok 9iddetli sa,naklardan sonra bile duru akabilen ço9kun Hatilla deresi ile görülmeye de,er güzergahlardan biridir. Jekil 4. Kafkasör Festivalinden Görünümler (T. Cengiz, 2004) Jekil 5. Hatilla Milli Park ndan Görünümler (A. Tüfekçio,lu) Kafkasör mevkii Artvin in 10 km. güneybat s nda yer almaktad r. Alan 2634 say l Turizmi Te9vik Kanunu na göre Turizm Alan olarak ilan edilmi9tir (Cengiz 1995). Topo,rafik yap aç s ndan tepe, vadi, s rt ve düzlüklerle de,i9en morfolojik yap s nedeniyle peyzaj potansiyeli yüksek bir de,ere sahiptir. Koridor Euro-Siberian bölgenin (Avrupa-Sibirya) 52 Colchic (Kol9ik) kesimi içinde

53 kalmaktadr. Relikt ve endemik bitkiler bulunmaktadr. Bu bitkilerin tersiyere ili9kin olmalar, korunmalarn daha da önemli hale getirmektedir. Yaplan incelemeye göre Kafkasör de relikt ve endemik olarak dikkati çeken önemli taksonlar (Öztan vd. 1995) ve türleri görülmü9tür. Kafkasör Turizm Alan düzenlenen festival ile ülke genelinde tannmaktadr. Kafkasörde Belediyeye ait konaklama tesisleri bulunmaktadr. Bu turizm merkezinin devamnda Hatila Milli Park yer almaktadr. Zengin floristik yaps, ilginç morfolojik özellikleri, yaban hayat ile yüksek potansiyel sunmaktadr. Bu koridorun il merkezine yakn olmas çekicili,ini artrmaktadr. Koridorun gelimesi için neler yaplabilir? *l merkezinde al9veri9 bölgeleri ve yaya mekanlar düzenlenmelidir. Hatilla ve Genya yolunun belirli güzergaha kadar düzgün stabilize veya tek 9erit asfalt olmas alana ula9m güçlü,ünü ortadan kaldracaktr. Alanlarda betonarme yapla9ma olabildi,ince azaltlmal yöresel ah9ap mimari te9vik edilmelidir. Koridorun geli9mesinde Cengiz 1996 tarafndan Kafkasör Turizm Alannda yaplan ara9trmaya göre alnacak önlemler: Zengin bitki örtüsüne sahip koridorda do,al bitki örtüsünün yok olmamas amacyla relikt ve endemik türleri içine alan bitki topluluklar için koruma alanlar olu9turulmaldr. Kafkasör alannda organize kamp alan olu9turulmaldr. Ancak kamp alan olarak ayrlan yerde fazla sayda çadr ve aracn bulundurulmasyla ypranma hzl olaca, için ayrlan kamp alan basit çadrlardan olu9maldr. Turizm alannda organize piknik alanlar olu9turulmaldr. Günübirlik aile birimi olarak 200 m² kullanm alan, 1 masa, 1 ocak, 1 çöp kutusundan olu9maldr. % 0-20 e,ime sahip alanlar piknik yeri olarak seçilmelidir. Festival süresince yiyeceklerin hijyen olmasna özen gösterilmeli, çöpler sk sk bo9altlmal, tuvaletler zemine gömülerek çirkin görüntü ortadan kaldrlmaldr. Festival alann izlemek için kurulan çadr alanlarna giden yollar mcr ile kaplanmal ve bu sayede toz olmas engellenmelidir. Bu koridorda bulunan yerle9im alanlarnda evler pansiyon olarak kullanlmaldr. Böylece çadr alanndaki karma9a ve yo,unluk giderilmi9 olur. Koridorda rehberlik faaliyetlerinde bulunacak ki9iler ve turizm faaliyetlerinde çal9anlar turizm konusunda ksa kurslara tabi tutulmaldr(özellikle ekoturizm). Koridor üzerinde Artvinde bulunan endemik bitkiler ve hayvan türleri ba9ta olmak üzere bir botanik ve av müzesinin olu9turulmas turizme olumlu katk sa,layacaktr. 53

