TÜFEKÇİKONAK HİDRO ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. TÜFEKÇİKONAK HİDROELEKTRİK SANTRALİ (HES) (5,4 MW m / 5.184 MW e Kapasiteli) REGÜLATÖR İLAVESİ VE PROJE DEĞİŞİKLİĞİ BURSA İLİ, İNEGÖL İLÇESİ TÜFEKÇİKONAĞI KÖYÜ SAÇMALI DERE İ23a2 PAFTASI ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu BURÇED MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. Ata Bulvarı Altınşehir Mah. 241 Sok. Burcu İş Merkezi K:2 D: 5-6 Nilüfer/BURSA Tel:0 224 242 89 00 42 Faks:0 224 242 05 40 e-mail: bilgi@burced.com BURSA-2014
PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON, GSM VE FAKS NUMARALARI E-POSTA ADRESİ PROJENİN ADI PROJENİN BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ ( İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE Tüfekçikonak Hidro Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Beşevler Mah. Yıldırım Cad. No: 336/3a Nilüfer/BURSA T:0 224 441 50 34 F:0 224 441 50 94 GSM: 0533 200 41 91 dferik@hotmail.com Tüfekçikonak Hidroelektrik Santrali (5,4 MW m / 5.184 MW e Kapasiteli ) Regülatör İlavesi ve Proje Değişikliği Toplam Proje Bedeli : 8.752.618- TL Artış Yapılması Planlanan Proje Bedeli : 349.285 Bursa İli, İnegöl İlçesi, Tüfekçikonak Köyü, İ23a2 Paftası, Saçmalı Dere, Sol Sahili PROJE ALANI (ÇED) KOORDİNATLARI KOOR. SIRASI: SAĞA,YUKARI KOOR. SIRASI:ENLEM, BOYLAM DATUM : ED-50 DATUM : WGS-84 TÜRÜ : UTM TÜRÜ : COĞRAFİK D.O.M : 27 D.O.M : --- ZON : 35 ZON : --- ÖLÇEK FAK. : 6 DERECELİK ÖLÇEK FAK. : --- 730902,444 4419392,501 39,893175 29,700668 730893,000 4419417,999 39,893407 29,700567 730938,000 4419454,999 39,893728 29,70110 730979,000 4419445,999 39,893636 29,701582 730969,000 4419398,999 39,893216 29,701448 730913,000 4419363,999 39,892916 29,700782 730904,256 4419387,607 39,893131 29,700688 730886,544 4419386,563 39,893126 29,700480 730838,732 4419407,827 39,893331 29,699929 730815,132 4419425,271 39,89349 29,699660 730804,627 4419442,078 39,893648 29,699543 730795,520 4419491,663 39,894097 29,699454 730788,493 4419571,965 39,894822 29,699400 730791,467 4419621,524 39,895267 29,699453 730774,937 4419657,501 39,895595 29,699272 730749,565 4419680,922 39,895813 29,698984 730727,470 4419697,969 39,895972 29,698732 730682,321 4419741,131 39,896373 29,698220 730659,080 4419758,309 39,896534 29,697954 730634,739 4419801,921 39,896933 29,697685 730613,445 4419855,154 39,897418 29,697455 730590,933 4419850,825 39,897385 29,697191 730571,214 4419788,712 39,896831 29,696938 730557,328 4419779,669 39,896754 29,696773 730544,218 4419783,204 39,896789 29,696621 730513.225 4419794,416 39,897175 29,696274 730542,702 4419794,584 39,897353 29,695944 730459.067 4419867.382 39,897570 29,695656 730445,050 4419889,408 39,897772 29,695500 730415,133 4419918,326 39,898040 29,695160 730391,250 4419949,175 39,898325 29,694892 730329,803 4419992,784 39,898734 29,694189 730329,803 4419939,998 39,898259 29,694171 730241,185 4420006,650 39,898883 29,693159 730208.808 4419974,272 39,898600 29,692769 730155,685 4419916,137 39,898091 29,692128 730093,308 4419869,603 39,897689 29,691383 730089,587 4419846,343 39,897481 29,691331 730111,190 4419798,226 39,897042 29,691566 730126,472 4419775,812 39,896836 29,691737 730127,476 4419748,687 39,896592 29,691739 730152,924 4419702,686 39,896171 29,692020 730174,477 4419686,755 39,896022 29,692267 730177,698 4419675,793 39,895922 29,692300 730172,302 4419678,205 39,895945 29,692238 730171,505 4419682,734 39,895986 29,692230 1
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE 730149,076 4419699,312 730122,524 4419747,311 730121,528 4419774,186 730106,810 4419795,773 730084,413 4419845,656 730088,692 4419872,397 730152,315 4419919,861 730205,192 4419977,727 730238,815 4420011,349 730280,290 4420017,571 730332,197 4419997,215 730394,750 4419952,824 730418,867 4419921,672 730448,950 4419892,591 730462,933 4419870,617 730487,542 4419847,978 730516,745 4419828,844 730547,782 4419786,794 730556,672 4419780,329 730566,786 4419791,286 730587,067 4419855,173 730616,555 4419860,844 730639,261 4419804,077 730662,921 4419761,689 730685,679 4419744,867 730730,530 4419696,029 730752,435 4419685,077 730779,063 4419660,497 730796,533 4419622,474 730793,507 4419572,034 730800,480 4419492,336 730809,373 4419443,921 730818,868 4419428,728 730841,268 4419412,172 730887,456 4419391,535 730146,939 4419655,288 730139,454 4419640,318 730103,566 4419644,419 730076,623 4419628,061 730060,273 4419609,531 730012,373 4419649,101 729968,076 4419688,476 729929,514 4419687,512 729838,732 4419651,002 729795,164 4419575,747 729790,836 4419578,253 729835,268 4419654,998 729928,486 4419692,488 729969,924 4419693,524 730015,627 4419652,899 730059,727 4419616,469 730073,377 4419631,939 730102,434 4419649,581 730136,546 4419645,682 730143,061 4419658,712 728742,000 4420366,000 728728 4420383 728715 4420407 728704 4420403 728683 4420451 728688,835 4420455,749 728692,753 4420458,938 728726 4420486 728754 4420427 728773 4420414 728767 4420406 728750 4420406 728740 4420401 728742 4420392 728755 4420373 728668,102 4420490,304 728651,647 4420502,888 728634,336 4420512,052 728607,897 4420547,304 39,896142 29,691974 39,896581 29,691681 39,896823 29,691679 39,897021 29,691514 39,897476 29,691270 39,897716 29,691330 39,898126 29,69209 39,898632 29,692728 39,898926 29,693133 39,898970 29,693620 39,898773 29,694219 39,898356 29,694934 39,898069 29,695205 39,897800 29,695546 39,897598 29,695702 39,897388 29,695981 39,897207 29,696316 39,896821 29,696664 39,896760 29,696765 39,896856 29,696887 39,897425 29,697147 39,897468 29,697493 39,896951 29,697739 39,896563 29,698000 39,896406 29,698260 39,895954 29,698767 39,895849 29,699019 39,895621 29,699321 39,895274 29,699512 39,894821 29,699459 39,894102 29,699512 39,893664 29,699599 39,893524 29,699705 39,893369 29,699961 39,893171 29,700493 39,895746 29,691934 39,895613 29,691841 39,895660 29,691423 39,895520 29,691102 39,895358 29,690905 39,895727 29,690359 39,896093 29,689855 39,896095 29,689405 39,895791 29,688331 39,895125 29,687795 39,895149 29,687746 39,895828 29,688292 39,896140 29,689394 39,896138 29,689879 39,895760 29,690399 39,895420 29,690901 39,895556 29,691066 39,895707 29,691412 39,895662 29,691809 39,895778 29,691890 39,902523 29,675767 39,902679 29,675609 39,902899 29,675465 39,902866 29,675335 39,903303 29,675107 39,903345 29,675177 39,903372 29,675224 39,903607 29,675622 39,903068 29,675928 39,902946 29,676146 39,902876 29,676073 39,902880 29,675874 39,902838 29,675755 39,902757 29,675776 39,902582 29,675921 39,903661 29,674947 39,903779 29,674759 39,903866 29,674560 39,904190 29,674263 2
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE 728574,680 4420542,271 728545,943 4420592,560 728513,293 4420631,147 728500,528 4420640,265 728488,368 4420636,791 728446,625 4420591,072 728406,572 4420565,397 728374,273 4420569,852 728375,225 4420579,377 728333,161 4420577,548 728317,272 4420559,790 728306,508 4420517,503 728300,717 4420515,021 728312,728 4420562,210 728330,839 4420582,452 728380,775 4420584,623 728379,729 4420574,148 728405,428 4420570,603 728443,375 4420594,928 728485,632 4420641,209 728501,472 4420645,735 728516,707 4420634,853 728550,057 4420595,440 728577,320 4420547,729 728610,103 4420552,696 728637,664 4420515,948 728654,353 4420507,112 728671,898 4420493,696 728310 4420519 728344 4420490 728313 4420453 728258 4420476 728262,301 4420486,751 728264,351 4420491,677 728268 4420501 728251,531 4420498,248 728228,711 4420541,903 728196 4420563 728198,872 4420566,930 728232,526 4420541,398 728255,646 4420501,168 728167 4420566 728167 4420587 728152 4420606 728185 4420670 728194,208 4420659,665 728234 4420615 728184,879 4420675,332 728163,348 4420689,034 728155,787 4420746,285 728203,664 4420814,385 728197,952 4420884,357 728212,283 4420946,802 728227,889 4420975,086 728225,272 4421005,611 728196,304 4421018,285 728160,712 4421028,454 728128,797 4421052,922 728103,272 4421123,370 728084,811 4421179,779 728093,648 4421217,336 728119,238 4421231,114 728122,797 4421274,722 728100,127 4421292,465 728098,981 4421314,235 728104,050 4421348,708 728108,989 4421364,268 728107,981 4421416,524 728118,121 4421458,097 728124,898 4421491,014 728120,253 4421514,241 728102,444 4421545,900 728091,467 4421575,839 728051,340 4421643,052 39,904154 29,673873 39,904614 29,673555 39,904971 29,673187 39,905056 29,673041 39,905028 29,672897 39,904628 29,672394 39,904408 29,671917 39,904456 29,671541 39,904542 29,671555 39,904537 29,671063 39,904381 29,670871 39,904003 29,670730 39,903983 29,670662 39,904404 29,670819 39,904581 29,671038 39,904588 29,671622 39,904494 29,671606 39,904455 29,671905 39,904663 29,672357 39,905069 29,672867 39,905105 29,673054 39,905003 29,673228 39,904639 29,673604 39,904203 29,673906 39,904238 29,674291 39,903900 29,674600 39,903816 29,674792 39,903691 29,674992 39,904016 29,670772 39,903746 29,671159 39,903421 29,670784 39,903643 29,67014 39,903739 29,670203 39,903782 29,670229 39,903865 29,670275 39,903845 29,670081 39,904244 29,669830 39,904443 29,669455 39,904477 29,669490 39,904238 29,669874 39,903870 29,670130 39,904478 29,669117 39,904667 29,669124 39,904842 29,668956 39,905409 29,669364 39,905313 29,669468 39,904900 29,669917 39,905457 29,669364 39,905586 29,669117 39,906103 29,669049 39,906703 29,669632 39,907334 29,669590 39,907893 29,669779 39,908143 29,669972 39,908418 29,669952 39,908540 29,669618 39,908641 29,669205 39,908870 29,668841 39,909511 29,668567 39,910024 29,668371 39,910359 29,668488 39,910477 29,668791 39,910868 29,668848 39,911034 29,668590 39,911230 29,668584 39,911539 29,668655 39,911678 29,668718 39,912148 29,668725 39,912520 29,668858 39,912814 29,668948 39,913024 29,668902 39,913314 29,668705 39,913587 29,668587 39,914202 29,668142 3
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE 728043,782 4421672,205 728054,528 4421703,372 728069,419 4421723,225 728072,668 4421735,410 728060,968 4421757,836 728062,010 4421797,442 728066,936 4421829,956 728057,222 4421887,271 728033,152 4421928,671 727998,929 4421955,848 727989,962 4421976,024 727990,967 4422004,170 727980,592 4422031,524 727960,114 4422057,852 727932,487 4422090,595 727927,307 4422108,724 727914,927 4422107,839 727695,034 4422129,826 727867,754 4422141,367 727855,302 4422191,176 727815,035 4422265,670 727814,859 4422272,003 727824,791 4422274,566 727624,965 4422268,300 727664,698 4422194,3824 727866,246 4422148,633 727900,966 4422138,174 727919,073 4422118,161 727934,693 4422119,276 727941,513 4422095,405 727967,886 4422064,148 727989,408 4422036,476 728001,033 4422005,830 728000,038 4421977,976 728007,071 4421962,152 728040,848 4421935,329 728066,728 4421890,729 728077,064 4421830,044 728071,990 4421796,556 728071,032 4421760,164 728083,332 4421736,590 728078,581 4421718,775 728063,471 4421698,628 728054,218 4421671,795 728060,660 4421646,948 728100,533 4421580,161 728111,556 4421550,100 728129,747 4421517,759 728135,102 4421490,986 728127,879 4421455,903 728118,019 4421415,476 728119,011 4421383,732 728113,950 4421347,292 728109,019 4421313,765 728109,873 4421297,535 728133,203 4421279,278 728128,762 4421224,886 728102,352 4421210,664 728095,189 4421180,221 728112,728 4421126,630 728137,203 4421059,078 728165,288 4421037,546 728199,696 4421027,715 728234,728 4421012,389 728238,111 4420972,914 728221,717 4420943,198 728208,048 4420883,643 728214,136 4420811,605 728166,213 4420743,715 728172,652 4420694,966 728195,121 4420680,668 727802 4422264 727783 4422271 727771,800 4422289 39,914467 29,668064 39,914744 29,668200 39,914919 29,668381 39,915028 29,668423 39,915233 29,668294 39,915589 29,668321 39,915880 29,668389 39,916399 29,668296 39,916778 29,668029 39,917032 29,667639 39,917216 29,667541 39,917469 29,667562 39,917718 29,667451 39,917960 29,667221 39,918262 29,666909 39,918427 29,666855 39,918422 29,666710 39,918679 29,664147 39,918737 29,666170 39,919188 29,666042 39,919870 29,665597 39,919927 29,665598 39,919947 29,665714 39,919944 29,663377 39,919268 29,663815 39,918802 29,666155 39,918699 29,666557 39,918514 29,666762 39,918520 29,666945 39,918303 29,667016 39,918015 29,667314 39,917760 29,667555 39,917481 29,667681 39,917230 29,667659 39,917086 29,667736 39,916836 29,668121 39,916427 29,668408 39,915878 29,668508 39,915578 29,668437 39,915251 29,668413 39,915036 29,668548 39,914876 29,668487 39,914699 29,668303 39,914460 29,668186 39,914235 29,668252 39,913623 29,668695 39,913349 29,668813 39,913054 29,669014 39,912811 29,669068 39,912497 29,668971 39,912136 29,668842 39,911850 29,668842 39,911524 29,668770 39,911223 29,668701 39,911077 29,668705 39,910906 29,668971 39,910418 29,668901 39,910297 29,668587 39,910025 29,668493 39,909538 29,668679 39,908923 29,668941 39,908722 29,669262 39,908624 29,669661 39,908477 29,670065 39,908121 29,670090 39,907858 29,669888 39,907325 29,669708 39,906675 29,669754 39,906077 29,669170 39,905637 29,669228 39,905502 29,669486 39,919858 29,665444 39,919926 29,665225 39,920091 29,665100 4
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) PROJENİN NACE KODU NU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADI NU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI NU HAZIRLAYAN KURULUŞUN YETERLİLİK BELGE NO VE TARİHİ ÇED BAŞVURU DOSYASI SUNUM TARİHİ (GÜN,AY,YIL) 727764,900 4422304 727747,200 4422321 727681,900 4422387 727677,100 4422413 727681,800 4422429 727705,100 4422436 727725,500 4422435 727733 4422421 727737,900 4422404 727751,400 4422381 727760,400 4422373 727780,400 4422387 727792,800 4422377 727811,789 4422353,955 727817,398 4422344,837 727807 4422327 727819,700 4422297 728110 4422454 728485,002 4422441,403 728490,525 4422431,219 728112 4422444 728476 4422458 728527 4422486 728558 4422428 728508 4422399 TOPLAM 71605,38 m 2 39,920228 29,665025 39,920386 29,664824 39,920997 29,664084 39,921233 29,664036 39,921375 29,664097 39,921432 29,664372 39,921418 29,664610 39,921290 29,664693 39,921135 29,664744 39,920925 29,664894 39,920850 29,664996 39,920971 29,665235 39,920877 29,665376 39,920665 29,665590 39,920581 29,665653 39,920424 29,665525 39,920150 29,665663 39,921485 29,669111 39,921271 29,673490 39,921178 29,673551 39,921395 29,669131 39,921423 29,673391 39,921661 29,673996 39,921130 29,674339 39,920883 29,673744 03.10.2013 tarih ve 28784 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Madde 7-b- ÇED Gereklidir kararı verilen projeler kapsamında değerlendirilmektedir. 42.22.02 Enerji santralleri inşaatı (hidroelektrik santrali, termik santral, nükleer enerji üretim santralleri vb.) BURÇED MÜHENDİSLİK HİZ. LTD. ŞTİ. Ata Bulvarı Altınşehir Mah. 241 Sok. Burcu İş Merkezi K:2 D: 5-6 Nilüfer /BURSA 0 224 242 89 00-42 0 224 242 05 40 BELGE NO : 12 VERİLİŞ TARİHİ : 28.02.2013 16.04.2014 5
İÇİNDEKİLER LİSTESİ BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI... 18 Proje Konusu Faaliyetin, Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin, Proje Karakteristiklerinin Tanımı, Proje Ömrü, Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri (Rapor hazırlanırken proje kapsamındaki tüm işlemlerin DSİ tarafından onaylanmış olan Fizibilite Raporuna uygun olarak hareket edilmesi ve buna ilişkin bilgi ve su kullanma anlaşması hakkında bilgi)... 18 BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... 27 II.1. Faaliyet Yeri (Proje Yerinin İlgili İdaresince Onanmış 1/50.000 Ya Da 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Nazım İmar Planı, Uygulama İmar Planı Üzerinde Gösterimi, Lejandları Ve Plan Notlarıyla Birlikte Sunulması, Proje Sahası Ve Yakın Çevresinin Ölçekli Harita Veya Kroki Üzerinde Gösterimi, Proje Sahası Ve Yakın Çevresinde Bulunan Yerleşimlerin Harita Üzerinde Gösterilmesi, Mesafelerin Belirtilmesi, Proje Alanının Hangi Bölgesinde Olduğu, Etrafındaki Tesislerin İsim, Yön Ve Uzaklıkları, Tesise Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergahları) (Varsa 1/50.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planının lejand ve plan notlarıyla birlikte sunulması, ayrıca söz konusu planda... tarih ve... sayılı karar ile... tarafından onaylanmıştır ve Aslının Aynıdır damgalarının bulunması) belirtilmelidir.)... 27 II.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu... 31 II.3. Proje Alanının Hangi Karayoluna Ne Kadar Uzaklıkta Olduğunun Belirtilerek Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin, Beton Santrali Kırma-Yıkama-Eleme Tesisinin, Kullanılacak Yollar İle Birlikte Lejantlarıyla Beraber 1/25.000 Ölçekli Haritada Gösterilmesi,... 33 BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI... 34 III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı Ve Finans Kaynakları... 34 III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu... 35 III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi... 38 III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi Veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal Ve Altyapı Projeleri... 41 III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin Zaruri Olan Ve Proje Sahibi Veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal Ve Altyapı Projeleri... 41 III.6. Kamulaştırma, Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı... 42 III.7. Diğer Hususlar... 42 BÖLÜM IV: PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI... 43 IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek)... 43 IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel Ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri Ve Doğal Kaynakların Kullanımı... 44 IV.2.1. Meteorolojik Ve İklimsel Özellikler; Bölgenin Genel İklim Şartları, Basınç, Sıcaklık, Yağış Dağılımı, Ortalama Nispi Nem, Sayılı Günler Dağılımı, Maksimum Kar Kalınlığı, Buharlaşma, Rüzgar Dağılımı, (Meteorolojik Verilerin Güncelleştirilmiş Ve 6
Uzun Yıllar Gözlem Kayıtları, Meteorolojik Parametrelerin Dağılımlarının Tablo, Grafikler, Detaylı Anlatımı)... 44 IV.2.2. Jeolojik Özellikler... 62 IV.2.2.1. Bölgesel Jeoloji, Sahanın 1/25.000 Ölçekli Genel Jeoloji Haritası, Stratigrafik Kolon Kesitleri... 62 IV.2.2.2. Proje Alanı Jeolojisi, İnceleme Alanına Ait Büyük Ölçekli (1/5.000 Ya Da Varsa 1/1.000 Ölçekli) Jeoloji Haritası İle Proje Kapsamındaki Ünitelerin Kesitleri, Harita Ölçekleri Ve Lejantları Metindekine Uygun Olmalı, Yapılan Büyütme Ya Da Küçültmeler Çizgisel Ölçekte Gösterilmeli, Jeolojik Harita Ve Kesitlerin Harita Alma Tekniğine Uygun Olarak Hazırlanması Jeolojik Bilgilerin Formata Uygun Olarak Detaylandırılması)... 67 IV.2.2.3. Kitle Hareketleri (Heyelan/Moloz Akması), Duraylılık Analizi, Heyelan Risk Haritası, Heyelan Yağış İlişkisi... 67 IV.2.2.4. Proje Sınırları İçindeki Alan İçin Yamaç Stabilitesi, Yamaçlardaki Kayma Hareketlerini Gösteren Harita, Kayma Analizi (Hafriyat Atığı Olması Durumunda Da Uygulanmalıdır)... 69 IV.2.2.5. Depremsellik Ve Doğal Afet Potansiyeli... 70 IV.2.2.6. Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporu (Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Detaylı Jeoteknik Etütleri)... 71 IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikler (Yer Altı Su Seviyeleri; Halen Mevcut Her Türlü Keson, Derin, Artezyen Vb. Kuyu; Emniyetli Çekim Değeri; Suyun Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik Özellikleri; Yeraltı Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Debileri, Proje Alanına Mesafeleri),... 89 IV.2.4. Hidrolojik Özellikler (Yüzeysel Su Kaynaklarından, Göl, Dalyan Akarsu Ve Diğer Sulak Alanların Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik ve Ekolojik Özellikleri, Bu Kapsamda Akarsuların Debisi Ve Mevsimlik Değişimleri, Su Toplama Havzası Oligotrofik, Mezotrofik, Ötrofik, Distrofik Olarak Sınıflandırılması, Sedimantasyon, Drenaj, Tüm Su Kaynaklarının Kıyı Ekosistemleri), Projenin Kurulacağı Su Kaynağının/Kaynaklarının Uzun Yıllara Ait Aylık Ortalama Değerleri (m 3 /sn), Akım Gözlem İstasyonları Ve Regülatör Yerlerini Temsil Eden Uzun Yıllara Ait Aylık Akım Değerlerinin, İlgili Kurum (Bu Verilerin Temin Edildiği Kurum) Onayı Alınarak Sunulması, Projenin Üzerinde Gerçekleştirilen Suyun Herhangi Bir Göl Ekosistemini Besleyip Beslemediği Hakkında Bilgi,... 89 IV.2.5. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut Ve Planlanan Kullanımı, Varsa Havza Özelliği (İçme, Kullanma, Sulama Suyu, Elektrik Üretimi, Baraj, Göl, Gölet, Su Ürünleri Üretiminde Ürün Çeşidi Ve Üretim Miktarları), Proje Alanının İçme Ve Kullanma Suyu Temin Edilen Kıta İçi Yüzeysel Su Havzasında Kalıp Kalmadığı, Söz Konusu Derenin Herhangi Bir İçme Suyu Kaynağını Besleyip Beslemediği, İçme Suyu Kaynaklarına Mesafeleri, Söz Konusu Dereden İçme Ve Kullanma Suyu Alınıp Alınmadığı, 1/25.000 lik Topografik Haritada Gösterimi,... 100 IV.2.6. Toprak Özellikleri Ve Kullanım Durumu (Toprak Yapısı, Arazi Kullanım Kabiliyeti, Sınıflaması, Taşıma Kapasitesi, Toprak İşleri İçin Kullanımı, Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır Vb.),... 110 IV.2.7. Tarım Alanları (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Sulu Ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri Ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları, Ürünlerin Ülke Tarımındaki Yeri Ve Ekonomik Değeri),... 111 IV.2.8. Orman Alanları (Ağaç Türleri Ve Miktarları (m 2 ), Kapladığı Alan Büyüklükleri Ve Kapalılığı Bunların Mevcut Ve Planlanan Koruma Ve/Veya Kullanım Amaçları, 7
1/25.000 Ölçekli Memleket Ve Meşcere Haritası), Varsa 1/10.000 Ölçekli Orman Kadastro Haritası,... 114 IV.2.9. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit Ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan Ve Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar, Projenin Korunan Alanlara Uzaklıklarının 1/100.000 lik Ölçekli Haritada Gösterilmesi),... 115 IV.2.10. Flora Ve Fauna (Türler, Endemik Özellikle Lokal Endemik Bitki Türleri, Alanda Doğal Olarak Yaşayan Hayvan Türleri, Ulusal Ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Nadir Ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler Ve Bunların Alandaki Bulunuş Yerleri, Bölgedeki Dağılımları, Endemizm Durumları, Bolluk Miktarları, Av Hayvanlarının Adları, Popülasyonları Ve Bunlar İçin Alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) Her Bir Türün Kim Tarafından Ve Ne Zaman, Hangi Yöntemle (Literatür Gözlem Vs.) Tespit Edildiği, Collins Bird Guide, Türkiye nin Önemli Kuş Alanları Kitabı, Türkiye nin Önemli Doğa Alanları Kitabı, IUCN, Bern Sözleşmesi, Mak Kararları, Cıtes Gibi Uluslararası Anlaşmalara Göre Durumu, Türlerin Projeden Ne Şekilde Etkileneceği, Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi. Projeden Ve Çalışmalardan Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri (İnşaat Ve İşletme Aşamasında). Arazide Yapılacak Flora Çalışmalarının Vejetasyon Döneminde Gerçekleştirilmesi Ve Bu Dönemin Belirtilmesi, Flora İçin Türkiye Bitkileri Veri Servisi (Tubives) Kullanılarak Kontrol Yapılması, (Arazi Çalışmaları Yapılarak Belirlenmeli, Literatür Çalışmaları İle Doğrulanmalı)... 120 IV.2.11. Endemik, Hassas, Nesli Tehlike Altındaki Balık Türleri İçin Gerekli Optimum Su Yükseklikleri, Miktarları, Çözünmüş Oksijen Miktarı, Su Hızı Gibi Parametrelerin İncelenerek, Projenin Bu Türler Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi, Alınacak Tedbirlerin Belirtilmesi,... 132 IV.2.12. Madenler Ve Fosil Yakıt Kaynakları (Rezerv Miktarları, Mevcut Ve Planlanan İşletilme Durumları, Yıllık Üretimleri Ve Bunun Ülke Veya Yerel Kullanımlar İçin Önemi Ve Ekonomik Değerleri),... 134 IV.2.13. Hayvancılık (Türleri, Beslenme Alanları, Yıllık Üretim Miktarları, Bu Ürünlerin Ülke Ekonomisindeki Yeri Ve Değeri),... 140 IV.2.14. Peyzaj Değeri Yüksek Yerler Ve Rekreasyon Alanları,... 141 IV.2.15. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm Ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum Ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar, Vb.),... 141 IV.2.16. Proje Yeri Ve Etki Alanının Mevcut Kirlilik Yükü,... 141 IV.2.17. Diğer Özellikler.... 141 IV.3. Sosyo - Ekonomik Çevrenin Özellikleri... 141 IV.3.1. Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler, Yöresel İşgücünün Bu Sektörlere Dağılımı, Sektörlerdeki Mal Ve Hizmet Üretiminin Yöre Ve Ülke Ekonomisi İçindeki Yeri Ve Önemi, Diğer Bilgiler ),... 141 IV.3.2. Nüfus (Yöredeki Kentsel Ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus Artış Oranları, Ortalama Hane Halkı Nüfusu, Diğer Bilgiler),... 142 IV.3.3. Gelir (Yöredeki Gelirin İşkollarına Dağılımı, İşkolları İtibariyle Kişi Başına Düşen Maksimum, Minimum Ve Ortalama Gelir),... 143 IV.3.4. İşsizlik (Yöredeki İşsiz Nüfus Ve Faal Nüfusa Oranı),... 145 IV.3.5. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, Sağlık, Kültür Hizmetleri Ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu),... 146 8
IV.3.6. Kentsel Ve Kırsal Arazi Kullanımları (Yerleşme Alanlarının Dağılımı, Mevcut Ve Planlanan Kullanım Alanları, Bu Kapsamda Sanayi Bölgeleri, Konutlar, Turizm Alanları Vb.),... 149 IV.3.7. Diğer Özellikler.... 150 BÖLÜM V... 151 PROJENİN BÖLÜM IV DE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ... 151 ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER... 151 V.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat Aşamasındaki Projeler, Fiziksel Ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri Ve Alınacak Önlemler... 151 V.1.1. Arazinin Hazırlanması İçin Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde Ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyatların Depolanması Amacıyla Belirlenen Sahaların Dere Yatağına Sınır Olması, Depo Alanlarının 1/1000 Ölçekli Halihazır Harita Gösterilmesi, Dere Yatağına Ait En Ve Boy Kesitleri, Hafriyat Miktarı, Hafriyat Sırasında Kullanılacak Malzemeler, Patlayıcı Maddeler, Varsa Patlatma İle İlgili Bilgiler (Delme-Patlatma Düzeni, Günlük/Haftalık/Aylık Patlatma Sayısı, Kullanılacak Aylık Patlayıcı Miktarı, Patlatma Tesir Mesafesi Vb.), Etkiler Ve Alınacak Önlemler, Hafriyat Artığı Toprak, Taş, Kum Vb Maddelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Hafriyat Döküm Alanlarının Koordinatları, Özellikleri Ve 1/1000 Ölçekli Plan Ve Kesit Görünüşleri İle Birlikte Hafriyat Malzemesi Düzenleme Ve Restorasyon Planı, Alınacak Önlemler, Alınacak İzinler, Görüşler,... 151 V.1.2. Arazinin Hazırlanması Sırasında Ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli, Toksin Ve Kimyasal Olanların Taşınışları, Depolanmaları Ve Kullanımları, Bu İşler İçin Kullanılacak Aletler Ve Makineler,... 160 V.1.3. Proje Kapsamında Varsa Kırma-Eleme Tesisi Ve/Veya Hazır Beton Tesisi Kapasiteleri, Üniteler İle İlgili Bilgiler, Teknolojileri, İş-Akım Şemaları, Koordinatları, Üretim Miktarlarının Çalışma Süreleri (Gün-Ay-Yıl), Ulaşım Altyapısı Planları, Altyapının İnşası İle İlgili Bilgiler Ve İşlemler, Kullanılacak Makine Ekipmanları,... 161 V.1.4. Proje Kapsamındaki Ulaşım Altyapısı Planı, Proje Alanının Karayollarına Uzaklıkları, Karayoluna Bağlantı Yolları, Proje Ünitelerinin Herhangi Bir Mevcut Ya Da Planlanan Karayolu Projesi İle Çakışıp Çakışmadığı, Ulaşım İçin Kullanılacak Mevcut Yolların Zarar Görmemesi İçin Alınacak Tedbirler İle Trafik Güvenliği Açısından Alınacak Önlemler, Ulaştırma Altyapının İnşası İle İlgili İşlemler, Yeni Yapılacak Yolların Özellikleri, Kullanılacak Malzemeler, Kimyasal Maddeler, Araçlar, Makineler; Altyapının İnşası Sırasında Kırma Öğütme, Taşıma, Depolama Gibi Toz Yayıcı Mekanik İşlemler, Araç Yükü, Cinsi Ve Sayısı, Artışın Hesaplanması, Haritası (Bu Kapsamda Alınacak Görüşler, İzinler),... 161 V.1.5. Proje Aşamasında Yapılacak Bütün Tesis İçi Ve Tesis Dışı Taşımaların Trafik (Araç) Yükünün Araç Cinsi Ve Sayısı Şeklinde Detaylandırılarak % Artış Olarak Hesaplanarak Etkilerinin Değerlendirilmesi (Bağlantı Yolu Veya Mevcut Yollarda Genişletme Yapılıp Yapılmayacağı, Yapılacak İse Kim Tarafından Yapılacağı Hakkında Bilgi Verilmeli, Su Altında Kalacak Karayolu, Köprü, Tarihi Köprü Ve Diğer Sanat Yapıları Olacaksa, Yeni Yol Alternatiflerinin (Relokasyon) Belirtilmesi Ve İlgili Karayolları Bölge Müdürlüğünün Görüşü Alınmalıdır)... 163 V.1.6. Zemin Emniyetinin Sağlanması İçin Yapılacak İşlemler,... 164 V.1.7. Proje Alanının Taşkın Etüdü, Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemlerin Nerelerde Ve Nasıl Yapılacağı, Projeye Ait Sanat Yapılarının Taşkından Korunması İçin Alınacak Önlemler, Suyun Terfisi Ve Cebri Boru Güzergahında Varsa Kuru ve Mevsimsel Akışlı Derelere Olacak Etkilerin Değerlendirilmesi,... 168 9
V.1.8. Proje Alanı İçindeki Su Ortamlarında Herhangi Bir Amaçla Gerçekleştirilecek Kazı, Dip Taraması, vb. İşlemler Nedeni İle Çıkarılacak Taş, Kum, Çakıl ve Benzeri Maddelerin Miktarları, Nerelere Taşınacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları, Dere Yatağında Yapılacak Olan Çalışmaların Etkileri (Bulanıklık, Suyun Debisi Vb)... 171 V.1.9. Derivasyon (Regülatör İnşaat Alanının Kuru Tutulabilmesi İçin Akarsu Güzergahının Geçici Olarak Değiştirilmesi) Amacıyla veya Diğer Nedenlerle Akarsu Havzasında Yapılacak Her Türlü Doldurma, Kazıklar Üzerine İnşaat ve Benzeri İşlemler İle Bunların Nerelerde Ne Kadar Alanı Kaplayacağı ve Kullanılacak Malzemeler, Araç ve Makineler,... 172 V.1.10. Olabilecek Heyelanlara Karşı Alınacak Önlemler,... 173 V.1.11. Arazinin Hazırlanması Döneminde Flora Ve Faunaya (Kara-Su) Olabilecek Etkiler,... 174 V.1.12. Yeraltı Ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Olan Etkiler,... 175 V.1.13. Arazinin Hazırlanması Ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla, Elden Çıkarılacak Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri Ve Tarım Ürün Türleri, Tarım Arazilerinin Tarım Dışı Amaçla Kullanımı İle İlgili Bilgiler, Mera Alanları, Projenin 5403 Sayılı Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanunu, 4342 Sayılı Mera Kanunu, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu, 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı Ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun Kapsamında Değerlendirilmesi, Olası Etkilerin Değerlendirilmesi, Alınacak Tedbirler,... 175 V.1.14. Arazinin Hazırlanması Ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Kesilecek Ağaçların Tür Ve Sayıları, Meşcere Tipi, Kapalılığı, Kesilecek Ağaçların Bölgedeki Orman Ekosistemi Üzerine Etkileri, Gerekli İzinler, Görüşler, Orman Yangınları Karşı Alınacak Önlemler Projenin Ya Da Bir Kısmının Orman Alanı Dışında Olması Halinde Orman Alanlarına Mesafesi, Etkilerin Değerlendirilmesi, Alınacak Tedbirler,... 176 V.1.15. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Kadar Yapılacak İşlerde Kullanılacak Yakıtların Türleri, Özellikleri, Oluşacak Emisyonlar, Kümülatif Değerler,... 177 V.1.16. İnşaat Esnasında Tüm Ünitelerden Kaynaklanacak Toz Yayıcı İşlemler, Emisyon Dağılım Modellemesi, Kümülatif Değerler,... 178 V.1.17. Proje Kapsamında Su Temini Sistemi Planı, Nereden Temin Edileceği, Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yerine Getirilecek İşlemler Sonucu Oluşacak Atık Suların Cins Ve Miktarları, Bertaraf Yöntemleri, Deşarj Edileceği Ortamlar, Bir Kroki Üzerinde Atık Su Hatları İle Varsa Arıtma Tesisi Yerinin Gösterilmesi, Atık Suların Biriktirilmesi Halinde Fosseptik Planının Rapora Eklenmesi, Mevcut Su Kalitesini Korumaya Yönelik Alınacak Tedbirler, (Projenin Memba Ve Mansabı Dikkate Alınarak Su Kalitesinin İlgili Mevzuat Kapsamında Bir Defaya Mahsus Çevre İznine Esas Ölçüm Ve Değerlendirmesinin Yapılması, Analiz Sonuçlarının Rapora Eklenmesi), (Alınacak Gerekli Görüşler, İzinler),... 183 V.1.18. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Meydana Gelecek Katı Atıkların Cins Ve Miktarları, Bu Atıkların Nerelere Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları,... 185 V.1.19. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yapılacak İşler Nedeni İle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları Ve Seviyesi, Kümülatif Değerler,... 187 10
