Hemodiyaliz Hastalarında Serum Visfatin Düzeyi İle Kardiyovasküler Hastalık Ve Serum Biyokimyasal Parametreleri Arasındaki İlişki Nimet Aktaş*, Mustafa Güllülü, Abdülmecit Yıldız, Ayşegül Oruç, Cuma Bülent Gül, Alparslan Ersoy *Bursa Çekirge Devlet Hastanesi Nefroloji Kliniği Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı
GİRİŞ Kronik böbrek hastalığında (KBH) kardiyovasküler(kv) mortalite artmıştır Üremi ile ilişkili, genel risk faktörleri dışında geleneksel olmayan, bazı risk faktörleri de bu artıştan sorumlu tutulmaktadır KV risk faktörlerinin iyi tanımlanması ve geri döndürülebilir risk faktörlerinin kaldırılması morbidite ve mortalite riskini azaltacaktır
GİRİŞ KBH olan hastalarda metabolik ve KV risk faktörlerinin tek bir parametre ile takip edilme olanağını veren arayış devam etmektedir
GİRİŞ Adipoz dokudan, salgılanan adipokinlerin obezite, insülin direnci, HT gibi metabolik sendromun çeşitli komponentleri ile güçlü şekilde ilişkili olduğu saptanmıştır Adipokinlerin KBH da da beslenme, obezite, endotelyal disfonksiyon (ED), KVH, glukoz metabolizması üzerine etkileri gösterilmiştir
Visfatin 52 KDa molekül ağırlığında ve genetik olarak 491 aa dizilimden oluşmuştur Yağ dokudan salınan visfatin hormonu bu kadar karmaşık risk faktörlerini yorumlamada yardımcı olabilir
Visfatin enerji biyosentezinde hız sınırlayıcı katalizleyen bir enzimdir, hücrelerin enerji mevcudiyeti, fonksiyonu ve sürvisi için kritik bir önemi vardır. İnflamasyon, hipoksi, kötü beslenme ve artmış enerji açığı durumunda hücrenin yaşaması ve fonksiyonları için destekleyicidir
Hayvan çalışmalarında, visfatinin kardiyoprotektif etkileri özellikle tanımlanmıştır Ancak insan çalışmalarında hipervisfatineminin KBH da ED, artmış KV olaylar ve yüksek mortalite ile ilişkili olduğunu gösteren kanıtlar vardır
Tibbi durumlar ve plazma visfatin ilişkisi Atheroskleroz Entotelial Disfonksiyon Metabolik Sendrom Karaciğer yağlanması Tümoral replikasyon Böbrek yetmezliği Akut akciğer hasarı Obesite Düz kas hücresi İnsülin direncinde Serum düzeyi artar Serum düzeyi artar Serum düzeyi artar Serum düzeyi artar Visfatin antogonistik etki gösterir Serum düzeyi artar Serum düzeyi artar Serum düzeyi artar İnflamasyon halinde artar Farklı sonuçlar var
AMAÇ Proinflamatuar bir adipokin olan Visfatin in Son dönem böbrek yetmezliğindeki yeri ve rolü Biyokimyasal parametreler, kardiyovasküler hastalıklar ve risk faktörleri ile ilişkisi
HASTALAR VE METOD Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Araştırmalar Etik Kurulu tarafından 2 Eylül 2010 tarihinde 2010-8/2 karar
Kontrol Grubunda Diyabetik olmayan 68 (n=68) kişi 40 sağlıklı kontrol (SK Grubu,(%30,8) 28 koroner arter hastalığı olan (normal renal fonksiyon) (KK Grubu)(%21,5) Çalışma Grubunda Diyabetik olmayan 62 (n=62) kişi Hemodiyaliz (HD) programında 30 kişi (KVH olmayan) (HD Grubu)(%23,1) 32 kişi ( KVH olan) (HDK Grubu)(%24,6)
HASTALAR VE METOD Çalışmaya dahil edilmeme kriterleri: 18 yaşından küçük olmak Diyabet, aktif enfeksiyon varlığı, malignite, kronik karaciğer hastalığı, romatolojik yada inflamatuar karakterde herhangi bir hastalığa sahip olmak Büyüme hormonu, kortikosteroid kullanımının mevcudiyeti Ciddi malnütrisyon (alb <3.0 g/dl.) 6 aydan daha kısa süre diyalize girmek (çalışma grubunda) HT (sadece SK grubunda), KVH ( sadece SK ve HD grubunda)
