Bu derslerimizde Sarf İlmine ait Maksud Kitabını izaha çalışacağız. Sade ve dilbilgisi terimlerinden mümkün olduğunca kaçınarak, şemalarla birlikte

Transkript

1 MAKSUD DERSLERİ

2 Bu derslerimizde Sarf İlmine ait Maksud Kitabını izaha çalışacağız. Sade ve dilbilgisi terimlerinden mümkün olduğunca kaçınarak, şemalarla birlikte verilecek olan bu dersler, Emsile ve Bina kitaplarının bir devamı ve bütünleyicisi ve Maksud kitabının konuları paralelinde, sarf ilminin bir özeti mahiyetinde olacaktır. Şemalar konuları takip ve anlamakta ve bir bütün olarak tasarlamakta oldukça faydalıdır, öğrenimi kolaylaştırıcıdır. Emsile, Bina, Maksud kitapları Kur an-ı Kerim Arapçası öğreniminde, efradını cami, ağyarına mani kabilinden fevkalade öğretici ders kitaplarıdır. Bu kitaplarda verilen konular daha genişletilmiş, detaylandırılmış olarak çeşitli dilbilgisi kitaplarında işlenmiştir, ancak bu bilgiler, daha çok öğretmenlerin başvuru kaynağı mahiyetinde ansiklopedik bilgilerdir. Öğrenme zorluğu, bu kitapların kendisinde değil, öğreticinin takip ettiği anlatım tarzında, konuları işleyiş biçimindedir. Burada önemli bir hususun altını çizmekte yarar görüyorum. Başlıkta belirttiğmiz gibi, Emsile,Bina, Maksud dersleri, Kur an- ı Kerim Arapçası, yani ilmi Arapça, bir başka ifade ile, Kur an-ı Kerim ve Hadis-i Şerif Metinlerini, ilmi kitaplardaki ibareleri çözümleme Arapçasıdır. Konuşma Arapçası bundan farklıdır, Onun öğretim şekli daha farklı özellikler taşır. Dolayısı ile, asırlarca, Kur an-ı Kerim Arapçası için başucu kitapları olmuş bu feyizli eserleri okuyarak Arapça öğrenilmez veya konuşulmaz felsefesi, konuşma dili ile ilim dilini aynı görmek yanlışlığından kaynaklanmaktadır. Kur an-ı kerim aşıklarının o müstecab dualarının, bizi de ihata etmesi istirhamı ile Allahu Subhanehu ve Teala dan muvaffakiyetler niyaz ederim. 2

3 KİTABU L- MAKSUD Bismillahirrahmanirrrahiym Hamd, mü minlere doğru you hibe den Allahu Subhanehu ve Teala Hazretlerine mahsustur, Salat ve selam, sevap telep etmeye teşvik eden, günahlardan menedip çekindiren, Allahu Subhanehu ve Teala Hazretleri nin Nebisi,Muhammed Aleyyhisselamın ve, al ve ashabın en hayırlısı olan, O nun al ve ashabı üzerine olsun. Arapça dini ilimler için bir alettir.arapçanın rukünlerinden birisi tasriftir.tasrif sayesinde az sayıda kelimeden çok sayıda kelimeler türedilir. Başarı veren ve hidayete eriştiren ancak Allahu Subhanehu ve Tealadır. 3

4 1.DERS A-FİİLLER (35 BAB) Mücerred Sülasi Mücerred Bu babdan olan bir fiilin ayın veya lamında, mutlaka boğaz ) غ ع خ ح ه أ ( harflerinden biri bulunur. Bu kurala uymayan üçüncü baba ait fiil ابى يا بى dır Rubai Mücerred Fiiller Rubai Mücerrede Mülhak Bablar 4

5 Mezidunfih Sülasi Mezid Rubai Sülasi Mezid Sülasi Mezid Hümasi,. Sülasi Mezid Südasi ye Mülhak Bablar Rubai Mezid Humasi Rubai Mezid Rubai Mezid 5

6 Südasi ye mülhak bablar B-AKSAM-I SEB A Sahih Fiil Misal Fiil Ecvef Fiil Nakıs Fiil Lefif-i Mekrun Fiil Lefif-i Mefruk Fiil Muzaf Fiil Mehmuzul Fa Fiil Mehmuzul Ayn Fiil Aksam-ı Seb'a ن ص ر وعد قال غزى طوى وقى م د م د اخذ سءل ء قر Mehmuzul Lam Fiil د 6

7 C-MASTARLAR Basralı bilginlere göre, kelimelerin anası mastardır. Mastarlar mimsiz ve mimli olmak üzere iki kısma ayrılırlar. 1-Sülasi Mücerred Fiillerin Mimsiz Mastar Vezinleri; Bu mastarlar kuralsız (semai) olduklarından, ancak sözlüklerden elde edilebilirler. Sarf bilgini Sibeveyh sülasi mücerred fiiller için, 32 semai mimsiz mastar vezni belirlemiştir. ف عل ف ع ل ف ع ل ف ع ل ة ف ع ل ة ف ع لة ف ع لى ف ع لى ف ع لى ف ع ل ان ف ع ل ان ف ع ل ان ف ع ل ان ق ت ل ف س ق ش غ ل ر ح م ة ن ش د ة آ د رة د ع وى ذ آ رى بش رى ل و ي ان ح ر ما ن غ ف ر ان ن ز و ان 7