V.1.20. Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Yerine Getirilecek İşlerde Çalışacak Personelin Ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut Ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde Ve Nasıl Temin Edileceği,... 190 V.1.21. Çevre Ve Sağlık, Arazinin Hazırlanmasından Başlayarak Ünitelerin Açılmasına Dek Sürdürülecek İşlerden, İnsan Sağlığı Ve Çevre İçin Riskli Ve Tehlikeli Olanlar, Sağlık Koruma Bandı Mesafesi,... 190 V.1.22. Proje Alanında, Peyzaj Öğeleri Yaratmak Veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemelerinin (Ağaçlandırmalar Ve/Veya Yeşil Alan Düzenlemeleri Vb.) Ne Kadar Alanda, Nasıl Yapılacağı, Bunun İçin Seçilecek Bitki Ve Ağaç Türleri, Ekolojik Peyzaj Onarım Planının Hazırlanarak Rapora Eklenmesi,... 191 V.1.23. Yeraltı Ve Yerüstünde Bulunan Kültür Ve Tabiat Varlıklarına (Geleneksel Kentsel Dokuya, Arkeolojik Kalıntılara, Korunması Gerekli Doğal Değerlere) Olabilecek Etkilerin Belirlenmesi,... 193 V.1.24. Diğer Özellikler.... 193 V.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Projeler, Fiziksel Ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri Ve Alınacak Önlemler,... 193 V.2.1. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Ünitelerde Üretilecek Mal Ve/Veya Hizmetler, Nihai Ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları,... 193 V.2.2. Su Kaynağına Ait Varsa Diğer Kullanım Şekilleri Ve Etkileri, Projenin Memba Ve Mansap Kısmında Yer Alan Projeler İle Birlikte Değerlendirilmesi,... 199 V.2.3. Mansaba Bırakılacak Su Hesabı (Havza Özellikleri, Yatak Ve Kesit Durumu, Yağış-Akış İlişkisi, Ekolojik Potansiyel Ve Ekosistem Unsurlarının İhtiyaçları, Varsa Ulusal Ve Uluslar Arası Mevzuatla Korunan Balık Türleri Ve Muhtemel İhtiyaçları, Su Hakları Savaklanan Sular Ve Periyotları Dikkate Alınmalı), Doğal Akımlar İle Çizilen Debi Süreklilik Eğrileri İle Uzun Dönemli Akımları Gösteren Tablo-Şekiller, (Doğal Hayatın Devamı İçin Mansaba Bırakılacak Su Miktarı Projeye Esas Alınan Son 10 Yıllık Ortalama Akımın En Az %10 u Olacaktır. Çed Sürecinde Ekolojik İhtiyaçlar Göz Önüne Alındığında Bu Miktarın Yeterli Olmayacağının Belirlenmesi Durumunda Miktar Arttırılabilecektir. Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün 15.03.2011 Tarih Ve 21767 Sayılı Yazısı Uyarınca Hes Projeleri Ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Ekosistem Değerlendirme Raporu Formatı Doğrultusunda Hazırlanacak Raporun, Çed Raporu Ekinde Sunulması, Raporda Belirlenen Miktara Mansaptaki Diğer Teessüs Etmiş Su Hakları Ayrıca İlave Edilecek Ve Kesin Proje Çalışmaları Belirlenen Toplam Bu Miktar Dikkate Alınarak Yapılacaktır. Akımın Son 10 Yıllık Ortalamanın % 10 undan Az Olması Halinde Tamamı Bırakılacaktır. Havzada Teessüs Etmiş Su Hakları (İçme Suyu, Sulama Suyu Tahsisleri, Su Değirmeni, Balık Çiftlikleri Vs.) Rapor İçerisinde Yer Almalıdır. İlgili Kurum Ve Kuruluşlar İle İrtibata Geçilerek Ve Arazide Gerekli Çalışmalar/Araştırmalar Yapılarak Su Hakları Raporunun Hazırlanması Ve İlgili Bölgesine Müracaat Edilerek Raporun Onaylatılması.) [Havzanın Hidrolojik Karakteri, Ekolojik Potansiyeli İle Havzada Önerilen Diğer Tesislerde Alınan Çevre Koruma Tedbirlerinin Yanına Bırakılan Miktarın Enerji Üretimine Etkisinin Dikkate Alınması]... 201 V.2.4. Suyun Temin Edileceği Kaynağın Kullanılması Sonucu Su Kalitesine, Varsa Alabalık Yetiştirme Çiftliğine, Değirmene Ve Su Ortamındaki Diğer Canlılara (Can Suyunun Bırakılacağı Güzergahtaki Canlı Türleri Ve Ekolojik Envanteri) Olabilecek Etkiler, Alınacak İzinler, Proje İçin Tespit Edilen Balık Türlerine Ait Geçiş Sistemleri İle Asansörleri İle İlgili Bilgi Ve Buna Ait Çizim, Mansap Can Suyu Çıkış Yerinin Gösterildiği Çizim,... 203 11
V.2.5. Kati Proje Aşamasında; Doğal Hayatın Devamlılığının Sağlanabilmesi İçin Dere Yatağına Bırakılacak Su Miktarı Ölçümleri, Akım Gözlem İstasyonu Yerlerinin (Agi) İstasyon Kurulmasına Uygun Olarak Dizayn Edilmesi, Agi Kurulma Aşamasında İlgili Dsi Bölge Müdürlüğüne Müracaat Edilmesi Ve Söz Konusu İstasyonun İlgili Firma Tarafından Gprs Modemli Cihazla Donatılması İle İlgili İşlemler,... 204 V.2.6. Ulusal ve Uluslararası Mevzuatla Korunması Gereken Alanlar Üzerine Etkiler,.. 204 V.2.7. Yeraltı ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Olabilecek Etkiler,... 204 V.2.8. Orman Alanlarına Olabilecek Etki Ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Tedbirlerin Tanımlanması,... 204 V.2.9. Tarım Alanlarına Olabilecek Etkiler Ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Tedbirlerin Tanımlanması,... 205 V.2.10. Karasal Ve Sucul Flora/Fauna Üzerine Olası Etkiler Ve Alınacak Tedbirler,... 205 V.2.11. Proje Ünitelerinin İşletilmesi Sırasında Oluşacak Gürültünün Kaynakları Ve Kontrolü İçin Alınacak Önlemler,... 206 V.2.12. İşletme Esnasında Tüm Ünitelerden Kaynaklanacak Toz Yayıcı İşlemler, Emisyon Dağılım Modellemesi, Kümülatif Değerler,... 206 V.2.13. Projenin İşletilmesi Sırasında Çalışacak Personelin Ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut Ve Diğer Sosyal/Teknik Altyapı İhtiyaçlarının Nerelerde, Nasıl Temin Edileceği,... 206 V.2.14. İdari Ve Sosyal Ünitelerde İçme Ve Kullanma Amaçlı Suların Kullanımı Sonrasında Oluşacak Atık Suların Cins Ve Miktarları, Arıtılması İçin Uygulanacak Arıtma Tesisi Karakteristiği, Arıtma Prosesinin Detaylandırılması Ve Arıtılan Atık Suların Hangi Alıcı Ortamlara, Ne Miktarlarda, Nasıl Verileceği,... 207 V.2.15. Arıtma Tesisinden Oluşması Muhtemel Çamurların Miktarı, Bertaraf Yöntemleri... 207 V.2.16. İdari Ve Sosyal Tesislerden Oluşacak Katı Atık Miktar Ve Özellikleri, Bu Atıkların Nerelere Ve Nasıl Taşınacakları Veya Hangi Amaçlar İçin Ve Ne Şekilde Değerlendirileceği,... 207 V.2.17. Proje İşletme Aşamasında Yapılacak Bütün Tesis İçi Ve Tesis Dışı Taşımaların Trafik (Araç) Yükünün Ve Etkilerinin Değerlendirilmesi.... 211 V.2.18. Projenin İşletilmesi Aşamasındaki Faaliyetlerden İnsan Sağlığı Ve Çevre Açısından Riskli Ve Tehlikeli Olanlar,... 211 V.2.19. Proje Alanında Peyzaj Öğeleri Yaratmak Veya Diğer Amaçlarla Yapılacak Saha Düzenlemeleri,... 212 V.2.20. Diğer Özellikler.... 212 V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri... 213 V.3.1. Proje İle Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal Ve Teknik Altyapı Hizmetleri Ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumlarında Değişiklikler Vb. (Projenin Yapımı Dolayısıyla Etkilenecek Yöre Halkı İle Görüşmeler Yapılarak Sosyolojik Etkinin Ortaya Konulması)... 213 V.3.2. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi.... 214 V.3.3. Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak Sosyal Etkilerin Değerlendirilmesi. (Proje Alanı ve Etki Alanındaki Tarım, Hayvancılık, Balıkçılık, Arıcılık vb. Faaliyetlere Etkileri, Projenin İnşası ve İşletmesi Aşamasında Çalışacak İnsanlar İle Yerel Halk İlişkileri, Bunların İnsan Yaşamı Üzerine Etkileri ve Sosyo-Ekonomik Açıdan Analizi, Uygulamaya Geçirilecek Sosyal Sorumluluk Projeleri)... 215 BÖLÜM VI... 216 12
İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER... 216 VI.1. Arazi Islahı Ve Reklamasyon Çalışmaları,... 216 VI.2. Mevcut Su Kaynaklarına Etkiler,... 216 VI.3. Olabilecek Hava Emisyonları,... 216 BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ... 217 (Bu bölümde yer seçimi, teknoloji, alınacak önlemler, alternatiflerin karşılaştırılması ve tercih sıralaması belirtilecektir.)... 217 BÖLÜM VIII: İZLEME PROGRAMI... 218 VIII.1. Faaliyetin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Faaliyetin İşletmesi ve İşletme Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı ve Acil Müdahale Planı, Çevre Yönetim Ekibi,. 218 VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği nde Yeterlik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri Başlığı Altında Belirtilen Hususların Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program.... 219 BÖLÜM IX... 220 YUKARIDAKİ BAŞLIKLAR ALTINDA VERİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ... 220 (Projenin inşaat ve işletme aşamalarında yapılması planlanan tüm çalışmaların ve çevresel etkiler için alınması öngörülen tüm önlemlerin, mümkün olduğunca basit, teknik terim içermeyecek şekilde ve halkın anlayabileceği sadelikte anlatılması,)... 220 BÖLÜM X... 222 HALKIN KATILIMI... 222 (Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamalar)... 222 BÖLÜM XI... 223 SONUÇLAR... 223 (Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin sıralandığı ve projenin gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde başarı sağlanabileceğinin belirtildiği genel bir değerlendirme, proje kapsamında alternatifler arası seçimler ve bu seçimlerin nedenleri )... 223 EKLER... 231 NOTLAR VE KAYNAKLAR... 232 YETERLİLİK BELGESİ TEBLİĞİ KAPSAMINDA ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ BAŞVURU DOSYASI HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN TANITIMI... 233 13
TABLO DİZİNİ Tablo 1. Proje Kapsamındaki Ünitelerin Alanları... 31 Tablo 2. Projeye ait 6 0 lik UTM Koordinatları... 32 Tablo 3. Yatırım Maliyetleri Tablosu... 35 Tablo 4 Tüfekçikonağı HES Projesi İnşaat Dönemi Programı... 37 Tablo 5. Tüfekçikonağı HES Projesi İşletme ve Bakım Giderleri... 40 Tablo 6. Basınç Değerleri... 44 Tablo 7. Sıcaklık Değerleri... 45 Tablo 8. Yağış Değerleri... 46 Tablo 9. Nem Değerleri... 47 Tablo 10. Sayılı Günler Değerleri... 48 Tablo 11. Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri... 48 Tablo 12. Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı... 49 Tablo 13. Yönlerine Göre Rüzgarın Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı... 50 Tablo 14. Yönlerine Göre Ortalama Rüzgar Hızı... 54 Tablo 15. Yönlerine Göre Mevsimlik Ortalama Rüzgar Hızı... 55 Tablo 16. Ortalama Rüzgar Hızı... 59 Tablo 17. Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü... 59 Tablo 18. Fırtınalı Günler Sayısı Dağılımı... 60 Tablo 19. Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Dağılımı... 61 Tablo 20. 1900-2012 arasında aletsel büyüklüğü 3 den büyük deprem kayıtları (T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Baskanlığı Deprem Dairesi Başkanlığı)... 71 Tablo 21. Temel Araştırma Kuyularına ait Kuyu Bilgileri... 71 Tablo. 21.1 RSK-1 Nolu Kuyu Bilgileri... 72 Tablo. 21.2 RSK-2 Nolu Kuyu Bilgileri... 72 Tablo. 21.3 RSK-3 Nolu Kuyu Bilgileri... 72 Tablo. 21.4 RSK-4 Nolu Kuyu Bilgileri... 73 Tablo. 21.5 RSK-5 Nolu Kuyu Bilgileri... 73 Tablo 21.6 YHSK-1 Nolu Kuyu Bilgileri... 73 Tablo 21.7 YHSK-2 Nolu Kuyu Bilgileri... 74 Tablo 21.8 SSK-1 Nolu Kuyu Bilgileri... 74 Tablo 21.9 SSK-2 Nolu Kuyu Bilgileri... 75 Tablo 21.10 SSK-3 Nolu Kuyu Bilgileri... 75 Tablo.22 Yükleme Havuzu Yeri Araştırma Çukurları... 76 Tablo 23. Presiyometre deney verileri... 76 Tablo 24-1 Çeşitli zeminler için α faktörü... 78 Tablo 24-2 Çeşitli kayalar için α faktörü... 78 Tablo 24-3 Temeller için şekil faktörleri λ d ve λ c... 78 Tablo 24-4 Presiyometre deney sonuçlarının değerlendirilmesi... 78 Tablo 24-5 Araştırma çukuru deney sonuçları... 79 Tablo 24-6 Araştırma çukuru UD numuneleri deney sonuçları... 79 Tablo 25 Granodiyorite ilişkin RMR kaya kütlesi sınıflaması (Bieniawski, 1989)... 86 Tablo 26. Kireçtaşına ilişkin RMR kaya kütlesi sınıflaması (Bieniawski, 1989)... 87 Tablo 27. Proje taşkın değerlerinin hesaplanmasında kullanılan yöntemler... 90 Tablo 28. Proje Alanı Civarındaki Akım Gözlem İstasyonları... 93 Tablo 29. Mezit Deresi-Kınık Akım Gözlem İstasyonları Aylık Ortalama Debileri (m 3 /sn)... 93 Tablo 30. Saçmalı Dere Aylık Ortalama Debileri (m 3 /sn)... 94 Tablo 31. Karaburun Regülatörü Aylık Ortalama Debileri (m 3 /sn)... 95 Tablo 32. Bıçkı Regülatörü Aylık Ortalama Debileri (m 3 /sn)... 96 Tablo 33. Bıçkı Regülatörü Aylık Ortalama Debileri (m 3 /sn)... 97 Tablo 34. Üçüncü Regülatörü Aylık Ortalama Debileri (m 3 /sn)... 98 Tablo 35. Boğakaya Regülatörü Aylık Ortalama Debileri (m3/sn)... 99 Tablo 36. Mevcut Sulama Sahasındaki Sulanan Arazi Miktarı ve Dağılımı... 104 14
Tablo 37. İnegöl Tüfekçikonağı HES Projesi için Salma Sulama Yöntemine Göre Bitki Su Tüketimleri ve Aylar İtibarı ile Sulama İçin Bırakılması Gereken Su Miktarı : Alan 51,4 Ha... 104 Tablo 38 Tüfekçikonağı Regülatörü ve HES Projesinde Aylara Göre Regülatörlerden Bırakılacak Toplam Su Miktarları ( l / s )*... 105 Tablo 39. Meyvelerin Üretim Alanları ve Miktarları... 111 Tablo 40. Sebzelerin Üretim Alanları ve Miktarları... 112 Tablo 41. Tahıl Üretim Alanları ve Miktarları... 113 Tablo 42. Proje Ünitelerinin Meşçere Tipleri... 115 Tablo 43. Faaliyet alanı ve çevresinde bulunması muhtemel ikiyaşamlı ve Sürüngen türleri ve koruma statüleri... 124 Tablo 44. Faaliyet alanı ve yakın çevresindeki biyotoplarda yayılış yapması muhtemel kuş türleri, göçmenlik durumları ve koruma statüleri... 125 Tablo 45. Faaliyet alanında görülmesi muhtemel Memeli hayvan türleri ve koruma statüleri... 127 Tablo 46. Boğakaya Regülatörü aylık olarak hesaplanan can suyu miktarı ve su derinliği... 132 Tablo 47. Üçüncü Regülatörü aylık olarak hesaplanan can suyu miktarı ve su derinliği... 133 Tablo 48. Bıçkı Regülatörü aylık olarak hesaplanan can suyu miktarı ve su derinliği... 133 Tablo 49. Karaburun Regülatörü aylık olarak hesaplanan can suyu miktarı ve su derinliği... 133 Tablo 50. İnegöl İlçesi Yıllara göre nüfus dağılımı... 142 Tablo 51. Organize Sanayi Bölgesindeki Firmaların Sektörlere Göre Dağılımı ve İstihdamı... 143 Tablo 52. Hayvansal ve Bitkisel Üretim Değerleri (TL)... 144 Tablo 53. İnegöl ün 2008-2012 Yılları Arası İş-Kur Verileri... 146 Tablo.54. İnşaat Aşamasında Kazı Çalışması Yapılacak Üniteler ve Kazı Dolgu Miktarları... 152 Tablo 55. Delik Çapı ve Patlayıcı Madde Yoğunluğu... 154 Tablo. 56 Q=35 kg alınarak hesaplanan kayaç türüne bağlı K=200 faktörü ve mesafeye göre değişen titreşim hızı (V) değerleri... 156 Tablo. 57 Q = 35 kg K = 200 faktörü alınarak değişik mesafeye göre hesaplanan bina temellerinde titreşim hızı (V 0 ) değerleri... 156 Tablo. 58 Bina temeli titreşim hızı (V 0 ) değerlerine bağlı olarak dinamit atımı nedeni ile hasar görebilecek bina türleri... 157 Tablo. 59 Proje İnşaat Aşamasında Gerçekleştirilecek Faaliyetler için Kullanılacak Araçlardan Kaynaklı Oluşacak Araç Yükü... 164 Tablo. 60 Taşkın Hesaplamaları Özetleri... 170 Tablo. 61 Proje Ünitelerinin Meşçere Tipleri... 176 Tablo. 62 Kullanılacak İş Makineleri ve Kullanacakları Yakıt Miktarı... 177 Tablo 63. Motorinin Özellikleri... 177 Tablo 64. Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Emisyon Faktörleri... 177 Tablo. 65 İş Makinelerinden Kaynaklanması Muhtemel Kirletici Miktarları... 178 Tablo.66 Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Tablo 12.6.Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri... 178 Tablo. 67 Faaliyetlerden Kaynaklanacak Emisyonların Kütlesel Debileri... 182 Tablo. 68 İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik Tablo B1 Her Yıl için Kontrol İzleme Sayıları ve Denetim İzleme Sayıları... 184 Tablo.69 Regülatörler ve Su Kalite Sınıfları... 185 Tablo. 70 İnşaat Aşamasında Gürültü Oluşturabilecek Makine ve Ekipmanlar... 187 Tablo.71 Çeşitli Mesafelerde Duyulması Muhtemel Gürültü Seviyeleri... 188 Tablo. 72 Mansaba Bırakılacak Su Miktarları... 202 Tablo 73. Atık kodları ile birlikte atık tanım ve bertaraf yöntemi... 209 Tablo 74. Projeye ait İnşaat İzleme Planı... 218 15
ŞEKİL DİZİNİ Şekil 1. Yer Bulduru Haritası... 29 Şekil 2. Santral Binası, Yükleme Havuzu ve Regülatör Yerleri ile En Yakın Yerleşim Yerlerini Gösteren Uydu Fotoğrafı... 30 Şekil 3. Tüfekçikonağı HES Projesi nin havzadaki diğer tesislerle ilişkisi... 33 Şekil 4 Proje İş Akım Şeması... 36 Şekil 5. Basınç Değerleri Grafiği... 45 Şekil 6. Sıcaklık Değerleri Grafiği... 46 Şekil 7. Yağış Değerleri Grafiği... 46 Şekil 8. Nem Değerleri Grafiği... 47 Şekil 9. Sayılı Günler Değerleri Grafiği... 48 Şekil 10. Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Grafiği... 49 Şekil 11. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı... 50 Şekil 12. Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı... 51 Şekil 13. Esme Sayılarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı... 51 Şekil 14. Esme Sayılarına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı... 51 Şekil 15. Esme Sayılarına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı... 51 Şekil 16. Esme Sayılarına Göre Ocak Ayı Rüzgar Diyagramı... 52 Şekil 17. Esme Sayılarına Göre Şubat Ayı Rüzgar Diyagramı... 52 Şekil 18. Esme Sayılarına Göre Mart Ayı Rüzgar Diyagramı... 52 Şekil 19. Esme Sayılarına Göre Nisan Ayı Rüzgar Diyagramı... 52 Şekil 20. Esme Sayılarına Göre Mayıs Ayı Rüzgar Diyagramı... 52 Şekil 21. Esme Sayılarına Göre Haziran Ayı Rüzgar Diyagramı... 52 Şekil 22. Esme Sayılarına Göre Temmuz Ayı Rüzgar Diyagramı... 53 Şekil 23. Esme Sayılarına Göre Ağustos Ayı Rüzgar Diyagramı... 53 Şekil 24. Esme Sayılarına Göre Eylül Ayı Rüzgar Diyagramı... 53 Şekil 25. Esme Sayılarına Göre Ekim Ayı Rüzgar Diyagramı... 53 Şekil 26. Esme Sayılarına Göre Kasım Ayı Rüzgar Diyagramı... 53 Şekil 27. Esme Sayılarına Göre Aralık Ayı Rüzgar Diyagramı... 53 Şekil 28. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı... 54 Şekil 29. Ortalama Rüzgar Hızına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı... 56 Şekil 30. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı... 56 Şekil 31. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı... 56 Şekil 32. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı... 56 Şekil 33. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Ocak Ayı Rüzgar Diyagramı... 57 Şekil 34. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Şubat Ayı Rüzgar Diyagramı... 57 Şekil 35. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Mart Ayı Rüzgar Diyagramı... 57 Şekil 36. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Nisan Ayı Rüzgar Diyagramı... 57 Şekil 37. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Mayıs Ayı Rüzgar Diyagramı... 57 Şekil 38. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Haziran Ayı Rüzgar Diyagramı... 57 Şekil 39. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Temmuz Ayı Rüzgar Diyagramı... 58 Şekil 40. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Ağustos Ayı Rüzgar Diyagramı... 58 Şekil 41. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Eylül Ayı Rüzgar Diyagramı... 58 Şekil 42. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Ekim Ayı Rüzgar Diyagramı... 58 Şekil 43. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Kasım Ayı Rüzgar Diyagramı... 58 Şekil 44. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Aralık Ayı Rüzgar Diyagramı... 58 Şekil 45. Ortalama Rüzgar Hızı Grafiği... 59 Şekil 46. Maksimum Rüzgar Hızı Grafiği... 60 Şekil 47. Fırtınalı Günler Sayısı Dağılımı Grafiği... 60 Şekil 48. Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Dağılımı Grafiği... 61 Şekil. 49 Proje Alanı Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti... 65 Şekil 50. Proje alanı ve çevresinin diri fay haritası (MTA, 2012)... 70 Şekil 51. Proje alanının Sismotektonik Haritası... 70 16
Şekil 52. Temel Tipine, Şekline, Derinliğine Ve Zemin Cinsine Bağlı Katsayı... 77 Şekil 53.Proje Alanı ve Çevresi Hidrometeoroloji Haritası... 107 Şekil 54. Proje Alanı ve Çevresi Su Katmanları Haritası... 108 Şekil 55.Proje Alanı ve Çevresi Su Katmanlarına ait Açıklama... 109 Şekil 56.Proje Alanı Arazi Varlığı Haritasındaki Yeri... 110 Şekil 57. Proje Alanı Arazi Örtüsü... 110 Şekil 58. Meyvelerin Üretim Alanları ve Miktarları Grafiği... 111 Şekil 59. Sebzelerin Üretim Alanları ve Miktarları Grafiği... 112 Şekil 60. Tahıl Üretim Alanları ve Miktarları Grafiği... 113 Şekil 61. Türkiyedeki Fitocoğrafik Bölgeler(Filiz,Z.,2007 de değiştirilmiştir.)... 121 Şekil 62. Bursa İli Maden Haritası... 139 Şekil 63 İnegöl ün 2008 2012 Yılları Arası İş-Kur Verileri Grafiği... 145 Şekil 64. İlçe Nüfusunun Eğitim Durumu Grafiği... 148 Şekil. 65 Trafik Hacmi Haritası... 162 Şekil. 66 Karayolları ve Stabilize Yolları Gösterir Uydu Görüntüsü... 163 Şekil 67. İnşaat Aşamasında Oluşacak Gürültünün Çeşitli Mesafelerde Duyulması Muhtemel Gürültü Seviyesi... 189 Şekil 68. Halkın Katılım Toplantısı Ulusal ve Yerel Gazete İlanları... 222 17
BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI Proje Konusu Faaliyetin, Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin, Proje Karakteristiklerinin Tanımı, Proje Ömrü, Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri (Rapor hazırlanırken proje kapsamındaki tüm işlemlerin DSİ tarafından onaylanmış olan Fizibilite Raporuna uygun olarak hareket edilmesi ve buna ilişkin bilgi ve su kullanma anlaşması hakkında bilgi) I.1 Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin, Proje Karakteristiklerinin Tanımı Proje konusu faaliyet; Tüfekçikonak Hidro Enerji Elektrik Üretim A.Ş.tarafından Bursa İli, İnegöl İlçesi, Tüfekçikonak Köyü, İ23a2 Paftası, Saçmalı Dere, Sol Sahilinde 71605,38 m 2 lik alan üzerinde gerçekleştirilecek Tüfekçikonak Hidroelektrik Santrali (Boğakaya, Bıçkı, Üçüncü ve Karaburun Regülatörleri) projesi olup, ilave regülatör kurulması ve proje değişikliği yapılması planlanmaktadır. Nehir tipi Santral olarak projelendirilen Tüfekçikonak HES in kurulu gücü 5.184 MW e ve toplam enerji üretimi 14,90 GWh olan Tüfekçikonak Hidroelektrik Santrali, Boğakaya, Bıçkı ve Karaburun Regülatörü Projesi için 25.06.2010 tarih ve 352 karar no ile Bursa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nden ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınmıştır. Revize fizibilite raporundaki toplam kurulu güç değeri, üretim lisansındaki değere göre (5,4 MW m / 5.184 MWe ) aynı kalmakla birlikte regülatör ilavesi (Üçüncü Regülatörü ) ve proje formülasyonu değişmiş bulunmaktadır. Hidroelektrik Santralinde aşağıda sıralanan ana ve yardımcı üniteler bulunacaktır. Santral Binası ve İdari Bina Kuyruksuyu Kanalı Cebri Borular ve Vana Odası Yükleme Havuzu Mekanik Aksam Trafo ve Şalt Sahası Regülatörler İletim Kanalları Santral Binası ve Kuyruk Suyu Kanalı Santral binası 33 m x 21 m boyutlarında ve 21 m yüksekliğinde inşa edilecektir. Boğakaya Regülatörü ile çevrilen sular iletim tesisleri aracılığı ile santral binasına ulaştırılacak ve burada türbinlenerek enerji üretimi yapılacaktır. Santral binası yaklaşık 615 m kotlarında, Saçmalı Dere sol sahilinde tesis edilecektir. Yapılmış olan jeolojik çalışmalar neticesinde yapının tamamıyla sağlam kaya üzerine oturtulacağı görülmüştür. Kurulu güç optimizasyonu çalışmalarında santralin toplam elektriksel kurulu gücü 5,18 MW olarak bulunmuş ve buna göre 2 adet türbin seçilerek akarsuya ait debilerin en uygun biçimde kullanılması sağlanacaktır. Türbin tipi olarak yatay eksenli Pelton türbini seçilmiştir. Kuyruksuyu kanalı türbinlenen suların Saçmalı Deresine deşarjını sağlayacak şekilde planlanmıştır. Santral yerinde derivasyon kanalı su kotu dolayısıyla santral kuyruksuyu kotu 615,00 m olarak planlanmıştır. Santral binasında üretilen elektrik enerjisi 18
şalt sahasına iletilecektir. Şalt sahasına iletilen elektrik enerjisi burada bulunan trafo aracılığı ile enerji nakil hattına iletilecektir. Santralin Tipi Bina Genişliği Bina Yüksekliği Yeri Kuyruksuyu Kotu Max. Brüt Düşü Proje Debisi Türbin Tipi Ünite Sayısı Ünite Gücü Kurulu Güç :Açıkta Yerüstü :33 m x 21 m :21 m :Sağ Sahil :615,00 m :339,65 m :1.90 m 3 /sn :Pelton-Yatay Eksenli :2 Adet :2,592 MW :5,183 MW Kuyruksuyu Kanalı Santral Kuyruksuyu kanalı Saçmalı Deresine bağlanarak santralde türbinlenen suyun dereye iletilmesi sağlanacaktır. Santral binası Saçmalı Deresinin hemen yanına inşa edileceğinden, kuyruksuyu kanalı oldukça kısa inşa edilecektir. Cebri Borular ve Vana Odası Vana odası, cebri borularda meydana gelebilecek arıza ve benzeri durumlarda oluşabilecek zararları en aza indirebilmek için iletim kanalı ve santral binası arasındaki bağlantıyı kesmek amacıyla yükleme havuzu ile cebri boru arasında inşa edilecektir. Cebri boru maliyetini en az tutacak şekilde jeolojik ve topoğrafik koşullar dikkate alınarak santral binası seçilmiştir. Kullanım amacına uygun olarak cebri boru çapı 800 mm olarak seçilmiştir. Cebri borunun toplam uzunluğu 800 m dir ve açıkta tesis edilecektir. Cebri Boru üzerinde boru eğiminin kırıklık yaptığı noktalarda tespit kütleleri, tespit kütlelerinden sonra da hareketli mesnetler yapılması planlanmıştır. Cebri boru gerek kayıcı mesnetler gerekse de tespit kütleleri aracılığı ile sağlam zemine oturacaktır. Cebri boru güzergahında platform genişliği, yayalar için merdiven yapılması ve montaj esnasında uygun çalışma ortamı sağlanması hususu dikkate alınarak boru yeri ile birlikte 6 m genişlik olarak planlanmıştır. Yükleme Havuzu Yükleme Havuzu, santral işletme koşullarına bağlı olarak oluşabilecek debi değişikliklerine cevap verebilmek ve cebri boruya hava girişini önlemek amacı ile iletim kanalının sonunda yapılması planlanmıştır. Aynı zamanda türbin kapaklarının ani kapanması sonucunda oluşabilecek su kabarmalarının yapılara zarar vermeyecek şekilde uzaklaştırılmasını da sağlayacaktır. 25,00 m x 160,00 m boyutlarında projelendirilen yükleme havuzunun yüksekliği 6,10 m olup su kotu 957,65 m olarak bulunmuştur. 19
Mekanik Aksam Santral açıkta yerüstü olarak inşa edilecektir. Yatay eksenli 2 adet Pelton tipinde türbin barındıracak olan santral binası 25,90 m x 14,70 m olarak planlanmıştır. Türbinler Generatör Tipi : Yatay milli Pelton Ünite sayısı : 2 Türbin gücü : 2x2.70 MW = 5.40 MW Hidrolik kapasite : 2x0.6 =1.9 m3/s Brüt düsü : 339.65 m Maksimum debide net düsü : 325.61 m Türbin eksen kotu : 618.00 m Maksimum debide randıman : 0.89 Maksimum randıman : 0.93 Devir Sayısı : 600 d/d Generatör yatay eksenli, milli senkron olacaktır. Tipi : Yatay milli senkron Adedi : 2 Kapasite : 2 x 3.047 = 6.094 MVA Gücü (Elektriksel) : 2 x 2.590 MWe =5.180 MWe Gerilimi : 6.3 kv Frekansı : 50 Hz Devir sayısı : 600 dev/dak, Verimi : 0.96 Ünite Transformatörleri İç İhtiyaç Trafosu Tipi : Açık Tip Yağlı Adedi : 2 Kapasite (1ünite) : 2 x 3.047 =6.094 MVA Voltajı : 6.3 / 34.5 kv ± 2 x % 2.5 Bağlantı vektör grubu : YNd11 Nötr bağlantısı : 20 Ohm luk direnç üzerinden Verimi : 0.98 Adedi : 1 Tipi : Kuru tip Gücü : 125 kva Voltajı : 34.5 / 0.4 kv Bağlantı vektör grubu : Dyn11 Soğutma sekli : Hava soğutmalı Nötr bağlantısı : Direk topraklı 20
Acil İhtiyaç Dizel Jeneratör Adedi : 1 Kapasitesi (Stand By / Prime) : 73/66 kva Voltajı : 400 / 230 V Güç Katsayısı : 0.8 Frekansı : 50 Hz Devir sayısı : 1500 dev/dak Şalt Sahası ve Trafo Alanı Tüfekçikonak HES projesinin sisteme bağlantısından önce santral binası içinde metal enclosed hücrelerden olusan 36 kv salt panoları tesis edilecektir. Şalt sahası ve Trafo alanı santral binasının yanına ve açıkta tesis edilecektir. Regülatörler Karaburun Regülatörü Karaburun Regülatörü, Karaburun Deresi sularını çevirmek üzere 1 206.40 m talveg kotunda tesis edilecektir. Regülatör, tirol tipinde olup; tirol-savak, balık geçidi çakıl geçidi ve çökeltim havuzundan oluşmaktadır. Talvegden 60 cm yükseklikte bulunan savak, 100 yıl yinelenmeli taşkın debisini 10 m net uzunlukta 1 208.33 m seviyesinden geçirecek şekilde tasarlanmıştır. Tirolün kret kotu 1 207.00 m olup normal su seviyesi 1 207.10 m dir. Zemin kosullarının sağlam olması nedeniyle enerji kırıcı havuz yapısına ihtiyaç duyulmamış, eğritilmiş sıçratma eşiği yardımıyla taşkın debisinin enerjisi kırılmıştır. Regülatörün maksimum çevireceği tasarım debisi 0.6 m³/s olarak belirlenmiştir. Buna göre çökeltim havuzu 2 m genişliğinde ve 10 m uzunluğunda tasarlanmıştır. Çökeltim havuzu sonunda yükleme odası yer almakta olup baslıca amacı Karaburun derivasyon hattı girişinde vorteks oluşumunu önlemektir. Tipi :Tirol, Üstten Almalı Su Alma Yapısı :Sol Sahilde Talveg Kotu :1.206,40 m Kret Kotu :1.207,00 m Talvegden Yüksekliği :5,00 m Normal Su Seviyesi :1.207,10 m Su Alma Priz Yeri :Sol Sahil Çakıl Geçidi Yeri :Sağ Sahil Bıçkı Regülatörü Bıçkı Regülatörü, Karaburun derivasyonun bıraktığı sular ile Bıçkı Deresinin sularını çevirmek üzere 999.5 m talveg kotunda tesis edilecektir. Regülatör, tirol tipinde olup; tirol-savak, balık geçidi çakıl geçidi ve çökeltim havuzundan oluşmaktadır. Talvegden 5.5 m yükseklikte bulunan savak, 100 yıl yinelenmeli taşkın debisini 10 m net uzunlukta 1 005.74 m seviyesinden geçirecek şekilde tasarlanmıştır. Tirolün kret kotu 1 005.00 m olup normal su seviyesi 1 005.10 m dir. Zemin koşullarının sağlam olması nedeniyle enerji kırıcı havuz yapısına ihtiyaç duyulmamış, eğritilmiş sıçratma eşiği yardımıyla taşkın debisinin enerjisi kırılmıştır. Regülatörün maksimum çevireceği tasarım 21
debisi 0.8 m³/s olarak belirlenmiştir. Buna göre çökeltim havuzu 2 m genişliğinde ve 10 m uzunluğunda tasarlanmıştır. Çökeltim havuzu sonunda yükleme odası yer almakta olup baslıca amacı Bıçkı derivasyon hattı girişinde vorteks oluşumunu önlemektir. Tipi :Tirol, Üstten Almalı Su Alma Yapısı :Sol Sahilde Talveg Kotu :999.50 m Kret Kotu :1.005,00 m Talvegden Yüksekliği:5,00 m Normal Su Seviyesi :1.005,10 m Su Alma Priz Yeri :Sol Sahil Çakıl Geçidi Yeri :Sağ Sahil Üçüncü Regülatörü Projeye yeni dahil edilecek olan Üçüncü Regülatörü, Üçüncü Deresi sularını çevirmek üzere 998.4 m talveg kotunda tesis edilecektir. Regülatör, tirol tipinde olup; tirolsavak, balık geçidi çakıl geçidi ve çökeltim havuzundan oluşmaktadır. Talvegden 60 cm yükseklikte bulunan savak, 100 yıl yinelenmeli taşkın debisini 10 m net uzunlukta 1 000.02 m seviyesinden geçirecek şekilde tasarlanmıştır. Tirolün kret kotu 999.00 m olup normal su seviyesi 999.10m dir. Zemin koşullarının sağlam olması nedeniyle enerji kırıcı havuz yapısına ihtiyaç duyulmamış, eğritilmiş sıçratma eşiği yardımıyla taşkın debisinin enerjisi kırılmıştır. Regülatörün maksimum çevireceği tasarım debisi 0.4 m³/s olarak belirlenmiştir. Buna göre çökeltim havuzu 2 m genişliğinde ve 10 m uzunluğunda tasarlanmıştır. Çökeltim havuzunda biriken parçacıklar, silt çıkış yapısı ile dereye tahliye edilecektir. Çökeltim havuzu sonunda bağlantı kanalı yardımıyla regülatörden çevrilen sular ile Bıçkı Derivasyonundan gelen sular Üçüncü Derivasyonuna verilecektir. Tipi :Tirol, Üstten Almalı Su Alma Yapısı :Sol Sahilde Talveg Kotu :998.50 m Kret Kotu :999.00 m Normal Su Seviyesi :999.10 m Su Alma Priz Yeri :Sol Sahil Çakıl Geçidi Yeri :Sağ Sahil Boğakaya Regülatörü Boğakaya Regülatörü, Elmalı Deresi ve İkisular Deresinin suları ve Karaburun, Bıçkı, Üçüncü derivasyonlarından gelen suları çevirmek üzere 960.50 m talveg kotunda tesis edilecektir. Regülatör, tirol tipinde olup; tirol-savak, balık geçidi çakıl geçidi ve çökeltim havuzundan oluşmaktadır. Talvegden 60 cm yükseklikte bulunan savak, 100 yıl yinelenmeli taşkın debisini 15 m net uzunlukta 962.50 m seviyesinden geçirecek şekilde tasarlanmıştır. Tirolün kret kotu 961.10 m olup normal su seviyesi 961.25 m dir. Zemin koşullarının sağlam olması nedeniyle enerji kırıcı havuz yapısına ihtiyaç duyulmamış, eğritilmiş sıçratma eşiği yardımıyla taşkın debisinin enerjisi kırılmıştır. Regülatörün maksimum çevireceği tasarım debisi 1.9 m³/s olarak belirlenmiştir. Buna göre çökeltim havuzu 5 m genişliğinde ve 22 m uzunluğunda tasarlanmıştır. Çökeltim havuzunda biriken 22
parçacıklar, silt çıkıs yapısı ile dereye tahliye edilecektir. Çökeltim havuzu sonunda bağlantı kanalı yardımıyla regülatörden çevrilen sular iletim hattına verilecektir. Tipi Su Alma Yapısı Talveg Kotu Kret Kotu Talvegden Yüksekliği Maximum Su Seviyesi Eşik Kret Kotu Çökeltim Havuzu Yeri Çakıl Geçidi Yeri :Tirol, Üstten Almalı :Sol Sahilde :955,00 m :965,00 m :10,00 m :962,50 m :9622,00 m : Sol Sahil :Sağ Sahil İletim Kanalları Karaburun Derivasyonu Karaburun Regülatörü nün çevirdiği sular yükleme odası yardımıyla Karaburun derivasyon hattına yönlenecektir. Derivasyon hattı, çevrilen suları Yörükkızı alanı sırtından doğan Bıçkı Deresi membasına taşıyacaktır. Derivasyon hattı basınçlı olup gömülü CTP boru olarak tasarlanmıştır. Hattın giriş eksen kotu 1204.65 m, çıkış eksen kotu 1167.50 m dir. Hat uzunluğu 2050 m olmaktadır. Buna göre borunun hız limitini asmaması ve iç basıncın hat boyunca negatife düşmemesi durumu değerlendirilmiş ve boru çapı 0.5 m seçilmiştir. Hattın basınçlı seçilmesinde ana etmen mevcut yolu kullanabilmektir. Yol boyunca değişken ve yer yer dik eğimlerin olması nedeniyle basınçlı hat seçilmiştir. Derivasyon hattının sonunda Karaburun Regülatöründe vortex derinliğinin korunması ve hattın devamlı basınç altında olmasını sağlamak amacıyla kontrol vanası tesis edilecektir. Bıçkı Derivasyonu Bıçkı Regülatörü nün çevirdiği sular yükleme odası yardımıyla Bıçkı derivasyon hattına yönlenecektir. Derivasyon hattı çevrilen suları doğrudan Üçüncü Regülatörü çökeltim havuzu sonuna taşıyacaktır. Derivasyon hattı basınçlı sifon olup gömülü CTP boru olarak tasarlanmıştır. Hattın giris eksen kotu 1002.80 m, çıkış eksen kotu 997.50m dir. Hat uzunluğu 630 m olmaktadır. Buna göre sifonda düşü kaybının az tutulmuş ve boru çapı 0.8 m seçilmiştir. Hattın basınçlı sifon seçilmesinde ana etmen mevcut yolu kullanabilmektir. Yol boyunca eğim belli bir noktaya kadar negatiftir ancak bu noktadan sonra eğim pozitif olmaktadır. Bu nedenle hat sifon olarak çalışacaktır. Derivasyon hattının sonunda Bıçkı Regülatörü bitişiğinde dengeleme havuzu bulunacaktır. Üçüncü Derivasyonu Üçüncü Regülatörü nün çevirdiği sular bağlantı kanalı yardımıyla Üçüncü derivasyon hattına yönlenecektir. Derivasyon hattı çevrilen suları doğrudan Boğakaya Regülatörü membasına taşıyacaktır. Derivasyon hattı serbest yüzeyli olup gömülü upvc boru olarak tasarlanmıştır. Derivasyon hattı toplamda 1.4 m³/s debiyi geçirecek olup, 0.9 m çapında, 130 m uzunluğunda ve 0.003 eğiminde tesis edilecektir. 23