Çalışma Planı Katılımcılar dahil edilme ve dışlanma kriterlerine göre değerlendirildiler Anamnez, fizik muayene, EKG Kan basıncı ve antropometrik ölçümler Kan örnekleri (- 80 0 derece)
Serum Visfatin ELISA yöntemi ile Phoenix Pharmaceuticals, Belmont CA marka Visfatin C-terminal ELISA hazır kit VKI= Vücut ağırlığı (kg)/ Boy (m) 2 HOMA-IR ölçümü [açlık insulin (U/ml)xkan şekeri (mmol/l)]/22.5 (0,055 ile çarpılarak)
Çalışma Planı KVH hastalığı olmayan grup Daha önce geçirilmiş bir KVH Serebrovasküler hastalık Periferik arter hastalığı olmaması KV semptomların yokluğu (angina, efor dispnesi, paroksismal nokturnal dispne) Kardiyak açıdan fizik muayenenin normal olması EKG de herhangi bir patolojik bulgunun olmaması
MI hikayesi Koroner stent CABG Çalışma Planı KVH hastalığı olan grup Kanıtlı iskemik semptomları olanlar Koroner angiografide en az %40 darlık tespit edilmesi
Çalışmaya Katılan Bireylerin Genel Özellikleri SK Grubu (n=40) KK Grubu (n=28) HD Grubu (n=30) HDK Grubu (n=32) p Yaş(yıl) 47,5 (31-79) 58 (47-88) 59,5 (35-79) 62,5 (44,79) <0,001* Cinsiyet (kadın/erkek) 23/17 5/23 11/19 9/23 0,005* VKI (kg/m 2 ) 28,35 (19,6-37,9) 25,7 (19,4-36,5) 24,66 (18,3-37,5) 24,48 (18,3-40) 0,003* Diyaliz süresi (ay) 46,5 (12-228) 62 (13-216) 0,459 (AD)
Grupların Serum Visfatin Düzeylerinin Karşılaştırması Serum Visfatin Düzeyi Median değer ng/ml Minimum ng/ml Maximum ng/ml p Kontrol Grubu (n=68) Çalışma Grubu (n=62) 30,51 9,1 55,3 35,745 9,21 61,64 0,014*
Grupların Serum Visfatin Düzeylerinin Karşılaştırması Visfatin Median değer ng/ml Minimum ng/ml Maximum ng/ml p SK 26,52 9,10 47,18 0,007* KK 33,68 13,25 55,3 0,773 HD 35,96 11,62 60,61 0,976 HDK 35,74 9,21 61,64 0,972
Grupların Klinik Ve Biyokimyasal Parametreleri-I Sistolik KB (mmhg) Diyastolik KB (mmhg) Kontrol Grubu (n=68) Çalışma Grubu (n=62) 120(90-150) 130(90-160) 0,003* 80(60-90) 80(60-100) 0,576 (AD) HOMA-IR 1,76(0,25-30,5) 3,98(0,08-19,32) <0,001* Üre Kreatinin Ürik Asit Albümin (g/dl) 30(16-61) 128,5(54-232) <0,001* 0,8(0,6-1,2) 8,85(2,4-14,9) <0,001* 4,6(2-10,7) 5,9(3,6-10,2) <0,001* 4,2(3-4,9) 3,9(3,1-4,5) 0,002* p
Grupların Klinik Ve Biyokimyasal Parametreleri -II Ca P Tot.Kol HDL LDL TG Kontrol Grubu (n=68) Çalışma Grubu (n=62) 9,4(7,9-10,5) 8,9(7,7-10,9) <0,001* 3,15(1,9-5) 4,95(2,6-8,3) <0,001* 194,5(122-280) 180(94-261) 0,003* 44(27-66) 32,5(19-60) <0,001* 127(65-195) 96,6(51-241) <0,001* 118(47-368) 154,7(50,4-500) <0,001* p
Grupların Klinik Ve Biyokimyasal Parametrelerinin Visfatin İle Korelasyonu -I Kontrol Grubu (n=68) Çalışma Grubu (n=62) r p r p Sistolik KB (mmhg) Diyastolik KB (mmhg) 0,213 0,081 0,159 0,218-0,053 0,669 0,038 0,769 HOMA-IR 0,136 0,269 0,277* 0,033* Üre Kreatinin Ürik Asit 0,275* 0,023* -0,043 0,738 0,285* 0,018* 0,124 0,336 0,250 0,040 0,263* 0,039*
Grupların Klinik Ve Biyokimyasal Parametrelerinin Visfatin İle Korelasyonu -II Kontrol Grubu (n=68) Çalışma Grubu (n=62) r p r p Ca P Tot.Kol HDL LDL TG -0,048 0,699-0,098 0,448 0,001 0,993-0,121 0,349-0,246* 0,043* 0,054 0,675 0,014 0,909-0,078 0,545-0,184 0,136-0,028 0,833-0,259* 0,033* 0,212 0,101
