LKÖRETM OKULU 4. ve 5. SINIF NGLZCE ÖRETM PROGRAMI ve ETMDE AVRUPA ve KÜLTÜR BOYUTU. Mustafa EVK ÖZET

LKÖRETM OKULU 4. ve 5. SINIF NGLZCE ÖRETM PROGRAMI ve ETMDE AVRUPA ve KÜLTÜR BOYUTU Mustafa EVK ÖZET Türkiye deki ilköretim 4 ve 5. sınıf ngilizce öretim programı incelendiinde, yabancı dil, kültür ve Avrupa ilikisine yeterince yer verilmedii göze çarpmaktadır. Oysa bu ilikinin önemi gerek Avrupa Birlii nin ilgili organları gerekse yabancı dil eitimcileri tarafından gittikçe daha fazla vurgulanır hale gelmitir. Ulusal sınırların neredeyse ortadan kalktıı, seyahat mesafelerinin yok denecek kadar azaldıı ve belki de bu nedenle rekabetin hat safhaya ulatıı bir Avrupa da, bireylerin en az iki dil konuabilmeleri zorunlu hale gelmitir. Farklı kültürlere hogörüyle bakabilme ve ortak deerler dorultusunda hareket etme becerisi de bu zorunluluun ayrılmaz bir parçasıdır. Bu çerçevede yabancı dil öretimi, ancak öretilen yabancı dil ve o dile ait kültür ile ilgili olumlu imaj sunularak ve kültürel farklılıklara deer verilmesi gerektii öretilerek tam anlam kazanacaktır. lköretim yabancı dil öretim programlarının bu anlamda ayrı bir önemi bulunmaktadır, çünkü sempati kapasitesi ergenlikten itibaren azalmaya balar bu nedenle bu yalardaki örencilerin bilinmeyene karı açık tavırlarından ve farklılıkları daha kolay kabul etme yönlerinden istifade edilmelidir. Bu makalede eitimde Avrupa ve kültür boyutu ile yabancı dil ilikisi detaylarıyla tartıılarak, mevcut durumun iyiletirilmesine yardımcı olacaı düünülen öneriler sunulacaktır. Anahtar Kelimeler: ngilizce öretimi, ilköretim, Avrupa, kültür PRIMARY SCHOOL 4th AND 5th CLASS ENGLISH LANGUAGE TEACHING PROGRAMME AND THE EUROPE AND THE CULTURE DIMENSION IN EDUCATION ABSTRACT When the 4th and 5th class English language teaching curriculum in Turkey is examined, it will be seen that necessary attention is not being paid to the relationship between foreign language, culture and Europe. However, the importance of this relationship has increasingly been stressed both by the related bodies of the European Union and by foreign language educators. In a Europe where the national boundaries have almost disappeared, travel distances almost non-existent, and rivalry maybe at its peak because of this reason, it has become an obligation for the individuals to know at least two languages. The skill to approach different cultures with tolerance and to behave according to some common values is an inevitable part of this obligation. Within this framework the teaching of foreign languages will only acquire full-meaning when a positive image about the culture of the target language is presented and when it is taught that different cultural values should be appreciated. Primary school foreign language teaching programmes have an additional importance in this context because the capacity of sympathy declines with adolescence and the openness towards the unknown and accepting differences easier of these age group students should be exploited. In this article the relationship between foreign language and Europe and culture in education will be discussed in detail and recommendations will be made to improve the current situation suggestions. Key Words: English language teaching, primary education, Europe, culture Yrd.Doç.Dr. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eitim Fakültesi, Yabancı Diller Eitimi Bölümü Öretim Üyesi. (msevik@mehmetakif.edu.tr) 108

lköretim Okulu 4 ve 5. Sınıf ngilizce Öretim Programı Mustafa EVK GR Milli Eitim Bakanlıı, ilköretim birinci kademe örencilerine mümkün olduunca erken yalarda yabancı dil öretilmesi amacıyla, ilköretim 4 ve 5. sınıflarda bir öretim yılı itibariyle haftada iki saatlik zorunlu yabancı dil dersi getirmeye karar vermi ve bu kararını Tebliler Dergisi nin Ekim 1997 sayısında, sayfa 2481 de yayımlamıtır. Halen yürürlükte olan bu programın açıklamalar kısmında 6 madde yer almaktadır. Ancak bu maddelerde bu makaleye konu edilen Avrupa boyutuna çok açık ve anlaılır tarzda herhangi bir atıf yapılmadıı göze çarpmaktadır. Her ne kadar birinci madde de: letiim teknolojilerinin ba döndürücü hızla gelitii dünyamızda yabancı dilin vazgeçilmez bir iletiim aracı olduu kabul edilmektedir. Ülkemizin bütün dünya ülkeleri ve özellikle Avrupa ülkeleri ile ilikileri yanında, bilim dünyasında da hak ettii yeri alması ve çada uygarlıa ulaması için bir yabancı dil bilmek gerekmektedir. Kısa vadede ikinci, hatta üçüncü yabancı dil ihtiyacı da kaçınılmaz olacaktır ifadesi ile, Avrupa ülkelerinden söz ediliyor olsa da Avrupa kültürüne karı duyarlı olmak, bu kültürü anlamaya çalımak gibi eitimin Avrupa boyutuna yönelik öelerin ilköretim okulu 4 ve 5. sınıf yabancı dil (ngilizce) öretim programında fazlaca yer bulmadıını görmekteyiz. Açıklamalar kısmının 5. maddesinin (c) fıkrasında ise yabancı dil-kültür ilikisine yapılan tek atıf aaıdaki gibidir: Testler ve yazılı soruları ngilizce dersinin tüm örenme amaçlarını kapsayacak ekilde hazırlanmalıdır. Bir baka deyile üç beceri kelime hazinesi (dinleme-yazma-okuma), dilbilgisi ve kültürlerarası anlama birlikte deerlendirilmelidir(tebliler Dergisi, Ekim 1997, sayı 2481) eklinde karımıza çıkmaktadır. Adı geçen programın genel amaçlar kısmında ise