8 ف ع ل ف ع ل ف ع ل ف ع ل ف ع ل ة ف ع لة ف ع ال ف عال ف ع ال ف ع ال ة ف ع ال ة ف ع ول ف ع ول ف ع يل ف ع ول ة م ف ع ل م ف ع ل م ف ع ل ة م ف ع ل ة ط ل ب ح ن ق ص غ ر ه د ي غ ل ب ة س ر ق ة ذ ه اب ص ر اف س و ال ز ه اد ة د ر اي ة د خ ول ق ب ول و جي ف ص ه و ب ة م د خ ل م ر ج ع م س ع ي ة م ح م د ة 8

9 2- Sülasi Mücerred Fiillerin Mimli Mastar Vezinleri Sülasi Mücerred Fiillerin Mimli Mastarları, Fiillerin, aksam-ı seb adan hangi gurubda bulunduğuna ve muzarisinin aynul fiilinin harekesine göre م ف ع ل م فع ل Vezinlerinde gelir. mevcuttur. Bu vezinlere uymayan kuraldışı mastarlar da Aksam-ı Seb'a Muzarinin Aynul Fi'li Mimli Mastar Vezni İsm-i Zaman İsm-i Mekan Vezni Kuraldışı Mastarlar ال م ط ل ع و ال م غ ر ب و ال م س ج د المجزر المسك ن المنب ت المخش ر ال م ن س ك ال م ش ر ق المجم ع المفر ق المسق ط ي ف ع ل م ف ع ل م ف ع ل ي ف ع ل Sahih, Ecvef, الم ر ج ع و الم ص ر م فع ل م ف ع ل ي ف ع ل Muzaf,Mehmuz Nakıs, Mekrun Lefif م ف ع ل ي ف ع ل م ف ع ل ي ف ع ل ي ف ع ل ي ف ع ل ي ف ع ل م فع ل م فع ل ي ف ع ل Misal, Mefruk Lefif 9

10 3-Sülasi Mücerred Fiiller Dışındaki Fiillerin, Mimli Mastar, İsm-i Zaman, İsm-i Mekan, İsm-i Meful Vezinleri ; Bu Fiillerin Muzarisinin mechulu alınır. Muzaraat harfi ötreli bir mim ile değiştirilir. م ك ر م ي ك ر م ي ك ر م ا آ ر م 10

11 D-VASIL HEMZESİ Vasl Hemzesi, geçişlerde düşer, okunmaz. ا ل وص ل همزة ال وصل VASIL HEMZESİ NERELERDE BULUNUR? 1-Şu kelimelerde 2-Evvelinde vasıl hemzesi bulunan hümasi ve südasilerin, mazi,mastar ve emr-i hazırında 3-Sülasilerin emr-i hazırında 4-Tarif Lamında است خ رج ا بنم اب ن اب ن ت ام ر ء ام ر أ ة اث ن ي ن اث ن ت ي ن اس م اس ت ای م ن ا ن ص ر ا ل 11

12 VASIL HEMZESİNİN HAREKELERİ; Başlangıçta meksurdur. Şu kelimelerde meftuhtur Aynul Fiili Zamme gelen Muzarilerin emri hazırında mezmumdur Evvelinde vasıl hemzesi bulunan hümasi ve südasilerin mechul mazilerinin hemzesi mezmumdur. ا ستخر ج ا ی م ن ا ل ي ف ع ل ا ف ع ل ا س ت خ ر ج 12

13 Mastardan türeyen 6 önemli kip: Mazi, muzari, ism-i fail, ism-i meful, emr-i hazır, nehy-i hazır 24 Emsile ن ص ر ا ن ص ر ی ن ص ر ناص ر لا ت ن ص ر م ن ص ور mazi ن ص ر muzari ی ن ص ر MASTAR ن ص را ismifail ناص ر ismimeful م ن ص ور ل م ی ن ص ر ل م ا ی ن ص ر ما ی ن ص ر لا ی ن ص ر ل ن ی ن ص ر ل ي ن ص ر لا ی ن ص ر emrihazır ا ن ص ر nehyihazır لا ت ن ص ر م ن ص ر م ن ص ر ن ص ر ة ن ص ر ة ن ص ي ر ن ص ر ي ن صار ا ن ص ر ما ا ن ص ر ه و ا ن ص ر ب ه 13