54 Koridoru tan t c bro9ürler bas lmal ve bunlar milli park giri9lerinde ve otellerde dü9ük ücretlerle sat lmal d r. Koridorun b tan t m panolar ve yönlendirme panolar konulmal d r. Jekil 6. Genya Da, ve Civar ndan Bir Görünüm Jekil 7. Genya-Hatilla Koridorunda Bulunan ve Ender Türlerden olan Rhododendron smirnowii nin (A. Tüfekçio,lu). Görünümü (A. Tüfekçio,lu). c) Artvin-Güney Ardanuç-0av at Alt Koridoru Koridor Üzerinde Kalan Yerle imler: Koridor üzerinde kalan önemli yerle9im alan Ardanuç ilçesi ve Jav9at ilçesidir. Turizm özellikleri: Karagöl-Sahara Milli park n n bozulmam 9 ekosistemleri, e9siz do,al olu9umlar, do,a inceleme, kamp yapma, bitki ve yaban hayat inceleme, yürüyü9, foto safari, kültür turizmi (geleneksel ya9am tarz, tarihi ve mimari dokular) koridorun turizm karakteristi,idir. Ana Turizm Ürünleri ve Özel Günler Ardanuç-Cehennem Deresi Kanyonu, Ardanuç *skenderpa9a Camiisi Ardanuç Gevhernik Kalesi Ardanuç Çurusbil Festivali Jav9at- Karagöl Sahara Milli Park 54

55 E9siz özgün mimari *rili ufakl karagöller Yayla ya9am tarz, Alabalk tesisleri, Da, sporlar imkanlar, do,a tanma, vah9i ya9am izleme, foto safari, E9siz do,al güzellikler ve do,al manzara seyir yerleri Sahara-Pancarc Festivali (22-23 Temmuz tarihinde). Turizm Kaynaklar ve Konumu Koridorun önemli özelliklerinden biri Artvin-Ardanuç yolu üzerinde bulunan Cehennem Deresidir. Kanyon potansiyel olarak ilgi çekici yerlerdendir. *lçedeki tarihi ve kültürel de,erler, mimari yap önemli turizm potansiyelidir. Koridorun bir di,er önemli özelli,i Jav9at ilçesinin Ardahan *li ne snr olmasdr. Ula9labilirlik bakmndan önemlidir. Ayrca Jav9at ilçesi turizm bakmndan potansiyel bir alandr. *lçede geleneksel ya9am tarzn devam ettiren köyler bulunmaktadr. Maden Köyü ve Ça,layan Köyü bunlara örnek verilebilir. *lçe köylerde eski kültürü ya9atma ön plandadr. Mimari açdan %70-80 e varan ah9ap evler bulunmaktadr. Özellikle Msrl Köyü, Maden Köyü, Ça,layan Köyü ve Jav9at Demirkap güzergahndaki köyler bu bakmdan çekicilik arz etmektedir. *lçede Karagöl-Sahara Milli Park ve civar köyler turizm yönünden önemli alandr. E9siz do,al yaps, floras ve yaban hayat yönünden görülmeye de,er güzergahlardandr. Cevizli Köyü, Saylca Köyü, Ya9ar Köyüne ait Arsiyan Yaylas geleneksel yayla ya9am tarz için önemlidir. Burada bulunan Bo,a ve Kz Gölleri e9siz güzelli,e sahiptir. *lçede bulunan irili ufakl karagöller, ilçede yer alan alabalk tesisleri (La9et mevkii, Pnarl Köyü vb.) turizm için önemlidir. Kiliseler, camiler, türbeler vb. tarihi de,erler olarak ziyaret edilebilecek de,erlerdir. 55

56 Jekil 8. Ardanuç Cehennem Deresi Kanyonu (Artvin *li Turizm Bro9ürü, Artvin Valili,i *l Özel *daresi Müd.) Koridorun Geli mesi çin Neler Yap labilir? Koridoru tan t c bro9ürler bas lmal ve da, t lmal d r. Mevcut de,erler koruma-kullanma dengesi içinde de,erlendirilmelidir. Alt-yap kanalizasyon hizmetleri düzenlenmeli, özellikle Kars havaalan ndan yararlan lmas aç s ndan Jav9at-Ardahan karayolu iyile9tirilmeli, koruma önlemleri al narak kazalar önlenmelidir. Yöresel ah9ap mimari yap lar n, koruma alt na al nmas gerekmektedir. Köylerde ev pansiyonculu,u özendirilmelidir. Tarihi eserlerin (kilise, cami, kale vb.) çevre düzenlemesi yap lmal d r. Gerekli tur acenteleri sa,lanmal d r. 56