sadece 1. madde: Türkçeden baka dillerinde olduunun farkına varabilme ifadesinin dolaylı da olsa Avrupa boyutu ile ilgili olduu söylenebilir. Özel amaçlar kısmına bakıldıında ise programın tamamen dilbilimsel unsurlar üzerine kurulu olduu ve Avrupa kültürüne duyarlılık veya anlayı gelitirme konularında eksik olduu görülmektedir. Özel amaçlar kısmında yer alan hiçbir alt maddenin Avrupa boyutu ile dorudan ilikisi bulunmamaktadır. Oysa Fink (2003) yabancı dil öretiminde sadece o dilin kurallarının öretilmesinin, dilin örenilmesinde yaygın inanıın aksine yeterli olmadıını, öretilen dilin sosyal, kültürel, politik, ekonomik yapısının da öretilmesinin gerekli olduunu ve örencilerin örendikleri dilin kültürünün farkında olmalarının gerekliliini vurgulamaktadırlar. Çakmak da (2001) yabancı dil örenimini yabancı bir dünyayı ve kültürü anlayıp tanımak olarak tanımlamaktadır. Bu durumda yabancı dil öretiminde kültür boyutunun göz ardı edilmesinin dilin örenilmesini zorlatıracaı söylenebilir. Gerek Avrupa Konseyinin, gerekse Avrupa Birlii (AB) ülkelerinin kültürel duyarlılık, bilinç ve ortak Avrupalılık gibi konulara özellikle önem verdiini ve yabancı dil öretim programlarına bu unsurları dahil ettiklerini görmekteyiz. Byram ve Doye un (1999) aktardıı gibi, AB nin Örenen Toplum (The Learning Society) balıklı raporunda gelecein Avrupa vatandalarının 3 dil konumaları gerektiinden söz edilmekte ve yüksek seviyelerde dilbilgisi ve kültürel yeterlilie ulaılmaz ise arzu edilen seviyede bütünleme salanamayacaı belirtilmektedir. Demirel in (2004) de aktardıı gibi, daimi merkezi Fransa Strasburg da bulunan Avrupa Konseyi, 2000 yılında Avrupa Dil Geliim Dosyasının tanıtımını üstlenmitir. Demirel in (2004, s. 160) de aktardıı gibi, Avrupa Dil Geliim dosyasının ilk hedefinin dil öreniminin ve kültürler arası becerilerin geliimi güçlendirmek olduu hemen göze çarpmaktadır. Burada hedef yabancı dil öretirken Avrupa kültürel kimlii bilincinin arttırılması ve farklı kültüre mensup Avrupa vatandalarında ortak bir anlayı gelitirebilmesidir. Bilindii gibi Türkiye 1949 yılından bu yana Avrupa Konseyi üyesidir ve bunun yanı sıra AB ye uyum salamak için takip ettii kararlı yol göz önünde bulundurulacak olursa kültürle ilgili vurguların yabancı dil öretim programlarında yer alması gerekmektedir. Kaldı ki, Avrupa Konseyi Avrupa nın gelecei için çok kültürlü, çok dilli (multi-cultural, multi-lingual) bir toplum yaratma anlayıını vazgeçilmez bir eitim hedefi olarak belirlemi ve bu hedef dorultusunda üye ülkeleri yönlendirmeye balamıtır. Bunun için 2001 yılını Avrupa Diller Yılı olarak ilan etmitir. Burada hedef, Avrupa Konseyine üye ülkelerin dil ve kültür miraslarına sahip çıkmaları ve bunu dier Avrupa ülkeleriyle birlikte paylamalarıdır. Ayrıca, çok kültürlü, çok dilli Avrupalı olma bilincini yayarak birden çok dil örenmeyi tevik etmek 109

istenmitir. Böylece çok dil örenmenin, farklı dil ve kültürel geçmileri olan insanlar arasında hogörüyü arttıracaı düünülmektedir (Demirel, 2005). Driscoll un (1999) da öne sürdüü gibi yabancı dil öretiminde kültürel bilincin arttırılmasına sistematik olarak vurgu yapılmalıdır. Dil kültürün birinci öesidir ve öretilen yabancı dile ait kültüre vurgu yapılmayacak olursa, yabancı dil öretimi sadece kelimeler, ifadeler ve kurallar olarak algılanılır. Yabancı dil örenmek örencilerin baka kültürleri ve yaam biçimlerini anlayıp deer verme becerilerini gelitirir ve bu konuda müfredatın dier konularından çok daha etkilidir. Bu yolla örenciler kendi kültürel deer yargıları hakkında da bilinçlenerek eletirel düünce becerilerini gelitirebilirler. Aslında, Sharpe ın (2001, s.90) da belirttii gibi, 1988 yılında kabul edilip imzalanan Resolution of the Council and the Ministers of Education Meeting Within the Council on the European Dimension in Education (Eitimde Avrupa boyutu ile ilgili Konsey çözümü ve eitim bakanları toplantısı) ile birlikte eitimde Avrupa boyutu resmi hüviyet kazanmıtır. Bu toplantıda üye devletlerin atması gereken adımlar özellikle dört hedefe yöneliktir: 1. Gençlerde (küçük yalardaki çocuklarda) Avrupalı kimlii bilincini güçlendirmek, onlara Avrupa medeniyetinin deerini ve Avrupalı insanların temel deerlerinin önemini kavratabilmek. Bu da özellikle demokrasi, sosyal adalet ve insan haklarına saygı ilkelerinin korunması ve öretilmesidir. 2. Gençleri Avrupa topluluunun ekonomik ve sosyal geliiminde görev almaya hazır hale getirebilmek 3. Gençlerin AB nin sunduu avantajların farkına varmalarını ve aynı zamanda kendilerine geniletilmi bir ekonomik ve sosyal saha açılmasının yarattıı tehditlerin bilincine varmalarını salamak 4. Tarihsel, ekonomik, kültürel ve sosyal açılardan AB ne üye ülkeler ve AB hakkında bilgiyi arttırmanın yanı sıra AB üye ülkelerinin ortaklıklarının dünya ve dier Avrupa ülkeleri ile ilikilerde ne kadar önem taıdıının anlatılması. Bu makalede detaylarıyla tartıılacak olan Eitimde Avrupa ve Kültür Boyutu ile vurgulanmak istenen nokta Sharpe ın (2001) da öne sürdüü gibi AB ye üye ülkelerde yaayan çocukların gelecekte yaayacak oldukları ve gitgide daha da baımsız hale dönüen bir kıtadaki yaam koullarına hazırlanmalarıdır. Her ne kadar Türkiye henüz AB üyesi bir ülke olmasa da, bu yönde kararlı adımlarla