Boğakaya Regülatörü ile Yükleme Havuzu Arası İletim Hattı Boğakaya Regülatörü nün çevirdiği sular bağlantı kanalı yardımıyla iletim hattına yönlenecektir. İletim hattı çevrilen suları doğrudan yükleme havuzuna taşıyacaktır. İletim hattı serbest yüzeyli olup gömülü upvc boru olarak tasarlanmıştır. İletim hattı toplamda 1.90 m³/s debiyi geçirecek olup, 1.20 m çapında ve 0.0012 eğiminde ve 1910 m uzunluğundadır. Hattın giriş eksen kotu 959.40 m olup çıkış 957.10 m dir. Yükleme Havuzu ve Cebri Boru İletim hattı sonunda, Kestanelik Sırtında tesis edilecek yükleme havuzunun ana görevleri; serbest yüzeyli gelen hattın basınçlı sisteme geçişini sağlamak, isletme sırasında türbinde oluşacak ani basınç artışlarını azaltmaktır. Tüfekçikonak HES projesinde yükleme havuzunun bir diğer görevi ise, regülatörlerden gelen suları depolayıp günlük regülasyonu sağlayarak enerji üretimini puant saatlere kaydırabilmektir. Yükleme havuzu 20 m genişliğinde 160 m uzunluğunda ve 6 m yüksekliğinde olup 16800 m³ depo hacmine sahiptir. Yükleme havuzu sonunda cebri boruya girişte, istenildiği zamanda cebri boruya giren suyu kesmek amacıyla 1.30 x 0.80 m ölçülerinde bir sürgülü kapak yapılacaktır. Projede tesis edilen cebri boru 800 m uzunluğunda, 0.8 m çapındadır. Enerji İletim Hattı Tüfekçikonak HES projesinde üretilip 34.5 kv gerilime yükseltilen enerji yaklaşık 4.5 km uzunluğundaki 3/0 AWG kesitinde enerji nakil hattıyla Tahtaköprü KÖK(Kesici Ölçü Kabini) üzerinden İnegöl Trafo Merkezine bağlanmak suretiyle enterkonnekte sisteme aktarılacaktır. I.2 Proje Ömrü Proje konusu faaliyet için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ndan 19.08.2010 tarihinden itibaren 49 yıl geçerli Üretim Lisansı alındığından proje ömrü 49 yıl olarak belirlenmiştir. İnşaat ve mekanik aksamda yapılacak iyileştirmeler ile proje ömrünün uzatılması muhtemeldir. I.3 Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri Tüfekçikonak HES Projesinin işletilmesi, Türkiye ekonomisine ve enerji pazarına katkıda bulunacağı gibi, coğrafi konumu ve ulaşım yolları ile gelişme potansiyeli her zaman yüksek olan yörede enerji imkanları yaratacak, ekonomiye ve istihdama gerek inşaat, gerekse işletme döneminde imkanlar getirecektir. Bunun yanı sıra Türkiye nin ürettiği yeşil enerji miktarına katkıda bulunacak ve Kyoto Konferansı kararlarına göre, halihazırda enerjilerinin en az %22 sini yeşil enerji olarak tüketmeleri gereken Avrupa ülkelerine enerji ihracatı imkanına da katkı sağlayacaktır. Ayrıca, bu ve buna benzer santrallerin büyük oranda yerli sermaye ile inşa edilerek devreye girmesi, devlet kaynaklarının daha verimli kullanılmasını da sağlayacak, karşılığında döviz ödenen enerji kaynaklarına duyulan ihtiyacı biraz olsun azaltacak ve değerlendirilemeyen yenilenebilir enerji kaynaklarımızın değerlendirilmesine katkıda bulunacaktır. 24
Hidroelektrik Santrali tercih edilmesinin başlıca nedenleri; Hidroelektrik santraller verimliliği çok yüksek santrallerdir. Türbin ve jeneratör imalatındaki teknolojik gelişmeler ile verimlilikleri %95 lerin üzerine çıkartılmıştır. Hidroelektrik enerji pik ihtiyaçlar için en uygun enerji turudur. Kısa surede devreye girme ve dereden çıkma özelliklerinden dolayı sistem regülasyonu acısından işletme güvenilirliğini temin eder. Hammadde girdi maliyetleri yoktur. Yenilenebilir kaynak olması nedeniyle temiz (yeşil) elektrik enerjisi ihracatı imkanı yaratır. Yerli kaynak olması nedeniyle hammadde girdisi bakımından dışarıya bağımlılığı yoktur. Hidroelektrik projeler iş olanağı sağlayarak istihdama olumlu katkıda bulunur. Türkiye de kişi başına yıllık elektrik tüketimi 3.200 kwh düzeylerinde olup, bu miktar kalkınmış ve kalkınmakta olan ülkeler ortalamasının çok altındadır. Ülkemizin ekonomik ve sosyal bakımdan kalkınmasının sağlanması için sanayileşme bir hedef olduğuna göre bu endüstrinin ve diğer kullanıcıların ihtiyacı olan enerjinin, yerinde, zamanında ve güvenilir bir şekilde karşılanması büyük önem arz etmektedir. Türkiye de 1950 lerde yılda sadece 800 GWh enerji üretimi kapasitesi varken, bugün bu oran yaklaşık 406 misli artarak yılda 325.000 GWh düzeylerine ulaşmıştır. 57.452 MW a ulaşan kurulu güç ile yılda yaklaşık 325.000 GWh enerji üretimi mümkündür. Arızalar, bakım onarım, işletme programı politikası, küresel ekonomik kriz, tüketimde talebin azlığı, kuraklık, randıman vb. sebeplerle ancak 239.000 GWh enerji üretimi olmuştur. Yani kapasite kullanımı %73,5 düzeylerinde gerçekleşmiştir. Termik santrallerde kapasite kullanım oranı ortalama %70,8 düzeylerinde iken hidroelektrik santrallerde bu oran %84,5 düzeylerinde olmuştur. Enerji üretimimizin %26,8 i yenilenebilir (%24 ü hidrolik, %2,8 i rüzgâr ve jeotermal), %73,2 si ise fosil yakıt olarak adlandırılan termik (doğal gaz, linyit, kömür, fueloil, motorin, asfaltit, nafta gibi) kaynaklardan üretilmektedir. Son yıllarda rüzgâr ve jeotermal kaynakların enerji üretiminde kullanımına ilişkin yoğun çalışmalar yapılmakta olup ayrıca ülkemiz için zaruri hale gelen nükleer enerji kullanımı için de çalışmalar yapılmaktadır. Türkiye nin teknik hidroelektrik potansiyeli dünya teknik potansiyelinin %1,5 ine, Avrupa teknik potansiyelinin ise %17,6 sına tekabül etmektedir. Türkiye de teorik hidroelektrik potansiyel 433 milyar kwh, teknik olarak değerlendirilebilir potansiyel ise 216 milyar kwh olarak hesaplanmıştır. Avrupa Birliği nin yeşil enerji için uyguladığı vergi indirimleri ve destekleme politikaları ekonomik olarak potansiyelin artmasını sağlayacaktır. ABD teknik hidroelektrik potansiyelinin %86'sını, Japonya %78'ini, Norveç %72'sini, Kanada %56'sını, Türkiye ise %32,7 sini geliştirmiştir. Uluslararası Enerji Ajansı'nca (IEA) 2020'de dünya enerji tüketimi içerisinde hidroelektrik ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarının payının bugüne göre %53 oranında artacağı öngörülmüş olup, bu her güçteki hidroelektrik potansiyelin değerlendirilmesi olarak yorumlanmaktadır. Avrupa Komisyonu Birlik stratejileri kapsamında Avrupa Birliği (AB) içerisinde 2020 25
yılına kadar iç brüt enerji tüketimindeki yenilenebilir enerji payını %20'ye çıkartmak üzere gerekli yasal düzenlemeleri yürürlüğe koymuştur. Ekonomik durgunluklar dikkate alınmazsa, Türkiye'de elektrik tüketimi her yıl %4 10 oranında artmaktadır. Bu talebi karşılamak için ülkemiz yeni enerji projeleri için her yıl 4 milyar ABD Doları ayırmak zorundadır. Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de enerji hayati bir konu olduğundan, kendine yeterli, sürekli, güvenilir ve ekonomik bir elektrik enerjisine sahip olunması yönünde başta dışa bağımlı olmayan ve yerli bir enerji kaynağı olan hidroelektrik enerjisi olmak üzere bütün alternatifler göz önüne alınmalıdır. (http://www.dsi.gov.tr) 26
BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Faaliyet Yeri (Proje Yerinin İlgili İdaresince Onanmış 1/50.000 Ya Da 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Nazım İmar Planı, Uygulama İmar Planı Üzerinde Gösterimi, Lejandları Ve Plan Notlarıyla Birlikte Sunulması, Proje Sahası Ve Yakın Çevresinin Ölçekli Harita Veya Kroki Üzerinde Gösterimi, Proje Sahası Ve Yakın Çevresinde Bulunan Yerleşimlerin Harita Üzerinde Gösterilmesi, Mesafelerin Belirtilmesi, Proje Alanının Hangi Bölgesinde Olduğu, Etrafındaki Tesislerin İsim, Yön Ve Uzaklıkları, Tesise Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergahları) (Varsa 1/50.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı, 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planının lejand ve plan notlarıyla birlikte sunulması, ayrıca söz konusu planda... tarih ve... sayılı karar ile... tarafından onaylanmıştır ve Aslının Aynıdır damgalarının bulunması) belirtilmelidir.) Tüfekçikonak Hidro Enerji Elektrik Üretim A.Ş.tarafından yapılması planlanan Boğakaya, Bıçkı, Üçüncü ve Karaburun Regülatörleri ve HES ilave regülatör ve proje değişikliği projesi Bursa İli, İnegöl İlçesi, Tüfekçikonak Köyü sınırları içerisinde 1/25.000 ölçekli Kütahya İ23-a2 paftasında yer almaktadır. Santral Binası; Yükleme Havuzu; Boğakaya Regülatörü ; Üçüncü Regülatörü ; Bıçkı Regülatörü ; Karaburun Regülatörü; Tahtaköprü Beldesinin 4.05 km Güneydoğusunda Tüfekçikonağı Köyünün 2.47 km Güneyinde Sulhiye Köyünün 2.52 km Güneybatısında, Mezit Köyünün 3.53 km Güneybatısında yer almaktadır. Tahtaköprü Beldesinin 3.64 km Güneydoğusunda, Tüfekçikonağı Köyünün 2.66 km Güneydoğusunda, Sulhiye Köyünün 3.24 km Güneybatısında, Mezit Köyünün 4.27 km Güneybatısında yer almaktadır. Tahtaköprü Beldesinin 5.45 km Güneydoğusunda, Tüfekçikonağı Köyünün 4.29 km Güneyinde, Sulhiye Köyünün 3.79 km Güneybatısında, Mezit Köyünün 4.47 km Güneybatısında yer almaktadır. Tahtaköprü Beldesinin 5.6 km Güneydoğusunda, Tüfekçikonağı Köyünün 4.4 km Güneyinde, Sulhiye Köyünün 3.5 km Güneybatısında, Mezit Köyünün 4.4 km Güneybatısında yer almaktadır. Tahtaköprü Beldesinin 5.58 km Güneydoğusunda, Tüfekçikonağı Köyünün 4.48 km Güneydoğusunda, Sulhiye Köyünün 3.56 km Güneybatısında, Mezit Köyünün 4.11 km Güneybatısında yer almaktadır. Tahtaköprü Beldesinin 7.92 km Güneydoğusunda, Tüfekçikonağı Köyünün 6.05 km Güneydoğusunda, Sulhiye Köyünün 3.83 km Güneyinde, Mezit Köyünün 3.64 km Güneybatısında yer almaktadır. 27
Proje kapsamında yer alan santral binası, yükleme havuzu, Boğakaya,Üçüncü, Bıçkı ve Karaburun Regülatörleri 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planında Ormanlık Alanda kalmaktadır. Projeye Ait Tahtaköprü Belediyesinden onaylı 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı ve Lejantı Ek-8 de verilmiştir. Projeye ait 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planı, Lejantı ve Plan Notları Ek 10 da verilmiştir. Proje kapsamında kurulacak olan yapılara ulaşım orman yolu kullanılarak sağlanacaktır. Santral binası, yükleme havuzu ve regülatör yerleri ile en yakın yerleşim yerlerini gösteren Uydu Fotoğrafı Şekil 1 de, Uydu Fotoğrafı Şekil 2 de verilmiştir. 28
Şekil 1. Yer Bulduru Haritası 29
Şekil 2. Santral Binası, Yükleme Havuzu ve Regülatör Yerleri ile En Yakın Yerleşim Yerlerini Gösteren Uydu Fotoğrafı
II.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün idari ve sosyal ünitelerin, teknik alt yapı ünitelerinin varsa diğer ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının, hafriyat alanlarının koordinatları ile birlikte ve varsa memba ve mansabındaki diğer projelerle birlikte vaziyet planı üzerinde gösterimi, Planlanan tesisin mevcut yapılar ile olan ilişkisi ve alana ve yakın çevresine ait 1/25.000 ölçekli topografik haritanın eklenmesi, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, binaların kat adetleri ve yükseklikleri, temsili resmi, koordinatların harita üzerine işlenmesi) Proje konusu faaliyet; Tüfekçikonak Hidro Enerji Elektrik Üretim A.Ş.tarafından Bursa İli, İnegöl İlçesi, Tüfekçikonağı Köyü, İ23a2 Paftası, Saçmalı Dere, Sol Sahilinde 71605,38 m 2 lik alan üzerinde gerçekleştirilecek Tüfekçikonağı Hidroelektrik Santrali,(Boğakaya, Bıçkı, Karaburun Regülatörleri ve ilave Üçüncü Regülatörü) projesi olup, ilave regülatör kurulması ve proje değişikliği yapılması planlanmaktadır. Proje, Bursa İli, İnegöl ilçesinde, Sakarya Havzasında, dört adet regülatörden oluşacaktır. Karaburun Regülatörü, Karaburun Dere üzerinde yer almakta olup maksimum su kotu 1208,33 m ve 6 0 UTM koordinatları 4419406(K), 730940 (D) dur. Bıçkı Regülatörü, Bıçkı Dere üzerinde yer almakta olup maksimum su kotu 1005,74 m ve 6 0 UTM koordinatları 4420424 (K), 728718 (D) dur. Üçüncü Regülatörü, Üçüncü Dere üzerinde yer alacak olup maksimum su kotu 1000,02 m ve 6 0 UTM koordinatları 4420486 (K), 728306 (D) dur. Boğakaya Regülatörü, Elmalı Dere ve İkisular Dere birleşiminde yer almakta olup maksimum su kotu 962,50 m ve 6 0 UTM koordinatları 4420603 (K), 728188 (D) dur. Dört adet regülatör ve üç adet derivasyon hattı ile toplanan sular Tüfekçikonak HES e iletilmektedir. Saçmalı (Boğakaya) Dere üzerinde yer alan santralin kuyruk suyu kotu 615 m ve 6 0 UTM koordinatları 4424444 (K), 728519 (D) dur. Proje bünyesinde bulunan tüm yapılar koordinatları ile işlenmiş Vaziyet Planı Ek 3 de, 1/25.000 Ölçekli Topoğrafik Harita Ek 2 de verilmiştir. Tablo 1. Proje Kapsamındaki Ünitelerin Alanları Karaburun Regülatörü 4.704.00 m 2 Karaburun Deivasyonu 7736.01 m 2 İletim Kanalı 2446.15 m 2 Bıçkı Regülatörü 4682.00 m 2 Bıçkı Derivasyonu 2821.80 m 2 Üçüncü Regülatörü 3294.00 m 2 Üçüncü Derivasyonu 513.60 m 2 Boğakaya Regülatörü 4836.50 m 2 İletim Kanalı 18683.93 m 2 Yükleme Havuzu 11068.39 m 2 Cebri Boru 6967.00 m 2 Santral 3852.00 m 2 TOPLAM 71605.38 m 2 Proje alanının tamamı ormanlık alandır. 20.05.2013 tarih ve 1366-6336 sayılı yazı ile İnegöl İşletme Müdürlüğü sınırlarında kalan 71605,38 m² lik ormanlık alan için 14.05.2013 tarih ve 150 sayılı olur ile 19.08.2059 tarihine kadar izin alınmıştır. Projeye ait Orman İzni Ek-14 de verilmiştir. 31
Tablo 2. Projeye ait 6 0 lik UTM Koordinatları 32
Tüfekçikonağı HES Projesi nin havzadaki diğer tesislerle ilişkisi aşağıdaki Şekil-3 de verilmiştir. Projenin membasında veya mansabında herhangi bir proje bulunmamaktadır. TÜFEKÇİKONAK HES Şekil 3. Tüfekçikonağı HES Projesi nin havzadaki diğer tesislerle ilişkisi II.3. Proje Alanının Hangi Karayoluna Ne Kadar Uzaklıkta Olduğunun Belirtilerek Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin, Beton Santrali Kırma-Yıkama-Eleme Tesisinin, Kullanılacak Yollar İle Birlikte Lejantlarıyla Beraber 1/25.000 Ölçekli Haritada Gösterilmesi, Proje alanı; İnegöl - Domaniç Karayolu (D595) Arapoturağı mevkiinde yer almaktadır. Proje alanının İnegöl- Domaniç Karayoluna (D595) uzaklığı 2.5 km dir. Proje alanında bulunan yapılara ulaşım D595 karayolu Arap oturağı mevkiinden bağlanılan stabilize yollardan sağlanacaktır. Proje Kapsamında Beton Santrali Kırma-Yıkama-Eleme Tesisi kurulmayacaktır. Projede; tüm ünitelerin, proje alanı ulaşımın dağlandığı karayolun ve stabilize yolların gösterildiği Vaziyet planı Ek 3 de sunulmuştur. 33
BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI III.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı Ve Finans Kaynakları Projenin mevcut maliyet analizleri 25.06.2010 tarih ve 352 Karar No lu ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınması amacıyla hazırlanan Proje Tanıtım Dosyasında hesaplanarak proje bedeli belirlenmiştir. İlave regülatör ve proje değişikliği için yapılan başvuru neticesinde alınan ÇED Gereklidir kararına müteakip hazırlanan ÇED Raporunda, projenin tamamına ait yatırım programı, finans kaynakları, zamanlama tablosu ve fayda maliyet analizi DSİ tarafından onaylanmış Fizibilite Raporundan alınarak aşağıda sunulmuştur. Buna göre; Tüfekçikonak HES Projesi sadece enerji üretim amaçlı bir projedir. Projenin maliyetini oluşturan başlıca yapılar; regülatörler, iletim hatları, yükleme havuzu, cebri boru ve santral binasıdır. Kesif maliyetleri, tesislerin projelerinden elde edilen imalat miktarları ile birim fiyatların çarpılmasından elde edilmiştir. Birim fiyatları olarak DSİ 2011 yılı birim fiyat cetvelleri kullanılmıştır. İnşaat demirinin yaklaşık 500 km uzaklıktaki Karabük ten, çimentonun yaklaşık 120 km uzaklıktaki Bursa dan alındığı kabul edilmiştir. Izgara ve kapakların metrajının hazırlanmasında tablo ve abaklar kullanılmış, giriş vanası, türbin, jeneratör, trafo ve salt elemanları gibi ithal edilecek elektromekanik ekipmanın maliyeti için kilovat basına son zamanlarda ülkemizde gerçekleştirilmiş projelerdeki maliyetler kullanılmıştır. Maliyetler 1/25000 ölçekli haritalar üzerinden yapılan çizimlere göre hesaplandığından bir miktar takribiyet taşımaktadır. Kati proje aşamasında belirlenecek sondaj sonuçları ve hazırlanacak mühendislik jeolojisi raporuna göre bir miktar değişiklik olabilecektir. Türk parası ile gerçekleştirilecek tesislerin keşif bedelleri hesaplanırken 2011 yılı DSİ birim fiyatları kullanılmıştır. Yabancı para ile temin edilecek olan elektromekanik ekipman ve elektrik kwh bedeli zorunlu olarak ABD$ cinsinden ifade edilmektedir. Projenin ekonomik değerlendirilmesine DSİ nin 2011 yılı için kabul ettiği ABD$ kuru olan 1.56 TL kullanılmıştır. Proje esas itibariyle bünyesinde regülatörler, çökeltim havuzları, iletim hatları, yükleme havuzu, cebri boru ve santral binası bulunan bir nehir santralidir. Projenin bedeli 2011 yılı DSİ birim fiyatlarıyla 14 665 000 TL, 2014 birim fiyatı ile 19.928.000 TL (2014 yılı ABD$ = 2.12 TL) 9 400 000 ABD $ olarak hesaplanmıştır. Projenin 2 yılda tamamlanması planlanmaktadır. Burada kritik çizgi elektromekanik ekipmanın ihale edilerek imalat ve montajından geçmektedir. Proje ile ilgili olarak 19.08.2010 tarih ve 1671 sayılı Üretim Lisansı ve 01.10.2012 tarih ve 1570 sayılı Revize Fizibilite Raporu mevcuttur. Projeye ait yatırım programı Tablo 4 de verilmiştir. Projeye ait Yatırım Maliyetleri Tablo-3 de sunulmuştur. 34
Tablo 3. Yatırım Maliyetleri Tablosu 2011 Yılı Birim Fiyatları İle ABD$ = 1.56 TL 2014 Birim Fiyatları ile ABD$ = 2.12 TL ABD$ TL TL 1 Boğakaya Regülatörü ve Çökeltim Havuzu 472 423 736 980 1 001 536,8 2 Üçüncü Regülatörü ve Çökeltim Havuzu 223 901 349 285 474 670,12 3 Bıçkı Regülatörü ve Çökeltim Havuzu 371 107 578 927 786 746,84 4 Karaburun Regülatörü ve Çökeltim Havuzu 222 909 347 737 472567,08 5 Karaburun Derivasyonu (CTP) 204 441 318 928 433414,92 6 Bıçkı Derivasyonu (CTP) 140 634 219 388 298144,08 7 Üçüncü Derivasyonu (upvc) 29 053 45 323 61592,36 8 İletim Kanalı (upvc) 630 131 983 005 1 335 877,7 9 Yükleme Havuzu 656 693 1 024 441 1 392 189,2 10 Cebri Boru 1 013 274 1 580 707 2 148 140,9 11 Santral Binası 570 807 890 460 1 210 110,8 12 Hidromekanik Donanım 201 874 314 923 427 972,88 13 Elektromekanik Donanım (5.40 MW) 1 890 000 2 948 400 4 006 800 14Enerji Nakil Hattı 205 128 320 000 434 871,36 15 Ulaşım Yolları ve Şantiye Tesisleri 200 000 312 000 424 000 TOPLAM KESİF BEDELİ 7 032 375 10 970 505 14 908 635 Bilinmeyen Giderler ( %15 ) 1 054 856 1 645 576 2 236 294,7 TESİS BEDELİ 8 087 231 12 616 081 17 144 930 Etüt,proje,mühendislik ve müşavirlik giderleri (%15) 1 213 085 1 892 412 257 1740,2 16 Kamulaştırma 100 000 156 000 212 000 Toplam Yatırım Bedeli 9 400 316 14 664 493 19 928 670 Regülatör İlavesi ve Proje Değişikliği Proje Bedeli 223 901 349 285 474670,12 III.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu Planlanan proje ile ilgili olarak Santral Binası, Yükleme Havuzu, Boğakaya, Bıçkı ve Karaburun Regülatörleri projesi için 25.06.2010 tarih ve 352 Karar No lu ÇED Gerekli Değildir Belgesi mevcuttur. Projeye ilave edilecek olan Üçüncü Regülatörü ve buna bağlı proje değişikliğinin tadilinin yapıldığı 19.08.2010 tarih ve 1671 sayılı Üretim Lisansı ve 01.10.2012 tarih ve 1570 sayılı Revize Fizibilite Raporu ilgili kurumlardan onaylatılmıştır. Proje kapsamında inşaat projeleri, hidromekanik, elektromekanik projeler, hidromekanik, elektromekanik şartnameler, inşaat ihale dökümanları, uygulama projeleri işlemleri ile teşvik listelerinin hazırlanması buna bağlı hidromekanik, elektromekanik, inşaat tekliflerinin alınması işlemi yapılmıştır. Alınan teklifler değerlendirilme aşamasındadır. 35
Hazırlık aşamasının tamamlanması neticesinde olası gecikmeleri de içeren toplam inşaat süresi 24 ay olarak öngörülmektedir. Projenin İş Akım Şeması Şekil-4 de, İnşaat Dönemine ait Program Tablo-4 de verilmiştir. ŞANTİYELERİN KURULMASI ARAZİNİN HAZIRLANMASI İNŞAAT VE MONTAJ DÖNEMİ DENEME VE İŞLETMEYE GEÇİŞ DÖNEMİ İŞLETME DÖNEMİ Şekil 4 Proje İş Akım Şeması 36
Tablo 4 Tüfekçikonağı HES Projesi İnşaat Dönemi Programı 37
III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi Projeler üzerinden hesaplanan ve yapılan kabuller dahilinde elde edilen metrajlarla birim fiyatlar çarpılarak keşif maliyetleri, keşif maliyetine %15 bilinmeyen gider ilave edilerek tesis maliyetleri, tesis maliyetleri üzerine %15 etüt, proje ve kontrollük maliyetleri ve kamulaştırma maliyeti konularak proje bedelleri hesaplanmıştır. Ekonomik analiz çalışmalarında yapılan kabuller aşağıdaki gibidir: Projenin Gelir Gider karşılaştırması, hem piyasa şartlarına göre hem de DSİ ölçütlerine göre yapılmıştır. Enerji birim fiyatı farklı saat dilimleri için aşağıdaki gibi alınmıştır: o 1.Puant Dönem : 9.60 /kwh (9 saat), o 2.Puant Dönem : 8.60 /kwh (9 saat), o Puant dısı : 5.10 /kwh (6 saat), Proje ile ilgili maliyet hesaplarında DSİ 2011 yılı birim fiyatları kullanılmıştır. Elektromekanik ekipman bedeli türbin, jeneratör, trafolar ve salt ekipmanları için türbin gücünün kilovatı basına 350 ABD$ alınmıştır. Enerji nakil hattı bedeli 200 000 ABD$ olarak belirlenmiştir. Bugünkü değerlerin hesaplanmasında iskonto oranı %9.5 alınmıştır. İnşaat süresi 2 yıl olarak kabul edilmiştir. İsletme süresi inşaat süresinden sonra 50 yıl alınmıştır. 1 ABD$ = 1.56 TL kabul edilmiştir. İsletmenin 35. yılında elektromekanik ekipmanın tesis bedeli kadar yenilenme gideri ödeneceği kabul edilmiştir. Ekonomik analiz çalışmaları için gelirler ve maliyetler inşaat döneminin başına taşınmıştır. Bu sebeple, maliyetlere inşaat dönemi faizi eklenmemiştir. Projenin enerji gelirleri, DSİ kriterlerine ve piyasa koşullarına göre ayrı ayrı değerlendirilmiş ve aşağıdaki gibi hesaplanmıştır: Santral kurulu gücü: 5.40 MW Yıllık Güvenilir Enerji Üretimi: 2.46 GWh Yıllık Sekonder Enerji Üretimi: 12.46 GWh Yıllık Toplam Enerji Üretimi: 14.90 GWh Yıllık 1.Puant Dönem Enerji Üretimi: 8.70 GWh Yıllık 2.Puant Dönem Enerji Üretimi: 5.09 GWh Yıllık Puant Dışı Dönem Enerji Üretimi: 1.11 GWh 38
DSİ kriterlerine göre enerji gelirleri: Güvenilir enerji satış bedeli : 0.060 ABD$/kWh Sekonder enerji satış bedeli : 0.033 ABD$/kWh Yıllık güvenilir enerji geliri : 146 795 ABD$ Yıllık sekonder enerji geliri : 411 019 ABD$ Yıllık toplam enerji geliri : 557 814 ABD$ Piyasa şartlarına göre enerji gelirleri: 1.Puant Dönem : 9.6 /kwh (9 saat) 2.Puant Dönem : 8.6 /kwh (9 saat) Puant dışı : 5.1 /kwh (6 saat) Yıllık toplam enerji geliri : 1 329 656 ABD$ Projenin ekonomik değerlendirmesi kapsamında dikkate alınan giderler proje maliyeti, yıllık işletme ve bakım giderleri ile projenin servis ömrünün 35. Yılında harcanacak olan elektromekanik (EMK) ekipman yenileme giderleridir. Ekonomik değerlendirme bugünkü değerler yöntemiyle yapıldığı için inşaat dönemi faizleri hesaba katılmamıştır. Projenin maliyeti DSİ 2011 yılı birim fiyat cetvelleri kullanılarak ve yapılan metrajlara göre hazırlanan kesifler esas alınarak bulunmuştur. Elektromekanik ekipmanı için ise benzer projelerdeki maliyetlere göre belirlenen 350 ABD$/kW bedeli esas alınmıştır. Tablo 2 de Tüfekçikonağı HES için toplam yatırım maliyeti 2011 DSİ birim fiyatlarıyla 14 665 000 TL, 2014 DSİ birim fiyatlarıyla 19 928 670 ve 9 400 000 ABD$ olarak verilmiştir. Yıllık işletme ve bakım giderleri hesabında her ünite için DSİ ölçütlerine uygun olarak işletme ve bakım faktörleri belirlenmiştir. Bu doğrultuda Tablo 9 da verilen yıllık işletme ve bakım giderleri 102 000 ABD $ dır. 39
Tablo 5. Tüfekçikonağı HES Projesi İşletme ve Bakım Giderleri DSİ 2011 Birim Fiyatları İle NO İnşaat Bedeli (TL) Bilinmeyen Giderleri (TL) Tesis Bedeli (TL) Etüt, Proje, Müh. Ve Müs. Giderleri Proje Bedeli 1$= 1.56 TL İsletme + Bakım Faktörü (%) İsletme + Bakım (TL) Boğakaya Regülatörü ve Çökeltim Havuzu 736 980 110 547 847 527 127 129 974 656 0.05 424 Üçüncü Regülatörü ve Çökeltim Havuzu 349 285 52 393 401 678 60 252 461 930 0.05 Bıçkı Regülatörü ve Çökeltim Havuzu 578 927 86 839 665 766 99 865 765 631 0.05 Karaburun Regülatörü ve Çökeltim Havuzu 347 737 52 161 399 898 59 985 459 883 0.05 201 333 200 Karaburun Derivasyonu (CTP) 318 928 47 839 366 768 55 015 421 783 1.00 3 668 Bıçkı Derivasyonu (CTP) 219 388 32 908 252 297 37 844 290 141 1.00 Üçüncü Derivasyonu (upvc) 45 323 6 798 52 121 7 818 59 939 1.00 İletim Kanalı (Upvc) Yükleme Havuzu 983 005 147 451 1 130456 169568 1 300 024 1.00 1 024441 153666 1 178 108 176 716 1 354 824 0.50 Cebri Boru 1 580 707 237 106 1 817 813 272 672 2 090 485 1.00 Santral Binası 890 460 133 569 1 024 028 153 604 1 177 633 1.00 Hidromek. Donanım 314 923 47 238 362 161 54 324 416 485 1.00 Elektromekanik Donanım (5.40 MW) Enerji Nakil Hattı Ulaşım Yolları ve Şantiye Tesisleri Kamulaştırma 156 000 2 948 400 442 260 3 390 660 508 599 3 899 259 2.50 320 000 48 000 368 000 55 200 423 200 2.00 312 000 46 800 358 800 53 820 412 620 3.00 156 000 Toplam (TL) 11 126 505 1 645 576 12 616 081 1 892 412 14 664 493 Toplam (ABD $) 7 132 375 1 054 856 8 087 231 1 213 085 9 400 316 2 523 521 11 305 5 891 18 178 10 240 3 622 84 767 7 360 10 764 159 995 102 561 40
Servis ömrünün 35. yılında yapılacak olan EMK ekipman yenileme gideri EMK tesis bedelinin tamamı olarak 3 390 660 ABD$ olarak hesaplarda dikkate alınmıştır. Tüfekçikonağı HES Projesi gelir gider oranında; DSİ ölçütlerine göre bulunan gelirler ile rantabilite: R = 0.53 Piyasa şartlarına göre bulunan gelirler ile rantabilite: R = 1.26 olarak hesaplanmıştır. Tüfekçikonağı HES Projesi iç karlılık oranı DSİ kriterlerine göre bulunan: İKO = % 3.79 Piyasa şartlarına göre bulunan gelirler ile: İKO = % 12.25 olarak hesaplanmıştır. Muhtelif birim enerji maliyetleri kullanılarak deneme yanılma yöntemi ile projeden elde edilecek elektriğin 1 kwh maliyeti 7.08 olarak bulunmuştur. III.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Proje Sahibi Veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik, Sosyal Ve Altyapı Projeleri Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleşmesi tasarlanan proje enerji nakil hattı dır. Tüfekçikonağı HES projesinde üretilip 34.5 kv gerilime yükseltilen enerji yaklasık 4.5 km uzunluğundaki 3/0 AWG kesitinde enerji nakil hattıyla Tahtaköprü KÖK üzerinden İnegöl Trafo Merkezine bağlanmak suretiyle enterkonnekte sisteme aktarılacaktır. Enerji nakil hattı projesi Enerji Nakil Hattının yapımı ÇED Raporu kapsamındaki HES den bağımsız bir faaliyet olduğu için ilgili Yönetmelik hükümlerine uygun olarak ayrıca değerlendirilecektir. III.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin Zaruri Olan Ve Proje Sahibi Veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Planlanan Diğer Ekonomik, Sosyal Ve Altyapı Projeleri Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesi için zaruri olan ve proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleşmesi planlanan başlıca faaliyetler; şantiyenin elektrik ihtiyacının karşılanması için elektrik temini, su temini ve proje kapsamında çalışacak personel için şantiye tesislerinin yapılması faaliyetlerdir. Elektrik Temini Projenin inşaatı aşamasında şantiye tesislerinin elektrik ihtiyacı jeneratörler aracılığı ile sağlanacaktır. 41
Su Temini İnşaat aşamasında kullanılacak içme suyu ilgili kurum tarafından izinli damacana sular ile, kullanma suyu ise taşıma usulü sağlanacaktır. Kullanma Suyu, ilgili kurumdan Tanker İle Su Temin İzni almadan hiçbir şekilde kullanılmayacaktır. Personelin kullanma suyunun depolanacağı su deposu sıhhi şartlara uygun olacaktır. Su nakil işleminde Kaynak ve İçme Suyu Taşıma İzin Belgesine sahip tankerler kullanılacaktır. Sosyal Hizmet Tesisi - Şantiye Tesisi Proje kapsamında çalışacak işçi ve diğer personel için, iş kanunu ve halk sağlığı ile ilgili düzenlemelerin gerektirdiği yeterli miktarda yatakhane, yemekhane, mutfak, banyo, tuvalet vb. tesisleri içeren geçici şantiye tesisi kurulacaktır. Söz konusu şantiye tesisi projenin inşaat süresince işletilecek olup, proje inşaatı tamamlandıktan sonra proje alanından sökülerek kaldırılacaktır. III.6. Kamulaştırma, Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı Proje konusu faaliyet; Tüfekçikonak Hidro Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından Bursa İli, İnegöl İlçesi, Tüfekçikonak Köyü, İ23a2 Paftası, Saçmalı Dere, Sol Sahilinde 71605,38 m 2 lik alan üzerinde gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında kullanılacak araziler hazine (orman-dere yatağı) arazisidir. Proje alanı içerisinde bulunan orman sayılan alanların kullanımı için, orman alanlarının kamulaştırması mümkün olmadığından, 6831 Sayılı Orman Kanunun, 17/3 maddesi gereği ''Orman İzni'' Bursa Orman Bölge Müdürlüğü nden alınmıştır. 20.05.2013 tarih ve 1366-6336 sayılı yazı ile İnegöl İşletme Müdürlüğü sınırlarında kalan 71605,38 m² lik ormanlık alan için 14.05.2013 tarih ve 150 sayılı olur ile 19.08.2059 tarihine kadar izin alınmıştır. Projeye ait Orman İzni Ek-14 de verilmiştir. III.7. Diğer Hususlar Projenin ekonomik ve sosyal boyutları ile ilgili bu bölümde aktarılacak başka bir hususunda bulunmamaktadır. 42
BÖLÜM IV: PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI IV.1. Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek) Tüfekçikonak HES Projesi enerji üretimini amaçlayan bir projedir. Projeden kaynaklanabilecek çevresel etkiler hususunda; fiziksel-biyolojik çevreye olası etkiler, doğal coğrafya ve jeolojik yapı üzerine etkiler, meteorolojik ve iklimsel değişimler, su kaynaklarına etkiler, su ekosistemine etkiler, kara ekosistemine etkiler, toprak kaynaklarına etkiler, taşkın hidrolojisine etkiler, arazi kullanımına etkiler, hava kalitesine etkiler, gürültü ve vibrasyon etkileri ve altyapı hizmetlerine etkiler olarak incelenebilirken bunların yanı sıra sosyo-ekonomik çevreye olası etkiler su hakları, sosyal yapıya etkiler ve ekonomik yapıya etkilerden söz edilebilir. Bu etkiler dikkate alınarak proje etki alanında kalan alanları aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz. Proje faaliyetlerinden sürekli etkilenecek alanlar (projeden kaynaklı doğal özelliği kaybedilen alanlar), Proje kapsamında yapılması planlanan ünitelerin, inşaatların yapılacağı alanda kazı ve sıyırma çalışmaları ile proje alanının doğal ekosistemi ortadan kaldırılacaktır. Böylece ünitelerin inşa edilmesiyle birlikte bu alanların doğal bitki örtüsü ortadan kalkmış olacaktır. Ancak bu etki yapıların inşa edileceği lokal alanlarda gerçekleşecektir. Tüm inşaat çalışmaları sona erdikten sonra doğal ekosistemin gerektirdiği peyzaj çalışmaları yapılacaktır. Projenin inşaat faaliyetlerinden etkilenen fakat inşaat faaliyetleri tamamlandıktan sonra etkilerin ortadan kalktığı alanlar, Projenin inşaat aşamasındaki çevresel etkiler (toz-gürültü-vibrasyon-trafik vb.) dikkate alındığında proje etki alanı hava kalitesi dağılım modellemesi sonucunda 720 m olarak belirlenmektedir. 1/25.000 Ölçekli Etki Alanı Haritası Ek 6 da verilmiştir. Proje sınırlarında kalan Karaburun, Bıçkı, Üçüncü, İkisular ve Elmalı Dere Yatakları Regülatör yapılarının inşa edilebilmesi için Karaburun, Bıçkı, Üçüncü, İkisular ve Elmalı Dere sularının derive edilmesi aşamasında kısmi bir bulanıklık olacaktır. Ancak bu etki suyun derive edilmesinden sonra ortadan kalkacaktır İşletme aşamasında ise Bıçkı dere suyunun rejimi, Karaburun Deresinden derive edilen su nedeniyle artacaktır. Bıçkı Dere Suyunun akış rejiminin değişmesine bağlı olarak sucul habitatın olumsuz etkilenmesi muhtemeldir. Bu nedenle bu olumsuz etkinin minimize edilmesi ve sucul ekosistemin devamlılığı için regülatör yapılarının mansabına belirli oranda su bırakılacaktır. 43
IV.2. Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel Ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri Ve Doğal Kaynakların Kullanımı Tüfekçikonak HES Projesi Bursa İli İnegöl İlçesi, Tüfekçikonak Köyü sınırlarında içinde bulunmakta olup, proje etki alanı içerisindeki fiziksel ve biyolojik çevrenin özellikleri ve doğal kaynak kullanımı aşağıda ayrı başlıklar halinde verilmiştir. IV.2.1. Meteorolojik Ve İklimsel Özellikler; Bölgenin Genel İklim Şartları, Basınç, Sıcaklık, Yağış Dağılımı, Ortalama Nispi Nem, Sayılı Günler Dağılımı, Maksimum Kar Kalınlığı, Buharlaşma, Rüzgar Dağılımı, (Meteorolojik Verilerin Güncelleştirilmiş Ve Uzun Yıllar Gözlem Kayıtları, Meteorolojik Parametrelerin Dağılımlarının Tablo, Grafikler, Detaylı Anlatımı) a)bölgenin Genel İklim Şartları Akdeniz ve Karadeniz iklimleri arasında bir geçiş iklimine sahip ise de kara ikliminin etkisinde kalır. Yazların sıcak ve kuraklığı Akdeniz ikliminin, kışların kar yağışlı ve soğukluğu kara ikliminin, ilkbaharın yağmurları ve nem fazlalığı Karadeniz ikliminin özelliklerini taşır. Genel olarak iklim Marmara Bölgesi iklim kuşağı içerisinde yer almakta olup, yazları sıcak, kışları soğuk ve yağışlı geçmektedir. Meteorolojik özelliklerin değerlendirilmesinde Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu verileri kullanılmıştır. Bu istasyona ait meteorolojik bülten (1965-2012) ile Standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ve Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu Yağış Şiddet-Süre-Tekerrür Eğrileri Ek 24 de verilmiştir. b) Basınç Dağılımı Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1965-2012) gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama basınç 869,2 hpa dır. Maksimum basınç 917,9 hpa, minimum basınç 866,4 hpa olarak ölçülmüştür. Tablo 6. Basınç Değerleri Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Basınç (hpa) 895,8 894,7 894,5 894,1 895,9 896,2 895,6 896,1 897,7 898,8 898,1 896,5 896,2 Maksimum Basınç (hpa) 917,9 909,8 910,3 908 907,7 907,4 904,6 905 907,8 908,5 909,6 914,9 917,9 Minimum Basınç (hpa) 866,4 873,5 871,2 876,2 883,1 883,9 886,8 887,4 884,2 885,8 877,7 876,2 866,4 44