14 1-FİİL ÇEKİM TABLOSU CEM' (İkiden Fazla) TESNİYE (İki) MÜFRED (Bir) ŞAHIS ZAMİRLERİ VE FİİL ÇEKİM TABLOSU Cem' Cem' Müzekker Müennes Muhatab Muhataba (Siz (Siz Erkekler) Kadınlar) Cem' Müzekker Gaib (O Erkekler) Tesniye Müzekker Gaib (O İki Erkek) Müfred Müzekker Gaib (O Bir Erkek) Cem Müennes Gaibe (O Kadınlar) Tesniye Müennes Gaibe (O İki Kadın) Müfred Müennes Gaibe (O Bir Kadın) Tesniye Müzekker Muhatab (Siz İki Erkek) Müfred Müzekker Muhatab (Sen Bir Erkek) Tesniye Müennes Muhataba (Siz İki Kadın) Müfred Müennes Muhataba (Sen Bir Kadın) MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB Nefs-i Mütekellim Mealgayr (Biz) Nefs-i Mütekellim Vahdeh (Ben) NEFS-İ MÜTEKELLİM 14

15 2- ŞAHIS ZAMİRLERİ CEM' (İkiden Fazla) TESNİYE (İki) MÜFRED (Bir) ŞAHIS ZAMİRLERİ انتن انتم هن هم نحن انتما انتما هما هما MEALGAYR هي انت انت انا Vahde هو MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM 15

16 Mastardan türeyen 6 önemli kip: Mazi, muzari, ism-i fail, ism-i meful, emr-i hazır, nehy-i hazır DERS Emsile ن ص ر ا ن ص ر ي ن ص ر ناص ر لا ت ن ص ر م ن ص ور mazi ن ص ر muzari ي ن ص ر MASTAR ن ص را ismifail ناص ر ismimeful م ن ص ور ل م ي ن ص ر ل م ا ي ن ص ر ما ي ن ص ر لا ي ن ص ر ل ن ي ن ص ر ل ي ن ص ر لا ي ن ص ر emrihazır ا ن ص ر nehyihazır لا ت ن ص ر م ن ص ر م ن ص ر ن ص ر ة ن ص ر ة ن ص ي ر ن ص ر ي ن ص ار ا ن ص ر ما ا ن ص ر ه و ا ن ص ر ب ه 2

17 1-FİİL ÇEKİM TABLOSU CEM' (İkiden Fazla) TESNİYE (İki) MÜFRED (Bir) ŞAHIS ZAMİRLERİ VE FİİL ÇEKİM TABLOSU Cem' Cem' Müzekker Müennes Muhatab Muhataba (Siz (Siz Erkekler) Kadınlar) Cem' Müzekker Gaib (O Erkekler) Tesniye Müzekker Gaib (O İki Erkek) Müfred Müzekker Gaib (O Bir Erkek) Cem Müennes Gaibe (O Kadınlar) Tesniye Müennes Gaibe (O İki Kadın) Müfred Müennes Gaibe (O Bir Kadın) Tesniye Müzekker Muhatab (Siz İki Erkek) Müfred Müzekker Muhatab (Sen Bir Erkek) Tesniye Müennes Muhataba (Siz İki Kadın) Müfred Müennes Muhataba (Sen Bir Kadın) MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB Nefs-i Mütekellim Mealgayr (Biz) Nefs-i Mütekellim Vahdeh (Ben) NEFS-İ MÜTEKELLİM 3

18 2- ŞAHIS ZAMİRLERİ CEM' (İkiden Fazla) TESNİYE (İki) MÜFRED (Bir) ŞAHIS ZAMİRLERİ انتن انتم هن هم نحن انتما انتما هما هما MEALGAYR هي انت انت انا Vahde هو MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM 4

19 3- MALUM MAZİ ÇEKİMİ CEM' (İkiden نصروا Fazla) نصرن نصرتم نصرتن TESNİYE نصرنا نصرتما نصرتما نصرتا نصرا (İki) MÜFRED نصرت نصرت نصرت نصرت نصر (Bir) MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM 5

20 4-MALUM MUZARİ ÇEKİMİ CEM' (İkiden تنصرن تنصرون ينصرن ينصرون Fazla) TESNİYE ننصر تنصران تنصران تنصران ينصران (İki) MÜFRED أنصر تنصرين تنصر تنصر ينصر (Bir) MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM 6

21 5-EMR-İ HAZIR ÇEKİMİ CEM' (İkiden Fazla) أنصروا أنصرن TESNİYE أنصرا أنصرا (İki) MÜFRED أنصرى أنصر (Bir) MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM 7

22 6-NEHY-İ HAZIR ÇEKİMİ CEM' (İkiden Fazla) لا تنصرن لا تنصروا TESNİYE لا تنصرا لا تنصرا (İki) MÜFRED لا تنصرى لا تنصر (Bir) MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM 8

23 7-İSİM ÇEKİM TABLOSU İSİM ÇEKİM TABLOSU MÜKESSER CEM' (İkiden Fazla) ( Erkekler) ( Kadınlar) SALİM CEM' (İkiden Fazla) TESNİYE (İki) MÜFRED (Bir) Cem' Müzekker ( Erkekler) Tesniye Müzekker ( İki Erkek) Müfred Müzekker ( Bir Erkek) MÜZEKKER Cem' Müennes ( Kadınlar) Tesniye Müennes ( İki Kadın) Müfred Müennes ( Bir Kadın) MÜENNES 9