ilerlediini görmekteyiz. Kaldı ki tam üyelie kabul edilmeme durumunda bile, çocuklarımızın Avrupa ile bizden daha çok iliki içinde olacakları ve bu nedenle farklı kültürlere özellikle de Avrupa kültürüne karı olumlu tutumlar gelitirmeleri hem kendileri için hem de ülke menfaatlerimiz için zorunlu bir hal almıtır. Etkili bir yabancı dil öretiminin bu alanda çok önemli katkılar salayacaı unutulmamalıdır. Rixon un (1999) da belirttii gibi, ilköretim birinci kademe yabancı dil öretiminin en yaygın olarak kabul edilen hedefi kültürel duyarlılıın arttırılmasıdır. Bu ya grubu örencilerin kültürel bakı açılarının geniletilmesi, dier toplum ve kültürlere karı olumlu ve açık-fikirli tutumlar gelitirmeleri yabancı dil öretiminin vazgeçilmez bir hedefi olmalı ve erken yalardan itibaren salanmalıdır. lköretim müfredatında yer alan corafya ve tarih dersleri bu hedefleri taıyabilir, ancak ilköretim birinci kademe yabancı dil dersleri tüm bunların gerçeklemesi için dier müfredat konularının sunamayacaı çok sayıda olanaa sahiptir. Bunlara birkaç örnek verecek olursak, Brooks un (1986) da belirttii gibi, selamlama, duruma ve sosyal konuma göre insanları tanıtırma, gelenekler, oyunlar ve müzikler yoluyla hedef kültüre vurgu yapma olanaı salanabilir. Byram ve Doye un (1999) da belirttikleri gibi yabancı dil sadece sözcük ve cümlelerden olumaz ve asla tek baına deildir, içerisinde dier kültüre ait inanılar, düünceler, davranılar ve anlamlar gizlidir. Yabancı dil öretimi bu bütünlük içerisinde ele alındıında çok daha etkili olabilir. Bu çerçeve içerisinde çalımanın amacı ilköretim 4 ve 5. sınıf yabancı dil (ngilizce) öretim programının mutlaka kültürel unsurlara yer vermesi gerektiinin nedenleriyle tartıılması ve yapılan tartımanın ııı altında konu ile ilgili öneriler yapılmasıdır. YABANCI DL ÖRETM VE AVRUPA BOYUTU Dünya tarihi incelenirse, hatta özellikle 1. Dünya Savaı düünülürse, Türk Milli Eitim müfredatına Avrupa boyutu eklemenin çok da kolay olmadıı görülecektir. Hatta bırakınız 1. 110

lköretim Okulu 4 ve 5. Sınıf ngilizce Öretim Programı Mustafa EVK Dünya Savaını, son zamanda Fransa parlamentosunun almı olduu kararlar ortada iken çocukları nasıl olur da Fransızca örenmeye ikna edebiliriz? Elbette her çocuk yabancı dil sınıfına birçok önyargı ve olumsuz tavırlarla gelecektir. Sharpe ın (2001) da belirttii gibi durum AB üyesi ülkelerde bile böyledir. Ancak Türkiye Avrupa yla iç içedir ve onun bir parçasıdır. Biz nasıl bizden önceki nesillerden daha Avrupalı isek, hiç üphesiz çocuklarımız da bizlerden daha Avrupalı olarak yaayacaklardır ve yaamak zorundadırlar. Sharpe ın (2001) da iddia ettii gibi, yabancı dil öretimi iyi ve etkili bir ekilde yapılacak olursa bu senaryonun tersine dönmesi mümkündür, yani öretilen yabancı dil ve onun içinde gömülü duran kültür ile ilgili olumlu imaj sunarak ve kültürel farklılıkların deer verildii bir açık görülülük ortamı gelitirerek. Elbette bu görev gerçek anlamda istekli olunursa yerine getirilebilir ve sadece yazılı müfredata konulması yeterli deildir. lköretim okulları bu görevi ortaöretim okullarından daha etkili gerçekletirebilecek konumdadır. Çünkü makalenin bir sonraki bölümünde de tartıılacaı gibi, Avrupa hakkında örenci görü ve tutumları bu çadan itibaren olumaya balamaktadır (bkz. Bell, 1989). Bu noktada ilköretim yabancı dil programları devreye girmektedir. Yabancı dil öretmenlerinin, Avrupa boyutu ile ilgili yapacaı katkı, örencilerin Avrupa nın dier ülkelerinde yaayan insanların hem bize benzediklerini hem de bizden farklı olduklarını benimsemelerine yardımcı olmanın yanı sıra dier insanların benzerliklerine ve farklılıklarına deer verilmesi gerektiini öretmektir. Bize benzerler çünkü belli bir dil ve kültür sistemleri vardır ve Avrupa mirasını paylaıyorlardır. Bizden farklıdırlar çünkü sevdikleri yiyecekler farklıdır, dilleri farklıdır, bayramları bizden farklıdır, ancak bu farklılıkların aslında bir zenginlik olduu ve bundan korkulmaması gerektii anlatılmalıdır. Örenciler farklı bir dil konumanın, farklı yiyecekler yemenin ve farklı kültürel deneyimler edinmenin aslında çok elenceli bir deneyim olduunu örenmelidirler (Sharpe, 2001). Kaldı ki bizdeki ilköretim okulu 4 ve 5. sınıf yabancı dil (ngilizce) öretim programının açıklamalar kısmında yer alan 3. maddesinin (b) fıkrası: sınıf ortamında hazırlanacak durumlar oyun aırlıklı olmalı, elenirken örenme boyutu verilmelidir eklinde olup, burada belirtilen hususları destekledii görülmektedir (Tebliler Dergisi, Ekim 1997, sayı 2481). Örencilerin hedef dilin kültürü hakkında bilinçlenmelerini salamak, yabancı dil öretmenlerinin rolünün ayrılmaz bir bütünüdür. Yabancı dil öretmenleri ancak bu yolla Avrupa boyutuna katkı salayabilir. Kaldı ki, bazı Avrupa ülkelerinde bu hedef dorultusunda hizmetöncesi yabancı dil öretmen eitiminin bir unsuru da öretilecek olan hedef dilin konuulduu bir ülkede belli bir süre geçirilmesinin zorunlu olmasıdır. Lüksemburg ve skoçya bu duruma örnek olarak gösterebilir (Eurydice, 2005). lköretim 4. ve 5. sınıf yabancı dil (ngilizce) programlarının Avrupa boyutu ve yabancı dil öretmenlerinin Avrupa boyutunun öretilmesinde olası rollerinin daha açık ve net olarak tanımlanabilmesi için, tartımanın Sharpe ın (2001) konu hakkında