Şekil 5. Basınç Değerleri Grafiği c) Sıcaklık Dağılımı Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1965-2012) gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama sıcaklık 9,6 ºC, maksimum sıcaklıkların ortalaması yıllık 15,7 ºC, minimum sıcaklıkların ortalaması yıllık 4,6 ºC dir. Bursa İli, Keles İlçesiMeteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum sıcaklık 16 Temmuz 2012 tarihinde 41 ºC olarak ölçülmüştür. Minimum sıcaklık ise 21 Şubat 1985 tarihinde -20,2 ºC olarak ölçülmüştür. Tablo 7. Sıcaklık Değerleri Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Sıcaklık ( C) Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) 0,3 0,8 3,5 8,3 12,9 16,7 19,2 19 15,3 10,9 6,1 2,2 9,6 4,8 5,8 9,3 14,1 19,2 23,1 26,2 26,5 23,1 17,7 11,7 6,5 - Minimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) Maksimum Sıcaklık Günü Maksimum Sıcaklık Yılı Maksimum Sıcaklık ( C) Minimum Sıcaklık Günü Minimum Sıcaklık Yılı Minimum Sıcaklık ( C) -3,2-2,9-0,8 3,3 7,1 10,2 12,2 12,4 9,5 6,3 2,2-1 - 9 25 31 11 31 28 16 1 1 1 1 2 16 2001 1977 1977 1998 1969 1982 2012 1977 2007 2012 2004 2005 2012 16,1 18,6 25,8 27,7 31,2 34,2 41 37,1 35,3 31,7 24,6 19,5 41,0 15 21 6 9 5 3 15 30 30 27 27 23 21 1968 1985 1987 2003 1995 1990 1993 1981 1970 1991 2004 1967 1985-19 -20,2-15,2-11,5-3 1,9 4 3,7-1,3-4,6-11,4-16,6-20,2 45
50 40 30 20 10 0-10 -20 Ortalama Sıcaklık ( C) Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) Minimum Sıcaklıkların Ortalaması ( C) Maksimum Sıcaklık ( C) Minimum Sıcaklık ( C) -30 Şekil 6. Sıcaklık Değerleri Grafiği ç) Yağış Dağılımı Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1965-2012) gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama toplam yağış miktarı 729,2 mm dir. Günlük maksimum yağış miktarı 129,9 mm dir. Yağışın 0.1 mm ve büyük olduğu günler sayısı ortalaması yıllık 117,4 gündür. Tablo 8. Yağış Değerleri Toplam Yağış Ortalaması (mm) Maksimum Yağış (mm) 98,2 80,2 76,8 75,6 57,7 39,9 14,1 14,9 27,5 51 83,2 110,1 729,2 73,5 47,9 44,8 50,5 59,8 44,2 25,7 35,4 44,7 47,1 66,2 129,9 129,9 Şekil 7. Yağış Değerleri Grafiği 46
Standart Zamanlarda Ölçülen En Yüksek Yağış Miktarı, Tekerrür Grafikleri Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu Standart zamanlarda gözlenen en büyük yağış değerleri ve Keles Meteoroloji istasyonu Yağış Şiddet-Süre-Tekerrür Eğrileri rapor ekinde verilmiştir. 100 yılda bir görülen 24+ saatlik en büyük yağış değeri 129,9 mm dir. d) Nem Dağılımı Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1965-2012) kayıtlarına göre yıllık ortalama nispi nem % 64,2 dir. gözlem Tablo 9. Nem Değerleri Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Nem (%) Minimum Nem (%) 72,4 70,3 67,5 64,9 62,3 58,8 56 55,2 58 64,1 67,9 73,4 64,2 10 8 6 6 4 7 7 5 6 6 6 10 4 Şekil 8. Nem Değerleri Grafiği e) Sayılı Günler Dağılımı Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1965-2012) gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama kar yağışlı günler sayısı 33,5, yıllık ortalama kar örtülü günler sayısı 45,2 dir. Yıllık ortalama sisli günler sayısı 3,117 dir. Yıllık ortalama kırağılı günler sayısı 39,8 dir. Yıllık ortalama orajlı günler sayısı 15,8 dır. Yıllık ortalama dolulu günler sayısı 0,183 dür. 47
Tablo 10. Sayılı Günler Değerleri Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Kar Yağışlı 8,6 8,2 5,9 1,9 0,1 0 0,3 2,4 6,1 33,5 Günler Sayısı Kar Örtülü Günler Sayısı Sisli Günler Sayısı Ortalaması Dolulu Günler Sayısı Ortalaması Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması Toplam Orajlı Günler Sayısı Ortalaması 14,5 12,3 6,2 1,1 0,1 0,1 2,3 8,6 45,2 4,9 5 5,4 4,8 2,4 0,7 1,1 1,1 1,4 3,2 3,4 4 3,117 0 0,2 0,3 0,5 0,4 0,3 0,1 0,1 0 0,1 0,1 0,1 0,183 6,2 5,5 6,3 3,1 0,4 0 0,1 0,3 2,9 7,5 7,5 39,8 0,1 0,2 0,5 1,7 3,8 3,3 2,1 1,5 1,2 0,6 0,6 0,2 15,8 Şekil 9. Sayılı Günler Değerleri Grafiği f) Maksimum Kar Kalınlığı Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1965-2012) gözlem kayıtlarına göre maksimum kar kalınlığı 72 cm dir. Tablo 11. Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Maksimum Kar Kalınlığı (cm) 72 65 28 17 3 7 31 34 72 48
Şekil 10. Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Grafiği g) Buharlaşma Dağılımı Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre ortalama açık yüzey buharlaşması gözlenmemiştir. ğ) Rüzgar Dağılımı Yıllık, Mevsimlik, Aylık Rüzgar Yönü Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1965-2012) gözlem kayıtlarına göre rüzgarın esme sayıları toplamı aşağıda verilmiştir. Tablo 12. Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları Toplamı Rüzgar Yönü Oca k Şuba t Mar t Nisa n Mayı s Hazira n Temmu z Ağusto s Eylü l Eki m Kası m Aralı k N 1458 1543 1922 1792 2050 2002 2152 1802 1680 1559 1244 1417 20621 NNE 1476 1608 1900 2025 2153 2477 2854 2821 2632 2395 1797 1665 25803 NE 6588 5963 5867 5597 6479 7440 9649 9515 8303 8227 7618 6803 88049 ENE 5382 4328 4892 4723 4994 4736 4938 5197 5364 6142 6317 6190 63203 E 2109 1646 1458 1418 1187 1128 1643 1561 1401 1343 1598 2437 18929 ESE 2041 1825 1465 1200 1227 874 772 869 796 1262 2140 2524 16995 SE 1705 1536 951 626 721 498 556 569 603 855 1404 1893 11917 SSE 482 703 532 350 327 332 266 313 357 369 479 555 5065 S 881 924 704 711 562 511 482 291 435 532 1035 1007 8075 SSW 891 986 1137 1123 719 519 422 405 643 792 931 953 9521 SW 1732 1596 2528 2644 2358 1904 1375 1856 1702 2044 1916 1949 23604 WSW 1368 1589 2395 2812 2777 2480 2035 2131 2407 2165 1647 1510 25316 W 1514 1524 2109 2200 2251 1935 1650 1200 1596 1574 1582 1440 20575 WNW 1159 1261 1782 1819 1867 1786 1294 1208 1297 1146 1027 1061 16707 NW 993 847 1001 1228 1424 1475 1182 1278 1033 752 775 945 12933 NNW 383 516 494 579 488 525 571 504 388 343 303 390 5484 Yıllık 49
Şekil 11. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre 1. Derece hakim rüzgar yönü NE (Kuzeydoğu), 2.Derece hakim rüzgar yönü ENE (Doğukuzeydoğu), 3. Derece hakim rüzgar yönü NNE (Kuzeykuzeydoğu) ludur. Tablo 13. Yönlerine Göre Rüzgarın Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı Rüzgar Yönü Esme Sayıları Toplamı (ilkbahar) Esme Sayıları Toplamı (yaz) Esme Sayıları Toplamı (sonbahar) N 5764 5956 4483 4418 NNE 6078 8152 6824 4749 NE 17943 26604 24148 19354 ENE 14609 14871 17823 15900 E 4063 4332 4342 6192 ESE 3892 2515 4198 6390 SE 2298 1623 2862 5134 SSE 1209 911 1205 1740 S 1977 1284 2002 2812 SSW 2979 1346 2366 2830 SW 7530 5135 5662 5277 WSW 7984 6646 6219 4467 W 6560 4785 4752 4478 WNW 5468 4288 3470 3481 NW 3653 3935 2560 2785 NNW 1561 1600 1034 1289 Esme Sayıları Toplamı (kış) 50
Şekil 12. Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 13. Esme Sayılarına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 14. Esme Sayılarına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 15. Esme Sayılarına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı 51
Şekil 16. Esme Sayılarına Göre Ocak Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 17. Esme Sayılarına Göre Şubat Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 18. Esme Sayılarına Göre Mart Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 19. Esme Sayılarına Göre Nisan Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 20. Esme Sayılarına Göre Mayıs Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 21. Esme Sayılarına Göre Haziran Ayı Rüzgar Diyagramı 52
Şekil 22. Esme Sayılarına Göre Temmuz Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 23. Esme Sayılarına Göre Ağustos Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 24. Esme Sayılarına Göre Eylül Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 25. Esme Sayılarına Göre Ekim Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 26. Esme Sayılarına Göre Kasım Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 27. Esme Sayılarına Göre Aralık Ayı Rüzgar Diyagramı 53
Yönlere Göre Rüzgar Hızı Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1965-2012) gözlem kayıtlarına göre yönlerine göre ortalama rüzgar hızı aşağıda verilmiştir. Tablo 14. Yönlerine Göre Ortalama Rüzgar Hızı Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık N 1,8 1,9 2 2,2 2,2 2,1 2,2 2,2 2,2 2 1,9 1,9 2,1 NNE 1,7 1,8 1,9 2,1 2 2 2,2 2,2 2,1 1,9 1,6 1,7 1,9 NE 1,9 2 2 1,9 1,9 2,1 2,2 2,2 1,8 1,8 1,8 1,8 2,0 ENE 1,7 1,8 1,8 1,6 1,7 1,7 2 2 1,6 1,7 1,7 1,7 1,8 E 1,9 2 2,2 2 2 2 2,6 2,6 2,2 2,2 1,8 1,9 2,1 ESE 2 2,1 2,1 2,1 2 1,8 2,2 2,3 2,1 1,9 1,9 1,9 2,0 SE 2,1 2,3 2,2 2,3 2 1,9 1,9 2 2,2 2 2 2 2,1 SSE 1,6 1,9 1,9 1,9 1,8 1,6 1,7 1,9 1,8 1,6 1,7 1,7 1,8 S 1,8 2,2 2,1 2,2 1,9 1,8 1,7 1,7 1,8 1,8 2 2,1 1,9 SSW 1,9 2,1 2,2 2,4 2,1 1,9 1,7 1,8 1,9 1,8 1,8 1,8 2,0 SW 2 2,3 2,6 3 2,6 2,4 2,1 2,6 2,5 2,4 2,3 2,1 2,4 WSW 1,7 2 2,3 2,5 2,3 2,3 2,2 2,2 2,3 2 1,9 1,6 2,1 W 1,6 1,8 2,2 2,4 2,5 2,3 2,4 2,4 2,5 2,1 2 1,6 2,2 WNW 1,6 1,8 2,2 2,3 2,4 2,4 2,4 2,5 2,4 2 1,8 1,6 2,1 NW 1,5 1,5 1,9 2,1 2,5 2,4 2,3 2,3 2,1 1,7 1,6 1,6 2,0 NNW 1,3 1,4 1,5 1,7 1,8 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,2 1,6 Şekil 28. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı 54
Tablo 15. Yönlerine Göre Mevsimlik Ortalama Rüzgar Hızı Parametre Ortalama Rüzgar Hızı (İlkbahar) Ortalama Rüzgar Hızı (Yaz) Ortalama Rüzgar Hızı (Sonbahar) Ortalama Rüzgar Hızı (Kış) N 2,1 2,2 2,0 1,9 NNE 2,0 2,1 1,9 1,7 NE 1,9 2,2 1,8 1,9 ENE 1,7 1,9 1,7 1,7 E 2,1 2,4 2,1 1,9 ESE 2,1 2,1 2,0 2,0 SE 2,2 1,9 2,1 2,1 SSE 1,9 1,7 1,7 1,7 S 2,1 1,7 1,9 2,0 SSW 2,2 1,8 1,8 1,9 SW 2,7 2,4 2,4 2,1 WSW 2,4 2,2 2,1 1,8 W 2,4 2,4 2,2 1,7 WNW 2,3 2,4 2,1 1,7 NW 2,2 2,3 1,8 1,5 NNW 1,7 1,8 1,5 1,3 55
Şekil 29. Ortalama Rüzgar Hızına Göre İlkbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 30. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yaz Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 31. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Sonbahar Mevsimi Rüzgar Diyagramı Şekil 32. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Kış Mevsimi Rüzgar Diyagramı 56
Şekil 33. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Ocak Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 34. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Şubat Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 35. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Mart Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 36. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Nisan Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 37. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Mayıs Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 38. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Haziran Ayı Rüzgar Diyagramı 57
Şekil 39. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Temmuz Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 40. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Ağustos Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 41. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Eylül Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 42. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Ekim Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 43. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Kasım Ayı Rüzgar Diyagramı Şekil 44. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Aralık Ayı Rüzgar Diyagramı 58
Ortalama Rüzgar Hızı Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama rüzgar hızı 2,1 m/sn dir. Tablo 16. Ortalama Rüzgar Hızı Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec) 1,9 2 2,2 2,2 2,1 2,1 2,2 2,2 2 1,9 1,9 1,9 2,1 Şekil 45. Ortalama Rüzgar Hızı Grafiği Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum rüzgar hızının yönü NE (Kuzeydoğu) olup, hızı ise 24,3 m/sn dir. Tablo 17. Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Maksimum Rüzgar Hızı ( m_sec ) ve Yönü 23,8 NE 24,2 NE 22,7 NE 24,0 NE 24,2 NE 20,0 NE 18,1 NE 23,7 NE 18,0 NE 23,0 S 24,3 NE 21,4 NNE 24,3 NE 59
Şekil 46. Maksimum Rüzgar Hızı Grafiği Ortalama Fırtınalı Günler Sayısı Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama fırtınalı gün sayısı 2,2 dir. Tablo 18. Fırtınalı Günler Sayısı Dağılımı Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması 0,3 0,4 0,3 0,3 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 2,2 Şekil 47. Fırtınalı Günler Sayısı Dağılımı Grafiği Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Bursa İli, Keles İlçesi Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama kuvvetli rüzgarlı gün sayısı 26,4 dür. 60
Tablo 19. Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Dağılımı Parametre Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması 2 2,2 2,6 2,5 2,5 2,4 2,6 3 1,8 1,6 1,4 1,8 26,4 Şekil 48. Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Dağılımı Grafiği 61
IV.2.2. Jeolojik Özellikler IV.2.2.1. Bölgesel Jeoloji, Sahanın 1/25.000 Ölçekli Genel Jeoloji Haritası, Stratigrafik Kolon Kesitleri Bu Bölüm Tüfekçikonak HES Projesi için hazırlanan Revize Fizibilite Raporu ndan ve Tüfekçikonağı HES Kesin Proje Aşaması Jeoteknik Raporundan derlenmiştir. Bursa ili İnegöl ilçesi Tüfekçikonağı köyü yakınlarında yer alan enerji amaçlı Tüfekçikonağı HES projesi yapı yerlerinde granodiyoritik sokulum kayaçları ilekireçtaşları temel kayayı oluşturmaktadır. RMR kaya sınıflamasına (Bieniawski, 1989) göre kaya türleri orta kaya sınıfındadır. Regülatör yerlerinde alüvyon ve yamaç molozunun kaldırılması durumunda taşıma gücü ve duraylılık sorunu ile geçirimlilik yönünden herhangi bir sorun beklenmemektedir. Santral yerinde ana kayaya ulaşmak için 19 m civarında kazı yapılmalıdır. Santral yerinde yapılan presiyometre deneylerine göre zemin emniyet gerilmesi 7,26-8,94 kg/cm 2, oturma 0,43-0,69*P cm arasında değişmektedir. Santralin granodiyoritler üzerine oturması ile taşıma gücü, oturma ve duraylılık sorunu bulunmamaktadır. Bu derinlikte kazı yapılmaması durumunda santral temeli kazık ve/veya jet enjeksiyonu ile iyileştirilmesi projesi tarafından değerlendirilmelidir. İletim hattı güzergahlarında duraylılık sorunu gözlenmemiştir. Yer yer karşılaşılabilecek duraysızlıklar destekleme yapılarak önlem alınmalıdır. Yükleme havuzu yerinde açılan araştırma çukurlarında 2,50-4,00 m kalınlığında çakıllı, kumlu yamaç molozunun altında granitik kayaçlar gözlenmiştir. Yükleme havuzu yerinde projede öngörülen kazı ile sağlam kaya şartlarının sağlanamaması durumunda kazıya devam edilerek fazla kazılar grobetonla doldurulmalıdır. Tüfekçikonağı HES projesi için gerekli beton agrega ve yastık malzemesinin hazır beton ve mevcut agrega ocaklarından sağlanması planlanmaktadır. Ayrıca Mesozoyik yaşlı kireçtaşı-kristalize kireçtaşı-mermerlerden kırma taş üretilerek sağlanması da mümkündür. Proje alanı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına (1996) göre 2. derece deprem kuşağı içinde yer almaktadır. Proje Alanı Deprem Haritası Şekil 50 de sunulmuştur. Bölgesel Jeoloji Bölgede temeli metamorfik kayaçlar oluşturmaktadır. Metamorfik birimler Paleozoyik yaşlıdır. Birim, genel olarak çeşitli şist, kalkşist ve mermerlerden oluşmuş bir seridir. MTA tarafından bölgede yapılan çalışmada kayaçlar yaşlıdan gence doğru Paleozoyik yaşlı çeşitli şist, kalkşist ve mermerlerden oluşan metamorfik seri; Üst Kretase yaşlı altta dünit üste doğru verlit, piroksenit, dunit ardalanmalı ve üstte verlit ve piroksenit ardalanmalı ofiyolitik kayaçlar, esas bileşenini granodiyoritin oluşturduğu, aplitik ve pegmatitik damarların da gözlendiği Granodiyorit sokulumu; iyi pekişmemiş kumtaşı, 62
çakıltaşı, kiltaşı ve çamurtaşından oluşmuş Pliyosen çökelleri ve volkanizma yaşı Pliyosen öncesi olarak belirlenen, andezit, dasitten oluşan volkanik kayaçlar ve Kuvarterner örtü şeklinde belirlenmiştir. Proje alanında bölgedeki kayaçlar yaşlıdan gence doğru Paleozoyik-Mesozoyik yaşlı metamorfik birimler, Üst Kretase-Paleosen yaşlı ultrabazik-bazik birimler; Orta Eosen yaşlı granitoyid sokulumu, Neojen yaşlı tortul birim şeklinde sıralanmaktadır. yapılan çalışmalarda bölgedeki ultrabazik-bazik kayaç topluluğu eksikli bir ofiyolit istifi olarak değerlendirilip Orhaneli Ofiyoliti adı altında incelenmiştir. Kuvaterner yaşlı, alüvyon ve yamaç molozu en genç oluşuklardır. Yapı yerlerinde granodiyorit, kireçtaşı, konglomera-kumtaşı-kiltaşı-çamurtaşı ardalanmasından oluşan Neojen yaşlı istif ile yamaç molozu ve alüvyon yüzeylenmektedir. Proje alanında yapı yerlerini olumsuz olarak etkileyecek boyutta yapısal öğe ve duraysızlık saptanmamıştır. Projeye Ait 1/25.000 Ölçekli Genel Jeoloji Haritası Ek 5 de sunulmuştur. Stratigrafik Jeoloji Paleozoyik Metamorfik Seri (M) Bölgenin temelini oluşturan rnetamorfikler proje alanının doğu-kuzeydoğusunda yüzeylenir, santral yerinin hemen doğusunda Saçmalı dereyi çevreleyen Sağar ve Pınat tepeden başlayarak bir bant şeklinde Sulhiye ve Mezit yerleşim alanlarına kadar devam eder. Seri koyu gri-yeşilimsi renkli, belirgin yapraklanmalı, kloritli, sert-orta sert özellikteki yeşil şistli seviyeler; yumuşak ve kırılgan yapılı mikaşistler ve seritzit şistlerden oluşmaktadır. Metamorfikler içinde değişik boyutlarda, olistolit özelliğinde kristalize kireçtaşlarına rastlanmaktadır. Metamorfik seri, üstteki Mesozoyik yaşlı kristalize kireçtaşı ile uyumsuz dokanak sunmaktadır. Mesozoyik Kireçtaşı (Kçt) Kristalize kireçtaşı ve mermerlerden oluşan birim yükleme havuzu ve cebri boru ile yer yer kanal güzergahlarında temel kayayı oluşturmaktadır. Proje alanı ve civarında geniş bir alanda yüzeylenen birim gribej renkli, çok sert, sağlam, dayanımlı, parçalı-kırıklı, bol eklemli, masif görünümlü, rekristalize ve yer yer erime boşluklu özelliğe sahiptir. Üst Kretase Gabro Üst Kretase de bölgeye yerleşen ofiyolotik kayaç grubundan pirolitik magmanın ürünü ultrabazik karakterde yesil renkli, sert, sağlam, yer yer ayrışmış gabro granodiyorit sokulum içinde dar bir alanda yüzeylenmektedir. Paleosen Granodiyorit(Gr) Proje alanında Karaburun ve Bıçkı regülatörleri ile derivasyonları ve Boğakaya regülatörü yerinde ve kanalının ilk kısımlarında temel kayayı oluşturur. Proje alanının batı-kuzeybatısı ile güneyinde yer alan, 63
Pliyosen Uludağ plütonizmasını ürünü olan granodiyoritler geniş bir alanda yüzlek vermektedir. Bölgede hakim kaya özelliğindeki olan birim; gri renkli, çok sert, sağlam, dayanımlı, yoğun eklemli fenokristalli bir yapıya sahiptir. Santral yerinde açılan kuyularda Neojen yaşlı çökellerin altında oldukça çatlkalı ve kırıklı, arenalaşmış olarak tespit edilmiştir. Konglomera-Kumtaşı-Kiltaşı-Çamurtaşı (Neo) Birim santral yerinde ve proje alanının kuzeyinde yüzeylenmektedir. Santral yerinde önemli bir kalınlık göstermemektedir. Karasal fasiyesli fliş karakterindeki birim sarı-gri-kahve renkli, yer yer sıkı, yer yer gevşek yapılı, plaketliden ince-ortaya kadar tabakalı, konglomera, kumtaşı, kil taşı ve çamur taşı birimlerinin ardalanmasından oluşmaktadır. Kuvaterner Alüvyon (Qal) Su çevirme yapıları değişik dereler üzerinde yer almaktadır. Bu derelerin hemen hemen tümü küçük akışlara sahip dar dereler olup eğimleri genellikle yüksektir. Bu nedenle dere yataklarında önemli miktarda alüvyal çökelim gelişmediği gözlenmektedir. Bıçkıdere regülatörünün bulunduğu yer iki derenin birleşim yerine çok yakın olup nispeten düzlük bir yerdir. Bıçkıdere regülatörü yerindeki alüvyon kalınlığının 1-5 m arasında, diğer regülatör yerlerinde ise genellikle 0.50-2 m, yer yer de 0.50-3 arasındadır. Bu aşamada yapılan gözlemlere göre regülatör yerlerinde düzensiz yığışımlı killi, çakıl ve bloklu dere yatağı malzemeleri izlenmektedir. Alüvyonu oluşturan malzemeler metamorfik, tortul ve magmatik kökenlidir. Yamaç Molozu (Qym) Proje alanında santral yeri civarında, cebri boru güzergahında, yükleme havuzu yerinde ve kanal güzergahının değişik kesimlerinde yamaç molozu oluşumları gözlenmektedir. Genellikle kahve renkli kilin egemen olduğu moloz içinde kum, çakıl ve blok boyutunda malzeme bulunmaktadır. Proje Alanı na ait genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti Şekil 49 da verilmiştir. 64
Şekil. 49 Proje Alanı Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti 65
Yapısal Jeoloji Sedimantasyon sonucu dağları oluşturan jeosenklinaller kıta sahanlığı ve daha ötesinde gelişmiştir. Proje alanının içinde yer aldığı geniş alandaki jeolojik formasyonları çevreleyen yeni ve eski temel karmaşığı olarak adlandırılan Orta Kambriyen ve öncesi detritik kökenli kayaçlar ve kireçtasları jeosenklinalin derin deniz tarafinda yüksek ve düşük dereceli metamorfizmaya uğramaları sonucu değişik şistler, gnayslar ve mermerlere dönüşmüştür. Paleozoyik sonunda transgresyon ve regresyon olayları sonucu ince ve kaba detritiklerle grift ve mercek halinde olan kirectasları sakin bir ortamda çökelmiştir. Bundan sonra bölge Permiyen devri fazlarından biri ile kıvrımlanarak yükselmiş ve aşımaya maruz kalmıştır. Üst Kretase zamanında bölge kısmen okyanuslaşmış ve bunun sonucunda miojeosenklinal çökelleri mantoda katılaşıp transform faylar boyunca okyanus kabuğu içine yerleşen mafik ve ultramafik kayaç topluluğu içeren ofiyolitik karmaşık şariyajla itilmiştir. Bölgede ofiyolitik kayaç grubundan gabro, serpantin türü kayaçlar gözlenmektedir. Triyas başlangıcından hemen sonra Hersiniyen orojenezine bağlı olarak gelişen gerilme kuvvetlerinin etkisiyle ortama çeşitli boyutta (olistolit, olistostrom) kireçtaşları taşınarak yerleşmişlerdir. Paleosenden başlayıp Miyosen sonuna kadar cereyan eden Uludağ plütonizmasının sonucunda düşük yoğunluktaki magmanın ürünü olarak granit ve granodiyoritler yerleşmiştir. Pliyosen ve sonrasında da genç tektonizma faaliyetine devam ederek Neojen yaşlı genç çökellerin olusumuna neden olarak bölgenin bugünkü morfolojisini ortaya çıkarmıştır. Proje alanında uygun mesafelerde takip edilebilir kıvrımlara ve herhangi bir büyük boyutlu yapısal süreksizliğe rastlanmamıştır. Proje alanının doğu-kuzeydoğusunda, yoğun tektonizma sonucu birbirine paralel ve yer yer birbirini kesen değişik faylar gelişmiştir. Genellikle kireçtaşı içinde ve kireçtaşı-metamorfik seri arasında gözlenen bu faylar düşey bileşeni olan doğrultu fay özelliğindedir. Granodiyoritlerde değişik yönde süreksizlikler gözlenmektedir. Formasyona ait eklemler genelde K60 ~75 D/40-50 GD, K40-80 B/30-70 GB doğrultu ve eğim değerlerine sahiptir. Genelde masif ve belirsiz tabakalanmalı rekristalize kireçtaşında gelişen süreksizlikler ise K40-50 D/30-55 GD, K40-70 B/40-65 GB doğrultu ve eğim değerlerine sahiptir. 66
IV.2.2.2. Proje Alanı Jeolojisi, İnceleme Alanına Ait Büyük Ölçekli (1/5.000 Ya Da Varsa 1/1.000 Ölçekli) Jeoloji Haritası İle Proje Kapsamındaki Ünitelerin Kesitleri, Harita Ölçekleri Ve Lejantları Metindekine Uygun Olmalı, Yapılan Büyütme Ya Da Küçültmeler Çizgisel Ölçekte Gösterilmeli, Jeolojik Harita Ve Kesitlerin Harita Alma Tekniğine Uygun Olarak Hazırlanması Jeolojik Bilgilerin Formata Uygun Olarak Detaylandırılması) Proje alanı jeolojisi, jeoloji haritası ve kesitleri Ek 18 de Tüfekçikonağı HES Kesin Proje Aşaması Jeoteknik Raporunda verilmiştir. IV.2.2.3. Kitle Hareketleri (Heyelan/Moloz Akması), Duraylılık Analizi, Heyelan Risk Haritası, Heyelan Yağış İlişkisi Söz konusu proje sahası çevresinde yer alan yamaçlarda heyelan söz konusu değildir. Ancak yağışlara bağlı olarak toprak kayması olması ihtimaline karşı heyelan riskini ortadan kaldırıcı önlemler alınacaktır. Karaburun regülatörü ve çökeltim havuzu yerinde temel kayası granodiyoritlerdir. Regülatör yerinde alüvyon kalınlığının 0.50-3 m arasında değiştiği tahmin edilmektedir. Sol sahilde kalınlığı yaklaşık 3 m ye ulaşan yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Granodiyoritler sert ve sağlam olup regülatör ve çökeltim havuzunun oturacağı kısımlardaki alüvyon ve yamaç molozu kazılacaktır. Yapı yerlerinde taşıma gücü ve duraylılık sorunu bulunmamaktadır. Regülatör yapısının yüksekliği ve deneyimlere göre granodiyoritlerin genel olarak geçirimsiz-az geçirimli özellikte olması nedeniyle geçirimlilik sorunu beklenmemelidir. Karaburun regülatörü vasıtasıyla Karaburun deresinin suyunu Bıçkı deresinin üst kotlarında yatağa derive edecek Karaburun derivasyon hattı basınçlı boru sisteminden oluşmaktadır. Derivasyon hattı boyunca temel kayası granodiyoritlerdir. Güzergah boyunca yer yer, kalınlığı 1-3 m arasında değişen yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Özellikle mesnet yerlerinde temel kayaya kadar kazı yapılıp sağlam kaya koşulları sağlanmalıdır. Güzergah boyunca duraylılık ve tasıma gücü sorunu bulunmamaktadır. Bıçkı regülatörü ve çökeltim havuzu yerinde temel kayası granodiyoritlerdir. Regülatör yerinde alüvyon kalınlığının 1-5 m arasında değiştiği tahmin edilmektedir. Sağ ve sol sahilde kalınlığı yaklaşık 3 m ye ulasan yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Granodiyoritler sert ve sağlam olup regülatör ve çökeltim havuzunun oturacağı kısımlardaki alüvyon ve yamaç molozu kazılacaktır. Regülatör yerinde alüvyon kalınlığının kalınlığı, kazılması açısından ekonomik bulunmazsa sıyırma kazısı yapılarak regülatör alüvyon üzerine oturtulacaktır. Bu durumda taşıma gücünün yeterli olacağı, ancak geçirimsizliği sağlamak açısından regülatör ekseninde klasik enjeksiyon işlemi yapılması uygun olacaktır. Alüvyon ve yamaç molozunun tümüyle kazılması durumunda yapı yerlerinde tasıma gücü, duraylılık ve geçirimlilik sorunu bulunmamaktadır. Karaburun basınçlı derivasyonu ile Bıçkı deresinin üst kotlarına aktarılan suyu ile Bıçkı deresinin suyunu Üçüncü deresine aktaracak olan Bıçkı derivasyon hattı da basınçlı borudan oluşmaktadır. Derivasyon hattı boyunca temel kayası, olan granodiyoritler 67
üzerinde kalınlığı 1-3 m arasında değişen yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Özellikle mesnet yerlerinde temel kayaya kadar kazı yapılıp sağlam kaya koşulları sağlanmalıdır. Güzergah boyunca duraylılık ve taşıma gücü sorunu bulunmamaktadır. Üçüncü regülatörü ve çökeltim havuzu yerinde temel kayası granodiyoritlerdir. Regülatör yerinde alüvyon kalınlığının 0.5-2 m arasında değiştiği tahmin edilmektedir. Sağ ve sol sahilde kalınlığı yer yer 3 m civarında olan yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Granodiyoritler sert ve sağlam olup regülatör ve çökeltim havuzunun oturacağı kısımlardaki alüvyon ve yamaç molozu kazılacaktır. Alüvyon ve yamaç molozunun tümüyle kazılması durumunda yapı yerlerinde tasıma gücü, duraylılık ve geçirimlilik sorunu bulunmamaktadır. Üçüncü basınçlı derivasyonu ile Boğadere nin yan kolu olan Bıçkı deresinde toplanan tüm suları Boğadere nin diğer yan kolu olan ana dere yatağına aktaracaktır. Üçüncü derivasyon hattı basınçsız borudan oluşacaktır. Derivasyon hattı boyunca temel kayası olan granodiyoritler üzerinde kalınlığı 1-3 m arasında değişen yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Özellikle mesnet yerlerinde temel kayaya kadar kazı yapılıp sağlam kaya koşulları sağlanacaktır. Güzergah boyunca duraylılık ve tasıma gücü sorunu bulunmamaktadır. Karaburun ve Bıçkı dereleri ile diğer küçük yan derelerin suyunu toplayan Boğakaya regülatörü, Tüfekçikonağı HES projesinin ana regülatörüdür. Boğakaya regülatörü; iletim hattı, yükleme havuzu ve cebri boru vasıtasıyla suyu santral binasına aktaracaktır. Boğakaya regülatörü ve çökeltim havuzu yerinde temel kayası granodiyoritlerdir. Regülatör yerinde tahmini alüvyon kalınlığı 1-3 m arasında olduğu düşünülmektedir. Ormanlık bir alan olan sağ ve sol sahilde ise yamalar seklinde kalınlığı yer yer 3 m ye ulasan nebati toprak ve yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Regülatör yerinde yatak eğimi yüksektir. Regülatör ve çökeltim havuzunun oturacağı kısımlarda alüvyon ve yamaç molozu kaldırılacaktır. Temel kayasını oluşturan granodiyoritler sert ve sağlam olup tasıma gücü açısından yeterli dayanıma sahiptir. Alüvyon ve yamaç molozunun tümüyle kazılması durumunda regülatör ve çökeltim havuzu yerinde tasıma gücü, duraylılık ve geçirimlilik sorunu bulunmamaktadır. Boğakaya iletim hattı güzergahında granodiyorit ve kireçtası temel kayayı oluşturmaktadır. Aşağıdaki bölümde kilometrelere göre güzergah boyunca mevcut olan jeolojik ve jeoteknik özellikler verilmiştir. Km 0+000 * 0+550 ile 0+950 * 1+095 arasında granodiyoritler yüzeylenmektedir. Güzergah ve çevresinin ormanlık bir alan olması nedeniyle nebati toprak ve yamaç molozu örtüsü görülmektedir. Yol ve dere yarmalarında yapılan gözlemlere göre yamaç molozu genellikle kahve renkli killi özelliktedir. Yaklaşık km 0+250 * 0+550 arasında güzergah genellikle kayalık bir görünüm sunmaktadır. Bu bölümde kazı klası % 10 toprak, % 20 sert küskülük ve % 70 sert-çok sert kaya olarak değerlendirilmiştir. Kazı şevlerinde killi yamaç molozu olan bölümlerde şevler 1 yatay / 1 düşey alınacaktır. Güzergâhın bu bölümünde taşıma gücü ve duraylılık sorunu bulunmamaktadır. Km 0+550 * 950 ile 0+1+095 * 1+097,54 arasında yükleme havuzuna kadar olan bölümde temel kayası kireçtaşlarıdır. Güzergahın bu kısmı da ormanlık bölge olup güzergah boyunca nebati toprak ve killi yamaç molozu görülmektedir. Km 0+550 * 0+950 arasında güzergah nispeten kayalık bir 68
topografyaya sahiptir. Bu bölümde kazı klası % 20 toprak, % 20 sert küskülük ve % 60 orta sert kaya olarak değerlendirilmiştir. Kazı şevlerinde killi yamaç molozu olan bölümlerde şevler 1 yatay / 1 düşey alınacaktır. Güzergahın bu bölümünde taşıma gücü ve duraylılık sorunu bulunmamaktadır. Yükleme havuzu ve cebri boru güzergahı km 0+000 * 0+525 arasında temel kayası kireçtaşı, cebri boru km 0+525 * 0+711.64 arasında pliyosen yaslı kırıntılı kayaçlardır. Yükleme havuzu yerinde nebati toprak ve yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Yükleme havuzu kazılarında kireçtaşlarının sert ve sağlam seviyelerine kadar kazı yapılacaktır. Taşıma gücü ve duraylılık açısından sorun bulunmamaktadır. Cebri boru güzergahında özellikle konglomera-kumtaşı-kiltaşı-çamur tası ardalanmasının oluşturduğu Pliyosen çökelleri üzerinde yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Ormanlık bir bölge olan cebri boru güzergahının diğer bölümlerinde de nebati toprak ve yamaç molozu örtüsü mevcuttur. Cebri boru mesnetlerinde ana kayaya kadar kazı yapılacaktır. Güzergah boyunca drenaj önlemleri alınmalı ve cebri boru tabanı betonla kaplanacaktır. Mesnetlerde ve öngörülen kazı kotunda temel kayaya ulaşılması durumunda, bu aşamadaki gözlemlere göre yapı yerlerinde taşıma gücü ve duraylılık sorunu bulunmamaktadır. IV.2.2.4. Proje Sınırları İçindeki Alan İçin Yamaç Stabilitesi, Yamaçlardaki Kayma Hareketlerini Gösteren Harita, Kayma Analizi (Hafriyat Atığı Olması Durumunda Da Uygulanmalıdır) Proje alanında yapı yerlerinde temel kayası granodiyorit ve kireçtaşlarıdır. Regülatör yerlerinde alüvyon kalınlığı 0.50-3 m arasında değişmektedir. Regülatör yerlerinde alüvyon ve yamaç molozunun kaldırılarak yapılar ana kayaya oturtulacaktır. Bu durumda taşıma gücü, oturma ve duraylılık sorunu bulunmamaktadır. Sağlam ve dayanımlı özellikteki granodiyoritler üzerine oturtulacak regülatör yerlerinde, geçirimlilik yönünden herhangi bir sorun beklenmemektedir. Kazı şevleri yamaç molozunda 2/1 (Y/D) ile 1/1 (Y/D), kayada 1/3 alınacaktır. Boğakaya regülatörü iletim hattı dışındaki iletim hatları güzergahı boyunca temel kayayı granodiyorit oluşturmaktadır. Boğakaya iletim hattı güzergahında ise temel kayası granodiyorit ve kireçtaşıdır. RMR kaya sınıflamasına (Bieniawski, 1989) göre kaya türleri iyi kaya sınıfında yer almaktadır. Yükleme havuzu yerinde açılan araştırma çukurlarında kalınlığı 2,50-4,00 m arasında değişen çakıllı-kumlu yamaç molozunun altında granitik kayaçlar gözlenmiştir. Yükleme havuzu yerinde projede öngörülen kazı ile sağlam kaya şartlarının sağlanamaması durumunda kazıya devam edilerek fazla kazılar grobetonla doldurulacaktır. ebri boru son kısımları ile santral yerinde yüzeyde kalınca yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. MTA tarafından hazırlanan jeoloji haritalarına göre bu bölümde Pliyosen yaşlı konglomera-kumtaşı-kiltaşı-çamurtaşı bulunmaktadır. Ancak santral yerinde açılan tenel araştırma kuyularına göre yaklaşık 19 m den sonra granodiyorit kesilmiştir. Bu bölümdeki nebati toprak altındaki kısım yamaç molozu ve Pliyosen yaşlı genç çökeller olarak değerlendirilmiştir. Santral yerinde 19 m civarında kazı yapılacaktır. Bu durumda presiyometre deneylerine göre zemin emniyet gerilmesi 7,26-8,94 kg/cm 2, oturma 0,43-0,69*P cm arasında değişmektedir. Santralin granodiyoritler üzerine oturması ile taşıma gücü, oturma ve duraylılık sorunu olmayacaktır. Bu derinlikte kazı yapılmaması durumunda santral temeli kazık ve/veya jet enjeksiyonu ile iyileştirilmelidir. Proje alanı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına göre 2. derece deprem kuşağı içinde yer almaktadır. 69