57 Jekil 9. Jav9at, Maden Köyünde Ah9ap Mimariden Jekil 10. Maden Köyünden Genel Görünüm Bir Görünüm (T. Cengiz, 2004) (T. Cengiz, 2004) d) Artvin-Güney Yusufeli-Kaçkarlar Alt Koridoru Koridor Üzerinde Kalan Yerleimler: Koridor üzerinde kalan önemli yerle9im alan Yusufeli ilçesidir. Turizm Özellikleri: Su ve ya,9 a9ndrmas sonucu ortaya çkm9 e9siz do,al olu9umlarn ve kültürel-folklorik de,erlerin öne çkt,, do,a yürüyü9ü, yayla ve kamp turizmi, rafting koridorun alternatif turizm potansiyelleri karakteristi,ini olu9turmaktadr. Barajlarn tamamlanmas ile bu koridor üzerinde birbirini izleyen baraj gölü manzaralar olu9acaktr. Ana Turizm Ürünleri ve Özel Günler Kaçkar Da,lar Milli Park, Balkl-Maden Yaban Hayat Koruma Sahas, Özgün do,al yap, do,a tanma ve vah9i ya9am izleme, Akarsu ve da, sporlar imkanlar, Yusufeli 30 A,ustos Kaçkar Da, Dostluk ve Sevgi Yürüyü9ü-27 A,ustos-Eylül, Yusufeli Geleneksel Karakucak Güre9leri-Ekim aynn 4. hafta sonu, *9han ve Barhal Kiliseleri ve Dört Kilise Çoruh üzerinde rafting yapma imkan Yayla turizmi-kampçlk 57

58 Turizm Kaynaklar ve Konumu Do,al kanyonlar, zengin tarihi-kültürel ve folklorik de,erleri, yüksek ekoturizm potansiyeli olan bir güzergahtr. Yusufeli ilçe merkezinde ve de,i9ik alanlarda otel ve pansiyon 9eklinde kalma yerleri mevcuttur. Kaçkar larn güney rotas Yusufeli merkezlidir. Çoruh ve Barhal rmaklar ilçe merkezinden geçmekte ve dinlence amaçl kullanlmaktadr. Yakn çevresinde pek çok kültürel yap yer almaktadr. Kaçkar Turizm Merkezi-Yaylalar Köyü bir ba9ka potansiyel alandr. Kaçkar Da,na güneyden yaplan trman9larn ve tur programlarnn ara konaklama merkezi durumundadr. Do,al de,erler yönünden zengin olan turizm merkezinde pansiyonculuk geli9mi9 ve altyaps ksmen tamamlanm9 durumdadr. Koridor üzerinde yer alan potansiyellerin ba9nda, aks boyunca ilerleyen, Çoruh Nehri gelmektedir. Dünyann sayl rafting parkurlarna sahip olan nehir bu amaçl pek çok turisti bölgeye çekmektedir. Koridor un Gelimesi çin Neler Yaplabilir? Koridoru tantc bro9ürler baslmal ve bunlar milli park giri9lerinde ve otellerde dü9ük ücretlerle satlmaldr. Çoruh Nehri üzerine yaplan baraj gölleri, su sporlar, turizm ve dinlence amaçl olarak kullanlmaldr. Altyap sistem ve tesisleri ile kentsel donatlar geli9tirilmelidir. Jekil 11. Çoruh Nehrinde Rafting Görünümleri (Artvin *li Turizm Bro9ürü, Artvin Valili,i *l Özel *daresi Müdürlü,ü) Genel olarak, Artvin Güney koridoru üzerinde bulunan ve günübirlik ziyaret imkan bulunan; Kaçkar Da,lar, Hatila ve Karagöl-Sahara Milli Parklarnn Uzun Devreli Geli9im Planlar nn ivedilikle Yusufeli nin yeni yerle9im merkezi bir an önce belirlenmeli, yeni merkezin kentsel planlama ilkelerine göre düzenlenmesi yaplmaldr. 58