ileri sürdüü altı ilke çerçevesinde detaylarıyla birlikte aaıda devam etmesi yararlı olacaktır: 1. lköretim Birinci Kademede Yabancı Dil Öretimi ve Avrupalılık Kimlii Avrupalılık Kimlii düüncesi ile vurgulanmak istenen, Sharpe ın (2001) da belirttii gibi ulusal kimliklerin Avrupa seviyesinde ele alınma düüncesidir. Böylece önceleri birbirinden baımsız olan ve kimi zaman birbiriyle pek de dost olmayan ulusların daha geni ve üst bir kimlii paylamaları salanabilir. Örenilecek olan yabancı dillerin bu sürece yapacaı katkı hiç üphesiz oldukça önemli olacaktır. Elbette, birlemi ve bütünlemi bir Avrupa fikrini ve Avrupalılık kimliini benimsemeyen bazı kesimler olabilir. Bu ve benzeri fikirlerin çocukluk döneminde edinildiine dair kanıtlar bulunmaktadır, bu yüzden ilköretim birinci kademede Avrupa boyutunun çocuklara öretilmesi son derece önemlidir (Sharpe, 2001). Bell in (1989) ilköretim birinci kademe örencilerinin Avrupa hakkındaki düünceleri üzerine gerçekletirdii aratırmanın sonuçları buna örnek gösterilebilir. Aratırmanın sonucunda ilköretim birinci kademe örencilerinin genelde kendilerini Avrupalı olarak görmedikleri veya Avrupa nın günlük yaantı biçimlerinden ne kadar çok etkilediklerinin farkında olmadıkları belirtilmektedir. Hatta Hawkins (1996) sempati kapasitesinin ergenlikten itibaren azaldıını iddia ederek ilköretim birinci kademe örencilerinin 111

bilinmeyene karı açık tavırlarından ve farklılıkları daha kolay kabul etme yönlerinden istifade edilmesi gerektiini öne sürmektedir. Yabancı dil öretiminin ilköretim birinci kademede balatılması küçük çocukların dorudan bir Avrupalılık deneyimiyle tanımasını salayacaktır. Bu, öretmenin sınıfa ngilizce, Fransızca, Almanca veya öretilen yabancı dil hangisi ise canlı örnekler (dergi, gazete, yiyecek, giyecek, mektup arkadaı v.b. gibi) getirmesiyle ve hedef kültüre ait davranı biçimlerini aktarması ile mümkün olacaktır. lköretim birinci kademe yabancı dil öretmeni, yabancı dili sınıfa entegre ettii zaman, çocuklar yabancı dili yabancı olarak görmeyecek, kendilerini iki dilli ve iki kültürlü bireyler olarak görmeye balayacaklar, ve kendilerini öretilen dil ve o dilin kültürüne karı olarak deil, örendikleri dilin paydaı olarak tanımlayabileceklerdir. Bunun sonucu olarak aslında kendilerinin de parçası oldukları ve ileride olacakları bir Avrupa toplumu kavramına hazır hale gelmenin ilk adımlarını atacaklardır. Bu yalarda örenciler her gün yüz yüze görütükleri insanlardan baka insanlar ve yine her gün geçtikleri yerlerden baka yerler olduunun farkına varmaya ve aslında bu dar çerçevenin çok ötesinde bir topluma ait olduklarını fark ederler ve böylece bölgesel ve ulusal kimlik duyguları geliir. yi planlanmı ve etkili bir ekilde örenecekleri yabancı dil (ngilizce) ve o dile ait kültür sayesinde kendilerini özdeletirdikleri ulusal deerlerin sınırlarının ülke sınırlarıyla sınırlı olamadıını anlamaya balayacaklardır. Çocuklarımıza Avrupalılık bilincini çok iyi vermek zorundayız ki büyüdüklerinde Avrupa da içi deil patron, i arayan deil iveren ve en önemlisi yönetilen deil yöneten olabilsinler. AB üyesi ülkelerin çocuklarını bu yönde eitmeye baladıkları günümüzde bizden her anlamda bir adım daha önde oldukları söylenebilir. Bizde çocuklarımızı gelecee daha donanımlı olarak hazırlamak istiyorsak bu gerçei göz ardı etmemeliyiz. 2. lköretim Birinci Kademede Yabancı Dil Öretimi ve Avrupa Yaam Çemberi Yaam çemberi kavramı ile belirtilmek istenen düünce, doumdan ölüme kadar geçirdiimiz süreçtir (Sharpe,2001). Artık AB yasaları veya bizdeki adıyla Avrupa ya uyum yasaları neredeyse beikten mezara kadar bütün hayat eklimizi etkilemekte olup, buna da Avrupa yaam çemberi demek mümkündür. Avrupa Konseyinin, Avrupa Parlamentosunun veya Avrupa Bakanlar Konseyinin aldıı kararlar, her ne kadar birçoumuz bunun hakkında fazlaca düünmesek veya bunun farkında olmasak bile, aynı anda Avrupa nın farklı köelerinde yaayan insanların günlük yaam tarzlarını etkilemektedir (Sharpe, 2001). te az önce deinilen yönetenlerden olabilmek burada devreye giriyor. Çocuklarımızı Avrupalılık hakkında ne kadar iyi bilinçlendirir ve yabancı dilleri ne kadar iyi öretebilirsek o oranda AB Komisyonlarındaki görevlere talip olabilirler. Her ne kadar Türkiye henüz AB ülkeleri kadar bu kararlardan etkilenmiyor olsa ya da etkilenmiyor görünse de, durum onu gösteriyor ki kısa bir süre sonra bizde TBMM nin aldıı kararların yanı sıra Avrupa Parlamentosunun kararlarını da yakından takip ediyor olacaız. Bunun da ötesinde, 1 Ocak 1993 den ve Ortak Pazarın kurulmasından bu yana, okulları bitiren çocuklar ve üniversitelerden mezun olan gençler ulusal bir i pazarında deil, 450 milyonluk dev bir i gücü pazarında rekabet etmek zorundadır. te bu aamada tüm Avrupa genelinden i-arayanlarla yarımak zorunda kalacaklar ve bu yarı teknik bilgi, beceri ve yeterlilik üzerine kurulu olduu kadar, tutum ve davranıların Avrupa normlarına uygunluu ve dil bilgisi ve becerisi üzerine de kuruludur (Sharpe, 2001). Daha önce deinildii gibi, Avrupa Dil Geliim Dosyası, bu amaç dorultusunda ortaya atılmıtır. Gazetelerin i ilanları bölümlerinde gördüümüz birçok ilan artık adayların bir yabancı dili, bazen iki veya üç yabancı dili, ileri düzeyde bilmeleri gerektiini belirten en canlı örneklerdir. Hatta kimi zaman Türk gazetelerinde yayımlanan kimi ilanlar bile ngilizce, Almanca, Fransızca dillerinde olabilmektedir. Bu durumun bir örnei aaıda görülebilir: We, as their human resources consultants are looking for new team members for the following positions for their expanding environment. the required qualifications for SE01/SE02 are: to have good command of English both in written and verbal (a second language will be an asset) (Hürriyet Gazetesi, K eki, 12 Kasım 2006, s. 5) Bunlar çocuklarımızı hazırlamak zorunda olduumuz yetikin dünyasının önemli gerçekleridir. Dürüst ve akılcı bir bakı açısıyla bakılacak olursa gerekli tutumlara sahip olmayan örenciler ciddi anlamda dezavantajlı bir konumda olacaklardır. Örencilerin birey veya 112