24 8-İSM-İ FAİL ÇEKİMİ MÜKESSER CEM' (İkiden Fazla) İSM-İ FAİL ÇEKİM TABLOSU و نواصر نصرة و و نصر نصار SALİM CEM' ناصرات ناصرون Fazla) (İkiden TESNİYE ناصرتان ناصران (İki) MÜFRED ناصرة ناصر (Bir) MÜZEKKER MÜENNES 9-İSM-İ MEFUL ÇEKİMİ İSM-İ MEFUL ÇEKİM TABLOSU MÜKESSER CEM' (İkiden Fazla) و مناصر SALİM CEM' منصورات منصورون Fazla) (İkiden TESNİYE منصورتان منصوران (İki) MÜFRED منصورة منصور (Bir) MÜZEKKER MÜENNES 10

25 5-Mükesser cem; Müfredinin yapısına harf ilave etme veya harf noksanlaştırma, veya veya müfredinin harekele rini değiştirme suretiyle yapılan cemdir. İkiden fazlasına işaret eder. Teksir iki kısımdır. Kıllet : 3-10 arası Kesret : 3- sonsuz arası قلب رسول ا سد قلوب رسل اسد 11

26 6-EMR-İ HAZIR ÇEKİMİ (ŞEDDELİ TEKİD NUNU İLE) CEM' (İkiden Fazla) ا نص ر ن ا نص ر ن ا ن TESNİYE ا نص ر ا ن ا نص ر ا ن (İki) MÜFRED ا نص ر ن ا نص ر ن (Bir) MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM 12

27 7-EMR-İ HAZIR ÇEKİMİ (ŞEDDESİZ TEKİD NUNU İLE) CEM' (İkiden Fazla) ا نص ر ن - TESNİYE (İki) - - MÜFRED ا نص ر ن ا نص ر ن (Bir) MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM 13

28 8-NEHY-İ HAZIR ÇEKİMİ (ŞEDDELİ TEKİD NUNU İLE) CEM' (İkiden Fazla) لا ت نص ر ن لا ت نص ر ن ا ن TESNİYE لا ت نص ر ا ن لا ت نص ر ا ن (İki) MÜFRED (Bir) لا ت نص ر ن لا ت نص ر ن MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKEL LİM 14

29 9-NEHY-İ HAZIR ÇEKİMİ (ŞEDDESİZ TEKİD NUNU İLE) CEM' (İkiden Fazla) لا ت نص ر ن - TESNİYE (İki) - - MÜFRED (Bir) لا ت نص ر ن لا ت ن ص ر ن MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM 15

30 DERS 3 Mazi Muzari Emir Nehiy Fail Meful ن ص ر 1-Mazi Malum Son Harf Zamme üzere Mebni CEM' (İkiden نصرتن نصرتم نصرن نصروا Fazla) TESNİYE نصرنا نصرتما نصرتما نصرتا نصرا (İki) نصرت نصرت نصرت نصرت نصر (Bir) MÜFRED MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM Son Harf Fetha üzere Mebni Son harf Sakin 2

31 MAZİNİN 1. HARFİ Evvelinde Vasıl Hemzesi Bulunan Hümasi ve Südasi Bablarda Meksurdur Bunun Dışında Mazinin 1.Harfi Daima Meftuhtur ف أ آ ر م ا ن ك س ر ا ج ت م ع ا ح م ر ا س ت خ ر ج ا ح ر ن ج م... نصر ر ح 3

32 ا آر م ن ص ر 2-Mazi Mechul MAZİ MECHUL HAREKELERİ ن ص ر İlk Harf Mezmum Sondan Bir Önceki harf Meksur Son harf, malumdaki gibi 4

33 MAZİ MECHUL HAREKELERİ İle başlayan Mazide ت ت د خر ج ت د خر ج Vasıl Hemzesi İle başlayan Mazide ا ست خر ج ا ست خ ر خ 5

34 3-Muzari Malum ي ن ص ر ي س ت خ ر ج Evvelinde, mazi fiil üzerine ilave edilen şu muzaraat harflerden biri bulunur. Muzaraat harfi, rubailer dışında malum sıgada meftuhtur. Muzaraat harfi, rubailerde mezmumdur. Rubaide, humaside, sudaside Lamul fiilin bir öncesi meksurdur. ي د ح ر ج ي ح و ق ل ي ك ر م ي ف رح ي ق ات ل ي د ح ر ج ي ك ر م ي س ت خ ر ج ي ع ش وش ب اتين ي ن ص ر ي ن ك س ر ي ج ت م ع.. Ancak şu bablarda lamulfiilin makabli meftuhtur. ي ت ك ل م ي ت ب ا عد ي ت د ح ر ج 6

35 4- Muzari Mechul Muzaraat harfi, mechul sıgalarda mezmumdur. Sakinler Malum sıgada olduğu gibi halleri üzere sakin kalırlar. Kalan bütün harfler lamul fiil dışında meftuhtur. ي ن ص ر ی ن ص ر 5-Muzaride Lamul Fi l Lamul fiil,malum ve mechul sıgalarda merfudur. Lamul fiil malum ve mechul sıgalarda,nasbedici tarafından mensub yapılır. Lamul fiil malum ve mechul sıgalarda, cezmedici tarafından meczum yapılır. ي ن ص ی ن ص ر ر ل ن ي ن ص ر ل م ي ن ص ر 7