IV.2.2.5. Depremsellik Ve Doğal Afet Potansiyeli Tüfekçikonağı HES Projesi yapı yerleri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası na göre 2. derece deprem bölgesi içinde bulunmaktadır. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası (1996) verilerine göre 2. derecede tehlikeli deprem bölgesi içinde bulunan yerler için beklenen ivme değeri 0.30 g dir. Proje Alanı ve çevresine ait diri fay hattı haritası Şekil 50 de, Sismotektonik harita Şekil 51 de sunulmuştur. Bursa İli, İnegöl İlçesi nde 1900-2012 arasında aletsel büyüklüğü 3 den büyük deprem kayıtlarını içeren Tablo 20 de sunulmuştur. Şekil 50. Proje alanı ve çevresinin diri fay haritası (MTA, 2012) Şekil 51. Proje alanının Sismotektonik Haritası 70
Tablo 20. 1900-2012 arasında aletsel büyüklüğü 3 den büyük deprem kayıtları (T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Baskanlığı Deprem Dairesi Başkanlığı) Deprem Dairesi Başkanlığı ISC Sorgulaması Date Time Lat Lon Mag1 City District 28.05.1971 14:36:38.00 400.000 295.000 3.7 BURSA INEGÖL 02.11.1983 22:53:08.76 401.004 293.592 3.6 BURSA INEGÖL 14.11.1983 03:07:14.43 401.048 294.403 3.5 BURSA INEGÖL 16.11.1983 05:18:27.99 400.973 293.778 3.5 BURSA INEGÖL 28.11.1983 13:53:52.82 401.135 294.424 3.5 BURSA INEGÖL 07.12.1983 14:05:30.23 400.701 293.713 3.9 BURSA INEGÖL 30.12.1983 04:40:50.78 401.006 294.119 4.0 BURSA INEGÖL 07.03.1984 06:18:14.43 399.754 293.824 3.5 BURSA INEGÖL 30.12.1984 20:28:43.25 401.914 294.963 3.7 BURSA INEGÖL 06.05.1994 01:13:28.0600 399.600 296.700 3.9 BURSA INEGÖL 14.07.2007 tarih ve 26582 Sayılı Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik 06.03.2007 tarih ve 26454 Sayılı Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik (Değişik 03.05.2007 tarih 26511 Sayılı Resmi Gazete de) yayınlanarak Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine titizlikle uyulacaktır. 7269 Sayılı Kanun kapsamında değerlendirilen diğer afet olaylarının durumu (heyelan, kaya düşmesi vs. ) ile bu afet olayları ile ilgili daha önceden alınmış herhangi bir afete maruz bölge kararı bulunmamaktadır. IV.2.2.6. Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporu (Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Detaylı Jeoteknik Etütleri) Tüfekçikonağı HES kesin proje aşaması kapsamında, Regülatör ekseninde 5 adet, yükleme havuzunda 2, santral yerinde 3 adet olmak üzere 10 adet kuyuda, toplam 161,80 metre derinlikte temel sondaj kuyusu açılmıştır. Temel araştırma kuyularına ait kuyu bilgileri Tablo 21 de verilmiştir. Tablo 21. Temel Araştırma Kuyularına ait Kuyu Bilgileri KOORDİNAT KUYU NO YER E KOT DERİNLİK (m) RSK-1 Boğakaya Regülatörü 471663.68 4418831.3 955.9 8.3 RSK-2 Boğakaya Regülatörü 471672.98 4418817.7 966.6 7.0 RSK-3 Boğakaya Regülatörü 471654.46 4418847.1 967.5 8.0 RSK-4 Üçüncü Regülatörü 471789.09 4418709.3 997.7 10.0 RSK-5 Bıçkı Regülatörü 472203.06 4418636.9 998.0 8.5 YHSK-1 Yükleme Havuzu 471322.88 4420552.3 970.9 30.0 YHSK-2 Yükleme Havuzu 471359.43 4420571.3 956.7 20.0 SSK-1 Santral 472076.63 4420665.4 614.8 20.5 SSK-2 Santral 472065.97 4420658.6 624.3 24.5 SSK-3 Santral 472052.23 4420650.9 630.6 25.0 TOPLAM 161.8 N 71
Tablo. 21.1 RSK-1 Nolu Kuyu Bilgileri Yer Kot Derinlik / Konum Boğakaya Regülatörü 955.9 m 8.30 m / düşey Kuyu Bilgileri (RSK-1) Mühendislik Özellikleri Tanım Derinlik (m) CR % RQD % Çatlak Sıklığı Ayrışma 0.00-2.50: ALÜVYON 0.00-2.50 0 2.50-4.00 30 10 10-50 W4 4.00-5.50 80 46 2.50-8.30: GRANİT 5.50-6.00 95 95 3-10 W2 6.00-8.00 85 70 1-3, 3-10 W2-W3 8.00-8.30 90 86 1-3 W2 Tablo. 21.2 RSK-2 Nolu Kuyu Bilgileri Kuyu Bilgileri (RSK-2) Yer Boğakaya Regülatörü Kot 966.6 m Derinlik / 7.00 m / düşey Konum Mühendislik Özellikleri RQD Çatlak Tanım Derinlik (m) CR % Ayrışma % Sıklığı 0.00-2.30: YAMAÇ MOLOZU 0.00-2.50 3 0 >50 W4-W5 2.50-4.00 80 23 3-10 W3-W4 2.30-7.00: GRANİT 5.50-7.00 83 83 4.00-4.50 90 90 4.50-5.50 90 80 1-3 W2 Tablo. 21.3 RSK-3 Nolu Kuyu Bilgileri Kuyu Bilgileri (RSK-3) Yer Boğakaya Regülatörü Kot 967.5 m Derinlik/ Konum 8.00 m / düşey Mühendislik Özellikleri Tanım Derinlik (m) CR % RQD % Çatlak Sıklığı Ayrışma 0.00-2.50: YAMAÇ MOLOZU 0.00-2.50 0 2.50-4.00 23 23 3-10, 10-50 W4-W3 2.50-8.00: GRANİT 4.00-5.50 80 32 W3-W4 5.50-6.50 95 80 1-3, 3-10 W2 6.50-8.00 95 75 72
Tablo. 21.4 RSK-4 Nolu Kuyu Bilgileri Kuyu Bilgileri (RSK-4) Yer Üçüncü Regülatörü Kot 997.7 m Derinlik / Konum 10.00 m / düşey Mühendislik Özellikleri RQD Çatlak Tanım Derinlik (m) CR % Ayrışma % Sıklığı 0.00-2.00: ALÜVYON 0 3-10 W3-W4 2.00-10.00: GRANİT 5.50-7.00 86 52 W3-W5 7.00-7.50 85 64 3-10, 10-50 W3-W4 7.50-10.00 46 22 0.00-1.50 2.50-4.00 0 36 0 14 1.50-2.50 4.00-5.50 10 53 0 40 Tablo. 21.5 RSK-5 Nolu Kuyu Bilgileri Kuyu Bilgileri (RSK-5) Yer Bıçkı Regülatörü Kot 998.0 m Derinlik / Konum 8.50 m / düşey Mühendislik Özellikleri RQD Çatlak Tanım Derinlik (m) CR % Ayrışma % Sıklığı 0.00-1.00: YAMAÇ MOLOZU 0.00-2.00 7 0 3-10 W4 1-3 W2 1.00-8.50: GRANİT 4.50-6.00 52 45 3-10 W2-W4 6.00-7.00 75 55 1-3, 3-10 W3 7.00-8.30 90 75 1-3 W2 2.00-3.00 80 80 3.00-4.50 63 56 Tablo 21.6 YHSK-1 Nolu Kuyu Bilgileri Kuyu Bilgileri (YHSK-1) Yer Yükleme Havuzu Kot 970.9 m Derinlik / Konum 30.0 m / düşey Mühendislik Özellikleri Tanım Derinlik (m) CR % 0.00-30.00: YAMAÇ MOLOZU 0.00-2.50 90 2.50-4.00 23 4.00-5.50 80 5.50-7.00 56 7.00-8.50 90 8.50-10.00 93 10.00-11.50 80 11.50-13.00 80 13.00-14.50 90 14.50-16.50 65 16.50-17.50 80 17.50-19.00 90 19.00-20.50 89 20.50-22.00 73 RQD % Çatlak Sıklığı Ayrışma 73
22.00-23.50 86 23.50-25.00 90 25.00-26.50 85 26.50-28.00 87 28.00-29.50 89 29.50-30.00 95 Tablo 21.7 YHSK-2 Nolu Kuyu Bilgileri Kuyu Bilgileri (YHSK-2) Yer Yükleme Havuzu Kot 956.7 m Derinlik / Konum 20.00 m / düşey Mühendislik Özellikleri Tanım Derinlik (m) CR % 0.00-20.00: YAMAÇ MOLOZU 0.00-4.00 4.00-8.00 8.00-12.00 12.00-16.00 16.00-20.00 RQD % Çatlak Sıklığı Ayrışma Tablo 21.8 SSK-1 Nolu Kuyu Bilgileri Kuyu Bilgileri (SSK-1) Yer Santral Kot 614.8 m Derinlik / Konum 20.50 m / düşey Mühendislik Özellikleri Tanım Derinlik (m) CR % 0.00-10.80: YAMAÇ MOLOZU 10.80-20.50: GRANİT RQD % Çatlak Sıklığı Ayrışma 0.00-2.50 2.50-4.00 4.00-5.50 5.50-7.00 0 7.00-8.50 8.50-10.00 0-25 10.00-11.50 23 10-50, >50 W4 11.50-13.00 26 13.00-14.50 25 10-50 W4 14.50-16.00 23 10-50, >50 W4-W5 16.00-17.50 30 17.50-19.00 25 10-50 19.00-20.50 53 30 10-50, >50 W4 74
Tablo 21.9 SSK-2 Nolu Kuyu Bilgileri Kuyu Bilgileri (SSK-2) Yer Santral Kot 624.3 m Derinlik / Konum 24.50 m / düşey Mühendislik Özellikleri Tanım Derinlik (m) CR % 0.00-15.00: YAMAÇ MOLOZU 15.00-24.50: GRANİT RQD % Çatlak Sıklığı Ayrışma 0.00-2.50 50 2.50-4.00 60 4.00-5.50 66 5.50-7.00 80 7.00-8.50 53 8.50-10.00 60 10.00-11.50 53 0-24 11.50-13.00 65 13.00-14.50 46 14.50-16.00 83 16.00-17.50 74 17.50-18.00 90 10-50 W4 18.00-19.50 80 26 19.50-21.00 90 18 W3-W4 21.00-22.50 76 3-10 22.50-23.50 80 53-75 3-10, 10-50 23.50-24.50 80 3-10 W3 Tablo 21.10 SSK-3 Nolu Kuyu Bilgileri Kuyu Bilgileri (SSK-3) Yer Santral Kot 630.6 m Derinlik / Konum 25.00 m / düşey Mühendislik Özellikleri Tanım Derinlik (m) CR % 0.00-13.00: YAMAÇ MOLOZU 13.00-25.00: GRANİT RQD % 0.00-2.50 20 2.50-4.00 73 0 4.00-5.50 70 28 5.50-7.00 53 7.00-8.00 45 8.00-9.50 40 0-21 9.50-11.00 80 11.00-13.00 85 Çatlak Sıklığı Ayrışma 13.00-14.00 90 60 W3 14.00-15.00 90 15.00-16.00 70 10-50 0 16.00-17.00 35 W4 17.00-18.00 45 18.00-19.00 80 40-45 19.00-20.00 75 20.00-21.00 80 3-10 21.00-22.00 90 22.00-23.50 78 50-59 23.50-25.00 85 1-3, 3-10 W3 75
Yükleme havuzu yerinde 4 adet araştırma çukuru açılmıştır. Bu çukurlara ilişkin bilgiler Tablo 22 de verilmiştir Tablo.22 Yükleme Havuzu Yeri Araştırma Çukurları ÇUKUR KOORDINAT NO DOĞU KUZEY ZEMIN SINIFI TANIMLAMA AÇ-1 471 308 4 420 569 SC 0.00-3.00 m Killi, kumlu ve çakıllı yamaç molozu 3.00-5.00 m Ayrışmış granit AÇ-2 471 278 4 420 590 GC 0.00-4.00 m Killi, kumlu ve çakıllı yamaç molozu 4.00-5.00 m Ayrışmış granit AÇ-3 471 246 4 420 640 GC 0.00-2.50 m Killi, kumlu ve çakıllı yamaç molozu 2.50-4.00 m Ayrışmış granit AÇ-4 471 311 4 420 440 SC 0.00-5.00 m Killi, kumlu ve çakıllı yamaç molozu KAYA VE ZEMİN MEKANİĞİ DENEYLERİ Arazi Deneyleri Temel araştırma kuyularında yerinde kaya ve zemin mekaniği deneyi olarak presiyometre deneyleri yapılmıştır. Presiyometre Deneyleri Tüfekçikonağı HES projesi kapsamında; taşıma gücü parametrelerinin ve oturma miktarlarının tespitine yönelik olarak santral yerinde SSK-1 ve SSK-2 nolu temel sondaj kuyularında, DSİ Jeoteknik Etüt Şartnamesi esas alınarak her 2 m de 1 adet presiyometre deneyi yapılmıştır. Presiyometre deneyi yapılan kuyulara ait bilgiler ve temel zeminin taşıma gücü ile temel altında oluşacak oturma miktarları başlıklar halinde açıklamaları ile birlikte sunulan Menard 1967 formülleri yardımıyla hesaplanmıştır. Elde edilen veriler; her bir kuyu için ayrı olarak verilmiştir. Tablo 23. Presiyometre deney verileri Sıra No Kuyu No Deney Derinliği (m) Limit Basınç (P Lnet ) Elastiste Modülü (kg/cm 2 ) (Ep) (kg/cm 2 ) 1 SSK-1 8 9,50 188,99 2 10 11,70 191,52 3 12 12,00 205,49 4 14 13,00 223,62 5 16 12,50 247,27 6 18 14,00 256,03 7 20 24,00 387,03 8 22 28,50 461,20 9 24 33,80 500,18 10 26 37,70 556,94 11 28 38,50 677,50 12 30 39,50 697,00 13 SSK-2 8 6,00 88,67 14 10 7,50 116,24 15 12 9,00 161,65 16 14 10,50 171,39 17 16 11,50 186,64 18 18 11,10 173,73 19 20 12,00 199,35 76
20 22 14,90 205,56 21 24 16,10 218,29 22 26 27,50 411,33 23 28 30,00 489,44 24 30 33,50 551,95 Presiyometre Verilerinden Taşıma Gücü Hesabı q u = k x P Le q u = Temel zeminin taşıma gücü k = Temel tipine, şekline, derinliğine ve zemin cinsine bağlı katsayısı (Şekil 7-1) P Le = Eşdeğer net limit basınç P Le = (P L1 x P L2 x P L3 ) 1/3 P L1 = +3R ile +R arasındaki eşdeğer net limit basınç P L2 = +R ile -R arasındaki eşdeğer net limit basınç P L3 = -R ile -3R arasındaki eşdeğer net limit basınç R = Temel yarı çapı ( B=2R) B = Temel Genişliği Df = Temel Derinliği Şekil 52. Temel Tipine, Şekline, Derinliğine Ve Zemin Cinsine Bağlı Katsayı Presiyometre Verilerinden Oturma Hesabı Presiyometre verilerinden oturmaların hesaplanabilmesi için aşağıdaki Menard formülünden faydalanılmıştır. Oturma hesapları yapılırken temel zemini R = B/2 kalınlığında olacak şekilde hayali tabakalara ayrılmıştır. Her R birim derinliğe karşılık gelen mesafe E1, E2, E3.. E16 ya kadar bölümlere ayrılmıştır. E 1, E 2, E 3/4/5, E 6/7/8 ve E 9/16 tabakalarında yapılan presiyometre atışına denk gelen elastik modüller için harmonik 77
ortalamalar alınarak E A ve E B eş değer presiyometre modülleri aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanmıştır. S= (1,33 / 3 x E B ) x q net x B o x (( λ d x(b/b o )) α + ( α / 4.5 x E A ) x q net x λ c x B E A = E1 1 1 1 1 1 1 1 = ( + + + + ) EB 4 E1 0,85E 2 E3/4/5 25E6 / 7 / 8 25E9 16 (Dr. Menard, 1967) (Deniz Genç Zemin Mekaniği ve Temeller Sayfa 675) E A, E B : Eşdeğer presiyometre modülleri q net : Net ortalama gerilme q : Yapıdan temele gelen taban basıncı B o : Referans genişlik (genellikle 30 cm alınır) B : Dikdörtgen temelde genişlik, dairesel temelde yarıçap (r) α : Zemin cinsine ve E M /P * 1 oranına bağlı olan jeolojik faktör (Tablo 7-1 ve 7-2) λ d, λ c : Temelin L/B oranına bağlı olan şekil faktörü. (Tablo 7-3) Tablo 24-1 Çeşitli zeminler için α faktörü Zemin Cinsi Kil Silt Kum Kum ve Çakıl EM/PL EM/PL α EM/PL α EM/PL α EM/PL α Aşırı Konsolide >16 1 >14 2/3 >12 1/2 >10 1/3 Normal Konsolide 9-16 2/3 8-14 1/2 7-12 1/3 6-10 1/4 Ayrışmış veya yoğrulmuş 7-9 1/2 1/2 1/3 1/4 Tablo 24-2 Çeşitli kayalar için α faktörü L/B 1 2 3 5 20 λ d 1,0 1,53 1,78 2,14 2,65 λ c 1,0 1,20 1,30 1,40 1,50 Tablo 24-3 Temeller için şekil faktörleri λ d ve λ c Kaya Tipi Aşırı Kırıklı Kayalar Diğerleri Hafif kırıklı veya aşırı Ayrışmış Α 1/3 1/2 2/3 Presiyometre yapılan kuyulardaki taşıma gücü ve oturma hesaplarında aşağıda verilen temel derinlikleri ve temel boyutları kullanılmıştır. Tabloda beklenen proje yükü 1 kg/cm 2 olarak belirlenmiş olup projeci tarafından dikkate alınmalıdır. Emniyet faktörü 3 alınmıştır (Tablo 24-4). Tablo 24-4 Presiyometre deney sonuçlarının değerlendirilmesi Kuyu No SSK-1 SSK-2 Yapı Yeri Santral Yeri Santral Yeri Temel boyutları (B x L) m Temel derinliği (Df) m Proje Yükü (kg/cm 2 ) Zemin emniyet gerilmesi (kg/cm 2 ) 40,0 x 30,0 19,00 1,0 8,94 0,43 40,0 x 30,0 19,00 1,0 7,26 0,69 Oturma (cm) Hesaplamalarda Ɣ=1,9 g/cm 3 alınmıştır. 78
Laboratuvar Deneyleri Yükleme havuzu yerinde açılan araştırma çukurlarından alınan numuneler üzerinde indeks, şişme yüzdesi ve basıncı deneyleri yapılmıştır. Deney sonuçları Tablo 24-5 ve Tablo 24-6 da verilmiştir. Tablo 24-5 Araştırma çukuru deney sonuçları Numune No Doğal su muht % Özgül Ağırlık (gr/cm 3 ) Atterberg Limitleri Elek Analizi Standart Proktor LL (%) PL (%) PI (%) Çakıl % Kum % Kil % Silt % Zemin Sınıfı Max. Kuru Yoğunluk (t/m 3 ) Optimum Su İçeriği (%) AÇ-1 7,52 2,665 34,5 21,9 12,6 18 38 44 SC 1,777 22,0 AÇ-2 6,38 2,559 36,3 22,5 24,6 69 19 12 GC 2,027 18,4 AÇ-3 16,02 2,671 12,6 13,8 20,6 38 39 23 SC 1,820 20,7 Tablo 24-6 Araştırma çukuru UD numuneleri deney sonuçları Numune no AÇ-1 AÇ-2 AÇ-3 AÇ-4 Numune tipi U D U D U D U D Derinlik Su İçeriği 2,00 12,0 2,00 8,6 2,00 22,3 DBHA (t/m 3 ) 18,9 8 19,1 9 19,5 5 Özgül Ağırlık (gr/cm 3 ) 2, 68 3 LL (%) Atterberg Limitleri PL (%) PI (%) Elek Analizi +4-200 Zemin Sınıfı 34,7 22,2 12,5 7 53 CL - 27,5 20,6 6,9 5 43 2, 71 9 CL- ML Porozite 35,5 7 41,3 9 61,2 25,9 35,3 2 66 CH - Kuru birim hacim ağırlık (t/m 3 ) 16,9 6 15,6 4 15,9 6 Konsolid asyon Şişme Basıncı (kg/cm 2 ) Şişme Yüzdesi (%) Dayanım Deneyleri Üç eksenli Basınç Dayanımı UU c kgf/cm 2 Φ Derece - - 0,75 3 - - - - 0, 50 0,12 0,96 4 2,00 7,3 - - 41,5 22,7 17,8 21 24 SC - - - - - - 79
DOĞAL YAPI MALZEMELERİ Tüfekçikonağı HES projesi için gereklibeton agrega malzemesi ile boru altı yastık malzemesinin hazır beton ve mevcut agrega ocaklarından sağlanması planlanmaktadır. Ayrıca her iki malzemenin de kireçtaşı-kristalize kireçtaşı-mermerlerden kırma taş üretilerek sağlanması mümkündür. Bunun dışında proje alanının kuzebatısında yaklaşık 15-20 km mesafedeki Gündüzlü köyü civarındaki Oylat deresi yatağındaki alüvyonlardan da faydalanmak mümkün görülmektedir. Kaya Malzeme Alanları Yeri: Bıçkı deresi ve Elmalı deresinin birleşim yerinden itibaren Boğazkaya dere olarak adlandırılan ana derenin sağ sahilinde dere yatağına paralel şekilde yaklaşık 850 m kadar uzanmaktadır. Alanın en geniş yeri 750 m civarındadır. Malzemenin Özelliği: Alan Mesozoyik yaşlı kireçtaşı-kristalize kireçtaşımermerlerden oluşmaktadır. Arazide çekiç darbesine verdiği tepkiye göre birimin tahmini tek eksenli basınç dayanımı 50-150 MPa arasındadır. Alandan 10 m lik kazı derinliğine göre 1.5x106 m 3 gereç alınabilir. Gerekmesi durumunda alanın genişletilmesi mümkündür. JEOLOJİK/JEOTEKNİK KOŞULLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Karaburun Regülatörü ve Derivasyonu Karaburun Regülatörü ve Çökeltim Havuzu Karaburun regülatörü ve çökeltim havuzu yerinde temel kayası granodiyoritlerdir. Ulaşım zorluğu nedeniyle regülatör yerinde temel araştırma kuyusu açılamamıştır. Regülatör yerinde alüvyon kalınlığının 0.50-3 m arasında değiştiği tahmin edilmektedir. Sol sahilde kalınlığı yaklaşık 3 m ye ulaşan yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Granodiyoritler sert ve sağlam olup regülatör ve çökeltim havuzunun oturacağı kısımlardaki alüvyon ve yamaç molozu kazılmalıdır. Yapı yerlerinde taşıma gücü ve duyarlılık sorunu bulunmamaktadır. Regülatör yapısının yüksekliği ve deneyimlere göre granodiyoritlerin genel olarak geçirimsiz-az geçirimli özellikte olması nedeniyle geçirimlilik sorunu beklenmemelidir. Karaburun Basınçlı Derivasyon Hattı Karaburun regülatörü vasıtasıyla Karaburun deresinin suyunu Bıçkı deresinin üst kotlarında yatağa derive edecek Karaburun derivasyon hattı basınçlı boru sisteminden oluşmaktadır. Derivasyon hattı boyunca temel kayası granodiyoritlerdir. Güzergah boyunca yer yer, kalınlığı 1-3 m arasında değişen yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Özellikle mesnet yerlerinde temel kayaya kadar kazı yapılıp sağlam kaya koşulları sağlanmalıdır. Güzergah boyunca duraylılık ve taşıma gücü sorunu bulunmamaktadır. 80
Bıçkı Regülatörü ve Derivasyonu Bıçkı Regülatörü ve Çökeltim Havuzu Bıçkı regülatörü ve çökeltim havuzu yerinde temel kayası granodiyoritlerdir. Regülatör yerinde RSK-5 nolu temel araştırma kuyusu açılmıştır. Kuyuda 0,00-1,00 m arasında yamaç molozu, 1,00-8,50 m arasında granit kesilmiştir. Regülatör yerinde alüvyon kalınlığı 1-2,50 m arasındadır. Sağ ve sol sahilde kalınlığı yaklaşık 2 m ye ulaşan yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Granodiyoritler sert ve sağlam olup regülatör ve çökeltim havuzunun oturacağı kısımlardaki alüvyon ve yamaç molozu kazılmalıdır. Regülatör yerinde alüvyon kaldırılarak regülatör sağlam ana kaya üzerine oturtulmalıdır. Alüvyon ve yamaç molozunun tümüyle kazılması durumunda yapı yerlerinde taşıma gücü, duraylılık ve geçirimlilik sorunu bulunmamaktadır. Bıçkı Basınçlı Derivasyon Hattı Karaburun basınçlı derivasyonu ile Bıçkı deresinin üst kotlarına aktarılan suyu ile Bıçkı deresinin suyunu Üçüncü deresine aktaracak olan Bıçkı derivasyon hattı da basınçlı borudan oluşmaktadır. Derivasyon hattı boyunca temel kayası olan granodiyoritler üzerinde kalınlığı 1-3 m arasında değişen yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Özellikle mesnet yerlerinde temel kayaya kadar kazı yapılıp sağlam kaya koşulları sağlanmalıdır. Güzergah boyunca duraylılık ve taşıma gücü sorunu bulunmamaktadır. Üçüncü Regülatörü ve Derivasyonu Üçüncü Regülatörü ve Çökeltim Havuzu Üçüncü regülatörü ve çökeltim havuzu yerinde temel kayası granodiyoritlerdir. Regülatör yerinde RSK-4 nolu temel araştırma kuyusu açılmıştır. Kuyuda 0,00-2,00 m arasında alüvyon, 2,00-10,00 m arasında granit kesilmiştir. Regülatör yerinde alüvyon kalınlığı 2 m dir. Sağ ve sol sahilde kalınlığı 2,50 m civarında olan yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Granodiyoritler sert ve sağlam olup regülatör ve çökeltim havuzunun oturacağı kısımlardaki alüvyon ve yamaç molozu kazılmalıdır. Alüvyon ve yamaç molozunun tümüyle kazılması durumunda yapı yerlerinde taşıma gücü, duraylılık ve geçirimlilik sorunu bulunmamaktadır. Üçüncü Derivasyon Hattı Üçüncü basınçlı derivasyonu ile Boğadere nin yan kolu olan Bıçkı deresinde toplanan tüm suları Boğadere nin diğer yan kolu olan ana dere yatağına aktaracaktır. Üçüncü derivasyon hattı basınçsız borudan oluşmaktadır. Derivasyon hattı boyunca temel kayası olan granodiyoritler üzerinde kalınlığı 1-3 m arasında değişen yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Özellikle mesnet yerlerinde temel kayaya kadar kazı yapılıp sağlam kaya 81
koşulları sağlanmalıdır. Güzergah boyunca duraylılık ve taşıma gücü sorunu bulunmamaktadır. Boğakaya Regülatörü ve Derivasyonu Boğakaya Regülatörü ve Çökeltim Havuzu Karaburun ve Bıçkı dereleri ile diğer küçük yan derelerin suyunu toplayan Boğakaya Regülatörü, Tüfekçikonağı HES projesinin ana regülatörüdür. Boğakaya regülatörü; iletim hattı, yükleme havuzu ve cebri boru vasıtasıyla suyu santral binasına aktaracaktır. Boğakaya regülatörü yerinde 3 adet temel araştırma kuyusu açılmıştır. RSK-1 nolu kuyuda 0,00-2,50 m arasında alüvyon, 2,50-8,30 m arasında granit, RSK-2 nolu kuyuda 0,00-2,30 m arasında yamaç molozu, 2,30-7,00 m arasında granit, RSK-3 nolu kuyuda 0,00-2,50 m arasında yamaç molozu, 2,50-8,00 m arasında granit kesilmiştir. Boğakaya regülatörü ve çökeltim havuzu yerinde temel kayası granodiyoritlerdir. Regülatör yerinde alüvyon kalınlığı 2,50 m dir. Ormanlık bir alan olan sağ ve sol sahilde ise yamalar şeklinde kalınlığı 2,50 m ye ulaşan nebati toprak ve yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Regülatör yerinde yatak eğimi yüksektir. Regülatör ve çökeltim havuzunun oturacağı kısımlarda alüvyon ve yamaç molozu kaldırılmalıdır. Temel kayasını oluşturan granodiyoritler sert ve sağlam olup taşıma gücü açısından yeterli dayanıma sahiptir. Alüvyon ve yamaç molozunun tümüyle kazılması durumunda regülatör ve çökeltim havuzu yerinde taşıma gücü, duraylılık ve geçirimlilik sorunu bulunmamaktadır. İletim Hattı Boğakaya iletim hattı güzergahında granodiyorit ve kireçtaşı temel kayayı oluşturmaktadır. Aşağıdaki bölümde kilometlere göre güzergah boyunca mevcut olan jeolojik ve jeoteknik özellikler verilmiştir. Km 0+000 * 0+565 ile 1+600 * 1+090 arasında granodiyoritler yüzeylenmektedir. Güzergah ve çevresinin ormanlık bir alan olması nedeniyle nebati toprak ve yamaç molozu örtüsü görülmektedir. Yol ve dere yarmalarında yapılan gözlemlere göre yamaç molozu genellikle kahve renkli killi özelliktedir. Yaklaşık km 0+250 * 0+550 arasında güzergah genellikle kayalık bir görünüm sunmaktadır. Bu bölümde kazı klası % 10 toprak, % 20 sert küskülük ve % 70 sert-çok sert kaya olarak değerlendirilmiştir. Kazı şevlerinde killi yamaç molozu olan bölümlerde şevler 1 yatay / 1 düşey alınmalıdır. Güzergahın bu bölümünde taşıma gücü ve duraylılık sorunu bulunmamaktadır. Km 0+565 * 1+600 arasında yükleme havuzuna kadar olan bölümde temel kayası kireçtaşlarıdır. Güzergahın bu kısmı da ormanlık bölge olup güzergah boyunca nebati toprak ve killi yamaç molozu görülmektedir. Km 0+565 * 0+950 arasında güzergah nispeten kayalık bir topoğrafyaya sahiptir. Bu bölümde kazı klası % 20 toprak, % 20 sert küskülük ve % 60 orta sert kaya olarak değerlendirilmiştir. 82
Yükleme Havuzu ve Cebri Boru Yükleme havuzu yerinde temal kaya granodiyorit, cebri boru güzergahı km 0+000 * 0+015 arasında temel kayası granit, km 0+015 * 0+585 arasında temel kayası kireçtaşı, cebri boru km 0+585 * 0+718.40 arasında Pliyosen yaşlı kırıntılı kayaçlardır. Ancak santral yerine açılan temel araştırma kuyularına göre Pliyosen yaşlı kırıntılı kayaçların kalınlığı oldukça sınırlı olup altında granitler kesilmiştir. Kesin proje çalışmalarında yükleme havuzu olarak planlanan yerde 2 adet temel araştırma kuyusu açılmıştır. 30 m derinliğindeki YHSK-1 ve 20 m derinliğindeki YHSK-2 nolu kuyularda killi malzemeler kesilmiş olup çoğunlukla teressubat numune alınabilmiştir. Bu nedenle alternatif yükleme havuzu çalışmaları yapılarak 4 adet araştırma çukuru açılmıştır. YHSK-1 ve YHSK-2 nolu kuyulara yakın açılan AÇ-4 nolu araştırma çukurunda 0,00-5,00 m arasında killi yamaç molozu geçilmiştir. AÇ-1, AÇ-2 ve AÇ-3 nolu araştırma çukurlarında ise üstte çakıllı ve killi yamaç molozu geçilirken alta doğru ayrışmış granitik kaya parçaları ile karşılaşılmıştır. AÇ-1 nolu çukurda 0,00-3,00 m arasında yamaç molozu, 3,00-5,00 m arasında ayrışmış granit, AÇ-2 nolu çukurda 0,00-4,00 m arasında yamaç molozu, 4,00-5,00 m arasında ayrışmış granit, AÇ-3 nolu çukurda 0,00-2,50 m arasında yamaç molozu, 2,50-4,00 m arasında ayrışmış granit kesilmiştir. Araştırma çukurlarından bozulmamış numune (UD) ve bozulmuş çuval numuneler alınarak laboratuvar deneyleri yapılmıştır. Çukurlardan alınan bozulmamış numuneler üzerinde üç eksenli basınç deneyi yapımıştır. Bu deneyden elde edilen mukavemet parametreleri, c = 0,75-0,92 kg/cm 2 ve φ = 3-4 arasında değişmektedir. Bir fikir vermek amacıyla üç eksenli deney sonuçları kullanılarak aşağıdaki taşıma gücü hesabı yapılmıştır. AÇ-1 nolu çukur için c = 0,75 kg/cm 2 ve φ = 3 alınarak; qu = 2c tan (45 + φ/2) qu = 2 * 0,75 tan (45 + 3/2) qu = 1,58 kg/cm 2 bulunur. Aynı şekilde AÇ-2 nolu çukur için c = 0,92 kg/cm 2 ve φ = 4 alınarak qu = 1,97 kg/cm 2 bulunur. Araştırma çukuru verilerine göre yükleme havuzu yerinde kalınlığı 2,50-4,00 m arasında değişen nebati toprak ve yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Nebati toprak ve yamaç molozu taşıma gücü açısından yetersiz olup tümüyle kaldırılmalıdır. Yükleme havuzu yerinde projede öngörülen kazı ile sağlam kaya şartlarının sağlanamaması durumunda kazıya devam edilerek fazla kazılar grobetonla doldurulmalıdır. Yükleme havuzunun granitlerden oluşan temel kaya üzerine yapılması ile taşıma gücü sorunu olmayacaktır. Cebri boru güzergahında özellikle konglomera-kumtaşı-kiltaşı-çamurtaşı ardalanmasının oluşturduğu Pliyosen çökelleri üzerinde yamaç molozu örtüsü bulunmaktadır. Yüzey gözlemleri ve santral yerinde açılan temel araştırma kuyuları verilerine göre Pliyosen yaşlı oluşumların yamaç molozundan ayrılması oldukça zordur. Ormanlık bir bölge olan cebri boru güzergahının diğer bölümlerinde de nebati toprak ve yamaç molozu örtüsü mevcuttur. Cebri boru mesnetlerinde ana kayaya kadar kazı yapılmalıdır. Güzergah boyunca drenaj önlemleri alınmalı ve cebri boru tabanı betonla 83
kaplanmalıdır. Ayrıca mesnetlerde kazı sırasında karşılaşılan jeolojik şartlara göre pasif ankraj uygulamsı yapılabilir. Mesnetlerde ve öngörülen kazı kotunda temel kayaya ulaşılması durumunda, bu aşamadaki gözlemlere göre yapı yerlerinde taşıma gücü ve duraylılık sorunu bulunmamaktadır. Santral Santral yerinde örtü birimi konglomera-kumtaşı-kiltaşı-çamurtaşı ardalanmasının oluşturduğu Pliyosen çökelleridir. Bu ardalanmalı birimin üzerinde kalınca bir yamaç molozu örtüsü görülmektedir. Santral yerinde SK-1, SK-2 ve SK-3 olmak üzere üç adet temel araştırma kuyusu açılmıştır. Kuyularda Pliyosen yaşlı kaya birimleri oldukça ayrışmış olması nedeniyle yamaç molozu ile sınırı ayırt edilememiş olup kazılacak olması nedeniyle yamaç molozu içinde değerlendirilmiştir. Temel araştırma kuyularına ilişkin değerlendirmeler aşağıda verilmiştir. SK-1 nolu kuyuda 0,00 11,45 m arasındaki bölümün son kısımlarında ayrışmış kısmi kayaç parçaları içeren yamaç molozu+pliyosen çökeller; 11,45 20,00 m arasında ayrışmış-çok ayrışmış, kısmen sağlam seviyeler içeren granit kesilmiştir. 11,45-19,00 m arasında karot yüzdesinin çok düşük olması nedeniyle kazı sınırının 19 m civarında olması uygundur. Ancak inşaat sırasında kazı sınırının daha yukarıda çıkma olasılığı vardır. SK-2 nolu kuyuda 0,00 15,00 m arasındaki bölümün alt kısımlarında daha çok granitik kumdan oluşmuş, çok ayrışmış granit parçaları içeren yamaç molozu+pliyosen çökeller; 15,00 24,50 m arasında ayrışmış-çok ayrışmış, nadiren sağlam kaya parçaları içeren granitler kesilmiştir. Bu kuyu verisine göre kazı sınırı 17,50 m civarında (ya da 17,50-19,50 m arasında) görünmektedir. SK-3 nolu kuyuda 0,00 12,50 m arasındaki bölümün alt kısımlarında granitik kumdan oluşan yamaç molozu+pliyosen çökeller; 12,50 18,00 m arasında ayrışmış-çok ayrışmış topraklaşmış ve killeşmiş granitik parçalar, 18,00 25,00 m, 18,00 20,50 m, 22,50-24,50 az-orta ayrışmış granitten oluşmaktadır. Kuyunun diğer kesimlerinde daha sağlam granit karotları görülmektedir. Kazı sınırı 18 m civarındadır. Ancak inşaat sırasında kazı sınırının daha yukarıda çıkma olasılığı vardır. Bu verilere göre santral yerinde kazı derinliği 19-20 m arasında değişmektedir. Ancak kayanın üst kısımları ayrışmış, çok parçalı ve kırıklı yapıdadır. Santral yerinde açılan kuyulardan SSK-1 ve SSK-2 nolu kuyularda DSİ Jeoteknik Etüt Şartnamesi esas alınarak her 2 m de 1 adet presiyometre deneyleri yapılmıştır. Presiyometre deneyi yapılan kuyulara ait bilgiler ve temel zeminin taşıma gücü ile temel altında oluşacak oturma miktarları başlıklar halinde açıklamaları ile birlikte sunulan Menard 1967 formülleri yardımıyla hesaplanmıştır. Elde edilen veriler; her bir kuyu için ayrı olarak verilmiştir. Net limit basınç SSK-1 nolu kuyuda 9,50-39,59 kg/cm 2 arasında, deformasyon modülü 188,99-697,00 kg/cm 2 ; net limit basınç SSK-2 nolu kuyuda 7,50-84
33,50 kg/cm 2 arasında, deformasyon modülü 116,24-551,95 kg/cm 2 arasında değişmektedi.r Santral yerinde yapılan presiyometre deneylerine göre zemin emniyet gerilmesi SSK-1 ve SSK-2 nolu kuyularda sırasıyla 7,26-8,94 kg/cm 2, oturma 0,43-0,69*P cm arasında değişmektedir. Santralin granodiyoritler üzerine oturması ile taşıma gücü, oturma ve duraylılık sorunu bulunmamaktadır. Bu derinlikte kazı yapılmaması durumunda santral temeli kazık ve/veya jet enjeksiyonu ile iyileştirilmesi projeci tarafından değerlendirilmelidir. Örtü Birimleri ve Ayrışmış Kaya Türleri Proje yapı yerlerindeki örtü birimlerini bitkisel toprak ve yamaç molozu ile alüvyon oluşturmaktadır. Bitkisel toprak kalınlığı 0,50-1,00 m arasında değişmektedir. Granitlerde arenalaşma şeklinde ayrışma görülür. Yükleme havuzu yerinde açılan araştırma çukurlarında yamaç molozunun altında arenelaşarak ayrışmış ve parçalı kırıklı hale gelmiş granitler gözlenir. Pliyosen yaşlı çökeller santral yerinde dil gibi sokulmuşlardır. Yüzey gözlemlerine göre santral yerinde kalınca bitkisel toprak ve yamaç molozu bulunmaktadır. Santral yerinde açılan kuyularda nispeten az kalınlıktaki Pliyosen çökellerini yamaç molozundan ayırmak mümkün olmaması nedeniyle her iki birim birlikte değerlendirilmiştir. İletim hattı güzergahlarında ve ilk incelenen yükleme havuzunun olduğu yerde killi ve çakıllı yamaç molozu görülmektedir. Kaya Türleri Granodiyoritlerde genel olarak üç yönlü eklemler gelişmiştir. Eklemler çoğun 60-200 cm, yer yer 20-60 cm aralıklı; 3-10 m süreklilikte, genelde kapalı (0.1-0.5 mm) ve pürüzlüdür. Arazide çekiç darbesine verdiği tepkiye göre ayrışmış kısımlar düşük dayanımlı (10-40 MPa), sert ve sağlam kısımlar dayanımlı (50-200 MPa), yer yer yüksek dayanımlıdır (>200 MPa). Granitlere özgü olan arenalaşma tipi ayrışma süreksizlik düzlemleri boyunca ve kayacın üst seviyelerinde gözlenmektedir. Özellikle santral yerinde olmak üzere bu tür kısımlarda rezidüel zemin ya da granit kumu görmek olağandır. RMR (Bieniawski, 1989) kaya kütlesi sınıflamalarına göre granodiyoritler iyi kaya özelliğindedir. Terzaghi kaya sınıflamasına göre 1., 2., ve 3. kaya olarak sınıflandırılmıştır. Bu sınıflar arasında geçiş zonları bulunmaktadır (1. sınıf ile 2. sınıf, 2.sınıf ile 3. sınıf arasındaki geçiş gibi). Granodiyoritler üst kısımlarda arenalaşmış olmasına karşın taşıma gücü açısından en düşük qem=20-50 MPa değerindedir. Temel kayasının tek eksenli dayanımının 50-250 Mpa, kohezyonunun C=350-400 KPa ve içsel sürtünme açısının ø=40-45 derece arasında değiştiği tahmin edilmektedir. 85
Tablo 25 Granodiyorite ilişkin RMR kaya kütlesi sınıflaması (Bieniawski, 1989) DEĞERLENDİRME VE DERECELENDİRME SINIFLAMA PARAMETRELERİ EN KÖTÜ EN İYİ Tek eksenli basınç dayanımı Kayaç Kalite Göstergesi (RQD) Süreksizlik Aralığı Süreksizliklerin Durumu Yeraltısuyu Süreksizliklerin Yönelimi Devamlılık Açıklık Pürüzlülük Dolgu Bozunma Temel 10-40 MPa 100-250 MPa 3 17 % 10-40 % 75-90 6 17 60-200 mm 0.6-2 m 8 15 3-10 m 1-3 m 2 4 1-5 mm 0.1-1 mm 1 4 Az pürüzlü Pürüzlü 3 5 Yumuşak, < 5 mm Sert, < 5 mm 2 4 Az bozunmuş Orta bozunmuş 5 3 Damlama Tamamen kuru 4 15 Uygun Uygun -2-2 Kaya Sınıfı Temel 32 82 Düzeltilmiş Kaya Sınıfı Denetimli patlatma, katsayı=0.955 Temel 31 ZAYIF KAYA 78 İYİ KAYA Kaya kütlesinin kohezyonu (kpa) 100-200 300-400 Kaya kütlesinin içsel sürtünme açısı (derece) 15-25 35-45 Kireçtaşları genellikle süreksizlikler boyunca az ayrışmalı, taze numunelerde genelde orta (50-150 MPa), yer yer orta-yüksek dayanımlı (>150 MPa) özelliktedir. Eklem aralıkları genel olarak 10-50 cm, eklem açıklıkları ise yüzeyde genelde oldukça açık (0,5-5 cm) ve derinlere doğru çok sıkı ve kapalı (<0,5 mm) dır. Eklem yüzeyleri genel olarak pürüzlü ve yüzeyde kil, kalsit ve silis dolguludur. RMR (Bieniawski, 1989) kaya kütlesi sınıflamalarına göre kireçtaşları iyi kaya sınıfındadır. Terzaghi ye göre göre 2., ve 3. kaya olarak sınıflandırılmıştır. Kireçtaşlarında en düşük taşıma gücü qem=10-30 MPa değerindedir. Temel kayasının tek eksenli dayanımının 50-150 Mpa, kohezyonunun C=300-350 KPa ve içsel sürtünme açısının ø=35-40 derece arasında değiştiği tahmin edilmektedir. 86