lköretim Okulu 4 ve 5. Sınıf ngilizce Öretim Programı Mustafa EVK vatanda olarak gelecekteki rollerini anlamalarını salamak, her zaman okulların, baka bir ifade ile eitimin sorumluluu altında olmutur ve asıl mesele, neyin vatandaı olunması gerektiidir. 20. y.y. in sonunda yaanan gelimeler vatandalık kavramını geniletmitir. AB üyesi ülkelerin vatandaları, kendi ülkelerininkine ek olarak Avrupa vatandaı olarak da anılmaktadırlar. Kullandıkları ortak pasaport bu durumu en açık bir ekilde gözler önüne sermektedir. Kısa süre sonra Türk vatandaları da bu pasaportları taımaya balayacaklardır. Bu nedenle küçük yataki örencilerin, az bile olsa kendilerini Avrupalı olarak görmelerini salayamamak onların eitimlerini baarısızlıa uratmak olacaktır. Bir baka ifadeyle, yabancı dil öretmek ve örenmek artık bir lüks deil bir ihtiyaç haline gelmitir ve bu açıdan bakacak olursak ilköretim birinci kademede yabancı dil öretimi Avrupalı tutum ve tavrını örencilerimize kazandırabileceimiz en uygun aamadır. Ve bu anlamda yabancı dil derslerinin sunduu sayısız olanak bulunmaktadır. Ancak, giri kısmında da deinildii gibi, u an yürürlükte olan 4 ve 5. sınıf yabancı dil (ngilizce) öretim programının açıklama ve genel amaçları arasında Avrupalılık bilincinin gelitirilmesine yönelik yeterince vurgu yapılmadıı görülmektedir. 3. lköretim Birinci Kademede Yabancı Dil Öretimi ve Avrupa da Artan Seyahat Trafii Modern dünyada seyahat trafii her anlamıyla aırtıcı boyutlarda artı göstermitir ve bu gelimenin Avrupalı çocukların nasıl eitilmeleri gerektii üzerinde büyük etkileri bulunmaktadır (Sharpe, 2001). Seyahat hızı ve etkililii seyahat sürelerini o kadar azaltmıtır ki, eskiden günlerce süren mesafeler artık saatlere hatta dakikalara sımaktadır. Buna Avrupa dan bir örnek verilecek olursa ngiltere ve Fransa yı birbirine balayan Man Tüneli Londra ve Paris arası seyahat süresini 3 saate, Folkstone ve Calais arası mesafeyi ise 25 dakikaya düürmütür. Artık stanbul dan Londra ya 3,5 saatte gitmek mümkündür. Bu durum gerçek anlamda da Avrupa ülkelerini birbirine yakınlatırmıtır. Bu yakınlıın anlamı udur: artık Avrupa da bulunan dier ülkelerden, hakkında az ey bildiimiz uzak ülkeler diye bahsetmek çok da mantıklı olmayacaktır (Sharpe, 2001). Yapılması gereken bu yakınlamanın gereini her anlamda yerine getirmektir. Günümüzde, en basit tabirle daha çok insan tatil, i, aile ve arkada gibi nedenlerle yurtdıına seyahat etmektedir. Bunun doal bir sonucu olarak insanlar eskiye oranla çok daha fazla kültürel farklılıklara maruz kalmaktadır. Hızla artan bu seyahat trafiinin genel bir sonucu olarak insanların daha kozmopolit fikirler gelitirmeleri ve daha açık-fikirli olmaları olasıdır. Genel olarak bakıldıında, zaman ilerledikçe Avrupa birliinin herhangi bir bölgesinde yaayan insanlar daha çeitli ve daha seyyar bir hayat yaamaya balayacaklardır. Aileleri seyahat eden çocuklar doal olarak güçlü bir uyum duygusu gelitireceklerdir ve bu durumdan Avrupa boyutunu öretmeye çalıan öretmenler mutlaka istifade etmelidirler. Örnein, yabancı dil öretmenleri sınıfta yurtdıına seyahat eden örencilerin deneyimlerinden faydalanarak ngilizceye niçin uluslar arası dil denildii üzerine yorumlar yapabilir. nsanlar fiziksel olarak seyahat etmeseler bile geçmie oranla çok daha fazla sanal seyahat yapacaklardır ve daha farklı ülkelerden daha çok insanla iletiim kuracaklardır. Bu sadece Avrupa da dolaıp i aramak olarak algılanmamalıdır, birçok i seyahat de etsek evde de otursak daha Avrupalı olmutur bile. Daha fazla iin Avrupa boyutu olacak, irketler yurtdıı ortaklarla çalıacak, daha fazla insan i için seyahat edecek ve uluslar arası rekabet daha da artacaktır. Tüm bu nedenlerden dolayı çocuklarımızı seyahat özgürlüü fikrine en iyi ekilde hazırlamak zorundayız. Yabancı dil dersleri bu alanda hiç üphesiz sayısız olanaklar sunmaktadır. Yapılması gereken bu konuda gerekli adımları atarak, öretmenlerin bilinçlendirilmesidir. Bilgi lem teknolojilerinde meydana gelen gelimeler de ba döndürücüdür. nternet ve e-mail herhangi bir ülkeden herhangi biriyle günün herhangi bir vakti herhangi bir yerde anında iletiim kurmayı mümkün kılmıtır. Sharpe ın (2001) da söyledii gibi diller ve kültürler bir tür siber uzay tenceresine atılmıtır ve burada insanlar sosyal, politik, ulusal ve uluslar arası sınırların çok ötesinde iletiim kurup bilgi alıveriinde bulunmaktadır. lköretim yabancı dil öretmeni bu farklı türdeki seyahatleri aktif hale getirip örencileri büyüdüklerinde bir parçası olacakları yüksek-hız, yüksek-teknoloji sahibi olan Avrupa ya hazırlayabilirler. Örnein ortak okullar bulunarak gerek posta gerek e-mail yoluyla örencilerin iletiim kurmaları salanabilir. 113