36 6-Emir - Nehiy Cemi müzekker nunları düşmüş cezmde ve nasbda sabit nunlar CEM' (İkiden Fazla) أنصرن أنصروا لي نصرن لي نصروا TESNİYE (İki) لن نص ر أنصرا أنصرا لت نصرا لين صرا MÜFRED (Bir) لا نص ر أنصرى أنصر لتن صر لي نصر MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM Sahih fiillerde lamul fiilin sükunu, mu tel fiillerde lamul fiilin düşmesi Tensiye nununun düşmesi Müfred muhataba nununun düşmesi Mechul sıgalar ل ي غ ز و یغز 8

37 6-Malum Fiilden Emr-i Hazır Yapmak Muzaraat harfi hazf edilir, Kalan kelimede ilk harf sakinse, ötreli bir vasıl hemzesi ilave edilir. Kalan kelimede ilk harf harekeli ise olduğu gibi bırakılır. انص ر ن ص ر ر ت ن ص Son harf cezimlenir. ت ف رح ف رح ت ق ات ل ق ات ل Mücerred Sülasilerde, aynulfiil mezmum ise ötreli bir vasıl hemzesi, meftuh ya da meksur ise esreli bir vasıl hemzesi ilave edilir. ت ن ص یف ت ی ج ل ر ح س انص ر ن ص ر اف ت ح اج ل س 9

38 7-İsmul Fail Mazi fiilin aynul fi li meftuhsa Mazi fiilin aynul fi li mezmumsa Mazi fiilin aynul fi li meksursa, ن اص ر ع ظ يم ض ح م Lazım Fiilde ise 4 Vezin vardır. ع ال م ع ط ش ان ا ح م ر ز م ن م ر يض Sülasi mücerred fiiller dışındaki tüm bablarda malum muzarinin, muzaraat harfi ötreli bir mim ile değiştirilerek ismulfail elde edilir. ي ك ر م أ آ ر م م ك ر م ي ك ر م 10

39 İSM-İ FAİL ÇEKİM TABLOSU MÜKESSER CEM' (İkiden Fazla) SALİM CEM' ح م ر ح م ر Fazla) (İkiden TESNİYE ح م ر او ان ا ح م ر ان (İki) MÜFRED ح م ر اء ا ح م ر (Bir) MÜZEKKER MÜENNES İSM-İ FAİL ÇEKİM TABLOSU MÜKESSER CEM' (İkiden Fazla) SALİM CEM' (İkiden Fazla) TESNİYE (İki) ع ط اش ع ط ش ای ا ن ع ط اش ع ط ش ان ان MÜFRED ع ط ش ى ع ط ش ان (Bir) MÜZEKKER MÜENNES 11

40 8-Mubalağalı İsmul fail Vezinleri ص ديق ج ه ول آ ث ير م ج ب ور ل ع ن ت م ك ث ير م د ر ار ي ق ظ غ ف ل آ ذاب 12

41 9-İsmul Meful آ ث ير م ج ب ور Sülasi mücerredlerin tümünde ismi meful vezni Sülasi Mücerred dışındaki tüm bablarda, muzarinin mechulu alınır, muzaraat harfi ötreli bir mimle değşiştirilir. Bu vezin, ismi meful, mimli mastar, ismi mekan, ismi zaman vezinleridir. م ك ر م ي ك ر م ي ك ر م أ آ ر م Şu vezin, ismul meful veznidir. Ayın harfi fethalı olsaydı ل ع ن ت olacaktı. mubalağalı fail vezni ل ع ن ت 13

42 DERS 4 SAHİH FİİLLERİN TASRİFİ 1-Mazi Muzari 2

43 2-Emir Nehiy 3

44 3-Tekid Nunu ا نص ر ن ا ن ا نص ر ن ل ي ن ص ر ن ان ل ي ن ص ر ن ا نص ر ا ن ا نص ر ا ن ان ر ل ت ن ص ل ي ن ص ر ان ا نص ر ن ا نص ر ن ل ت ن ص ر ن ل ي ن ص ر ن - ا نص ر ن - ل ي ن ص ر ن ا نص ر ن ا نص ر ن ل ت ن ص ر ن ل ي ن ص ر ن 4

45 لا ت نص ر ن ا ن لا ت نص ر ن لا ی ن ص ر ن ان لا ی ن ص ر ن لا ت نص ر ا ن لا ت نص ر ا ن لا ت ن ص ر ان لا ی ن ص ر ان لا ت نص ر ن لا ت نص ر ن لا ت ن ص ر ن لا ی ن ص ر ن - لا ت نص ر ن - لا ی ن ص ر ن لا ت نص ر ن لا ت ن ص ر ن لا ی ن ص ر ن 5