Tablo 26. Kireçtaşına ilişkin RMR kaya kütlesi sınıflaması (Bieniawski, 1989) SINIFLAMA PARAMETRELERİ Taşıma Gücü Presiyometre deney sonuçlarından hesaplanan sürsajlı zemin emniyet gerilmesi değeri santral yerinde 7,26-8,94 kg/cm 2 arasında değişmektedir. Regülatör yerlerinde alüvyon ve yamaç molozu tümüyle kazılıp yapılar granitler üzerine oturtulacağı için taşıma gücü sorunu yoktur. Yükleme havuzu yerinde açılan araştırma çukuru UD numuneleri deney sonuçlarına göre örtü birimlerinin taşıma gücü oldukça düşüktür. Yükleme havuzu yerinde de projede öngörülen kazı yapılıp yapı sağlam granit seviyeleri üzerine inşa edilecektir. Oturma ve Şişme Potansiyeli DEĞERLENDİRME VE DERECELENDİRME EN KÖTÜ EN İYİ Tek eksenli basınç dayanımı 10-40 Mpa 50-150 Mpa 3 9 Kayaç Kalite Göstergesi (RQD) % 25-50 % 70-90 8 16 Süreksizlik Aralığı < 60 mm 60-200 cm 5 15 1-3 m < 1 m Devamlılık 4 6 1-5 mm 0.1-1 mm Açıklık 1 4 Süreksizliklerin Düzgün Pürüzlü Pürüzlülük Durumu 1 5 Yumuşak, < 5 mm Sert, < 5 mm Dolgu 2 4 Bozunmuş Orta derece Bozunma 2 3 Yeraltısuyu Damlama Islak 4 10 Süreksizliklerin Orta Uygun Temel Yönelimi -7-2 Kaya Sınıfı Temel 23 70 Düzeltilmiş Denetimli patlatma katsayısı=0.955 Kaya Sınıfı Temel 22 ZAYIF KAYA 67 İYİ KAYA Kaya kütlesinin kohezyonu (kpa) 100-200 300-400 Kaya kütlesinin içsel sürtünme açısı 15-25 35-45 (derece) Başta iletim hattı güzergahı olmak üzere proje yapı yerlerinde şişme potansiyeli açısından tehlikeli birim bulunmamaktadır. Presiyometre sonuçlarından hesaplanan oturma 87
değerleri santral yerinde 0,43*P-0,69*P cm (P=proje yükü) arasında değişmekte olup proje yüküne göre projeci tarafından değerlendirilmelidir. Proje alanının içinde yer aldığı bölgedeki kaya türlerinin anhidrit ve jips gibi eriyebilir kaya türleri bulunmamaktadır. Sıvılaşma Potansiyeli Regülatör yerlerinde alüvyon bloklu ve çakıllı özelliktedir. Yataklar oldukça dar olup dere deşarj debileri önemli bir alüvyon oluşturma boyutunda değildir. Regülatör yerlerinde alüvyon tümüyle kaldırılacağı için sıvılaşma sorunu olmayacaktır. Şev Duraylılık Analizi Regülatör yerlerindeki kazılarda şev oranı killi yamaç molozu ve alüvyonda yeraltısuyu üzerinde, kazı tabanından 0-5 m yükseklikte 1 yatay / 0,5 düşey, 5-9 m yükseklikte 1 yatay / 1 düşey, 9-13 m yükseklikte 1 yatay 1,5 düşey; yeraltısuyu altındaki kazılarda, 0-5 m yükseklikte 1,5 yatay / 1 düşey, 5-9 m arasında 2 yatay / 1 düşey olarak alınmalı ve 9 m den yüksek kazılarda palyelendirme ve/veya özel iksa önlemleri alınarak uygulanmalıdır. Ayrışmış kayada ve çakıllı bloklu yamaç molozunda ise şev oranı 1 yatay 1,5 düşey, kireçtaşı ve granitik kayaçlardan oluşan sağlam kayada 1 yatay 3 düşey alınmalıdır (Müsaade edilir maksimum yarma şevi eğimleri KGM). Ancak kil egemen alüvyon ve yamaç molozunda, yeraltısuyu üzerinde yapılacak geçici ve kazıdan sonra kısa zamanda geri dolgusu yapılacak kazılarda şev oranı 1 yatay 2 düşeye kadar çıkarılabilir. Alüvyon ve yamaç molozu benzeri killi ve gevşek zeminlerde duraysızlık olması duurmunda yük alınarak şevin yatırılmasının yanı sıra şev desteklemesi olarak topuğa yük koyma, taş veya yığma duvar yapma gibi önlemlere öncelik verilmelidir. Kazı Klası Regülatör yerleri, cebri borunun santral binasına yakın kısımları ve santral yerinde kazı hemen hemen tümüyle örtü birimleri içinde yapılacaktır. Örtü birimleri içindeki kazılar patlatmasız yapılması mümkün olup kazı güçlüğü bulunmamaktadır. Granitik kayaçlarda yapılacak kazılarda ise orta-yüksek derecede kazı güçlüğü olup kırıcılarla veya patlatmalı kazı yapılması gerekecektir. Kazı klası aşağıda verilmiştir. Yapı yerlerinde alüvyon ve yamaç molozu kazısı; % 50 yumuşak küskülük % 50 sert küskülük olarak; kaya kazısı % 30 orta sert-sert kaya (kireçtaşı) % 70 çok sert kaya (granitik kayaçlar) olarak; tüm proje için kazı klası % 25 yumuşak küskülük % 30 sert küskülük % 20 orta sert-sert kaya (kireçtaşı) % 25 çok sert kaya (granitik kayaçlar) olarak alınmalıdır. Tüfekçikonak HES Projesi ile ilgili Kesin Proje Aşaması Jeoteknik Raporu nda belirtilen bilgiler ve hesaplamaların tamamına Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporu (Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Detaylı Jeoteknik Etütleri) başlığı altında verilmiştir. Kesin 88
Proje Aşaması Jeoteknik Raporu DSİ 1. Bölge Müdürlüğü tarafından onaylanmış olup Ek 18 de sunulmuştur. IV.2.3. Hidrojeolojik Özellikler (Yer Altı Su Seviyeleri; Halen Mevcut Her Türlü Keson, Derin, Artezyen Vb. Kuyu; Emniyetli Çekim Değeri; Suyun Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik Özellikleri; Yeraltı Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Debileri, Proje Alanına Mesafeleri), Yüzey suları tarafından zengin olan inceleme alanı ve civarında bölgenin yeraltısuyu potansiyeline yönelik herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Yapılan yüzeysel jeolojik incelemelerde proje alanının kuzeyinde mostra veren Pliyosen detritik kayaları, Paleozoik metamorfik seri ile batolit şeklindeki granodiyoritler kurumsal olarak geçirimsiz olduklarından yeraltısuyu bakımından fakir bir akifere sahiptir. Bu birimlerin üst seviyelerinde kırık ve çatlaklarda biriken bir miktar sular değişik noktalarda kaynak ve sızıntı şeklinde yüzeye deşarj olmaktadır. İnceleme alanının güneyinde granodiyoritleri çevreleyen ve kaynakları besleyen kristalize kireçtaşı-mermer birimi litolojik yapısından dolayı yeraltısuyu depolaması bakımından zengin bir akifer karakterindedir. IV.2.4. Hidrolojik Özellikler (Yüzeysel Su Kaynaklarından, Göl, Dalyan Akarsu Ve Diğer Sulak Alanların Fiziksel, Kimyasal, Bakteriyolojik ve Ekolojik Özellikleri, Bu Kapsamda Akarsuların Debisi Ve Mevsimlik Değişimleri, Su Toplama Havzası Oligotrofik, Mezotrofik, Ötrofik, Distrofik Olarak Sınıflandırılması, Sedimantasyon, Drenaj, Tüm Su Kaynaklarının Kıyı Ekosistemleri), Projenin Kurulacağı Su Kaynağının/Kaynaklarının Uzun Yıllara Ait Aylık Ortalama Değerleri (m 3 /sn), Akım Gözlem İstasyonları Ve Regülatör Yerlerini Temsil Eden Uzun Yıllara Ait Aylık Akım Değerlerinin, İlgili Kurum (Bu Verilerin Temin Edildiği Kurum) Onayı Alınarak Sunulması, Projenin Üzerinde Gerçekleştirilen Suyun Herhangi Bir Göl Ekosistemini Besleyip Beslemediği Hakkında Bilgi, Tüfekçikonak HES Projesinin su kaynağı 12 No lu Sakarya Havzası nda yer alan Mezit Deresinin yan kollarından biri olan Saçmalı Dere sidir. Projenin ana su kaynağını, güneydeki dağ silsilesinin değişik noktalarından beslenen ve akışa geçen Bıçkı Dere, İkisular Deresi, Karaburun Deresi, Elmalı ve Üçüncü Dere oluşturmaktadır. Regülatörün mansabında değişik derelerin birleşmesinde toplanan yüzey suları Saçmalı dere adı altında akışa geçmektedir. Saçmalı deresinin Boğakaya regülatörü kesitindeki yıllık ortalama akımı Kınık AGi 'ye göre 21,571 m 3 olarak hesaplanmıştır. Saçmalı Deresi, Uludağ ve uzantısı olan Tepel dağları ile Yirce dağlarının zirveleriyle sınırlanan kuzey yamaçlarından kaynaklanan çok sayıdaki küçük derelerin birleşmesinden meydana gelmektedir. Bu yan dereler genelde kuzey yönünde akmakta olup, Tüfekçikonağı köyünün membasında birleşerek Saçmalı Dere adını alır ve Karacaoba köyü içersinde Mezit Deresine katılır. Bu kesimden itibaren kuzey batı yönünde akısına devam eden Mezit Deresi İnegöl ovasını ulaşır. Mezit Deresinin Kınık maden suyu tesislerine ait köprüdeki Aksu deresi - Kınık AGİ kesitindeki yağış alanı yaklaşık 232.8 km 2 dir. Saçmalı Dere havzası genel olarak 1 500 m ile 1 000 m kotları arasında ve kar örtüsü yönünden verimli bölgeleri içermekte olup, akışlar daha ziyade kar erimeleri seklinde oluşmaktadır. Özellikle üst kotlardaki kar havzaları doğal bir depolama görevi yapmakta olup, bahar aylarında yavaş yavaş akışa geçmektedir. 89
Proje sahasının sularını toplayan ve ana kolu oluşturan Mezit Deresi nin akımlarını ölçmek üzere Mezit vadisinin İnegöl ovasına çıktığı boğazda kurulan 1250 Nolu Aksudere Kınık akım gözlem istasyon EİE tarafından isletilmektedir. Su temini çalışmalarında kullanılan AGİ nin bilgileri aşağıda verilmiştir. Taşkınlar EİE 1250 Aksudere Kınık AGİ Yeri: 29 39 08 D - 40 00' 42 K Yağış Alanı: 232.8 km2 Yaklaşık Kot: 334 m Gözlem Süresi: 1979 Uzun Süreli Ortalama Akım: 2.79 m3/s Tüfekçikonak HES Projesi taşkın değerlerinin hesaplanmasında istatistiksel ve sentetik taşkın hesaplama yöntemleri kullanılmıştır. İstatistiksel metotlardan Noktasal Taşkın Frekans Analizi (NTFA) ve Bölgesel Taşkın Frekans Analizi (BTFA) yöntemleri ile taşkın değerleri hesaplanmıştır. Taşkın hidrografının sentetik yöntemler ile bulunmasında ise DSİ, Snyder ve Mockus yöntemlerinden faydalanılmıştır. Her bir yöntemle hesaplanan taşkınlar karsılaştırılmış ve proje tasarımına esas taşkın debisi belirlenmiştir. Tablo 27. Proje taşkın değerlerinin hesaplanmasında kullanılan yöntemler Tasarım taşkın debisi olarak farklı yöntemlerle hesaplanan debiler arasından en büyük değeri DSİ Sentetik Yöntemi vermiştir. Bu sebeple, proje boyutlandırmalarında DSİ Sentetik Yöntemi sonuçları kullanılmıştır. Konu ile ilgili bilgi Tüfekçikonak HES Revize Fizibilite Raporu, Ocak 2012 den alınmıştır. Sedimentasyon Durumu Akarsular sürükleme gücü yardımı ile bir miktar da katı madde taşırlar. Bunlar taşınan toplam katı maddelerin % 10 15' ini teşkil eden yatak yükü denilen kum çakıl 90
boyutundaki maddeler ile su içinde yüzer halde (süspansiyon halde) bulunan ve toplam katı maddelerin % 85 90'ını teşkil eden maddelerdir. Hidroelektrik santrallerde türbinlenecek olan suların bu katı maddelerden bir ölçüye kadar arındırılmış olması gerekir. Boyutu büyük olan parçacıklar isletme esnasında türbin çarklarında önemli aşınmalar meydana getirirler. Regülatör yapısında, tirol ızgarasından geçemeyen parçacıklar manuel temizleme yardımıyla veya kendiliğinden mansaba atılacaktır. Tirol ızgarasından geçen parçacıklar ise kronman kanalı sonundaki eşikten çakıl geçidi aracılığıyla temizlenecektir. Su alma ağzından geçmiş olan süspansiyon halindeki maddeler ise silt tutma havuzunda çökelecektir. Tüfekçikonağı HES projesinde türbinlenecek akımların sedimentten arındırılarak verilmesinden dolayı sediment hesabı yapılmamıştır. Konu ile ilgili bilgi Tüfekçikonak HES Revize Fizibilite Raporu, Ocak 2012 den alınmıştır. Su Toplama Havzasının Oligotrofik, Mezotrofik, Ötrofik, Distrofik Olarak Sınıflandırılması Üretime geçen bir santralin su toplama kısmı çevresel etki yaratmaktadır. (Aras, Berkün & Koç 2008). Farklı büyüklükteki su toplama yapıları (regülatörler) nehir üstüne oturtulmuş bir baraj etkisi yaratacaktır. Büyük barajlara oranla su altında kalacak alan fazla büyük olmasa da, bu havuzlar akarsuyun bütünlüğünü bozacak, peyzajda değişikliklere sebep olacaktır. Ayrıca akarsuyun doğal akışı ve akış miktarı engellendiğinden, suyun taşıdığı oksijen miktarı ile kimyasal yapısında da değişiklikler ortaya çıkacaktır. Bu durum, ortamdaki canlıları olumsuz yönde etkileyebilecektir (Bilgin ve ark. 2009). Suyun toplama kanalları yolu ile su iletim hatlarına transferi ile birlikte su alma noktasının mansabında su hızı, su derinliği ve ıslak çevrede meydana gelebilecek değişiklikler sucul ekosistem açısından çok önemlidir. Hidrobiyolojik parametrelerdeki en küçük değişiklik, sucul canlıların yaşam koşullarını büyük oranda etkiler. Yapılan çeşitli araştırmalar sucul canlıların su hızı konusunda seçici davrandıklarını göstermektedir. Araştırmalar, su miktarı ve zamanlamasının akarsu ekosistemlerinde canlı gruplarının dağılımını kontrol eden en önemli faktörlerden bir tanesi olduğunu göstermektedir (Power ve ark. 1995, Resh ve ark.1988). Benzer araştırmalarda, akarsu tabanında yaşayan (bentik) omurgasızların su hızı, su derinliği ve taban kayması gibi hidrolik parametrelerindeki değişimlerden etkilendikleri gözlemlenmiştir. Su hızı, askıdaki katı maddelerin boyutunu ve konsantrasyonunu da etkilemektedir. Akarsu tabanının şekillenmesinde su hızının yine büyük önemi vardır. Sucul ekosistem için önemli olan çözünmüş gazların (O 2 ve CO 2 ) ve besin maddelerinin transferinde su hızı önemlidir. Su hızı, ayrıca bazı sucul türlerin solunum ve üreme faaliyetlerini de etkilemektedir. (Allan ve ark. 1993). Akarsudan göle geçişte su hızı difüzyon ve oksijen alma kapasitesinin düşmesine bağlı olarak doğal temizleme kapasitesi düşmekte, oluşan göl ortamı ötrofikasyon sürecine girmektedir. Göl su kalitesinde meydana gelen değişimler de sucul canlı yaşamını değiştirmektedir (Aras ve ark. 2008). 91
Besi elementleri fazlaca deşarj edildiği göl, rezervuar, akarsu, haliç ve sahil gibi tüm ortamlarda su kalitesinin bozulmasına ve zamanla da ötrofikasyona neden olur. Bununla birlikte ötrofikasyon su ortamının yapısına bağlı olarak farklı bir gelişme süreci izler. Örneğin göllerde ötrofikasyonu etkileyen temel faktör bekleme süresi ve sıcaklık tabakalaşmasıdır. Rezervuarlar, göller ve akarsular arasında geçiş özellikleri gösterir. Bekleme süresi göllere göre daha kısadır. Su girişi ise baraj tasarımına göre dipten veya yüzeyden olabilir. Akarsularda ise yapı akım değerlerine göre değişmektedir (Vollenweider,1981). Bir su ortamının ötrofikasyon açısından ele alınması aşamasında en önemli adımlardan biri trofik seviyenin doğru bir şekilde tespit edilmesidir. Göllerin trofik seviyelerinin belirlenmesi amacıyla kullanılan 3 temel parametre, Toplam fosfor, Klorofil-a ve Secchi diski derinliğidir. Bunun dışında hipolimnotik oksijen ihtiyacı, alkalinite, sediment canlılarının oranlarının kullanıldığı çeşitli parametreler de mevcuttur. Ötrofikasyon tedbirleri olarak; - Ötrofikasyonun ilk belirtilerinin tespit edildiği durumlar için uygulanılacak önlemler, önceden belirlenecektir. Bu amaçla aşırı çoğalmış fitoplankton türleri ile beslenen zooplanktonların kullanılması gibi biyolojik yöntemler tercih edilecektir. - Besi maddelerinin hava, toprak ve su ortamlarında taşınımıyla ilgili çalışmalar yürütülerek bu konuda ve fosfor yükünün değişmesine karşılık gölün vereceği tepkinin modellemesi yapılacaktır. Sedimentten kaynaklanan içsel besi maddesi kaynaklarının etkileri de bu çalışmalarda göz önünde bulundurulacaktır. Yukarıda da bahsedildiği gibi, suyun bekleme süresi ötrofikasyona en büyük etkenlerindendir. HES projelerinde hem rezervuarın baraj rezervuarlarına göre çok küçük olması hem bekleme süresinin çok daha kısa olması nedeniyle, Tüfekçikonak HES Projesi nin ötrofikasyon açısından önemli derecede olumsuz bir etki yaratması beklenmemektedir. Projenin Kurulacağı Su Kaynağının/Kaynaklarının Uzun Yıllara Ait Aylık Ortalama Değerleri (m 3 /sn), Akım Gözlem İstasyonları Ve Regülatör Yerlerini Temsil Eden Uzun Yıllara Ait Aylık Akım Değerleri Proje sahasının sularını toplayan ve ana kolu oluşturan Mezit Deresi nin akımlarını ölçmek üzere Mezit vadisinin İnegöl ovasına çıktığı boğazda kurulan 1250 Nolu Aksudere Kınık akım gözlem istasyon EİE tarafından isletilmektedir. Su temini çalışmalarında kullanılan AGİ nin bilgileri aşağıda verilmiştir. Tüfekçikonak HES Projesi Revize Fizibilite Raporun da mevcut olan değerler DSİ 1. Bölge Tarafında onaylanmış verilerdir. EİE 1250 Aksudere Kınık AGİ Yeri: 29 39 08 D - 40 00' 42 K Yağış Alanı: 232.8 km2 Yaklaşık Kot: 334 m Gözlem Süresi: 1979 Uzun Süreli Ortalama Akım: 2.79 m3/s 92
Tablo 28. Proje Alanı Civarındaki Akım Gözlem İstasyonları Kaynak: Tüfekçikonak HES Revize Fizibilite Raporu, Ocak 2013 Tablo 29. Mezit Deresi-Kınık Akım Gözlem İstasyonları Aylık Ortalama Debileri (m 3 /sn) Yağış alanı : 232.80 km 2 Kot : 334.00 m Kaynak: Tüfekçikonak HES Revize Fizibilite Raporu, Ocak 2013 93
Tablo 30. Saçmalı Dere Aylık Ortalama Debileri (m 3 /sn) Yağış alanı : 35.90 km 2 Kot : 550.00 m Kaynak: Tüfekçikonak HES Revize Fizibilite Raporu, Ocak 2013 94
Tablo 31. Karaburun Regülatörü Aylık Ortalama Debileri (m 3 /sn) Yağış Alanı : 5.14 km 2 Kot : 1205.00 m Kaynak: Tüfekçikonak HES Revize Fizibilite Raporu, Ocak 2013 95
Tablo 32. Bıçkı Regülatörü Aylık Ortalama Debileri (m 3 /sn) Yağış Alanı : 1.79 km 2 Kot : 1000.00 m Kaynak: Tüfekçikonak HES Revize Fizibilite Raporu, Ocak 2013 96
Tablo 33. Bıçkı Regülatörü Aylık Ortalama Debileri (m 3 /sn) Yağış Alanı : 3.20 km 2 Kot : 998.00 m Kaynak: Tüfekçikonak HES Revize Fizibilite Raporu, Ocak 2013 97
Tablo 34. Üçüncü Regülatörü Aylık Ortalama Debileri (m 3 /sn) Yağış Alanı : 5.14 km 2 Kot : 1205.00 m Kaynak: Tüfekçikonak HES Revize Fizibilite Raporu, Ocak 2013 98
Tablo 35. Boğakaya Regülatörü Aylık Ortalama Debileri (m3/sn) Yağış Alanı : 13.42 km 2 Kot : 955.00 m Kaynak: Tüfekçikonak HES Revize Fizibilite Raporu, Ocak 2013 Projenin Üzerinde Gerçekleştirilen Suyun Herhangi Bir Göl Ekosistemini Besleyip Beslemediği Hakkında Bilgi Tüfekçikonağı HES Projesinin su kaynağı 12 No lu Sakarya Havzası nda yer alan Mezit Deresinin yan kollarından biri olan Saçmalı Dere sidir. Çalışma alanı ve genelinin denizden ortalama yüksekliği 1113.32 m olup maksimum 1905 m ve minimum ise 390 m arasında değişen bir topoğrafik yapıya sahiptir. Bursa Ovası sularını Marmara Denizi ne gönderirken, İnegöl Ovası nın suları Karadeniz e dökülür. Projenin üzerinde gerçekleştirilen su herhangi bir göl ekosistemini beslememektedir. 99
IV.2.5. Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut Ve Planlanan Kullanımı, Varsa Havza Özelliği (İçme, Kullanma, Sulama Suyu, Elektrik Üretimi, Baraj, Göl, Gölet, Su Ürünleri Üretiminde Ürün Çeşidi Ve Üretim Miktarları), Proje Alanının İçme Ve Kullanma Suyu Temin Edilen Kıta İçi Yüzeysel Su Havzasında Kalıp Kalmadığı, Söz Konusu Derenin Herhangi Bir İçme Suyu Kaynağını Besleyip Beslemediği, İçme Suyu Kaynaklarına Mesafeleri, Söz Konusu Dereden İçme Ve Kullanma Suyu Alınıp Alınmadığı, 1/25.000 lik Topografik Haritada Gösterimi, Tüfekçikonak HES Projesinde Kullanılan Yüzeysel Su Kaynakları ve Debi Miktarları Tüfekçikonağı HES Projesinin su kaynağı 12 No lu Sakarya Havzası nda yer alan Mezit Deresinin yan kollarından biri olan Saçmalı Dere sidir. Projenin membasında herhangi bir tesis bulunmamaktadır. Saçmalı Deresi, Uludağ ve uzantısı olan Tepel dağları ile Yirce dağlarının zirveleriyle sınırlanan kuzey yamaçlarından kaynaklanan çok sayıdaki küçük derelerin birleşmesinden meydana gelmektedir. Bu yan dereler genelde kuzey yönünde akmakta olup, Tüfekçikonağı köyünün membasında birleşerek Saçmalı Dere adını alır ve Karacaoba köyü içersinde Mezit Deresine katılır. Bu kesimden itibaren kuzey batı yönünde akışına devam eden Mezit Deresi İnegöl ovasını ulaşır. Mezit Deresinin Kınık maden suyu tesislerine ait köprüdeki Aksuderesi - Kınık AGİ kesitindeki yağış alanı yaklaşık 232,8 km 2 dir. Saçmalı Dere havzası genel olarak 1 500 m ile 1 000 m kotları arasında ve kar örtüsü yönünden verimli bölgeleri içermekte olup, akışlar daha ziyade kar erimeleri şeklinde oluşmaktadır. Özellikle üst kotlardaki kar havzaları doğal bir depolama görevi yapmakta olup, bahar aylarında yavaş yavaş akışa geçmektedir. Elmalı Deresi Tüfekçikonağı HES Projesinde yer alan Boğakaya Regülatör ün ana su kaynağı 12 No lu Sakarya Havzası nda yer alan Mezit Deresinin yan kollarından biri olan Saçmalı Dere sinde yan kollarından biri olan Elmalı Deresi dir. Elmalı Deresi genellikle alt havza genelinde mevsimsel yağışlara ve yüksek kotlardaki karların erimesi ile oluşan bir dere olup yağış alanı ise 1.888 km² dir Boğakaya Regülatör yerinde Elmalı Deresinin maksimum yüzey akışı, bölge genelinde etkin yağışların başlamasına ve yüksek kotlara düşen karların havaların ısınmasına bağlı olarak erimeye geçmesi ile oluşan yüzeysel beslenim sonucunda Ocak, Şubat, Mart, Nisan, ve Mayıs ayları arasında gözlenmektedir. Elmalı Deresi nın Boğakaya Regülatör yerindeki, uzun yıllar (1981-2010) aylık ortalama debi değerlerine göre akımının en fazla olduğu ay, 0.85 m3/sn ile Mart, en düşük ay ise akımın 0.1 m3/sn olduğu Eylül ayıdır. 1981-2010 yılları arasında aylık bazda yapılan ölçüm sonuçlarına göre uzun yıllar aylık ortalama debi değeri ise yaklaşık 0.42 m3/sn dir. Elmalı Deresi nde ölçülen debi değerindeki değişim süreci 1-kurak dönem ve 1- yağışlı dönemden olmak üzere 2 farklı periyottan oluşan bir salınım süreci göstermektedir. Bu durumda uzun yıllar aylık ortalama debi değerine (0.42 m3/sn) yakın veya yüksek akımın gözlendiği Ocak, Şubat, Mart, Nisan, ve Mayıs ayları arası yağışlı, ortalama debi değerden daha düşük akımın gözlendiği diğer ayları (Haziran-Aralık arası ise kurak dönemi göstermektedir. Uzun yıllar aylık ortalama debilerine göre maksimum debi miktarı Nisan ayında (1.67 m3/sn ) ve minimum debi miktarı ise Ağustos-Eylül ayında (0.05 100
m 3 /sn) ölçülmüştür. Bu sonuçlar düşük akım dönemi ile yüksek akım dönemi içerisindeki farkın Boğakaya Regülatör yerinde Elmalı Deresinin maksimum yüzey akışı, bölge genelinde etkin yağışların başlamasına ve yüksek kotlara düşen karların havaların ısınmasına bağlı olarak erimeye geçmesi ile oluşan yüzeysel beslenim sonucunda Ocak, Şubat, Mart, Nisan, ve Mayıs ayları arasında gözlenmektedir. Elmalı Deresi nın Boğakaya Regülatör yerindeki, uzun yıllar (1981-2010) aylık ortalama debi değerlerine göre akımının en fazla olduğu ay, 0.85 m3/sn ile Mart, en düşük ay ise akımın 0.1 m3/sn olduğu Eylül ayıdır. 1981-2010 yılları arasında aylık bazda yapılan ölçüm sonuçlarına göre uzun yıllar aylık ortalama debi değeri ise yaklaşık 0.42 m3/sn dir. Elmalı Deresi nde ölçülen debi değerindeki değişim süreci 1-kurak dönem ve 1- yağışlı dönemden olmak üzere 2 farklı periyottan oluşan bir salınım süreci göstermektedir. Bu durumda uzun yıllar aylık ortalama debi değerine (0.42 m3/sn) yakın veya yüksek akımın gözlendiği Ocak, Şubat, Mart, Nisan, ve Mayıs ayları arası yağışlı, ortalama debi değerden daha düşük akımın gözlendiği diğer ayları (Haziran-Aralık arası ise kurak dönemi göstermektedir. Uzun yıllar aylık ortalama debilerine göre maksimum debi miktarı Nisan ayında (1.67 m3/sn) ve minimum debi miktarı ise Ağustos-Eylül ayında (0.05 m3/sn) ölçülmüştür. Üçüncü Deresi Tüfekçikonağı HES Projesinde yer alan Üçüncü Regülatör ün ana su kaynağı 12 No lu Sakarya Havzası nda yer alan Mezit Deresinin yan kollarından biri olan Saçmalı Dere sinde yan kollarından biri olan Üçüncü Deresi dir. Üçünçü Deresi alt havza genelinde İkisular deresine bünyesine aldıktan sonra Saçmalı Deresine karışmaktadır. Dere yüksek kotlardaki karların erimesi ve yağmur sular ile oluşan bir dere olup, yağış alanı ise yaklaşık 10.88 km² dir Üçüncü Regülatör yerinde Üçüncü Deresinin maksimum yüzey akışı, bölge genelinde etkin yağışların başlamasına ve yüksek kotlara düşen karların havaların ısınmasına bağlı olarak erimeye geçmesi ile oluşan yüzeysel beslenim sonucunda Ocak, Şubat, Mart, Nisan, ve Mayıs ayları arasında gözlenmektedir. Üçüncü Deresi nin Üçüncü Regülatör yerindeki, uzun yıllar (1981-2010) aylık ortalama debi değerlerine göre akımının en fazla olduğu ay, 0.23 m3/sn ile Nisan, en düşük ay ise akımın 0.02 m3/sn olduğu Eylül ayıdır. 1981-2010 yılları arasında aylık bazda yapılan ölçüm sonuçlarına göre uzun yıllar aylık ortalama debi değeri ise yaklaşık 0.10 m3/sn dir. Üçüncü Deresi nde ölçülen debi değerindeki değişim süreci 1-kurak dönem ve 1-yağışlı dönemden olmak üzere 2 farklı periyottan oluşan bir salınım süreci göstermektedir. Bu durumda uzun yıllar aylık ortalama debi değerine (0.10 m3/sn) yakın veya yüksek akımın gözlendiği Ocak, Şubat, Mart, Nisan, ve Mayıs ayları arası yağışlı, ortalama debi değerden daha düşük akımın gözlendiği diğer ayları (Haziran-Aralık arası ise kurak dönemi göstermektedir. Uzun yıllar aylık ortalama debilerine göre maksimum debi miktarı Nisan ayında (0.41 m3/sn ) ve minimum debi miktarı ise Ağustos-Eylül ayında (0.01 m3/sn) ölçülmüştür. 101
Bıçkı Deresi Tüfekçikonağı HES Projesinde yer alan Bıçkı Regülatörünün ana su kaynağı 12 No lu Sakarya Havzası nda yer alan Mezit Deresinin yan kollarından biri olan Saçmalı Dere sinde yan kollarından biri olan Bıçkı Deresi dir. Bıçkı Deresi alt havza genelinde yüksek kotlardaki karların erimesi ve yağmur suları ile oluşan bir dere olup yağış alanı yaklaşık 1.678 km² dir. Bıçkı Regülatör yerinde Bıçkı Deresinin maksimum yüzey akışı, bölge genelinde etkin yağışların başlamasına ve yüksek kotlara düşen karların havaların ısınmasına bağlı olarak erimeye geçmesi ile oluşan yüzelsel beslenim sonucunda Ocak, Şubat, Mart, Nisan, ve Mayıs ayları arasında gözlenmektedir. Bıçkı Deresi nın Regülatör yerindeki, uzun yıllar (1981-2010) aylık ortalama debi değerlerine göre akımının en fazla olduğu ay, 0.13 m3/sn ile Nisan, en düşük ay ise akımın 0.01 m3/sn olduğu Eylül ayıdır. 1981-2010 yılları arasında aylık bazda yapılan ölçüm sonuçlarına göre uzun yıllar aylık ortalama debi değeri ise yaklaşık 0.06 m3/sn dir. Bıçkı Deresi nde ölçülen debi değerindeki değişim süreci 1-kurak dönem ve 1- yağışlı dönemden olmak üzere 2 farklı periyottan oluşan bir salınım süreci göstermektedir. Bu durumda uzun yıllar aylık ortalama debi değerine (0.06 m 3 /sn) yakın veya yüksek akımın gözlendiği Ocak, Şubat, Mart, Nisan, ve Mayıs ayları arası yağışlı, ortalama debi değerden daha düşük akımın gözlendiği diğer ayları (Haziran-Aralık) arası ise kurak dönemi göstermektedir. Uzun yıllar aylık ortalama debilerine göre maksimum debi miktarı Nisan ayında (0.23 m 3 /sn ) ve minimum debi miktarı ise Temmuz-Aralık ayında (0.01 m 3 /sn) ölçülmüştür. Karaburun Deresi Tüfekçikonağı HES Projesinde yer alan Karaburun Regülatör ün ana su kaynağı 12 No lu Sakarya Havzası nda yer alan Mezit Deresinin yan kollarından biri olan Saçmalı Dere sinde yan kollarından biri olan Karaburun Deresi dir. Karaburun Deresi alt havza genelinde yüksek kotlardaki karların erimesi ve yağmur sular ile oluşan bir dere olup yağış alanı yaklaşık 5.777 km² dir Karaburun Regülatör yerinde Karaburun Deresi nin maksimum yüzey akışı, bölge genelinde etkin yağışların başlamasına ve yüksek kotlara düşen karların havaların ısınmasına bağlı olarak erimeye geçmesi ile oluşan yüzeysel beslenim sonucunda Ocak, Şubat, Mart, Nisan, ve Mayıs ayları arasında gözlenmektedir. Karaburun Deresi nın Karaburun Regülatör yerindeki, uzun yıllar (1981-2010) aylık ortalama debi değerlerine göre akımının en fazla olduğu ay, 0.65 m3/sn ile Nisan, en düşük ay ise akımın 0.04 m3/sn olduğu Eylül ayıdır. 1981-2010 yılları arasında aylık bazda yapılan ölçüm sonuçlarına göre uzun yıllar aylık ortalama debi değeri ise yaklaşık 0.16 m3/sn dir. Karaburun Deresi nde ölçülen debi değerindeki değişim süreci 1-kurak dönem ve 1-yağışlı dönemden olmak üzere 2 farklı periyottan oluşan bir salınım süreci göstermektedir. Bu durumda uzun yıllar aylık ortalama debi değerine (0.16 m3/sn) yakın veya yüksek akımın gözlendiği Ocak, Şubat, Mart, Nisan ve Mayıs ayları arası yağışlı, ortalama debi değerden daha düşük akımın gözlendiği diğer ayları (Haziran-Aralık arası ise kurak dönemi göstermektedir. Uzun yıllar aylık ortalama debilerine göre maksimum 102
debi miktarı Nisan ayında (0.65 m3/sn ) ve minimum debi miktarı ise Ağustos-Ekim ayında (0.02 m3/sn) ölçülmüştür. Sulama Suyu, Kanallar ve Arklar Proje sahasındaki sulama suyu Karaburun deresinin sağ sahilinden alınan ve yaklaşık 1.5 km uzunluğunda önce kapalı sistem ile daha sonraları da açık bir sistem ile toprak bir kanaldan bazen cazibe ile bazen de motopomplar vasıtasıyla sulanmaktadır. Arazide yapılan yapılan etütler ve büro çalışmaları ve görüşmeler sonucunda söz konusu sulama sahasında 51.4 ha arazi belirlenmiş ancak bu arazilerin çoğunun sulanmadığı ve zamanla bir miktar arazinin de ormanlık alana dönüştüğü gözlenmiştir. Sulama sahasında beton kanallarla yapılan sulama bulunmamaktadır. Motopomplar vasıtasıyla alınan sulama suyunun parsellere iletimi tarla içi toprak kanallar ile olmaktadır. Proje sahasında tarımı yapılan hububat, sebze, meyve, ve mısır bitkilerin tamamı salma sulama yöntemi ile sulanmaktadır. Karaburun deresinin su miktarı yaz aylarında (özellikle tarımsal sulamanın yapıldığı aylarda) azalmaktadır. Değirmenler ve Diğer Su Kullanımları Yerinde yapılan etütler sonucunda saçmalı dere ve diğer söz konusu dereler üzerinde su ile çalışan değirmen tesislerinin bulunmadığı tespit edilmiştir. DSİ I. Bölge Müdürlüğünün 30.08.2013 tarih ve 580642 sayılı yazılarında: Karaburun deresi üzerinde Kurşunlu Belediyesi ve Mezit grup köylerine ait içme suyu ihtiyaçlarının karşılandığı Subaşı Kaynağının koordinatları belirtilen kesimindeki kaya çatlaklarında Karaburun deresi tarafından beslendiği ve dolayısı ile Q=25 l/s olarak belirlenen kaynak suyu miktarının Karaburun regülatörü için mansap su hakkı olarak alınmasının gerektiği belirtilmektedir. Bursa İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği Tarım ve Köy İşleri Daire Başkanlığının 28.08.2013 tarih ve 17559 sayılı yazılarında da: İnegöl İlçesi, Kurşunlu Beldesi ile Mezit grubu köyleri içme suyu ihtiyacının Sulhiye deresi kenarındaki Q=25 l/s debili Subaşı kaynağından ( Karaburun deresi suyunun kaya boşluğundan Subaşı kaynağına boşaldığı ) sağlandığı ifade edilmektedir. İl Özel İdaresi Tarım ve Köy İşleri Daire Başkanlığı içme suyu projesi görüş yazısı Ek 27 de verilmiştir. Tüfekçikonağı HES projesi kapsamında Grup köyleri ve Kurşunlu beldesi içme suyu ihtiyacının karşılanması için 25 l/s debili su miktarının içme suyu olarak ayrılması gerekmektedir. Proje sahasında su kullanım haklarına konu olacak araziler için sulama suyu ihtiyacını belirleyen bitki dağılımı, ortalama enlem derecesi ve ortalama yükseklik belirlenerek bitki sulama suyu ihtiyacı, etüt edilen yılda tespit edilen bitki desenine bağlı olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca Boğakaya, Bıçkıdere, Üçüncü regülatörlerinde regülatör ile su alma yapısı arasındaki iletim kanalları ile ilgili olarak sulanan bir saha olmadığı için herhangi bir su hakkı bulunmamaktadır. 103
Proje kapsamında Mansap Su Kullanım Hakları Raporu hazırlanması aşamasında yapılan çalışmalar sonucunda yaklaşık 514 da (51,4 ha). arazi tespit edilmiştir, bunun proje sahasında yapılan çalışmaya göre, % 20.mısır, %50 hububat, %15 sebze ve kalan %15 meyve olarak tespit edilmiştir. Tablo 36 da gösterilmiştir. Aylar itibarı ile sulama için bırakılması gereken su miktarı Tablo 37 de verilmiştir. Tablo 36. Mevcut Sulama Sahasındaki Sulanan Arazi Miktarı ve Dağılımı BİTKİ ÇEŞİDİ EKİM SAHASI (ha) DAĞILIM % YETİŞTİRME SÜRESİ HUBUBAT 25.7 50 20/10-05/07 SEBZE 7.71 15 20/04-25/10 MEYVE 7.71 15 050/5-25/09 MISIR 10.28 20 15/07-25/10 TOPLAM 51.4 100 Tablo 37. İnegöl Tüfekçikonağı HES Projesi için Salma Sulama Yöntemine Göre Bitki Su Tüketimleri ve Aylar İtibarı ile Sulama İçin Bırakılması Gereken Su Miktarı : Alan 51,4 Ha Aylar Bitki Sulama İhtiyacı (mm) Çiftlik İhtiyacı (mm) Randıma n 0,58 Çiftlik İhtiyacı (m 3 /ha) Randıman 0,58 Sulama Suyu İhtiyacı (mm) Randıman 0,85 Sulama Suyu İhtiyacı (m 3 /ha) Randıman 0,85 Modül (l/s/ha) Toplam Su İhtiyacı (m 3 ) Mayıs 30,41 50,68 506,78 59,62 596,21 0,22 30 645,19 16,96 Haziran 34,55 57,58 575,80 67,74 677,41 0,26 34 818,87 20,05 Temmuz 35,37 58,94 589,45 69,35 693,47 0,26 350644,36 20,05 Ağustos 41,01 68,36 683,56 80,42 804,19 0,30 41 335,37 23,13 Eylül 10,31 17,38 171,79 20,21 202,11 0,08 10 388,45 6,17 Ekim Toplam 151,64 252,74 2527,38 297,34 2973,39 467652,24 Bırakılacak Su Miktarı (l/s) Proje kapsamında Mansap Su Kullanım Hakları Raporu hazırlanması aşamasında; Salma sulama yöntemine göre 51,4. hektarlık tarımsal araziler için Blanney Cridd le yöntemine göre hesaplanan bitki su tüketimleri, sulama sezonundaki aylara göre ( l /s), ve tüm saha için toplam ( m 3 ) olarak etüt edilen yıl itibariyle verilmiştir. Hesaplanan modüle göre mayıs ayında bırakılacak su miktarı 16,96 l /s, haziran ayında bırakılacak su miktarı 20,05 l /s, temmuz ayında 20,05 l / s, ağustos ayında 23,13 l / s ve eylül ayında 6,17 l / s olarak hesaplanmıştır. Su kullanım hakları, sadece tarımsal sulamanın gerçekleştiği aylar için geçerli olup, yılın diğer aylarında söz konusu olmamaktadır. 104