Bu tarz bir yaklaım ilköretim örencilerinin sadece yabancı dil becerilerini gelitirmekle kalmayıp, bilgisayar becerilerini de gelitirmelerine faydalı olacaktır. Yurtdıından bir ortak okul bulunamıyorsa yurtiçinden hatta il içinden bile ortak okul bulunup yabancı dilde iletiim tevik edilebilir. 4. lköretim Birinci Kademede Yabancı Dil Öretimi ve Avrupa Kültür Mirası Eitimde Avrupa boyutunun temel rolü, örencilerin günlük yaantılarında egemen olan milli kültürün aslında daha geni bir Avrupa kültüründen çok da farklı olmadıının farkına varmalarını salamak olduu söylenebilir (Sharpe, 2001). Bu ortak Avrupa mirası aslında hayatlarımızı derinden etkileyen olgulardan olumaktadır ve en bata demokrasi, adalet ve özgürlük gibi kavramlar sayılabilir. Bu kavramların yanı sıra müzik, resim ve sanat dallarındaki ortak öelere vurgu yapılabilir. Örnein, Beethoven, Brahms ve Bach Alman olabilirler ama hepsinin de sahip olduu müzik dehası doası itibariyle Avrupalıdır. Dante, Göethe ve Shakespeare edebi alan olarak ortak bir Avrupa evrenini kullanmılardır. Popüler kültür açısından ele aldıımızda birçok halk destanı ve birçok öykü yüzyıllar boyu Avrupa kıtası içinde paylaılmıtır. Bir iki örnek verecek olursak Robinson u, Pinokyo yu veya Kırmızı balıklı kızı bilmeyenimiz yok gibidir. Hızlı iletiim ve ulaım teknolojilerinin bir sonucu olarak gitgide küresel köye dönüen Avrupa corafyasında artık günlük yaantılar bile farkında olduumuzdan daha çok ortak özellikler taır hale gelmitir. Örnein, kapalı alanlarda ve toplu taıma araçlarında sigara içilmesi yasaktır veya lokantaların uymak zorunda olduu salık bilgisi kuralları aynıdır. Bu nedenle çocuklarımıza kendi milli kültürlerinin Avrupa kültürüne benzediinin öretilmesi, bazen iddia edildii gibi, milli kimlie bir tehdit olarak algılanmamalı, tam tersine bir zenginlik olarak algılanmalıdır. Sharpe a (2001) göre, birliktelikte ayrıcılık (diversity in unity) gerçekte yabancı dil öretiminin ta kendisidir. Baka bir ifade ile ortak olanları ve farklı olanları görmek ve ayrıca en büyük farklılıklarda bile benzerlikler olduunu fark edebilmektir. Örnein, Sharpe ın (2001) da ileri sürdüü gibi haftanın günleri ngilizce, Fransızca, Almanca ve Türkçede farklı yazılıp farklı okunuyor olabilir ancak temelinde yatan ortak bir olgu vardır. Pazartesi, Monday, Montag v.b. haftanın ilk i gününü iaret eder. Pazar, Sunday, Sontag ise tatil günüdür. Bir varmı bir yokmu ile once upon a time farklı dilde cümleler olmalarına ramen her ikisi de çocukları harikalar ve masallar diyarında bir gezintiye çıkarmak için davet nitelii taımaktadır. Türk milli kültürünün Avrupa kültüründen taımakta olduu izlerin ortaya çıkarılıp vurgulanması milli kimliimizin ve milli deerlerin çöküü olarak algılanmamalıdır. Aksine bu izlerin vurgulanması çocuklarımızı gelecee daha hazır hale getirecektir. 5. lköretim Birinci Kademede Yabancı Dil Öretimi ve Avrupa Fikri Geçtiimiz son 20 yılda, dünya souk sava döneminde hâkim olan iki-balılıktan, günümüzde hâkim olan çok-balılık konumuna geçi yapmıtır. Bu yenidünya düzeni içerisinde izlediimiz güç oyununda, bir bütün olarak Avrupa asil oyunculardan biridir. Avrupa ülkeleri küçük, bireysel ulusal devletler olarak tek balarına çok fazla kazanım elde edemezler. Oysa kazanımların büyüklüü birlikteliin kalitesi ile doru orantılıdır. Dünyamız hızla bölgesel güç bloklarına bölünmekte ve bu yeni düzende kopuk ulusal devletlerin yeri gitgide daralmakta ve azalmaktadır. Dünyanın farklı bölgelerinde yaayan insanlar sadece Avrupa görme eilimi içindedir; örnein Amerikalılar seyahat edecekleri ülkelerin adlarını saymaktan daha çok Avrupa ya seyahat edeceklerini söylerler. Bazı dünya konseyi organizasyonlarında, Avrupa devletleri tekil olarak deil, bir bütün olarak sadece AB temsil edilir. Bazı sorunların çözümü ancak geni-tabanlı bir Avrupa seviyesinde çözülebilir, örnein hava kirlilii ve çevre koruma gibi konular (Sharpe, 2001). Türkiye nin de rotasını AB ne çevirdii ve bu güçler dengesinde bu birliin içinde yer almak istedii gerçeini hatırlayacak olursak, eitimde Avrupa boyutunun önemi bir kez daha görülebilir. Durum böyle olmasına ramen, mevcut ilköretim 4. ve 5. sınıf yabancı dil (ngilizce) programında Avrupa fikrine yönelik herhangi bir atıf yapılmadıı görülmektedir. Oysa özellikle bizden sonraki nesillerin Avrupa bütünlüü fikrine alımaya ve bu fikri canlandırmaya gerek duyacakları düünülmektedir. Çocuklar Avrupa nın geçmite sosyal, kültürel ve politik açıdan 114