46 4-İsmul Fail İsmul Meful 6

47 لا تدحرج دحرج مدحرج مدحرج دحراجا دحرجة يدحرج دحرج لا تخرج أخرج مخرج مخرج إخراجا يخرج أخرج لا تخرج خرج مخرج مخرج تخرجة تخريجا يخرج خرج لا تخاصم خصاما مخاصمة مخاصم مخاصم خاصم يخاصم خاصم لا تنآسر إنآسر منآسر منآسر إنآسارا ينآسر إنآسر لا تكتسب إكتسب مكتسب مكتسب إكتسابا يكتسب إكتسب لا تصفر إصفر مصفر مصفر إصفرارا يصفر إصفر لا تتآسر تآسر متآسر متآسر تآسرا يتآسر تآسر تصالح يتصالح تصالحا متصالح متصالح تصالح لا تتصالح إدثر يدثر إدثرا مدثر مدثر إدثر لا تدثر لا تثاقل إثاقل مثاقل مثاقل إثاقلا يثاقل إثاقل لا تتدحرج تدحرج متدحرج متدحرج تدحرجا يتدحرج تدحرج لا تستغفر إستغفر مستغفر مستغفر إستغفارا يستغفر إستغفر لا تشهاب إشهاب مشهاب مشهاب إشهيبابا يشهاب إشهاب لا تغدودن إغدودن مغدودن مغدودن إغديدانا يغدودن إغدودن لا تجلوذ إجلوذ مجلوذ مجلوذ إجلواذا يجلوذ إجلوذ لا تسحنآك إسحنآك مسحنآك مسحنآك إسحنآاكا يسحنآك إسحنآك لا تسلنق إسلنق مسلنق مسلنق إسلنقاء يسلنقى إسلنقى لا تقشعر إقشعر مقشعر مقشعر إقشعرارا يقشعر إقشعر لا تحرنجم إحرنجم محرنجم محرنجم إحرنجاما يحرنجم إحرنجم 7

48 DERS - 5 FAYDALI BİLGİLER إثاقل إدثر -1 إدثر تدثر إثاقل تثاقل إدثر إثاقل idi. ta harfi, dal harfine idğam edildi, başlangıç için تدثر nin aslı إدثر hemze-i vasıl getirildi إدثر oldu. (sa) harfine idğam edildi, başlangıç için ث, harfi idi. ta تثاقل nin aslı إثاقل hemze-i vasıl getirildi, إثاقل oldu. 2

49 ظ - ط - ض - ص babı إفتعل- 2 İtbak Harfleri harflerinden biri ظ - ط - ض - ص nin faul fiili إفتعل olursa, ta harfi ط harfine dönüşür., olursa harflerinden biri ز - ذ - د nin faul fiili إفتعل ta harfi dal harfine dönüşür. harflerinden biri olursa ث - ى - و nin faul fiili إفتعل,bu harfler ta ya dönüşür. Akabinde ta, ta ya idğam edilir. إصطبر إصتبر إضطرب إضترب إطرد إطترد إظهر إظتهر إدمع إدتمع إذكر إذتكر إزدجر إزتجر إتقى إوتقى إتسر إيتسر إثغر إثتغر 3

50 3-Zaid Harfler İsimlere ve fiillere zait olan harfler 10 tane olup bunlar, Eğer bir kelime 3 harften fazla ise ve içinde bu harflerden biri varsa o harf zaiddir, ancak bu harfler çıkarıldığında geriye anlamlı bir kelime kalmıyorsa o harfler zait değildir, اليوم تنساه وسوس 4

51 4-Med, liyn, illet ve zevaid harfleri ا Sahih Fiil Misal Fiil Ecvef Fiil Nakıs Fiil Lefif-i Mekrun Fiil Lefif-i Mefruk Fiil Muzaf Fiil Mehmuzul Fa Fiil Mehmuzul Ayn Fiil Mehmuzul Lam Fiil Aksam-ı Seb'a و ى ن ص ر وعد قال غزى طوى وقى م د م د د اخذ سءل قرء Sahih olmayan bir fiilin çekimi aynen sahih fiilin çekimi gibi yapılır.sonra gerekiyorsa ilal kaideleri uygulanır. İlal kaideleri, bir harfin değişmesi, harekenin nakli, sakin kılma gibi kaidelerdir. Bazı yerlerde illetli fiillere, ilal kaideleri, çeşitli sebeblerden dolayı uygulanamayabilir. عور إعتور إستوى. 5

52 5- Müteaddi ve lazım Faslı Lazım fiil, dört şekilde müteaddi yapılır. أخرج خرج 1- başına hemze getirilerek if al babına nakil ile 2- Sonuna harf-i cer getirilerek 3- Aynul fiili şeddelenip tef il babına nakledilerek خرج به bablarında ta lar atılırak تفعلل ve تفعل 4- خرج تفعلل فعلل تفعل فعل Müteaddi fiilin lazım yapılması 1-Müteaddi fiilin ta diye sebepleri hazfedilir 2-Müteaddi fiil, إنفعل babına nakledilir. getirilir. babının başına ta فعلل- 3 إنفعل فعل تفعلل فعلل 6