59 Altparmak, Olgunlar ve Yaylalar köylerindeki krsal konutlar pansiyon olarak kullanlmaldr. Bu köylerin altyap sistemleri tamamlanmal, mevcut konaklama tesisleri iyile9tirilmelidir. Bu do,rultuda gerekli yerlerin alan yönetim planlar hazrlanmal; uygulamalar bu plana göre yaplmaldr. Ekolojik olarak hassas bölgelerde motor trafi,i engellenmeli, yürüyü9 parkurlar düzenlenmelidir. Yayla evlerinin pansiyon amaçl kullanm te9vik edilmeli, kamp alanlar düzenlenmelidir. Alanlara yönelik bilimsel çal9malarn yürütülmesi ve bunlarn dökümante edilmesi, park giri9lerinin düzenlenerek, kontrol altna alnmas ve tantm ofislerinin kurulmas gerekmektedir. Güney koridoru üzerinde günübirlik ziyaret imkan bulunan do,al ve kültürel de,erler 9unlardr: Borçka da Berta köprüsü, *briga Japeli Karagöl Tabiat Koruma Alan, Camili yerle9imi, Gorgit tabiat koruma alan; Artvin merkez ilçede Artvin Kalesi, Ardanuç ilçesinde Cehennem Dere Kanyonu, *skenderpa9a Camii; Yusufeli nde, Dört Kilise Manastr, Barhal Kilisesi vb. dir. Jekil 12. Kaçkarlar Olgunlar Köyü (Artvin *li Turizm Bro9ürü, Artvin Valili,i *l Özel *daresi Müdürlü,ü) 59

60 Jekil 13. Jav9at-Karagöl den Bir Görünüm (A. Tüfekçio,lu) Koridorlarn Pazarlanmas çin Yaplmas Gerekenler Akslarn tantm, her türlü tantm olana,ndan yararlanlarak; örne,in kitap, bro9ür, CD hazrlanmas ve da,tm, fuarlara katlm, e-turizm v.b. olanaklar kullanlarak gerçekle9tirmelidir. Bölgedeki yerel turizm acenteleri arasnda bir örgütlenmeye gidilmesi, konaklama tesisleri ile turizm acenteleri arasnda koordinasyonun sa,lanmas gerekmektedir. Yurt içi ve d9, do,a ve kültür turizmi üzerine turlar düzenleyen büyük kurulu9 ve acentelerle ili9kiye geçilmesi gerekmektedir. Do,a sporlar ile ilgilenen amatör grup, dernek ya da olu9umlarla i9birli,ine gidilerek koridorun alternatif turizm ve do,a sporlar ile ilgili imkanlar tantlmaldr. Yurt içi ve yurt d9nda, büyük tur organizatörleriyle koordineli tantm birimleri kurulmaldr Turizm Koridorlarnda Yaplmas Gereken Kurumsal Düzenlemeler Kurumlar arasnda i9birli,i ve e9güdüm sa,lanmaldr. Koridorlarda her bir kurumun yapmas gerekenler net olarak ortaya konmaldr. 60

61 *ldeki turizmle ilgili sivil toplum örgütlerinin, belediyelerin ve ilgili di,er kurumlarn katlmyla bir *l Altyap ve Turizmi Geli9tirme Birli,i veya benzer bir ba9ka olu9umu kurmalar ve bu birlik sayesinde denetim ve i9 payla9m yapmalar yararl olacaktr Turizm Koridorlar Sakinleri çin Çevre ve Turizm E itim Programlar *ldeki turizm atlmnn gerçekle9mesi için ilk 9art turizm konusunda yaplacaklar konusunda *ldeki ortaklar arasnda fikir birli,inin sa,lanmasdr. Ayrca *ldeki turizm de,erlerinin sürdürülebilir kullanm açsndan çevre e,itimi kaçnlmazdr. Bu nedenlerden dolay, *lde, ba9ta turizm konusundaki ortaklar olmak üzere çevre ve turizm konusunda e,itim verilmesi faydal olacaktr. Özellikle çevre e,itimi, ekoturizm gibi çevre odakl turizm çe9itlerinde ziyaretçi memnuniyeti açsndan son derece önemlidir. Artvin *li turizmde kullanabilece,i bir çok çevresel de,erlere (ant a,açlar, endemik bitki hayvan türleri, do,al ya9l ormanlar vs.) sahip olmasna ra,men bunlar rehberler ve seyahat acentalar tarafndan pek bilinmemektedir. Bu konuda verilecek e,itim kurslarnda mutlaka yöreyi çok iyi bilen ve konuyu çok iyi bilen uzmanlardan faydalanlmaldr. Yöreyi bilmeyen uzmanlarn verdi,i kurslar ortaklar üzerinde etkili olamamakta ve e,itimin faydal olaca, inancn yok etmektedir Yeni Turizm Türleri Yaratmak (Strateji: 5) *ldeki turizme katlabilecek ve potansiyel içeren baz turizm türleri bulunmaktadr. Bunlar sralayacak olursak: Özel Ürün Sunan Turizm Türleri *lin co,rafyas ve yerle9melerin nitelikleri, hem do,al güzelliklerin hem de tarmsal faaliyetlerin çe9itlenmesine neden olmu9tur. *lin iç kesimlerinde, özellikle krsal yerle9me birimlerinde ve yaylalarda; geleneksel yayla ya9amn ön plana çkaran yayla turizmi geli9ebilecektir. *lin ky kesimlerinde, çay ve fndk plantasyonlarnn bulundu,u krsal yerle9meler çiftlik turizmi (agro-turizm) için uygun ortamlar sa,lamaktadr. 61