lköretim Okulu 4 ve 5. Sınıf ngilizce Öretim Programı Mustafa EVK bütün olduunu ve bu eski bütünlüünü yeniden kazanmak üzere olduunu anlamalıdırlar. Bunu anlatmak için elbette tarih ve corafya derslerinin sunduu olanakları kullanmak gerekmektedir. Ancak bunların yanı sıra ilköretim yabancı dil müfredatı bu anlamda çok büyük katkılar salayacaktır. Yapılması gereken yabancı dil müfredatına Avrupa kültüründen izler taıyan unsurları dâhil etmektir. Örnein, Brooks a (1986, s.124-128) göre, yabancı dil öretiminde örenciye sunulabilecek kültürel öelerin bazılarını unlardır: Selamlama, vedalama, arkadalar arası konumalar nsanları tanıtırma Karılıklı konumalarda yaa, cinsiyete, yakınlık derecesine, sosyal statüye, resmiyete göre kullanılacak sözler ve kalıplar Sorulmaması gereken sorular Gelenekler, oyunlar, müzik, telefon konumaları Mektup yazma Birini davet etme, randevu verme, saatler Yemek yeme ve içme alıkanlıkları Trafik kuralları vb. 6. lköretim Birinci Kademede Yabancı Dil Öretimi ve Avrupa nın Öretilmesi Eer AB düüncesi ve bilincinin yerletirilmesi ve gerek Avrupa ülkelerinin gerekse Türkiye nin bugüne kadar attıı adımların bir sonuca kavuturulması isteniyorsa eitimde Avrupa boyutu çocukların okul deneyimlerinde süreklilik göstermelidir. Aslında Avrupa boyutu tüm müfredat konularını ilgilendirir ve okul aamasında yer alan tüm unsurların içine dahil edilmelidir. Sharpe ın (2001) da öne sürdüü gibi, çocuklar zaten önemli oranlarda çok-kültürlü ve çok-dilli olan Avrupa toplumu yaamına hazırlanmalıdırlar. Aslında Avrupa bilinci çocukların günlük yaantılarında zaten egemendir; caddelerde gördükleri arabalar, marketlerde gördükleri yiyecekler ve televizyon programları hiç üphesiz ulusal sınırların dıına tamaktadır. Önemli olan ise okullarda bu doal oluumlardan faydalanarak, örencilerin Avrupalılık hakkındaki anlayılarının gelitirilmesidir. Avrupa yı öretmekle, eitimde Avrupa boyutu sunmak arasında bir ayrım vardır. Avrupa nın öretilmesi zaten tarih, corafya, müzik, resim gibi konularla yerine getirilmekte ve çocuklar Avrupa hakkında bilgi ve temel gerçekleri örenmektedirler. Eitimde Avrupa boyutunun salanması ise daha çok tavır, tutum ve becerilerle ilgilidir. Aslında eitimin bu boyutu tavır, tutum, beceri- genel olarak modern dünyada büyük önem kazanmıtır. Gerçekler ve bilgi kolayca unutulabilir ve günümüzde bunların çok çabuk modası geçer. Einstein, o büyük deha, telefon numarasını asla hatırlayamaması ile ilgili sürekli övünür ancak nasıl bulması gerektiini bildiini söylerdi. Baka bir ifade ile bilgi ve gerçek unutulur ve istendiinde kısa sürede ulamak mümkündür. Tavır, tutum ve beceri geliimi ise zaman alıcı ve daha da önemlisi kalıcıdır (Sharpe, 2001). Byram ve Doye (1999, s.145) yabancı dil derslerinde örencilere Avrupa nın öretilebilmesi için kullanılabilecek olan unsurları üç kategoride ele almaktadır: SONUÇ ve ÖNERLER Kültürel semboller: bayraklar ve nianlar gibi; Kültürel ürünler: hikayeler, arkılar, pul ve para gibi; ve Kültürel uygulamalar: kalıplamı selamlama biçimleri, mimikler, hareketler, yeme ve içme biçimleri. lköretimin birinci kademesi Avrupalı deerlerin, tutum ve davranı biçimlerinin kazandırılması için oldukça uygundur, çünkü örenciler henüz çok küçüktür ve davranıları henüz oluum aamasındadır. Driscoll un (1999) da öne sürdüü gibi kültürel anlama uzunvadeli bir hedeftir ve ilköretim okulları örencilerinin dier ülkeler hakkındaki merakını arttırarak ve insanlarına karı sempati uyandırarak bu süreci balatabilir. Etkili yabancı dil öretimi de bu noktada kesinlikle kullanılması gereken bir araçtır. Örenciler örenilen yabancı dilin insanlarına 115

ve ülkesine yönelik sempati gelitirecek olurlarsa dili örenmeye yönelik daha olumlu tutumlar sergileyeceklerdir. Yabancı dil öretiminde kültürel öelere yer verilmesi, dilin gramer kurallarının yanı sıra, temel kültürel özelliklerinin de örencilere aktarılması hem örenilen dili örenciler için daha anlamlı hale getirecek hem de yabancı dil örenmenin daha zevkli ve kısa sürede örenilmesine katkı salayacaktır. Ayrıca, örencilerin dier kültürleri tanıması, dünyada farklı yasam tarzında insanların da olduunun farkına varmaları, örencileri dil örenmeye karsı motive ederek örenme hızlarını arttırırken, baka kültürlere sahip insanlar ile empati kurmalarına ve yabancı dil örenmeye karsı olumlu tutum gelitirmesine de yardımcı olacaktır. lköretim yabancı dil derslerinin etkili bir ekilde öretilmesi, küçük yataki örencileri baka bir kültüre davet etme ana fikri sayesinde, hiç üphesiz bu makaleye konu edilen ideallere ulaılmasında çok önemli katkı salayacaktır. lk dersten itibaren uygulanacak olan duyarlı ve düünceli bir öretim, ilköretim çaındaki çocuklara farklı kültürel bakı açıları kazandıracak ve onlara deneyerek örenme ansı verecektir. Dili yaayarak (living the language) Avrupa boyutuna dorudan dâhil olma düüncesi farklı kültürel bakı açılarına saygı duyulmasını da beraberinde getirecektir. lköretimde yabancı dil öretimi çocukların kendi çoklu balılıklarının (multiple allegiance) farkına varmalarına yardımcı olacak ve her Avrupalının beslendii ortak deerleri kullanmayı öretecektir. En yalın ifadeyle söylemek gerekirse, kendilerini ana dillerinin dıında baka bir dille de ifade edebileceklerini ve bunu kendilerini yabancı veya tuhaf hissetmeden yapabileceklerini göreceklerdir. Bu da yabancı dil öreniminde önemli bir yeri olan özgüven duygularının gelimesine yardımcı olacaktır. 