53 6-Lazım ve Müteaddi bablar Dört harfli fiillerin hepsi ( sülasi mezid veya rubai mücerred) müteaddidir Ancak şu fiil lazımdır. Beş harfli fiillerin hepsi ( sülasi mezid veya rubai mezid) lazımdır. Ancak şu bablar hem müteaddi hem de lazımdır. Altı harfli fillerin hepsi ( sülasi mezid veya rubai mezid ) lazımdır. Ancak, şu bab hem müteaddi hem de lazımdır. Ayrıca إفعنلى babından gelen iki fiil müteaddidir. دربخ تفاعل, تفعل, إفتعل إستفعل إغرندى- إسرندى 7

54 7-Bazı babların değişik anlamları ihtiva etmesi babı م ف اع ل ة 1-Mufa ale babı,iki kişi arasında müşareket (ortaklık) içindir. ناضلته onunla ok atıştık 2-Bazen müşareket anlamı vermez. عاقبت اللص hırsızı cezalandırdım 1-İki şey arasında ortaklık içindir babı تفاعل Kavim karşılıklı sulh yaptı تصالح القوم 2-Bazan yapmacık davranışlar için تمارضت Hasta gibi göründüm. 8

55 babının hemze si أفعل 1-Ta diye (Müteaddilik)için أكرم (İkram etti) 2-Sayruret (Oluş) için أمشى الرجل (Adam yürür oldu) 3-Vicdan (Bulmak) için أبخلته (Onu cimri buldum) 4-Haynunet (Zamanın Yaklaşması) için أحصدالزرع ( Hasat vakti yaklaştı) 5- İzale (Giderme) için أشكيته ( Ondan şikayeti giderdim) 6- Duhul (Dahil Olma, Girme) için أصبح (Sabaha girdi) 7- Kesret (Çokluk) için ألبن الرجل (Adamın indinde çok süt var) babının sin i إستفعل 1-Talep (istemek) için أستغفرالله Allah tan(cc) bağışlanmak isterim. 2-Sual için إستخبر Haber sordu. 3-Tahavvül(hal değiştirme)için إستخل Şarap, sirkeye dönüştü. 4-İtikat için إستكرمته O nun cömert olduğuna inandım 5-Vicdan (bulmak) için إستجدت Onu güzel buldum. 6-Teslimiyet için إسترجعالقوم Topluluk Allah a(cc) teslim olarak istirca etti. 9

56 maksud dersleri 6 İ LALLER Sahih Fiil Misal Fiil Ecvef Fiil Nakıs Fiil Lefif-i Mekrun Fiil Lefif-i Mefruk Fiil Muzaf Fiil Mehmuzul Fa Fiil Mehmuzul Ayn Fiil Mehmuzul Lam Fiil Aksam-ı Seb'a ن ص ر وعد قال غزى طوى وقى م د اخذ سءل قرء 1

57 غ ز و ا غ ز و وا ی غ ز و ان غ ز و تا غ ز ت ا ر م ي ت ا ر م ت ا خ ش يت ر م يو ا ر م و ا ی غ ز و ون ی غ ز ون ی ر م يو ن ی ر مون ی خ ش يو ن ی خ ش و ن ی ر م ي ان ی خ ش ي ان غ ز و ا ر م ي ا CEM' (İkiden Fazla) غ ز ت ر م ت غ ز وا غ ز ی وا TESNİYE (İki) MÜFRED (Bir) MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES MUHATAB GAİB NEFS-İ MÜTEKELLİM ت غ ز و ین ت غ ز ین خ ش ي ی خ ش ي ی خ شي' ل ن ی غز و لن ی ر م ي لن ی خ ش ي ل ي غ ز ل ي ر م غ ز و غ ز ا ر م ي ر مي' غب و غ ب ي د ع و د ع ي غ ز و غ ز ي ی غ ز و ی غ ز و ی ر م ي ی ر مي, 2 ا غ ز ا ر م

58 İSİM ÇEKİM TABLOSU MÜKESSER CEM' (İkiden Fazla) ( Erkekler) ( Kadınlar) SALİM CEM' (İkiden Fazla) TESNİYE (İki) MÜFRED (Bir) Cem' Müzekker ( Erkekler) Tesniye Müzekker ( İki Erkek) Müfred Müzekker ( Bir Erkek) MÜZEKKER Cem' Müennes ( Kadınlar) Tesniye Müennes ( İki Kadın) Müfred Müennes ( Bir Kadın) MÜENNES م غ ز وو م غ ز و م ر م وي م ر م ي م خ ش وي م خ ش ي غ از ي غ از ر ام ي ر ام الغ از ي ا لرام ي هذ'غ از و ر ام هذ' الغ از ي و ا لرام ي REF HAL NASB ر ا یت غ از ی ا و ر ام ي ا HAL م ر ر ت ب غ از و ر ام م ر ر ت ب الغ از ي و ا لرام ي CER HAL 3

59 ق ي ن ق و ا CEM' (İkiden Fazla) TESNİYE (İki) ق ي ا ق ي ا ق ه ق ي MÜFRED (Bir) MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM emri hazir ع د ه ب ر ث لا ت ع د لا ت ه ب لا ت ر ث ا و ق ي ق ي ا ر و ق ه و ع د ی ع د و ه ب ی ه ب و ر ث ی ر ث و س ع ی س ع وط ء ی ط ع و ق ي ی ق ي ر و ي ی ر وي mefruk lefif mekrun lefif 4