Etüt sahası için, çiftlik içi randımanının 0,58 ve diversiyon randımanının 0,85 olarak kabul edildiği Blanney Criddd le metoduyla yapılan çalışmalarda, mayıs, haziran, Temmuz, ağustos ve eylül ayları için sulama suyu ihtiyacı toplam 467 652,24 m 3 olarak hesaplanmıştır. Karaburun Regülatöründen bırakılmasına karar verilen aylara göre su miktarları Tablo 38 de verilmiştir. Su Kullanım Hakları Raporu DSİ 1. Bölge Müdürlüğü ne onaylatılmış olup Ek-21 de sunulmuştur. Tablo 38 Tüfekçikonağı Regülatörü ve HES Projesinde Aylara Göre Regülatörlerden Bırakılacak Toplam Su Miktarları ( l / s )* Sulama Suyu İhtiyacı ( l / s ) İnegöl Grup Köyleri İçme Suyu İhtiyacı ( l / s ) Regülatörden Bırıkılacak Toplam Su Miktarı l/s Ocak 25 25 Şubat 25 25 Mart 25 25 Nisan 25 25 Mayıs 16,96 25 41,96 Haziran 20,05 25 45,05 Temmuz 20,05 25 45,05 Ağustos 23,13 25 48,13 Eylül 6,17 25 31,13 Ekim 25 25 Kasım 25 25 Aralık 25 25 (*) Tablodaki değerler mevcut durumda Karaburun Deresinden kullanılan sular olup talep edilmesi durumunda Regülatörden dere yatağına bırakılacaktır. Tüfekçikonağı HES regülatör ilavesi ve proje değişikliği projesi için hazırlanarak Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ne sunulan HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyetler Değerlendirme Raporu için 23.07.2013 tarih ve 139131 sayılı yazı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğün değerlendirmesi neticesinde; Tarımsal sulama, içme ve kullanma suyu miktarları ve diğer kullanım hakları hariç olmak üzere; Boğakaya Regülatörü için çevresel akış miktarının Haziran-Temmuz-Ağustos- Eylül-Ekim-Kasım ayları içinde 0,05 m 3 /s, Aralık ayı süresince 0,06 m 3 /s, Ocak ayı süresince 0,07 m 3 /s, Şubat ayı süresince 0,10 m 3 /s, Mart ayı süresince 0,13 m 3 /s, Nisan ayı süresince 0,15 m 3 /s, Mayıs ayı süresince 0,09 m 3 /s, Üçüncü Regülatörü için çevresel akış miktarının Temmuz-Ağustos-Eylül-Ekim- Kasım-Aralık ayları içinde 0,012 m 3 /s, Ocak ayı süresince 0,017 m 3 /s, Şubat ayı süresince 0,024 m 3 /s, Mart ayı süresince 0,032 m 3 /s, Nisan ayı süresince 0,036 m 3 /s, Mayıs ayı süresince 0,023 m 3 /s, Haziran ayı süresince 0,013 m 3 /s, Bıçkı Regülatörü için çevresel akış miktarının Haziran-Temmuz-Ağustos-Eylül- Ekim-Kasım-Aralık-Ocak ayları içinde 0,007 m 3 /s, Şubat ayı süresince 0,009 m 3 /s, Mart ayı süresince 0,012 m 3 /s, Nisan ayı süresince 0,014 m 3 /s, Mayıs ayı süresince 0,009 m 3 /s, 105
Karaburun Regülatörü için çevresel akış miktarının Haziran-Temmuz-Ağustos- Eylül-Ekim-Kasım-Aralık-Ocak ayları içinde 0,023 m 3 /s, Şubat ayı süresince 0,030 m 3 /s, Mart ayı süresince 0,039 m 3 /s, Nisan ayı süresince 0,045 m 3 /s, Mayıs ayı süresince 0,028 m 3 /s olması uygun görülmüştür. HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyetler Değerlendirme Raporu Ek-19 da sunulmuştur. Ayrıca Proje alanında; Kurşunlu Beldesi ve Mezit grubu köyleri(osmaniye, Eskikaracakaya, Rüştiye, İhsaniye, Yaniköy, Kınık ve Özlüce) içme suyu ihtiyacını Sulhiye Deresi kenarındaki Q=25,00 lt/sn debili Subaşı kaynağından karşıladığı, Mezit grubu köylere 2004 yılında yapılan tadilat projesiyle Q=10,00 lt/sn su isale edildiği, Kurşunlu Beldesine ise belediyeden alınan verilere göre Q=11,00 lt/sn suyun projelendirildiği Bursa İl Özel İdaresi Tarım ve Köy İşleri Daire Başkanlığı nın 28.08.2013 tarih ve 17559 sayılı yazısı ve 30.09.2013 tarih ve 580652 Sayılı Devlet su İşleri Genel Mdürlüğü 1. Bölge Müdürlüğü yazısı ile tarafımıza bildirilmiştir. Kullanılacak su miktarları bu değerler dikkate alınarak projelendirilecektir. Projenin faaliyeti sırasında raporda belirtilen etkilerin yüksek boyutlarda olmayacağı düşünülmektedir. Bu bakımdan olumsuz çevresel etkilere karşı alınacak önlemler ile yönetmeliklerin ve tüzüklerin belirlemiş olduğu sınırlara yaklaşılmayacaktır. Proje ile ilgili olarak proje alanı ve çevresi hidrometeroloji haritası şekil 53 de, Proje alanı ve çevresinde Orman ve Su İşleri Bakanlığı Vertabanı Geodata dan yararlanılarak hazırlanan su katmanlarını gösterir haritalar Şekil 54 ve 55 de sunulmuştur. 106
Şekil 53.Proje Alanı ve Çevresi Hidrometeoroloji Haritası 107
Şekil 54. Proje Alanı ve Çevresi Su Katmanları Haritası 108
Şekil 55.Proje Alanı ve Çevresi Su Katmanlarına ait Açıklama 109
IV.2.6. Toprak Özellikleri Ve Kullanım Durumu (Toprak Yapısı, Arazi Kullanım Kabiliyeti, Sınıflaması, Taşıma Kapasitesi, Toprak İşleri İçin Kullanımı, Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır Vb.), Tüfekçikonağı HES ilave regülatör proje değişikliği projesi Bursa İli, İnegöl İlçesi, Tüfekçikonağı Köyü, İ23a2 Paftası, Saçmalı Dere, Sol Sahilinde 71605,38 m 2 lik alandır. Proje sahası işlemeli tarıma uygun olmayan veya sınırlı olarak uygun olan arazilerde orman rejimindeki arazi sınıfına girmektedir. Proje alanının Arazi Varlığı Haritasındaki yeri Tablo 56 da sunulmuştur. 1/100.000 ölçekli Arazi Varlığı Haritası ve Lejantı Ek-4 de sunulmuştur. Şekil 56.Proje Alanı Arazi Varlığı Haritasındaki Yeri Proje Alanı VII. Sınıf arazidir. Yedinci sınıf arazi, çok meyilli, erozyona fazla uğramış, taşlı ve arızalı olup, yüzlek, kuru, bataklık veya diğer bazı elverişsiz toprakları ihtiva eder. Çok fazla ihtimam gösterilmek şartıyla çayır veya orman olarak kullanılabilir. Üzerindeki bitki örtüsü azalırsa erozyon çok şiddetlenir. Şekil 57. Proje Alanı Arazi Örtüsü 110
IV.2.7. Tarım Alanları (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Sulu Ve Kuru Tarım Arazilerinin Büyüklüğü, Ürün Desenleri Ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları, Ürünlerin Ülke Tarımındaki Yeri Ve Ekonomik Değeri), İnegöl İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nden alınan verilere göre İnegöl ün toplam kültür arazisi 29.723 ha, orman arazisi 42.422 ha, çayır-mera arazisi 18.042 ha, göl-bataklık-kayalık ve meskun yerler 9.817 ha alana sahiptir. İnegöl de toplam 273.430 dekar tarım alanı bulunmaktadır. Tarım alanının yaklaşık %66 sı tarla alanı, %5 i sebze bahçeleri alanı ve %29 u meyve alanı olarak kullanılmaktadır. Ortalama 5.000 dekarlık tarım alanı ise nadasa bırakılmıştır. İnegöl İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü nden alınan verilere göre İnegöl deki tarımsal üretimin toplam değerinin %82 sini 213.749.467,63 TL değeriyle bitkisel üretim oluştururken, geri kalan %18 lik kısmını 47.156.675,00 TL değeriyle hayvansal üretim oluşturur. İnegöl de gerçekleşen toplam tarımsal ve hayvansal üretimin toplam değeri ise 260.906.142,63 TL dir. Tablo 39. Meyvelerin Üretim Alanları ve Miktarları ÜRÜN ADI ÜRETİM ALANI (Da) ÜRETİM (ton) Armut 18.931 41.648 Şeftali 12.768 22.343 Kiraz 11.235 5.618 Elma 9.130 20.087 Ceviz 5.195 3.117 Erik 3.940 6.895 Kestane 3.048 1.219 Üzüm (sofralık) 2.120 2.755 Nektarin 593 1.038 Şekil 58. Meyvelerin Üretim Alanları ve Miktarları Grafiği 111
İnegöl de üretilen çeşitli meyveleri üretim (ton) ve üretim alanı (Da) açısından karşılaştırdığımızda armut, şeftali, kiraz, elma, ceviz, erik, kestane, üzüm, nektarin arasında armudun 41.648 ton üretimle ilk sırada olduğu görülmektedir. Üretim alanı açısından yapılan kıyaslamada da armut 18.931 dekar üretim alanı ile yine birinciliğini korumaktadır. Üretim miktarı açısından ikinci sırada 22.343 ton üretim ile şeftali gelirken, üçüncü sırada 20.087 ton üretim ile elma, dördüncü sırada 6.895 ton üretim ile erik, beşinci sırada 5.618 ton üretim ile kiraz, altıncı sırada 3.117 ton üretim ile ceviz, yedinci sırada 2.755 ton üretim ile üzüm, sekizinci sırada 1.219 ton üretim ile kestane, dokuzuncu ve son sırada ise 1.038 ton üretim ile nektarin yer almaktadır. Tablo 40. Sebzelerin Üretim Alanları ve Miktarları ÜRETİM ALANI (Da) ÜRETİM (Ton) Patates 7.500 18.750 Domates (sanayi) 1.700 6.800 Domates (sofralık) 900 2.475 Karpuz 343 600 Soğan (kuru) 234 410 Lahana (beyaz) 131 392 Biber (sivri, çarliston) 221 387 Bal kabağı 106 106 Şekil 59. Sebzelerin Üretim Alanları ve Miktarları Grafiği İnegöl de üretilen çeşitli sebzeleri üretim (ton) ve üretim alanı (Da) açısından karşılaştırdığımızda patates, karpuz, soğan (kuru), biber (sivri, çarliston), lahana (beyaz), domates (sofralık), domates (sanayi), bal kabağı arasında 18.750 ton üretimle patatesin ilk 112
sırada olduğu görülmektedir. Üretim alanı açısından yapılan kıyaslamada da patates 7.500 dekar üretim alanı ile yine birinciliğini korumaktadır. Üretim miktarı açısından ikinci sırada 6.800 ton üretimle domates (sanayi), üçüncü sırada 2.475 ton üretimle domates (sofralık), dördüncü sırada 600 ton üretimle karpuz, beşinci sırada 410 ton üretimle soğan (kuru), altıncı sırada 392 ton üretimle lahana (beyaz), yedinci sırada 387 ton üretimle biber, sekizinci sırada 106 ton üretimle bal kabağı yer almaktadır. Üretim alanı açısından ise ikinci sırada 1.700 dekar üretim alanı ile domates (sanayi) gelirken, üçüncü sırada 900 dekar üretim alanı ile domates (sofralık), dördüncü sırada 343 dekar üretim alanı ile karpuz, beşinci sırada 234 dekar üretim alanı soğan (kuru), altıncı sırada 131 dekar üretim alanı ile lahana (beyaz), yedinci sırada 221 dekar üretim alanı ile biber, sekizinci ve son sırada 106 dekar üretim alanı ile bal kabağı yer almaktadır. Tablo 41. Tahıl Üretim Alanları ve Miktarları ÜRÜN ADI EKİM ALANI (Da) ÜRETİM(Ton) Buğday (Ekmeklik) 95.000 42.750 Mısır (Silaj) 9.129 36.514 Ayçiçeği (Yağlık) 19.800 5.940 Şekerpancarı 555 3.330 Yonca 7.132 2.853 Fiğ 7.926 2.378 Arpa 4.947 1.979 Ayçiçeği (Çerezlik) 4.194 1.363 Yulaf (Yeşil ot) 3.319 664 Şekil 60. Tahıl Üretim Alanları ve Miktarları Grafiği İnegöl de üretilen çeşitli tahılları üretim (ton) ve ekim alanı (Da) açısından karşılaştırdığımızda buğday (ekmeklik), ayçiçeği (yağlık), mısır (silaj), fiğ, yonca, ayçiçeği 113
(çerezlik), yulaf (yeşil ot), arpa, şekerpancarı arasında buğdayın 42.750 ton üretimle ilk sırada olduğu görülmektedir. Ekim alanı açısından yapılan kıyaslamada 95.000 dekar ekim alanı ile buğday yine birinciliğini korumaktadır. Üretim miktarı açısından ikinci sırada 36.514 ton üretimle mısır (silaj), üçüncü sırada 5.940 ton üretimle ayçiçeği (yağlık), dördüncü sırada 3.330 ton üretimle şekerpancarı, beşinci sırada ise 2.853 ton üretimle yonca, altıncı sırada 2.378 ton üretim ile fiğ, yedinci sırada 1.979 ton üretim ile arpa, sekizinci sırada, 1.363 ton üretim ile ayçiçeği (çerezlik), dokuzuncu ve son sırada ise 664 ton üretim ile yulaf (yeşil ot) yer almaktadır. Ekim alanı açısından ise ikinci sırada 19.800 dekar ekim alanı ile ayçekirdeği (yağlık), üçüncü sırada 9.129 dekar ekim alanı ile mısır (silaj), dördüncü sırada 7.929 dekar ekim alanı ile fiğ, beşinci sırada 7.132 dekar ekim alanı ile yonca, altıncı sırada 4.947 dekar ekim alanı ile arpa, yedinci sırada 4.194 dekar ekim alanı ile ayçiçeği (çerezlik), sekizinci sırada 3.319 dekar ekim alanı ile yulaf (yeşil ot), dokuzuncu ve son sırada 555 dekar ekim alanı ile şeker pancarı yer almaktadır. Tüfekçikonak HES Projesi; Tahtaköprü Beldesine bağlı Tüfekçikonağı köyünde yapılması planlamaktadır. Tahtaköprü arazisinin %59 u orman, %15 açık alan, %16 ziraat alanı %5 çayırmera ve %5 de gölet-akarsu alanlarından oluşur. Ekilebilir alanların azlığı yanında arazilerin engebeli olması, halkı genç ve güzel ormanlarla kaplı Domaniç dağlarına yönlendirir. Orman envali alım-satımı yapılmaya başlamıştır. Tahtaköprü nün toplam arazisi 6.547.000 m² dir. IV.2.8. Orman Alanları (Ağaç Türleri Ve Miktarları (m 2 ), Kapladığı Alan Büyüklükleri Ve Kapalılığı Bunların Mevcut Ve Planlanan Koruma Ve/Veya Kullanım Amaçları, 1/25.000 Ölçekli Memleket Ve Meşcere Haritası), Varsa 1/10.000 Ölçekli Orman Kadastro Haritası, Proje alanı; Bursa İli, İnegöl İlçesi, Tüfekçikonak Köyü, İ23a2 Paftası, Saçmalı Dere, Sol Sahilinde 71605,38 m 2 lik alandır. Proje alanı hazine (orman-dere yatağı) arazisidir. Proje alanı içerisinde bulunan orman sayılan alanların kullanımı için, 6831 Sayılı Orman Kanunun, 17/3 maddesi gereği ''Orman İzni'' Bursa Orman Bölge Müdürlüğü nden alınmıştır. 20.05.2013 tarih ve 1366-6336 sayılı yazı ile İnegöl İşletme Müdürlüğü sınırlarında kalan 71605,38 m² lik ormanlık alan için 14.05.2013 tarih ve 150 sayılı olur ile 19.08.2059 tarihine kadar izin alınmıştır. Projeye ait Orman İzni Ek 14 de verilmiştir. Orman Genel Müdürlüğü nden 1/25.000 Ölçekli Mesçere Haritaları temin edilmiş olup, proje üniteleri üzerine işlenmiştir. 1/25.000 Ölçekli Meşçere Haritası, 1/25.000 Ölçekli Orman Kadastro Haritası ve 1/25.000 Ölçekli Memleket haritası ÇED İnceleme Değerlendirme Raporu ekinde Ek 38 de sunulmuştur. Proje ünitelerinin mesçere tipleri ise Tablo 42 de verilmiştir. 114
Tablo 42. Proje Ünitelerinin Meşçere Tipleri Ünite Santral Binası Yükleme Havuzu Cebri Boru İletim Kanalları Meşcere Tipi Knc3, Kncd2, Knbc3 Knc3 KnGcd3, KnGd2, Kncd3,Knd2, Kncd2 Boğakaya Regülatörü Knd1/ab 3, Kncd3 Üçüncü Regülatörü Knd2 Üçüncü Derivasyonu Knd1/ab 3 Bıçkı Regülatörü KnGcd3 Bıçkı Derivasyonu KnGcd3 Karaburun Regülatörü KnGcd3, KnGd3 Karaburun Derivasyonu KnGcd3, KnGd3, KnGd1 Proje alanının mevcut ağaç cinsleri; kayın ve göknardır. Proje alanı %71 ve daha fazla kapalılıktadır. Projenin inşaatı aşamasında 175 adet ağaç kesilmesi planlanmaktadır. Proje alanı orman yangınları açısından hassasiyet derecesi 4. derecededir. Yangın söndürme teçhizatı bulunacaktır. Projede orman yollarının kullanılması halinde orman yollarının bakım ve onarımı faaliyet sahibi tarafından yapılacaktır. IV.2.9. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit Ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan Ve Merkezleri, Mera Kanunu Kapsamındaki Alanlar, Projenin Korunan Alanlara Uzaklıklarının 1/100.000 lik Ölçekli Haritada Gösterilmesi), 03.10.2013 tarih ve 28784 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği, Ek-V te yer alan duyarlı yöreler listesi uyarınca; Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar a) 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2 nci maddesinde tanımlanan ve bu Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca belirlenen "Milli Parklar", "Tabiat Parkları", "Tabiat Anıtları" ve "Tabiat Koruma Alanları" Proje alanı milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı ve tabiat koruma alanı içerisinde bulunmamaktadır. Proje Alanına güneybatısında 8.38 km uzaklıkta Kozaliç Domaniç Tabiat Koruma Alanı, batısında 5.26 km uzaklıkta D tipi Muhafaza Ormanı bulunmaktadır. Proje ile ilgili Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Tabiat Varlıklarını Koruma Şube Müdürlüğü nün görüş yazısı Ek 36 da sunulmuştur. 115
b)1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca belirlenen "Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları" Proje alanında yaban hayatı koruma sahaları ve yaban hayvanı yerleştirme alanları bulunmamaktadır. c)21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının "Tanımlar" başlıklı (a) bendinin 1, 2, 3 ve 5 inci alt bentlerinde "Kültür Varlıkları", "Tabiat Varlıkları", "Sit" ve "Koruma Alanı" olarak tanımlanan ve aynı Kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı Kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar, Proje alanında herhangi bir doğal sit ve korunması gerekli tabiat varlığı tescil kaydı bulunmamaktadır. Ancak, herhangi bir tabiat varlığına (fosil kalıntısı, yer altı mağarası vb.) rastlanılması durumunda Tabiat Varlıklarını Koruma Şube Müdürlüğü ne haber verilecektir. d)22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları, Proje alanında Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları bulunmamaktadır.proje süresince yapılacak çalışmalar kapsamında, su ortamındaki canlıların projenin olası zararlarından korunması için 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve ilgili yönetmelikleri uyarınca gerekli önlemler alınacaktır. e)31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği nin 17, 18, 19 ve 20 nci maddelerinde tanımlanan alanlar; Proje ait santral binası ve yükleme havuzunun İnegöl Su Temini Master Planı bünyesinde İnegöl ilçesine içmesuyu temini amacıyla yapılması planlanan Tüfekçikonağı Regülatörü Orta Mesafeli Koruma Alanında kaldığı, 2 Nolu, 3 Nolu ve 4 Nolu regülatörlerin Tüfekçikonağı Uzun Mesafe (ilk 3 km içi) Koruma Alanında kaldığı, 1 Nolu Regülatörün ise Tüfekçikonağı Uzun Mesafe (ilk 3 km dışı) Koruma Alanında kaldığı belirlenmiş olup, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nin içme suyu temin edilen tesis veya rezarvuarların korunma alanlarına ilişkin hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca Sulhiye Deresi kenarında bulunan ve isale hatlarıyla etraf köylere içme ve kullanma suyu temin eden Subaşı kaynağının zarar görememesi için arıtılsa dahi içme ve kullanma suyu rezervuarına atıksuların deşarjına izin verilmeyecektir. Her türlü katı atık ve artıklar bu tür su kaynaklarına atılmayacaktır. Akaryakıt ile çalışan araçların kaynağın yakınında faaliyet göstermesine izin verilmeyecektir. f)2/11/1986 tarihli ve 19269 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nin 49 uncu maddesinde tanımlanan "Hassas Kirlenme Bölgeleri", Proje alanında hassas kirlenme bölgeleri bulunmamaktadır. 116
g)9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 9 uncu maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından "Özel Çevre Koruma Bölgeleri" olarak tespit ve ilan edilen alanlar Proje alanında Bakanlar Kurulu tarafından Özel Çevre Koruma Bölgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar bulunmamaktadır. h)18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu na göre koruma altına alınan alanlar, Proje alanında Boğaziçi Kanununa göre koruma altına alınan alanlar bulunmamaktadır ı)31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu uyarınca orman alanı sayılan yerler, Proje alanı olan 71605.38 m 2 lik arazinin tamamı ormanlık alandır. Orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince 20.05.2013 tarih ve 1366-6336 sayılı yazı ile 19.08.2059 tarihine kadar 71605,38 m 2 lik alan kiralanmıştır. j)4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar, Proje alanı herhangi bir deniz veya göle kıyı değildir. k)26/1/1939 tarihli ve 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar, Faaliyet alanı ve çevresindeki 3 km lik alanda zeytinlik veya aşılanmış yabani zeytin ağacı bulunmamaktadır. l)25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar, Proje alanında mera sayılan alanlar bulunmamaktadır. m)17/5/2005 tarihli ve 25818 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen alanlar. Tüfekçikonağı HES Projesi faaliyetinin Sulak Alanların Korunması Yönetmeliğinin 23. Maddesi gereğince Ek-2 listesinde yer almakta olup Orman ve Su İşleri Bakanlığı II. Bölge Müdürlüğü nden 27.05.2013 tarih ve 2013-290 sayılı Sulak Alan Faaliyeti İzin Belgesi alınmıştır. Sulak Alan Faaliyeti İzin Belgesi Ek 16 da sunulmuştur. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar a)20/2/1984 tarihli ve 18318 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi" (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan "Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları"nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, "Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları" 117
Proje arazisi ve çevresinde "Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi" (BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan "Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları"nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, "Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları", bulunmamaktadır. b)12/6/1981 tarihli ve 17368 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi" (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar, Proje alanında Barcelona Sözleşmesi uyarınca koruma altına alınan alanlar bulunmamaktadır. I) 23/10/1988 tarihli ve 19968 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Akdeniz'de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar: Proje alanında Akdeniz'de Özel Koruma Alanlarına İlişkin Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar bulunmamaktadır. II) 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz'de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar: Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. III) Cenova Deklarasyonu nun 17. maddesinde yer alan Akdeniz'e Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar: Proje alanının yukarıda belirtilen alanlarla ilişkisi bulunmamaktadır. d) 17/5/1994 tarihli ve 21937 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar: Proje alanında 17/5/1994 tarihli ve 21937 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar bulunmamaktadır. e) 27/07/2003 tarih ve 25181 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi uyarınca koruma altına alınmış alanlar; 27/07/2003 tarih ve 25181 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi uyarınca koruma altına alınmış alanlar bulunmamaktadır. 118
3. Korunması gereken alanlar Proje alanında aşağıdaki korunması gereken alanlar içerisinde yer alan sahalar bulunmamaktadır. a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.), Proje alanı 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planında ormanlık alanda kalmaktadır. İlgili Plan hükümlerine göre çalışma yapılacaktır. b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı, Proje alanı VII. Sınıf arazisi olup, çok sığ (20-0) toprak derinliğinde %20-30 ve üstü eğimde kireçsiz kahverengi orman toprakları ile kaplı alandır. Doğal olarak kullanılan alan; İşlemeli tarıma uygun olmayan veya sınırlı sayıda uygun olan arazilerle orman rejimindeki arazidir. c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketlerinin çekilme devresinde derinliği 6 metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler, Tüfekçikonağı HES regülatör ilavesi ve proje değişikliği projesi Karaburun deresi, Bıçkı Deresi, Üçüncü deresi, İkisular ve Bogakaya deresi suları kullanılacak olup, faaliyet Sulak Alanların Korunması Yönetmeliğinin 23. Maddesi gereğince Ek-2 listesinde yer almaktadır. Orman ve Su İşleri Bakanlığı II. Bölge Müdürlüğü ne izin için başvuruda bulunulmuştur. 15.05.2005 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. d) Göller, akarsular, yer altı suyu işletme sahaları, Proje alanı Karaburun deresi, Bıçkı Deresi, Üçüncü deresi, İkisular ve Bogakaya deresi ve çevresinde Akçasu Deresi, Değirmen Deresi, Kokar kuru deresi, Ulfanın Deresi, Eskibıçkı Deresi, bulunmaktadır. Proje çevresinde göl ve yeraltısuyu işletme sahası bulunmamaktadır. e) Bilimsel araştırmalar için önem arz eden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar: Proje alanı ve çevresinde bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama 119
ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar bulunmamaktadır. IV.2.10. Flora Ve Fauna (Türler, Endemik Özellikle Lokal Endemik Bitki Türleri, Alanda Doğal Olarak Yaşayan Hayvan Türleri, Ulusal Ve Uluslararası Mevzuatla Koruma Altına Alınan Türler, Nadir Ve Nesli Tehlikeye Düşmüş Türler Ve Bunların Alandaki Bulunuş Yerleri, Bölgedeki Dağılımları, Endemizm Durumları, Bolluk Miktarları, Av Hayvanlarının Adları, Popülasyonları Ve Bunlar İçin Alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) Her Bir Türün Kim Tarafından Ve Ne Zaman, Hangi Yöntemle (Literatür Gözlem Vs.) Tespit Edildiği, Collins Bird Guide, Türkiye nin Önemli Kuş Alanları Kitabı, Türkiye nin Önemli Doğa Alanları Kitabı, IUCN, Bern Sözleşmesi, Mak Kararları, Cıtes Gibi Uluslararası Anlaşmalara Göre Durumu, Türlerin Projeden Ne Şekilde Etkileneceği, Proje Alanındaki Vejetasyon Tiplerinin Bir Harita Üzerinde Gösterilmesi. Projeden Ve Çalışmalardan Etkilenecek Canlılar İçin Alınması Gereken Koruma Önlemleri (İnşaat Ve İşletme Aşamasında). Arazide Yapılacak Flora Çalışmalarının Vejetasyon Döneminde Gerçekleştirilmesi Ve Bu Dönemin Belirtilmesi, Flora İçin Türkiye Bitkileri Veri Servisi (Tubives) Kullanılarak Kontrol Yapılması, (Arazi Çalışmaları Yapılarak Belirlenmeli, Literatür Çalışmaları İle Doğrulanmalı) Bursa İli, İnegöl İlçesi, Tüfekçikonak Köyü sınırları içerisinde kalan Karaburun, Bıçkı, Üçüncü, Boğakaya Regülatörleri ve HES Projesi, Saçmalı Dere Sol sahilinde Karaburun, Bıçkı, Üçüncü, Elmalı ve İkisular Dereleri üzerinde enerji amaçlı planlanan bir projedir. Proje alanının floral yapısını ve florayı oluşturan bileşenlerin karşı karşıya bulundukları riskler ve koruma statülerini belirleyebilmek amacıyla 2013 yılı içerisinde, HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu kapsamında, arazi gözlemleri ve literatür çalışmalarına dayalı olarak Ekolojik Değerlendirme Yrd. Doç. Dr. Ayvaz ÜNAL, Hidrobiyolojik Değerlendirme Doc. Dr. Tahir ATICI ve Hidrojeolojik Değerlendirme Yrd. Doç. Dr. Erkan DİŞLİ tarafından hazırlanmış olup, Ek-19 da verilen HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu nda tarafından irdelenmiştir. Proje Alanı Ekolojik Yapısı Anadolu yarımadası topografik yapı ve iklim özelliklerinin farklılığından dolayı 3 floristik bölgenin etkisi altındadır. Bunlar; Akdeniz, İran-Turan ve Avrupa-Sibirya Bölgesidir. HES Projesinin yer aldığı Bursa İli, İnegöl İlçesi Avrupa-Sibirya Floristik Bölgesi sınırları içinde yer almaktadır. 120
Şekil 61. Türkiyedeki Fitocoğrafik Bölgeler(Filiz,Z.,2007 de değiştirilmiştir.) Proje Alanı ve Çevresinin Vejetasyon Tipleri Faaliyet alanında aşağıdan yukarıya doğru sıcaklık ve yağışa göre bir vejetasyon tabakalaşması görülmektedir; 300-350 m. Yüksekliğe kadar Defne, Kızıl ağaç, Mazı meşesi, Çınar, Erguvan, Kestane, Ihlamur, Akçaağaç, Karayemiş ve Makilerin yer aldığı orman kuşağı (Lauretum). 350-700 m. ler arasında Gürgen, Kara ağaç, Fındık, Ceviz, Meşe, Kayın, Titrek kavak, Karaçam, Ihlamur, Akça ağaç, Kara yemiş ve Kestanelerin yer aldığı sıcak altı yapraklı orman kuşağı (Castanetum). 700-1000 m. ler arasında Karaağaç ın hakim olduğu bunun yanı sıra Meşe, Gürgen, Kayın, Titrek kavak ve Kızılcık ağaçlarının hakim olduğu orman kuşağı (Pinatum). 750-1000 m. ler arasında Kayın, Gürgen, Titrek kavak, Üvez, Göknar ve Kara çamların hakim olduğu serin üstü yapraklı orman kuşağı (Fagetum). 1000-1500 m. ler arasında Göknar, Kayın, Karaçam, Ardıç ve Titrek kavakların oluşturduğu ibreli orman kuşağı (Abietum). Alanda 3 bitki birliği hakim durumdadır. Bunlar; Kayın, Çam ve Meşe dir. Dominant durumda Kayın birliği klimaks vejetasyon durumuna ulaşmıştır. Baskın kayın ağaçları nedeniyle orman zemini iyice gölgelendiği için zemin florası çok fakirleşmiş ve hatta bazı kesimlerde zemin tamamen bitkisiz kalmıştır.zeminde gazel tabakası çok kalın bir ölü tabaka oluşturmuştur. Genellikle Kayın yaprakları diğer bitki türlerinin yapraklarından daha ağır ayrışmakta ve devamlı olarak toprağa H+1 iyonu vermektedir. Bu nedenle birçok bitkinin tohumu bu kalın örtü tabakası üzerinde çimlenememekte ve çimlenenler de gelişememektedir. Alanda herhangi bir dış müdahale olmadığından baskın olan Kayın ağaçları gölge yoğunluğunu artırarak diğer türlerin yer, su ve besin isteklerini kısıtlayarak toprağı asitleştirip podsollaştırmak suretiyle etkisi gittikçe artmıştır. Bu durum genç Kayın fidelerini bile oldukça etkilemektedir. Faaliyet alanında bulunan Riparian Vejetasyon tipi; bu vejetasyon tipi tamamen suya ve neme bağlı olarak gelişir. Dereler boyunca Salix alba, Platanus orientalis, 121
Euphorbia stricta, Carex tritis, Orchis mascula, Plantago maritima, Mentha aquatica, Alchemilla ellenbergina, Rubus sancthus, Tamarix smyrensis, Carex divulsa, Carex falcata, Rosa canina, Fragaria sp., Bellis perennis ve Equisetum türleri mevcuttur. FLORİSTİK DEĞERLENDİRME Proje alanında yapılan arazi çalışmaları sırasında alandan bitki örnekleri toplanmıştır. Toplanan bu yaş bitki örnekleri yönteme uygun olarak kurutulmuştur. Kurutulan bitki örneklerinin tanımlanmasında "Flora of Turkey And East Aegean Islands" adlı kaynaktan yararlanılmıştır. Literatür taraması ve arazi gözlemleri sonucu tespit edilen Floristik tür listesi Ek 19 HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu Bölüm 1 Tablo 1.1'de verilmiştir. Tablo 1.1'de familya adı, tür adı, yaygın olarak kullanılan Türkçe adı, fitocoğrafik bölge, endemizm ile IUCN tehlike kategorisi sırası takip edilmiştir. Faaliyet alanı yakın çevresinde yapılan flora ve vejetasyon çalışmaları literatürden taranmış ve arazi gözlemlerimiz ile birleştirilerek yorumlanmıştır.davis tarafından Türkiye Florasında kullanılan kareleme sistemine göre araştırma alanı B2 kareleri içinde yer almaktadır. Gerçekleştirilen literatür taraması ve arazi çalışmalarına dayanılarak proje alanı ve çevresinde 129 tür ve tür altı takson tespit edilmiş ve Ek-19 HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu Bölüm 1 Tablo 1.1'de verilmiştir. Toplanan bitkilerin büyük bitki gruplarına göre dağılımları Ek-19 HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu Bölüm 1 Tablo 1.2'de, Türlerin fitocoğrafik bölgelere göre dağılımları Ek-19 HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu Bölüm 1 Tablo 1.3'te ve Fitocoğrafik bölge spektrumu Ek-19 HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu Bölüm 1 Şekil 1.5'te verilmiştir. Faaliyet alanı ve çevresinin içinde bulunduğu bölgede endemik tür tespit edilememiştir. Bern Sözleşmesi ile koruma altına alınan bitki türü sayısı 1 dir. Proje alanında zemin florası fakir olduğu için ağaç ve çalı formundaki bitkiler zarar görecektir. Bu durum klimax safhasındaki bir orman ekosisteminde kalıcı zararlar meydana getirmeyecektir. Bern Sözleşmesi İle Koruma Altındaki Bitki Türleri: Türkiye Bern Sözleşmesi olarak bilinen Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamları Koruma Sözleşmesi ne 20.02.1984 tarihinde üye olmuştur. Sözleşmenin amacı bitki ve hayvan türlerini ve bunların doğal yaşam ortamlarını korumak ve bu amaçla üye ülkeler arasında işbirliği yapmaktır. Sözleşmeye imza atan ülkeler tehlike altında bulunan bitki ve hayvan türlerini ve doğal yaşam ortamlarını korumak amacıyla gerekli yasal ve idari önlemleri almakla yükümlüdür. Alanda Bern Sözleşmesi ile koruma altına alınan 1 adet bitki türü bulunmaktadır. Bern kapsamında yer alan bitki türü: 122
Fam: PRIMULACEAE Tür: Cylamen coum miller. var.coum. olup endemik değildir. Bu türün yayılış alanları dikkate alındığında güncel halde tehdit altında olduğu söylenemez. İnşaat ve İşletme Aşamasında alınacak Önlemler İnşa sürecinde sıyrılan toprak katmanlarına da dikkat edilerek daha sonra restorasyon çalışmalarında kullanılmak üzere muhafaza edilecektir.. Tüm inşaat çalışmaları sırasında 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanun kapsamındaki tüm yönetmeliklere mutlaka uyulacaktır. İnşaat aşamasından sonra yeniden bitkilendirme yapılacak olup doğal bitki örtüsüne uygun bitki türleri ile gerçekleştirilecektir. FAUNİSTİK DEĞERLENDİRME Tüfekçikonak HES proje sahası sınırları içerisinde ve yakın çevrede yaşayan karasal fauna bileşenlerini, bu bileşenlerin bazı özelliklerini ve faaliyetin karasal fauna üzerine olası etkileri ile alınması gereken önlemleri belirleyebilmek amacıyla proje alanı sınırları içerisinde ve yakın çevrede 2013 yılı içerisinde HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu hazırlayan Yrd. Doç. Dr. Ayvaz ÜNAL tarafından, karasal omurgalı sınıfları olan İkiyaşamlılar, Sürüngenler, Kuşlar ve Memeli hayvan türleri ve habitatlarıyla ilgili saha gözlemleri, incelemeler ve değerlendirmeler yapılmıştır. Faunistik çalışma faaliyet alanı ve çevresinde yapılan kısa süreli arazi çalışmaları yanında asıl olarak literatür taraması ile tespit edilmiş olup, elde edilen bulgular ve alınması gerekli önlemler aşağıda verilmiştir. Faaliyet alanı ve çevresindeki fauna elemanları 4 sınıf altında toplanarak incelenebilir. Bu sınıflar; - İki Yaşamlılar ve Sürüngenler - Kuşlar - Memeli Hayvanlar İki Yaşamlılar ve Sürüngenler Faaliyet alanı ve çevresinde bulunması muhtemel amfibi (ikiyaşamlı) türleri ve alansal bütünlük dikkate alındığında hat civarında zaman zaman görülme olasılığı olan sürüngen türleri koruma statüleriyle birlikte Tablo 43 de verilmiştir. 123
Tablo 43. Faaliyet alanı ve çevresinde bulunması muhtemel ikiyaşamlı ve Sürüngen türleri ve koruma statüleri Takım / Familya Tür Türkçe Adı Habitatı Koruma Statü Bern IUCN Anura/Bufonidae Bufo bufo Siğilli Dere kenarı yoğunluklu Ek- LC Kurbağa olmak üzere nemli III Anura/Ranidae Squamata/Gekkonidae Squamata/Agamidae Squamata/Scincidae Bufo viridis (Pseudepidalea viridis) Rana ridibunda (Pelophylax ridibundus) Cyrtopodion kotschyi Laudakia caucasica Ablepharus kitaibelii Ablepharus chernovi Ablepharus bivittatus Gece Kurbağası topraklar Dere kenarı yoğunluklu olmak üzere nemli topraklar Su Kurbağası Derelerde ve gölet kenarlarında İnce parmaklı keler Kafkas keleri İnce parmaklı keler Kayalık alanlarda ve bina duvarlarında Kayalık alanlarda Orman içi açıklıklarda ve nemli yerlerde Orman içi açıklıklarda ve nemli yerlerde Daha çok yüksek steplerde Ek- III Ek- II Ek- II Squamata/Lacertidae Lacerta trilineata İri Orman içi otluk ve çalılık Ek- II LC yeşilkertenkele yerlerde Lacerta strigata Çizgili Orman içi otluk ve çalılık LC kertenkele yerlerde Darevskia rudis Trabzon Orman içi otluk ve çalılık Ek- LC kertenkelesi yerlerde çalılık III Darevskia Hemşin Orman ve çalılık LC armeniaca kertenkelesi alanlarda Squamata/Anguidae Anguis fragilis Yılanımsı Orman içinde kaya Ekkertenkele altlarında III Ophisaurus Oluklu Çalılık alanlarda Ek- II apodus kerkenkele Squamata/Typhlopidae Typhlops Kör yılan Orman içinde toprak Ekvermicularis altında III Squamata/Boinae Eryx jaculus Mahmuzlu Kurak alanlar ve step yılan Squamata/Colubridae Coluber Kocabaş Yılan Taşlık çalılık alanlar ravergieri Dolichophis Kırmızı Yılan Taşlık çalılık alanlar LC schmidti Eirenis modestus Uysal Yılan Taşlık alanlar Ek- LC III Eirenis collaris Yakalı Yılan Taşlık alanlar LC Eirenis Çizgili Yılan Taşlık alanlar LC LC LC LC LC LC 124