62 Hayvancl,n yo,un oldu,u ve yöresel mimari tarzda evlerin bulundu,u Jav9at yöresi de çiftlik turizmi için uygundur. Balkç barnaklarnn bulundu,u kesimler ise, denizcili,e özel ilgi duyanlar için çekici olacaktr. *lde özel ürün sunan turizm türlerini üç program olarak irdelemek uygun olacaktr. Bunlar: Program 1- Geleneksel Yayla Yaam% Bölgenin iç kesimlerinde yer alan yaylalar; ye9il turizm olarak nitelendirilecek, do,a ile iç içe ya9anabilen, ba9ta hayvanclk ve arclk olmak üzere, tarmsal faaliyetlere de katlma olana, veren, foto-safariden, bitki tanmaya kadar geni9 bir yelpaze içinde farkl etkinliklerin yaplabilece,i alanlar olarak görülmektedir. Geleneksel yayla evlerinin, günümüzde daha az kullanlmas veya bo9 bulunmas, turizmin geli9mesi durumunda, bu stoktan yararlanlmas olana,n sa,layabilecektir. Geleneksel yayla konutlarnn turizme kazandrlmas, çevre üzerindeki yapla9ma e,ilimini azaltaca, gibi, yatrmlarn ilk tesis maliyetini de dü9ürecektir. *lde; merkez ilçeye ba,l; Salkml, Ahlat, Jehitlik, Jav9at yaknlarnda Yavuzköy ile Meydanck ve Camili yaknlarndaki yerle9me ve yaylalar, Arsiyan yaylas bu tür etkinliklerin yaplmas için pilot alanlar olarak seçilebilecek niteliktedir. Program 2 - Çiftlik Turizmi Kyda çay ve fndk yeti9tirilen sahalar ile Jav9at yöresinde hayvanclk yaplan alanlar bu turizm için uygundur. Bu turizm türünde seçilecek ailelerin turizm çe9idi hakknda ön bilgilendirilmesi 9arttr. *lde; Arhavi, Jav9at ve Kemalpa9ann krsal kesiminde çiftlik turizmi özendirilmelidir. Program 3- Bal%kç%l%k ve Tekne Gezi Turizmi Balkçl,a ilgi duyanlar için, *lde cazip 9artlar bulunmaktadr. Tekne kiralanmas ve olta balkçl,nn yan sra, teknelerin yakn çevreye gezi amaçl olarak kullanlmas mümkündür. 62