60 ق ولا CEM' (İkiden Fazla) ي ل ن آ ل ن آ ق و ل ن ق ل ن TESNİYE (İki) MÜFRED (Bir) MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM ا ق و ل ق ل ل ي ق و ل ل ي ق ل ق و ل ق ال ی ق و ل ی ق و ل ق و ل ق يل آ ي ل آ ال ی ك ي ل ی ك يل ا ق و م ا ق ام ا ب ي ع ا ب اع خ و ف خ اف ی خ و ف ی خ اف 5

61 İSİM ÇEKİM TABLOSU MÜKESSER CEM' (İkiden Fazla) ( Erkekler) ( Kadınlar) SALİM CEM' (İkiden Fazla) TESNİYE (İki) MÜFRED (Bir) Cem' Müzekker ( Erkekler) Tesniye Müzekker ( İki Erkek) Müfred Müzekker ( Bir Erkek) MÜZEKKER Cem' Müennes ( Kadınlar) Tesniye Müennes ( İki Kadın) Müfred Müennes ( Bir Kadın) MÜENNES ق اء ل م ق و ول م ق ول آ اء ل م ك ي ول م كي ل 6

62 CEM' (İkiden م د د ن Fazla) TESNİYE (İki) MÜFRED (Bir) MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM م د ا مد د ف ر ا ف ر ر ع ض ا ع ضض ا ح ب ا حب ب م د د م د ی م د د ی م د ل م ی م د د ل م ی م د اح ب ب ا ح ب ی حب ب ی ح ب 7

63 CEM' (İkiden Fazla) TESNİYE (İki) MÜFRED (Bir) MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES GAİB MUHATAB NEFS-İ MÜTEKELLİM ا ء ذ ن ا یذ ن ا ء خ ذ ا وخ ذ خ ذ ا س ء ل س ل آ ل م ر ا خ ذ ي ء خ ذ ی وء م ن ی وم ن ی اء آ ل ی اآ ل ی ي س ر ی وس ر ا ذ ن ق ر ء Bu üç fiilin emir kipleri çok kullanildigindan kuralsiz olarak emri hazirlari gelir. خ ذ م ر آ ل 8

64 ع و ر ا ع ت و ر ا ست و ي Bazı yerlerde illetli fiillere, ilal kaideleri, çeşitli sebeblerden dolayı uygulanamayabilir. 9

65 Önemli i'lal Kuralları و Vav Harekeli, öncesi Meftuh : Vav Elife Dönüsür Vav Sakin öncesi Meksur : Vav (Ya) ya dönüsür Vav Harekeli öncesi Sahih Sakin : Vavın Harekesi, önceki harfe naklolur Vavın Sukunu Gayr-ı Asli : Vav Meftuh Elife Dönüsür Vav Harfi Gayr-ı mensub Son Harf öncesi Sahih Harekeli : Vav Sakin Kılınır Vav Harfi Mensub : Vav harekelenir Harekeli ve Sakin iki Vav birarada : Vav dgam edilir ق و ل ق و ل ی ق و ل ی خ و ف ی غز و ق ا ل ق ي ل ی ق و ل ی خا ف ی غز و ل ن ی غ ز و م غز وو م غز و 10

66 ي Ya harfi Harekeli öncesi Meftuh: Ya, Elife Dönüsür Ya Harekeli öncesi Meksur: Ya Degi mez Ya Sakin öncesi Mezmum : Ya (Vav) a dönüsür Ya Harekeli öncesi Sahih Sakin : Ya' nın Harekesi, önceki harfe naklolur Ya Gayr-ı Mensub Son Harf öncesi Sahih Harekeli: Ya Sakin Kılınır Ya Harekeli öncesi Meftuh: Ya,Elife Dönüsür Ya Harfi Mensub: Ya Harekelenir Ya harfi Harekeli öncesi Sakin Vav : edilir Ya dgam آ ا ل آ ي ل خ ش ي ی وس ر ی ي س ر ی ك ي ل ی ك ي ل ی خ ش ي ل ن ی ر م ي م ر م وي ی خ شي' م ر م ي ی ر مي ی ر م ي 11

67 hemze sakinse, onu hali üzerine birakmak ya da dönüstürmek. caizdir. ء Hemze Sakin öncesi Meftuh : Hemze, Elife Dönüsür Hemze Sakin öncesi Meksur : Hemze, (Ya) ya dönüsür Hemze Sakin öncesi Mezmum : Hemze (Vav) a dönüsür öncesi harekeli bir harf Hemze Harekeli : Hemzenin Harekesi Degi mez Hemze Harekeli öncesi Sakin : Hemze Hali üzere kalır, ya da harekesi öncesine naklolur. ی ا آ ل ا ء ذ ن ی ا م ن ی اآ ل ا یذ ن ی وم ن ق ر ء س ل ا س ء ل 12