21. yüzyıl Avrupalıları için en az iki Avrupa dili bilmek ve aynı zamanda Avrupalı tavırlar sergilemek gitgide daha da gerekli olacaktır. Bu nedenle küçük yalarda balatılmasının yanı sıra bu makalede deinilen Avrupa ve kültür boyutuna da gerekli önem verilmelidir. Yapılan tartımanın ııı altında, yapılması gerekenleri aaıdaki gibi sıralamak mümkündür: 1. lköretim Okulu 4 ve 5. Sınıf Yabancı Dil (ngilizce) Öretim Programının açıklamalar, genel amaçlar ve özel amaçlar bölümlerinde eitimin Avrupa boyutuna vurgu yapılmalı ve konulara kültürel boyut entegre edilmelidir. Bu balamda Byram ve Doye un (1999) öne sürdüü gibi örencilerin aaıda belirtilenleri yapabilmelerine olanak salanmalıdır: Hedef dilin konuulduu ülke/ülkelerden alınan gazete, dergi, kitap, film, radyo ve televizyon materyallerinin özgün örnekleriyle tanımak; ülkemize gelen yabancılarla (ngiliz veya ngilizce konuan) tanımalarına fırsat salamak (örnein bulunulan yerde yabancılar yaıyorsa veya geliyorsa onları belli bir program çerçevesinde sınıfa davet ederek) hatta mümkünse bunu yurtdıında yapmak Kendi kültürlerini düünerek hedef dilin ait olduu kültürle/kültürlerle kıyaslama yapmak Bu ülkelerde yaayan insanların deneyim ve olaylara bakı açıları hakkında bir eyler örenmek Kültürel tutumları tanıyabilmek ve sosyal düzeni (gelenekleri) örenmek (örnein Christmas ve Halloween gibi). 2. Eitim fakülteleri yabancı dil bölümü müfredat programlarına Avrupa kültürü, Avrupalılık kimlii ile ilgili genel kültür dersleri konularak gelecein yabancı dil öretmenleri bu konuda bilinçlendirilmelidir. Çünkü kültürel unsurları içeren yabancı dil öretimini gerçekletirebilmek için öretmenlerin de doal olarak belli seviyelerde kültürel yeterlilie ulamı olmaları beklenir. 3. Öretmen adaylarına mevcut yöntembilim derslerinin yanı sıra, bu seviyeye uygun yabancı dil öretim teknikleri öretilmelidir. Kaldı ki YÖK 2007 yılındaki son deiiklikle bu konuya eilerek, ngilizce öretmenlii bölümlerinde Çocuklara Yabancı Dil Öretimi I-II adlı bir ders önermitir (http://www.yok.gov.tr/egitim/ogretmen/yeni_programlar_ve_icerik.htm). 4. Halen görev yapmakta olan yabancı dil öretmenleri hizmet-içi kurslarla konu hakkında bilinçlendirilmelidir. 5. Yabancı dil öretmenlerinin yurt dıı tecrübesi edinmeleri (kısa sürelerle hatta seyahat amaçlı bile olsa) tevik edilmelidir. 116

lköretim Okulu 4 ve 5. Sınıf ngilizce Öretim Programı Mustafa EVK 6. Yabancı dil ders kitapları hazırlanırken yurtdıı deneyimi olan yabancı dil eitimcilerinden yardım alınmalıdır. Hatta alanda uzman olan yabancı eitimciler ders kitabı hazırlama komisyonlarına davet edilerek kültürel boyutun entegrasyonu noktasında danımanlık yapmaları salanmalıdır. 7. Ders kitaplarıyla beraber kültürel unsurlara dikkat edilerek hazırlanmı ve sınıf içi kullanıma uygun Video/CD gibi görsel materyaller verilmeli ve yabancı dil öretmenlerinin bunları kullanması için gerekli destek (eitim ve teknik malzeme alanında) salanmalıdır. 8. lköretim birinci kademede yabancı dil öretiminin bu yataki çocukların uluslar arasına yönelik eitimine ve karılaacakları rekabete katkısı daha fazla olsun isteniyorsa, özellikle ve öncelikle yapılması gereken birkaç ey vardır. Durumun karmaıklıı göz önünde bulundurulmalı, hedefler arasına kültürel yeterlilik dâhil edilmeli, sistemli bir ekilde müfredattaki dier konularla ilikileri aranmalıdır. Tüm bunların yanı sıra bu ii etkili bir ekilde yapabilecek düzeyde eitim almı öretmenlere ve bu hedefe uygun olarak hazırlanmı öretim materyallerine ihtiyaç vardır. 117

KAYNAKÇA Bell, G.H. (1989). Europe in the primary school: a case study. Sheffield: Pavic Publications. Brooks, N. (1986). Culture in the classroom. In J.M. Valdes (Eds.), Culture Bound. Cambridge University Press. Byram, M. & Doye, P. (1999). Intercultural competence and foreign language learning in the primary school. In P.Driscoll & D. Frost (Eds.), The Teaching of Modern Foreign Languages in the Primary School. London: Routledge. Çakmak, M. (2001). Yabancı dil öretimi. L. Küçükahmet (Ed.), Ders kitabı inceleme kılavuzu yabancı dil 4-8. Ankara: Nobel Yay. Dat. Demirel, Ö. (2004). ELT Methodology (3. Baskı). Ankara: Pegema Publication. Demirel, Ö. (2005). Avrupa Konseyi Dil Projesi ve Türkiye Uygulaması. Milli Eitim Dergisi, 33/167, SS. 71-82. Driscoll, P. (1999). Modern foreign languages in the primary school. In P. Driscoll & D. Frost (Eds.), The Teaching of Modern Foreign Languages in the Primary School. London: Routledge. Eurydice (2005). Key Data on Teaching Languages at School in Europe. Brussels: Eurydice European Unit. Fink, C. (2003). Cultural awareness. In Hanak, M. & Newby, H.D. (Eds.), Second language acquisition: the interface between theory and practice. Web sayfasından alındıı tarih:05.09.2007.web: http://www.ecml.at/documents/relresearch/projectseminardn.pdf Hawkins, E. (1996). Languages teaching in perspective. In E. Hawkins (Eds.), 30 Years of Language Teaching. London: CILT. Hürriyet Gazetesi. (2006). K eki, 12 Kasım 2006, s. 5. Rixon, S. (1999). Resources for the teaching of modern foreign languages in the primary school. In P. Driscoll & D. Frost (Eds.), The Teaching of Modern Foreign Languages in The Primary School. London: Routledge. Sharpe, K. (2001). Modern Foreign Languages in the Primary School; the what, why & how of early MFL Teaching. London: Kogan Page Ltd. Tebliler Dergisi. (1997). 4. ve 5. Sınıflar ngilizce Dersi Programı. Ekim 1997, 2481. Ankara: MEB Yayımlar Dairesi Bakanlıı. URL: http://www.yok.gov.tr/egitim/ogretmen/yeni_programlar_ve_icerik.htm Eriim Tarihi: 08.06.2007 118