63 Bu amaçla ilde deniz günü düzenlenmesi tekne ile sahil gezintisi yapmay cazip hale getirecektir. Özellikle hamsi ba9ta olmak üzere balkçl,n yapld, balkç barnaklarnn bulundu,u yerle9melerde bu etkinlikler yaplabilecektir. *lde; Arhavi, Hopa ve Kemalpa9a bu turizm için uygundur. Program 4-Av Turizmi *lde avclk bakmndan oldukça yüksek bir potansiyel mevcuttur. *yi bir planlama ile avclk turizmi ile 20 milyon dolara varabilecek mebla,lar elde etmek mümkün görünmektedir. Bir aynn avlanmasndan 4000 dolar bir yaban keçisinin avlanmasndan ise 2000 dolar ücret alnd, dü9ünülürse bu mebla,a ula9lmasnn zor olmad, anla9lr. Ancak avlanmaya açmadan önce *lde yaban hayat envanteri bitirilmelidir. Özellikle Gürcüstandan domuz avlanmas konusunda talep mevcuttur. Bu konuda Kazda,larnda yaplan uygulama örnek olarak alnabilir. Yaplmas Gerekenler: Krsal Turizm *l için yeni bir turizm türüdür. Yöre sakinlerinin bu tür turizm hareketlili,ini benimsemesi iyi olur. Bu turizm 9ekli, zaman alacak olan motivasyon programlarnn uygulanmasn gerekli klmaktadr. Bu nedenle, bu tür turizme açlabilecek krsal yerle9melerin, *l Kültür ve Turizm Müdürlükleri ile turizm ve çevre konusunda çal9malar yapan, sivil toplum örgütlerince belirlenmesi, yararl olacaktr. Krsal yerle9me birimi sakinlerine turizmin ve çevrenin öneminin anlatlmas gelmektedir. Yöre sakinlerinin, geleneksel konukseverliklerini yerli ve yabanc ziyaretçilere göstermeleri sa,lanmaldr. Bu konuda öncü turizmciler seçilmeli ve desteklenmelidir. Yöre halkndan lider nitelikli ki9ilerin, konuyu benimsemesi ve ba9arl olmas halinde, bu hararetlilik, di,er sakinlerce de benimsenecektir. 63

64 Kadnlarn e,itimi, bu ba,lamda özel bir önem ta9maktadr. Ye9il turizmde önemli olan, ziyaretçinin, yerel ve geleneksel ya9am ile iç içe olmas ve bu ya9amn bir parças haline gelmesidir. Konaklama, muhtemelen bu amaçla düzenlenmi9 bir bölümde gerçekle9ecektir. Bu ko9ullarda, kadnlarn turizmi benimsemesi ya9amsal önem ta9maktadr. Krsal konutlarn ve yayla evlerinin iyile9tirilmesi ve özellikle ba9ta WC olmak üzere, shhi donatlarn tesis edilmesi gerekmektedir. Üzerinde durulmas gereken bir di,er husus, bu tür etkinliklerin geli9ece,i kesimlerde veya yaknlarnda güvenlik ba9ta olmak üzere, önemli toplumsal donatlarn sa,lanmasdr. Örne,in, PTT ve sa,lk hizmetlerini verecek donatlar tesis edilmeli ve bu donatlarn adres ve telefonlar tüm ziyaretçilere bildirilmelidir Ekoturizm Ekoturizm, do,al de,erler kadar toplumsal motifleri de olan, do,al de,erleri görmek ve iç içe ya9amak isteyenlerin, bunlar bozmadan, yöre sakinleri ile birlikte günlük ya9ama katldklar bir hareketliliktir. Bu turizm aktiviteleriyle genellikle dezavantajl grubu olu9turan dü9ük gelir sahiplerine ek gelir sa,lanabilmektedir. Program: Öneri program eko-turizm kapsamnda; doa tanma, botanik, foto-safari, yürüyü,, kampçlk, ku, gözlemcilii, daclk, rafting etkinlikleri ve dierleri ile gerçekle,ebilecektir. Olabilecek Yerler *lde yer alan Hatila Vadisi Milli Park, zengin ve özgün do,al de,erleri ile yüksek bir ekoturizm potansiyeli ta9maktadr. Parkn civarnda Dünyada sadece iki türü bulunan ve endemik olan da gülü bulunmaktadr. Yine Park ve civarnda endemik olan Artvin Zamba yeti,mektedir. Hatila Vadisi Artvin kentine 10 km mesafede yer almaktadr. Hatilla Vadisi Milli Park nda, do,a yürüyü9ü, kampçlk, bitki inceleme, vah9i ya9am inceleme, olta balkçl,, foto safari yaplabilecektir. Sahara-Karagöl Milli Park do,al de,erler yönünden son derece zengindir ve çe9itli yayla gruplarn barndrmaktadr. Zengin do,al peyzaj, ya9l göknar ve ladin ormanlar ve irili ufakl 64

65 gölleri ile görsel açdan çok etkileyicidir. Sahara-Karagöl, ekoturizm potansiyeli yüksek bir kesim olarak belirmektedir. Karagöl-Sahara Milli Park içinde do,a yürüyü9ü, kampçlk, bisiklet turlar, flora ve fauna inceleme ve do,al olu9umlu gölleri tanmak gibi etkinlikler gerçekle9ecektir. 65

66 Jekil 14. Artvin *li Turizm Koridorlar ve Kaynaklar Haritas 66