Alt Gruplarda Klinik Ve Biyokimyasal Parametreleri -I Sistolik KB (mmhg) Diyastolik KB (mmhg) SK(n=40) KK(n=28) HD(n=30) HDK(n=32) p 117,5 (90-150) 80 (60-90) HOMA-IR 1,61 (0,25-30,53) Üre Kreatinin Ürik Asit Albümin (g/dl) 28 (16-61) 0,7 (0,6-1,1) 4,25 (2,6-8,2) 4,2 (3,6-4,9) 120 (90-160) 80 (60-90) 1,92 (0,45-14,23) 31 (21-58) 0,8 (0,6-1,2) 5,85 (2-10,7) 4,1 (3-4,9) 140 (90-160) 80 (60-100) 2,92 (0,08-17,16) 128,5 (80-199) 9,7 (4,5-14,9) 5,9 (4,7-9,1) 3,8 (3,3-4,4) 124,5 (90-160) 79 (60-90) 5,04 (0,22-19,32) 130 (54-232) 8,1 (2,4-13) 6,1 (3,6-10,29) 3,95 (3,1-4,5) 0,003* 0,646 (AD) <0,001* <0,001* <0,001* <0,001* <0,001*
Alt Gruplarda Klinik Ve Biyokimyasal Parametreleri -II Ca P Tot.Kol HDL LDL TG SK(n=40) KK(n=28) HD(n=30) HDK(n=32) p 9,45 (8,4-10,1) 3,2 (1,9-4,2) 201,5 (150-280) 45,5 (28-63) 129,5 (79-195) 116,5 (47-368) 9,4 (7,9-10,5) 3,1 (2,1-5) 176,5 (122-259) 39 (27-66) 108 (65-181) 118,5 (54-327) 9,25 (8,5-10,9) 4,9 (3,3-7,8) 153,5 (114-255) 34,5 (19-50) 88,4 (51-241) 114 (51-372) 8,7 (7,7-10,9) 5 (2,6-8,3) 184 (94-261) 30,5 (19-60) 97,6 (51-166) 195 (51-500) <0,001* <0,001* <0,001* <0,001* <0,001* <0,001*
Alt Gruplarda Klinik Ve Biyokimyasal Parametrelerinin Visfatin İle Korelasyonu -I Sistolik KB (mmhg) Diyastolik KB (mmhg) SK(n=40) KK(n=28) HD(n=30) HDK(n=32) r p r p r p r p 0,15 0,925 0,496* 0,007* 0,305 0,102 0,049 0,79-0,18 0,265 0,131 0,506 0,251 0,181-0,099 0,588 HOMA-IR 0,234 0,146 0,063 0,749 0,34 0,077 0,225 0,223 Üre Kreatinin Ürik Asit Albümin (g/dl) 0,015 0,928 0,469* 0,012* -0,185 0,326 0,045 0,807-0,026 0,874 0,381* 0,045* 0,097 0,610 0,155 0,396 0,016 0,921 0,224 0,252 0,394* 0,031* 0,199 0,275 0,154 0,341 0,002 0,992 0,122 0,520-0,071 0,698
Alt Gruplarda Klinik Ve Biyokimyasal Parametrelerinin Visfatin İle Korelasyonu -II Ca P Tot.Kol HDL LDL TG SK(n=40) KK(n=28) HD(n=30) HDK(n=32) r p r p r p r p -0,006 0,969-0,060 0,763-0,033 0,865-0,157 0,390 0,083 0,613-0,133 0,500-0,054 0,779-0,160 0,382-0,048 0,767-0,269 0,166-0,210 0,914 0,108 0,555 0,278 0,083-0,087 0,658-0,270 0,148 0,029 0,875 0,069 0,673-0,268 0,177 0,039 0,842-0,110 0,550-0,359* 0,023* -0,235 0,230 0,158 0,413 0,251 0,166
SONUÇ-I Çalışma grubunda serum Visfatin düzeyi kontrol grubundan belirgin derecede yüksek saptandı SK grubunda serum visfatin düzeyi diğer gruplardan anlamlı derecede düşüktü, KK grubunda diğer gruplardan daha düşük olasına rağmen istatistiki anlamlılık tespit edilmedi Kontrol grubunda serum visfatin düzeyi üre, kreatinin, total kolesterol ve TG ile korele idi Çalışma grubunda visfatin düzeyinin HOMA-IR ve Ürik Asit ile korele olduğu gözlendi
SONUÇ-II Serum Visfatin düzeyi SK grubunda TG ile korele Serum Visfatin düzeyi KK grubunda sistolik kan basıncı, üre, kreatinin değerleri ile korele HD grubunda Ürik asit ile korele HDK grubunda serum Visfatin düzeyi ile herhangi bir korelasyon tespit edilmedi
TARTIŞMA-I Çalışma grubundaki yüksek Visfatin düzeylerinin bozulmuş renal klirens, santral visfatin direncine cevap olarak üremik ortamda hücre hasar belirteci olarak olabileceği artmış olabileceği
Genel popülasyonda TARTIŞMA-II visfatin düzeyinin KVH üzerine etkili olabileceği Bu etkilerin SDBY de daha az net olduğu Hemodiyaliz hastalarında serum visfatin düzeyi daha yüksek olmakla birlikte KV hastalık göstergesi olarak kullanılamayacağı düşünülmüştür.