decemlineata Elaphe Sarı Yılan Yüksek kesimlerde Ek- II NT quartorlineata Elaphe situla Ev Yılanı Ek- II LC Elaphe Eskülap yılanı Ek- II LC longissima Coronella Güney Yılanı Orman içinde toprak Ekaustriaca altında III Natrix natrix Yarısucul Suya yakın çayırlıklarda Ek- LC yılan Natrix tesellata Su yılanı Sularda ve su kenarlarında III Ek- II Kuşlar Faaliyet alanı ve çevresinde tespit edilen ve yapılan literatür taraması sonucu bölgede bulunması muhtemel kuş türleri Tablo 44 'de verilmiştir. Tablo 44. Faaliyet alanı ve yakın çevresindeki biyotoplarda yayılış yapması muhtemel kuş türleri, göçmenlik durumları ve koruma statüleri Koruma Statü MAK Bern IUCN Takım / Familya Tür Türkçe Adı Göçmenlik Eki Durumu (Merke zi Av Komis yonu Ciconiiformes/ Ciconia ciconia Leylek Yazın Üreme I II LC Ciconiidae Falconiformes/ Accipitridae Columbiiformes/ Columbidae Strigiformes/ Strigidae Caprimulgiformes/ Caprimulgidae Apodiformes/ Apodidae Coraciiformes/ Coraciidae Passeriformes/ Alaudidae Passeriformes/ Hirundinidae Accipiter nisus Atmaca Yerli I II LC Falco tinnunculus Kerkenez Yerli I II LC Falco naumanni Küçük Kerkenez Yazın üreme I II VU Falco peregrinus Gökdoğan Kış göçmeni I II LC Columba livia Kaya güvercini Yerli III III LC Streptopelia decaocto Kumru Yerli II III LC Streptopelia Küçük kumru Yerli II III LC senegalensis Athene noctua Kukumav Yerli I II LC Caprimulgus europaeus Çobanaldatan Yazın üreme Apus apus Ebabil Yazın üreme Coracias garrulus Gökkuzgun Yazın üreme Galerida cristata Tepeli toygar Yerli Hirundo rustica Kır kırlangıcı Yazın üreme I II LC I III LC I II NT II III LC I II LC 125
Passeriformes/ Motacillidae Passeriformes/ Turdidae Passeriformes/ Sylviidae Passeriformes/ Oriolidae Passeriformes/ Laniidae Passeriformes/ Corvidae Passeriformes/Stur nidae Passeriformes/ Passeridae Passeriformes/ Fringillidae Passeriformes/ Emberizidae Delichon urbicum Ev Kırlangıcı Yazın üreme I II LC Anthus campestris Kır İncirkuşu Yazın üreme I II LC Motacilla flava Sarı kuyruksallayan Yaz göçmeni Motacilla alba Ak Yerli kuyruksallayan Erithacus rubecula Kızılgerdan Kış göçmeni I II LC I II LC I II LC Phoenicurus ochruros Kara kızılkuyruk Yerli I II LC Phoenicurus Kızılkuyruk Yazın üreme phoenicurus I II LC Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan Yazın üreme I II LC Oenanthe isabellina Boz Yazın üreme kuyrukkakan I II LC Oenanthe hispanica Kara Kulaklı Yazın üreme Kuyrukkakan I II LC Saxicola rubetra Çayır taşkuşu Yaz göçmeni I II LC Saxicola torquata Taşkuşu Kış göçmeni I II LC Turdus philomelos Öter Ardıç Yerli II III LC Turdus viscivorus Ökse Ardıcı Kış göçmeni II III LC Turdus merula Karatavuk Yerli II III LC Turdus pilaris Tarla Ardıcı Kış göçmeni II III LC Hippolais pallida Ak Mukallit Yazın üreme I II LC Sylvia melanocephala Maskeli Ötleğen Yerli I II LC Phylloscopus collybita Çıvgın Kış göçmeni I II LC Oriolus oriolus Sarıasma Yazın üreme I II LC Lanius collurio Kızıl sırtlı Yaz göçmeni örümcekkuşu Pica pica Saksağan Yerli I II LC Corvus corone cornix Leş kargası Yerli III LC Sturnus vulgaris Sığırcık Yerli II LC Passer domesticus Serçe Yerli Passer hispaniolensis Söğüt serçesi Yazın üreme II III LC Fringilla coelebs İspinoz Yerli II III LC Carduelis cannabina Ketenkuşu Yerli I II LC Carduelis carduelis Saka Yerli I II LC Carduelis chloris Florya Yerli I II LC Emberiza hortulana Kirazkuşu Yazın üreme II III LC Emberiza citrinella Sarı kirazkuşu Kış göçmeni I II LC Emberiza Kara başlı çinte Yazın üreme I II LC melanocephala III III LC LC 126
Memeli Hayvanlar Faaliyet alanı ve çevresinde bulunması muhtemel memeli türleri koruma statüleri ile birlikte Tablo 45 de verilmiştir. Proje kapsamında bölgede tespit edilen memeli türleri endemik değildir. Ancak Bern Sözleşmesi kapsamında bulunmaktadırlar. Projeden kaynaklı bu türlerin etkilenmemesi için inşaat ve işletme aşamalarında oluşacak toz, gürültü vb. etkilere dikkat edilecektir. Tablo 45. Faaliyet alanında görülmesi muhtemel Memeli hayvan türleri ve koruma statüleri Takım / Koruma Statü Tür Türkçe Adı Habitatı Familya Bern IUCN Alandaki ormanlık Eulipotyphla/ alanlar ve dere Erinaceus concolor Kirpi - LC Erinaceidae kenarları başta olmak üzere her yerde Eulipotyphla/ Soricidae Chiroptera/Rhino lophidae Chiroptera/ Vespertilionidae Crocidura suaveolens Crocidura leucodon Rhinolophus ferrumequinum Rhinolophus hipposideros Myotis blythii Myotis emarginatus Myotis mystacinus Myotis daubentonii Nyctalus leisleri Pipistrellus pipistrellus Sivriburunlu bahçe faresi Sivriburunlu bahçe faresi Büyük nalburunlu yarasa Küçük nalburunlu yarasa Fare Kulaklı Küçük yarasa Kirpikli yarasa Bıyıklı yarasa Su yarasası Ağaç yarasası Cüce yarasa Orman ve orman içi açıklıklarda, dere kenarlarında Orman ve orman içi açıklıklarda, dere kenarlarında Ormanlık alanlarda dere yataklarında uçar etraftaki mağaralarda ve terkedilmiş metruk yerlerde yuvalanır Ormanlık alanlarda dere yataklarında uçar etraftaki mağaralarda ve terkedilmiş metruk yerlerde yuvalanır Etraftaki mağaralarda ve terk edilmiş metruk yerlerde yuvalanır Yuvalanma alanı mağara ve metruk yerlerdir Yerleşke ve metruk yerlerde yuvalanır nemi daha çok sever Suya yakın mağara ve metruk binalarda yuvalanır Yuvalanmak için ağaçlara ve ahşap binaları tercih eder Proje civarındaki evlerin çatılarında. Ek- II Ek- III Ek- II Ek- II Ek- II Ek- II Ek- II Ek- II Ek- II Ek- III LC LC LC LC LC LC LC LC LC LC 127
Lagomorpha/ Leporidae Lepus europaeus Yabani tavşan Orman içinde veya açıklıklarda bulunur Ek- III LC Rodentia/Sciurid ae Rodentia/ Cricetidae Rodentia/ Muridae Sciurus anomalus Sciurus vulgaris Microtus rossiaemeridionalis (Microtus levis) Apodemus mystacinus Apodemus flavicollis Apodemus uralensis Anadolu sincabı Avrupa sincabı Çayır tarla faresi Orman kayalık faresi Sarı göğüslü Orman Faresi Küçük orman faresi Orman içinde ve meyve bahçelerinde bulunur Ormanlık alanlarda; bölgeye sonradan girmiş bir tür Orman içi ve arası bol otlu suya yakın çayırlıklarda bulunur Orman içinde ve özellikle kayalık arazide Orman içinde yayılış yapar Orman içinde ve daha yüksek rakımlarda yayılış yapar Ek- II LC LC LC LC LC Rodentia/ Gliridae Carnivora/ Mustelidae Mus macedonicus Glis glis Mustela nivalis Martes foina Ev Faresi Yediuyur Gelincik Kaya sansarı Yerleşkeler ve çalılık nemli yerlerde bulunur Orman içinde ve fındıklıklara yakın bulunur-kış uykusuna yatar. Orman içi kayalık ve dere yataklarında ve yerleşke civarında Orman içinde ve yerleşke civarında Ek- III Ek- III Ek- III LC LC LC LC Meles meles Porsuk Orman içinde ve yerleşke civarında Ek- III LC Carnivora/ Canidae Vulpes vulpes Canis lupus Tilki Kurt Orman içinde ve yerleşke civarında Orman içinde ve yerleşke civarında Ek- II LC LC Carnivora/ Ursidae Ursus arctos Ayı Orman içinde ve civarda görülebilir Ek- II LC Cetartiodactyla/ Suidae Sus scrofa Domuz Orman içi ve özelikle tenha dere yatakları Ek- III LC BERN Sözleşmesi Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi ilk defa 1979 yılında Bern de kabul edilmiştir. Ülkemiz bu sözleşmeyi 1984 yılında imzalayarak sözleşmeye taraf olmuştur. Bu sözleşmenin amacı: nesli tehlikeye düşmüş ve düşebilecek türlerin özellikle göçmen olanlarına öncelik verilmek üzere, yabani flora ve fauna ve bunların yaşam ortamlarının korunmasını sağlamak ve bu konuda birden fazla devletin 128
işbirliğini geliştirmektir. Ülkemizin bu sözleşmeye taraf olması nedeniyle havzadan kaydedilen türlerle ilgili olarak Bern sözleşmesinin hangi ekinde yer aldıkları ilgili tablolarda verilmiş ve Bern eklerinin içeriği aşağıda açıklanmıştır. Bern Sözleşmesine göre koruma altına alınan fauna türleri iki kategoriye ayrılmıştır: Ek-II Kesin olarak koruma altına alınan türler Ek-III Korunan türler Sözleşmesi Madde 6 hükümleri: Her Âkit Taraf, II no.lu ek listede belirtilen yabani fauna türlerinin özel olarak korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu türler için özellikle aşağıdaki hususlar yasaklanacaktır: a) Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri; b) Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek; c) Yabani faunayı, bu Sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde, özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek; d) Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak; e) Bu madde hükümlerinin etkinliğine katkı sağlayacak hallerde, tahnit edilmiş hayvanlar ve hayvandan elde edilmiş kolayca tanınabilir herhangi bir kısım veya bunun kullanıldığı malzeme dahil, bu hayvanların canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti. Ek II: Kesinlikle koruma altına alınması gereken fauna türlerini içeren liste Ek II içinde yer almaktadır. Sözleşmeye akdeden taraflar Ek II de belirtilen vahşi fauna türlerinin özel olarak koruma altına alınması için gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu türlerle ilgili olarak aşağıda belirtilen durumlar özellikle yasaklanacaktır: Ek III: Koruma altına alınan fauna türlerinin listesini içermektedir. Sözleşmeyi akdeden her bir taraf Ek III de belirtilen vahşi fauna türlerinin koruma altına alınmasını temin etmek için uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Ek II de belirtilen vahşi fauna türlerinin istismar edilmesi konusu, 2. Maddede ileri sürülen şartlar göz önüne alınarak populasyonları tehlikeden uzak tutmak için düzenlenecektir. Buna yönelik önlemler aşağıdakileri içerecektir: Ek-IV Yasaklanan Av Metodu ve Araçları ile Diğer Yasak İşletme Şekilleri Bern Sözleşmesi Madde 7 hükümleri: 1 - Her Âkit Taraf, III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. 2 - III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın her türlü işletme şekli, 2. maddenin şartları gözönünde tutularak, populasyonlarının varlığını tehlikeye düşürmeyecek şekilde düzenlenmiş olacaktır. 3 - Alınacak önlemler; a)kapalı av mevsimlerini ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esasları, b)yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda, işletmenin geçici veya bölgesel olarak yasaklanmasını, c)yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarını kapsayacaktır. 129
IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources); IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources: Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması için Uluslararası Birlik) kısaltmasıyla tanımlanan bu organizasyon, ülkeler bazında türlerin populasyon büyüklüğünü ve yayılış alanlarını dikkate alarak farklı tehlike kategorileri (Red Data Book) yayınlarlar. Bu kategoriler ana hatları ile aşağıda verilmiştir. Bunun dışında ülkemiz türleri ile ilgili olarak belirlenen kriterler, ilgili bölümlerde listelenmiş hayvanlar için verilmiştir. EX (Extınct EW (Extinct İn The Wild) CR (Critically Endangered) EN (Endangered) VU (Vulnerable) NT (Near Threatened) LC (Least Concern) DD (Data Deficient) NE (Not Evaluated) ) Nesli tükenmiş olan takson (Tükenmiş) Doğada yok olmuş takson(doğada Tükenmiş) Kritik olarak tehlikede olan takson(kritik) Tehlike altında olan takson(tehlikede) Neslinin doğada tükenme riskinin yüksek olduğu takson(duyarlı-hassas-zarar Görebilir) Tehdit altına girebilir (Tehdite Yakın) Geniş yayılışlı ve nüfusu yüksek olan takson (Düşük Riskli) Yeterli bilgi bulunmadığı için yayılışına ve/veya nüfus durumuna bakarak tükenme riskine ilişkin bir değerlendirme yapmanın mümkün olmadığı takson(yetersiz Verili) Değerlendirilmemiş takson (Değerlendirilmemiş) Merkez Av Komisyonu (MAK) Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından her yıl Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Merkez Av Komisyonu kararlarına göre faaliyet alanı ve çevresinde saptanan türler Ek Listelerde verilen kategorilere göre de sınıflandırılmış ve tablolarda MAK ekleri türler için verilmiştir. MAK Kararlarına göre; Ek Liste- I Koruma altına alınan yaban hayvanları Ek Liste-II Merkez Av Komisyonu nca koruma altına alınan av hayvanları Ek Liste-III Merkez Av Komisyonu nca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları gösterir. Projenin özellikle inşaat aşamasında meydana gelecek etkiler nedeniyle ekosistem kaybı yaşanacak olup, türler alanı terk edeceklerdir. İnşaat aşamasında meydana gelecek etkiler (tozuma, hafriyat vb.) nedeniyle doğal habitatlar, bitki örtüsü ve fauna türleri üzerine olumsuz etkiler olabilecektir. Faaliyet alanı ve çevresinde yayılış gösteren türler ekolojik bütünlüğe bağlı olarak geniş yayılışlı türlerdir. Faaliyet alanı ve çevresinin doğallığının bozulmasıkaçınılmaz bir gerçek olup, projeden kaynaklı nesli tehlike altında kalacak fauna türleri bulunmamaktadır. Bununla birlikte, aşağıdaki önerilerin dikkate alınması gerekmektedir. 130
Faaliyet alanı ve çevresinde yayılış gösteren faunanın bu projeden minimum düzeyde etkilenmesi için gürültü, toz vb. bütün inşaa ve işletme faaliyetlerinde ortaya çıkacak çevresel etkilere dikkat edilecek ve MAK Kararlarına titizlikle uyulacaktır. SUCUL FLORA VE FAUNA Proje kapsamında alanın içsularındaki canlı türlerini belirlemeye yönelik Hidrobiyolojik (Sucul Yaşam) Değerlendirme çalışmaları Ek- 19 HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu, Kısım II). Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tahir ATICI tarafından gerçekleştirilmiştir. Proje faaliyet alanındaki dere ve kollarındaki habitat yapıları dikkate alınarak örnekleme istasyonları seçilmiş, Fitoplanktonik ve zooplanktonik organizmaları tespit etmek amacıyla 55 µm por açıklığında, 30 cm. çapında ve 1 m. uzunluğunda plankton kepçesi kullanılmıştır ve alınan örnekler, 250 cc'lik plastik kavanozlarla laboratuara getirilmiştir. Ayrıca tatlısu alglerinin sucul ortamlarda çok farklı habitatları işgal etmiş olmalarından dolayı bitkilerin, taşların ve sedimenin yüzeyinden kazıma yapılmak suretiyle örnekler alınmıştır. Planktonik numuneler % 4'lük formaldehit ile tamponlanarak fikse edilmişlerdir. Laboratuara getirilen örneklerden diyatome dışındaki tatlısu alglerin geçici preparatları hazırlanarak Nikon marka mikroskop altında teşhisleri yapılmıştır. Bentik omurgasız örnekleri belirlenen istasyonlardan beş dakika boyunca dip kepçesi ile akarsu tabanının taranmasıyla toplanmıştır. Toplanan bu örnekler %80'lik alkolde saklanmış ve daha sonra laboratuarda binoküler mikroskop ile incelenip teşhisleri yapılmıştır. Balık örnekleri serpme ağ kullanılarak yakalanmıştır. Balıklar önce % 4'lük formaldehite alınmış, daha sonra alkolde muhafaza edilerek balık türlerinin teşhisleri yapılmış ve istasyonlara göre dağılımları değerlendirilmiştir. Sucul canlı türleri ile ilgili olarak teşhis işlemlerinde aşağıda belirtilen literatürler kullanılmıştır; Krammer and Lange-Bertalot, 1986; 1988; 1991a; 1991b; Bold and Wynne 1985; Czernecki and Blinn, 1978; Foged, 1982; Germain 1981; Hustedt, 1930; Prescott, 1982; Patrick and Reimer, 1966; Sreenivasa and Duthie, 1973; Van Heurck, 1962; Cox, 1996; Huber Pestalozzi, 1938; 1941; 1955; 1961; 1968; 1982; Komarek, 1983; Hutchinson (1967); Pejler (1962); Kuttikova (1970); Kolisko (1974); Koste (1978a; 1978b); Ridder (1981); Kiefer (1978); Illies (1978)'e göre kontrol edilmiştir. Biyolojik veriler Çalışma alanında belirlenen istasyonlardan alınan numunelerde mevcut sucul canlıların listesi Ek- 19 HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu, Kısım II Tablo 2.1, Tablo 2.2, Tablo 2.3 de verilmiştir. Bentik Organizmalar Bentik hayvanlar son derece çeşitlidir ve tüm şubelerle temsil edilirler. Bu gerçek, heterojen habitat, beslenme, gelişme, üreme, ölüm ve davranış özellikleri ile birleşince bu hayvanların bütünsel ve fonksiyonel bir yaklaşımla ele alınmalarını son derece 131
zorlaştırmaktadır. Bentik hayvanlar ile ilgili çalışmalar, çevresel değişkenlerle ilişkili olarak tanımına ve dağılımına odaklanmıştır. Bölgeden tespiti yapılan organizmalar Atrichopogon sp., Ophiogomphus sp., Berdeniella unispinosa, Hydrobaenus sp. dır. Balıklar Örnekleme çalışmalarında yukarıda belirtilen farklı dört su kaynağında herhangi bir balık türüne rastlanılmamıştır. Ancak civardaki yerleşim alanlarında yaşayanlarla yapılan anketlerde sadece Karaburun Deresi'nde su seviyesinin arttığı dönemlerde mevsimsel olarak balık görülebildiğini ve asıl ana kaynak olan Mezitli deresinde ise balık olduğu belirtilmiştir. Yapılan literatür çalışmalarında bu türlerin Salmo trutta macrostigma (Dağ alası) ve Barbus plebejus (Bıyıklı Balık) olduğu belirlenmiştir. IV.2.11. Endemik, Hassas, Nesli Tehlike Altındaki Balık Türleri İçin Gerekli Optimum Su Yükseklikleri, Miktarları, Çözünmüş Oksijen Miktarı, Su Hızı Gibi Parametrelerin İncelenerek, Projenin Bu Türler Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi, Alınacak Tedbirlerin Belirtilmesi, Çevresel akış miktarının belirlenmesinde için Islak Çevre yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntem, sucul ve habitat açısından önem taşıyan su derinliği, akım hızı, akım alanı büyüklüğü/ genişliği ve ıslak çevre ile debiyi doğrudan ilişkilendirmektedir. HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporunda teşhis edilen türler çok yaygın türler olup hemen her akarsu ve kaynak suyunda gözlenebilir. Teşhisi yapılan alg türleri genelde temiz dağ sularında bulunan yaygın türde canlılardır. Örnekleme alanında belirlenen türler genellikle kozmopolit alg türleri olup Türkiye genelinde yaygın olarak bulunmaktadır. Hayvansal (Zoo) mikroskobik organizma olarak 2 tür belirlenmiş ve hayvansal sucul organizmalar 2 tür balık türü çevrede yaşayan kişilere yapılan ankette ve literatür çalışmalarında var olduğu belirlenmiştir. Bu türler Salmo trutta macrostigma (Dağ alası) ve Barbus plebejus (Bıyıklı Balık) dır. Regülatöre alınan su miktarından sonra kalması gereken en az su (Kadim su miktarı/ can suyu), su yüksekliği ve su hızı miktarları Hidrojeolojik etüd çalışmaları referans alınarak Tablo 46, tablo 47, tablo 48, tablo 49 da verilmiştir. Tablo 46. Boğakaya Regülatörü aylık olarak hesaplanan can suyu miktarı ve su derinliği Kalması gereken su Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül miktarı m3/s 0,05 0,05 0,06 0,07 0,10 0,13 0,15 0,09 0,05 0,05 0,05 00,05 h (cm) 12.5 12.5 13.30 14.18 15.94 17.58 18.39 15.61 12.64 12.50 12.50 12.50 V(m/sn) 0.37 0.42 0.52 0.56 0.64 0.71 0.74 0.62 0.50 0.39 0.33 00.31 132
Tablo 47. Üçüncü Regülatörü aylık olarak hesaplanan can suyu miktarı ve su derinliği Kalması gereken su Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül miktarı m3/s 0,012 0,012 0,012 0,017 0,024 0,32 0,36 0.023 0,013 0,012 0,012 0,012 h (cm) 7.62 7.62 7.62 8.65 9.73 10.73 11.22 9.53 7.71 7.62 7.62 7.62 V(m/sn) 0.32 0.32 0.32 0.37 0.42 0.47 0.49 0.41 0.33 0.32 0.32 0.32 Tablo 48. Bıçkı Regülatörü aylık olarak hesaplanan can suyu miktarı ve su derinliği Kalması gereken su Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül miktarı m3/s 0,007 0,007 0,007 0,007 0,009 0,012 0,014 0,009 0,007 0,007 0,007 0,007 h (cm) 3.46 3.92 4.82 5.15 5.80 6.42 6.72 5.68 4.57 3.67 3.11 2.96 V(m/sn) 0.21 0.21 0.21 0.21 0.25 0.28 0.29 0.24 0.21 0.21 0.21 0.21 Tablo 49. Karaburun Regülatörü aylık olarak hesaplanan can suyu miktarı ve su derinliği Kalması gereken su Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül miktarı m3/s 0,023 0,023 0,023 0,023 0,030 0,039 0,045 0,028 0,023 0,023 0,023 0,023 h (cm) 7.07 7.07 7.07 7.07 7.81 8.65 9.07 7.64 7.07 7.07 7.07 7.07 V(m/sn) 0.33 0.33 0.33 0.33 0.37 0.42 0.44 0.36 0.33 0.33 0.33 0.33 Proje Alanında belirlenmiş olan Endemik, Hassas, Nesli Tehlike Altındaki Balık Türü bulunmamaktadır. Projede için hazırlanan HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu nda belirlenen canlılar için balık geçidi yapılacaktır. Ayrıca hazırlanan rapor neticesinde dere yatağına canlı hayatın devamı için regülatörlerden son on yılın ortalamasının %10 u kadar bir debi sürekli olarak mansaba bırakılacaktır. Tarımsal sulama, içme ve kullanma suyu miktarları ve diğer kullanım hakları hariç olmak üzere en az bırakılacak su miktarları ; Boğakaya Regülatörü için çevresel akış miktarının Haziran-Temmuz-Ağustos- Eylül-Ekim-Kasım ayları içinde 0,05 m 3 /s, Aralık ayı süresince 0,06 m 3 /s, Ocak ayı süresince 0,07 m 3 /s, Şubat ayı süresince 0,10 m 3 /s, Mart ayı süresince 0,13 m 3 /s, Nisan ayı süresince 0,15 m 3 /s, Mayıs ayı süresince 0,09 m 3 /s, Üçüncü Regülatörü için çevresel akış miktarının Temmuz-Ağustos-Eylül-Ekim- Kasım-Aralık ayları içinde 0,012 m 3 /s, Ocak ayı süresince 0,017 m 3 /s, Subat ayı süresince 0,024 m 3 /s, Mart ayı süresince 0,032 m 3 /s, Nisan ayı süresince 0,036 m 3 /s, Mayıs ayı süresince 0,023 m 3 /s, Haziran ayı süresince 0,013 m 3 /s, 133
Bıçkı Regülatörü için çevresel akış miktarının Haziran-Temmuz-Ağustos-Eylül- Ekim-Kasım-Aralık-Ocak ayları içinde 0,007 m 3 /s, Şubat ayı süresince 0,009 m 3 /s, Mart ayı süresince 0,012 m 3 /s, Nisan ayı süresince 0,014 m 3 /s, Mayıs ayı süresince 0,009 m 3 /s, Karaburun Regülatörü için çevresel akış miktarının Haziran-Temmuz-Ağustos- Eylül-Ekim-Kasım-Aralık-Ocak ayları içinde 0,023 m 3 /s, Şubat ayı süresince 0,030 m 3 /s, Mart ayı süresince 0,039 m 3 /s, Nisan ayı süresince 0,045 m 3 /s, Mayıs ayı süresince 0,028 m 3 /s olması uygun görülmüştür. Deredeki suyun derinliğinin azalması, balıkların su içindeki hareketlerini olumsuz etkiler. Deredeki suyun derinliğinin azalması, su sıcaklığını etkiler. Suyun sıcaklığı, balık için sınırlayıcı bir faktördür. Örneğin alabalık soğuk su türüdür ve 15 C nin üzerindeki sıcaklıklarda hayatta kalması mümkün değildir. Su derinliğinin azalması nedeniyle su sıcaklığının 15 C nin üzerine çıkması alabalık popülasyonlarını tehlikeye sokar. Ancak Projede bulunan derelerde alabalık gibi soğuk suda yaşayan balıklar bulunmadığından derinliğin azalmasına bağlı su sıcaklığı yükselmesinin sucul habitata etkisinin minimum olacağı öngörülmektedir. IV.2.12. Madenler Ve Fosil Yakıt Kaynakları (Rezerv Miktarları, Mevcut Ve Planlanan İşletilme Durumları, Yıllık Üretimleri Ve Bunun Ülke Veya Yerel Kullanımlar İçin Önemi Ve Ekonomik Değerleri), Proje Alanı; İnegöl İlçesinde Bursa nın güneydoğusunda yer almaktadır. Bursa ilindeki jeolojik çeşitlilik beraberinde birçok cevherleşmeyi de getirmiştir. Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü nün Bursa ili ve yakın çevresinde yaptığı çalışmalar sonucunda önemli endüstriyel hammadde ve metalik maden yatak ve zuhurları ortaya çıkarılmıştır. Metalik madenler bakımından ildeki önemli metalik madenler altın, antimuan, bakır-kurşunçinko, krom, nikel, manganez, molibden ve volframdır. Bunlardan 3.027 gr/ton Au tenörlü altın İnegöl-Sülüklügöl sahasında tespit edilmiş olup, 19.846 ton görünür+muhtemel, 17.407 ton mümkün rezerv belirlenmiştir. Sahada aynı zamanda %6.5 antimuan tenörlü 14.400 ton antimuan rezervi bulunmaktadır ve yataktan geçmiş yıllarda 1000 ton kadar cevher üretilmiştir. İldeki diğer antimuan cevherleşmeleri Keles ilçesinde gözlenmektedir. Bunlardan % 1.6-2.7 MoS2 tenörlü Kozbudaklar yatağında geçmiş yıllarda bir miktar üretim yapılmıştır. Sahada aynı zamanda % 0.3 WO3 tenörlü 210.00 ton mümkün rezerve sahip wolfram cevherleşmeleri de tespit edilmiştir. Metalik madenler bakımından ildeki önemli metalik madenler altın, antimuan, bakır-kurşunçinko, krom, nikel, manganez, molibden ve volframdır. Bunlardan 3.027 gr/ton Au tenörlü altın İnegöl-Sülüklügöl sahasında tespit edilmiş olup, 19.846 ton görünür+muhtemel, 17.407 ton mümkün rezerv belirlenmiştir. Sahada aynı zamanda %6.5 antimuan tenörlü 14.400 ton antimuan rezervi bulunmaktadır ve yataktan geçmiş yıllarda 1000 ton kadar cevher üretilmiştir. İldeki diğer antimuan cevherleşmeleri Keles ilçesinde gözlenmektedir. Bunlardan % 1.6-2.7 MoS 2 tenörlü Kozbudaklar yatağında geçmiş yıllarda bir miktar üretim yapılmıştır. Sahada aynı zamanda % 0.3 WO 3 tenörlü 210.00 ton mümkün rezerve sahip wolfram cevherleşmeleri de tespit edilmiştir. Bursa ilinde önemli bakır-kurşun çinko sahaları yer almaktadır. Bakır-kurşun-çinko cevherleşmeleri yoğun olarak İnegöl ilçesinde gözlenmektedir. Bunlardan en önemlileri 134
İnegöl ilçesindeki Hayriye ve Saadet Köyleri sahalarındaki cevherleşmeleridir. Bu sahalarda % 0.1 ile % 0.96 Cu, % 2.16-3.30 Zn arasında değişen tenörlere sahip toplam 263.000 ton rezerv belirlenmiştir. Yatakların çoğu geçmiş yıllarda iletilmiştir. İl krom cevherleşmeleri bakımından da önemlidir. Orhaneli ve Harmancık ilçelerinde çok sayıda krom yatak ve zuhurları bulunmaktadır. Orhaneli krom yatakları bantlı-benekli iken, Harmancık krom yatakları ise çoğunlukla masif cevherlerden oluşmaktadır. % Cr 2 O 3 tenörleri 10 ile 40 arasında değişen bu yatak ve zuhurlardan bugüne kadar 86 tanesi işletmeye alınmış ve bunların çoğu değişik nedenlerle terk edilmiştir. Bazı yataklarda halen cevher üretimi devam etmektedir. Eski bilgilere göre yöredeki yataklarda % Cr 2 O 3 içeriği 10 ile 40 arasında olan toplam 2.750.000 ton rezerv; % Cr 2 O 3 içeriği yüksek olan (% 40 ve üzeri) 300.000 ton krom rezervi tespit edilmiştir. Bunlara ek olarak, Orhaneli yöresinde, düşük tenörlü 5-6 milyon ton potansiyel rezervin varlığı bilinmektedir. Orhaneli ilçesi aynı zamanda manganez ve sülfit tip nikel oluşumlarına da ev sahipliği yapmaktadır. İlçede % 1-4 Ni içerikli 180.000 ton nikel rezervi tespit edilmiştir. İl dahilinde 1940-2002 yılları arasında yapılan çalışmalar sonucunda Orhaneli- Burmu-Çivili-Sağırlar, Keles-Harmanalan, Keles-Davutlar, Mustafakemalpaşa- Devecikonağı, Mustafakemalpaşa - Soğukpınar kömür sahaları tespit edilmiştir. İl dahilinde Kaynarca-Çekirge, Orhangazi-Keramet- İnegöl-Oylat, Gemlik-Terme, Dümbüldek, Orhaneli-Ilıcaksu, Orhaneli-Sadağ ve Ağaçhisar jeotermal alanları bulunmaktadır. Kaynarca-Çekirge jeotermal alanındaki sıcak su kaynakları Kaynarca grubu ve Çekirge grubu şeklinde 2 grupta toplanmaktadır. Kaynarca-Çekirge jeotermal alanında MTA ve özel şahıslarca açılan toplam 8 adet sıcak su kuyusu bulunmaktadır. Orhangazi-Keramet jeotermal alanında 31.4ºC ve 53 lt/sn debiye sahip kaynak tespit edilmiştir. Orhangazi-Keramet jeotermal alanı içinde sıcak su amaçlı açılmış kuyu bulunmamaktadır. İnegöl-Oylat jeotermal alanında Oylat kaplıcaları civarında kırık ve çatlaklardan birçok sıcak su çıkışı gözlenmekte olup, bunlar genelde sızıntı şeklindedir. Bu çıkışlardan 2 tanesi kaptaj halinde toplanarak kullanılmaktadır. Bunlara Oylat 1 ve Oylat 2 kaynakları adı verilmiştir. Oylat-1 kaynağında 40.3 ºC sıcaklık ve 50 lt/sn debi ve Oylat-2 kaynağında ise 39.5 ºC sıcaklık ve 1.5-2 lt/sn debiye sahip akışkan tespit edilmiştir. Proje alanın Oylat Kaplıcalarının bulunduğu alana uzaklığı yaklaşık 22 km olup, projeden kaynaklı etkilenmesi söz konusu değildir. Orhaneli-Ilıcaksu jeotermal alanında ise çok düşük debili birçok kaynağa rastlanmaktadır. Kaynakların sıcaklık değerleri 37 ile 45.5ºC arasında olup, debileri 0.66 lt/sn den küçüktür. Sadağ jeotermal alanında da 63.2ºC sıcaklık ve 1 lt/sn debiye sahip düşük debili bir adet kaynak bulunmaktadır. Ağaçhisar jeotermal alanındaki kaynağın sıcaklık ve debi değerleri ise 39.4ºC ve 2 lt/sn dir. ALTIN (Au) İnegöl-Sülüklügöl Sahası Tenör :3.027 gr/ton Au Rezerv :19.846 ton görünür+muhtemel, 17.407 mümkün rezerv. 135
ANTİMUAN (Sb) İnegöl-Sülüklügöl Sahası Tenör :% 6.5 Sb Rezerv : Geçmiş yıllarda 1.000 ton cevher çıkarılan yatakta halen 14.400 ton rezerv vardır. BAKIR-KURŞUN-ÇİNKO (Cu-Pb-Zn) İnegöl-Hayriye ve Saadet Köyleri, Kocaköprüdere Pb-Zn-Cu sahası Tenör :% 0.43 Cu, % 3.30 Zn, % 0.85 Pb Rezerv : 113.555 ton jeolojik rezerv. Yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir. Inegöl-Hayriye ve Saadet Köyleri Kazmutdere Pb-Zn-Cu Sahası Tenör :% 0.1 Cu, % 2.16 Zn ve % 0.015 Rezerv :Yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir. İnegöl-Hayriye, Saadet Köyleri Sahası Tenör :% 0.1 - % 0.96 Cu, % 2.16 - % 47.9 Zn, % 0.015 - % 0.85 Pb Rezerv :150.000 ton görünür+muhtemel, 113.555 ton jeolojik olup yatak önceki yıllarda işletilmiştir. Yenişehir-Kirazlıyayla Sahası Tenör : - Rezerv :70.000 ton görünür rezerv olup yatak önceki yıllarda işletilmiştir. BOR (B) Kemalpaşa-Kestelek Sahası Tenör :% 45 B2O3 Rezerv :6.291.000 ton görünür+muhtemel+mümkün rezerv. KROM (Cr) Orhaneli sahasında 124, Harmancık sahasında 157 olmak üzere il genelinde toplam 281 krom zuhur ve yatağı vardır. Orhaneli krom yatakları bantlı-benekli, Harmancık krom yatakları ise çoğunlukla masif cevherlerden oluşmaktadır. Tenör :% 10-40 Cr2O3 Rezerv :Bugüne kadar 86 yatak işletmeye alınmış, bunların çoğu değişik nedenlerle terk edilmiştir. Halen 10 yatakta cevher üretimi devam etmektedir. Oldukça eski bilgilere göre yöredeki yataklarda toplam 2.750.000 ton görünür+muhtemel+mümkün % 10-40 Cr2O3 tenörlü, 300.000 tongörünür+muhtemel+mümkün yüksek tenörlü (% 40 Cr2O3 ve üzeri) krom rezervi tespit edilmiştir. Bunlara ek olarak 5-6 milyon ton potansiyel rezervin varlığı bilinmektedir. MERMER (Mr) Karacabey-Seyran Köyü-KARACABEY SİYAHI Kalite :Siyah renklidir. Sertliği 4, yoğunluğu 2.73 g/cm3, porozitesi % 0.5 Rezerv :2.500.000 m3 M.K.P Güvem-Soğucak Köyleri-MUSTAFA KEMAL PAŞA SİYAHI Kalite :Beyaz renkli ve iri kristallidir. Sertliği 3, yoğunluğu 2.74 g/cm3, porozitesi % 0.4 Rezerv :75.000.000 m3 136
Bunun dışında Mustafa Kemal Paşa Beyazı, İznik Pembesi ve İncisi mermerleri bu yörenin bilinen mermerlerdir. Gemlik-GEMLİK DİYABAZI Kalite :Koyu yeşil renkli olup plajioklas, ojit ve ilmenit kristallerinden oluşmuştur. Sertliği 5, yoğunluğu 2.93 g/cm3, porozitesi % 0.373 Rezerv :400.000 m3 jeolojik rezerv. NİKEL (Ni) Orhaneli-Yapköydere, Hamamdere, Meryemkıran Sahası Tenör :% 1-4 Ni olup sülfit tip nikel yatağıdır. Rezerv :99.200 ton görünür+muhtemel, 81.000 ton mümkün rezerv. FELDİSPAT (Fld) Orhaneli-Yeşiller Köyü Sahası Tenör :% 7.2 K2O, % 5.47 Na2O, % 3.5 Fe2O3 Rezerv : Feldispatlar zenginleştirme işleminden sonra seramik sanayinde kullanılabilir. MANYEZİT (Mag) M.Kemalpaşa-Söğütalan Sahası Tenör :% 45 MgO Rezerv :16.000 ton görünür, 2.000 ton muhtemel rezerv. Orhaneli-Topukköy Sahası Tenör :% 46 MgO Rezerv :5.000 ton görünür, 10.000 ton muhtemel rezerv. KALSİT (Cc) Keles-Gököz Köyü-Harmanlar Sırtı Kalite :% 99.6 CaCO3 Rezerv :48.600 ton muhtemel rezerv. Karabiga Yatağı Tenör :İyi kalite Rezerv :Özel Şirket tarafından üretim yapılmakta olup sahada çok büyük rezerv vardır. TUĞLA-KİREMİT (TğKi) Yenişehir-Melteş Köyü Sahaları Kalite :Orta ve iyi Rezerv :22.000 000 ton jeolojik rezerv. MANGANEZ (Mn) Orhaneli (Dedeler, Akçasaz, Yukarı Demirler, Demirler), Gemlik (Armutlu), İnegöl (Yenice), Keles (Gelemiç), Mudanya (Dağtarla, Çepni), Akbıyık Sahaları Tenör :% 18-54 Mn Rezerv :Geçmiş yıllarda bir kısmı işletilmiş olan yataklarda halen 70 ton görünür, 6000 ton muhtemel, 150 ton mümkün rezerv vardır. 137
MOLİBDEN (Mo) Kozbudaklar, Akpınar, Gelemiş Tenör :% 1.6-2.7 MoS2 Rezerv :Yataklardan iki tanesi geçmiş yıllarda işletilmiştir. VOLFRAM (W) Uludağ yatağı Tenör :% 0.44 WO3 Rezerv :Geçmiş yıllarda 1.014.414 ton üretim yapılmıştır. Halen 6.698.337 ton görünür, 796.637 ton görünür+muhtemel, 5.302.170 ton muhtemel, 3.790.030 ton mümkün rezerv vardır. Keles-Kozbudaklar Sahası Tenör :% 0.3 WO3 Rezerv :210.000 ton mümkün Ayrıca Keles (Delice, Kozbudaklar, Soğukpınar) ve İnegöl de de (Tahtaköprü) zuhurlar bulunmaktadır. ASBEST (Asb) Orhaneli (Kumlugedik, Sülüklü, Dombayuçtu, Terce, Ortadere, Pürhassalık, Harmancık) Sahaları Tenör :% 2-5 Asbest, lif boyları 2-15 mm Rezerv :187.000 ton görünür, 213.000 ton muhtemel, 14.000 ton mümkün olan yataklardan bir kısmı geçmiş yıllarda işletilmiştir JİPS (Jips) Gemlik (Adliye, Hamidiye Köyleri) Kalite : - Rezerv :1.000 ton muhtemel rezerv. KAOLEN (Kao) M.K.Paşa (Mineviz Köyü) Sahası Tenör :% 18-35 Al2O3, % 0.11-0.21 Fe2O3 Rezerv :10.000.000 ton mümkün rezerv. KİREÇTAŞI (Kçt) Gemlik (Gübre Fabrikaları), Orhaneli (Kırçal T.) Sahaları Tenör :% 95-99 CaCO3 Rezerv :Gemlik sahasında 156.000.000 ton muhtemel kireçtaşı rezervi. TALK (Talk) Karacabey (Şahmelek, Kurşunlu), Orhaneli (Dağgüney, Topuk, Göynükbelen, Dombayuçtu, Çobankaldırımı, Pürhasan) yatak ve zuhurları Tenör :% 53-56 SiO2, % 26-28.7 MgO, % 6.2-9 Fe2O3 Rezerv : 8.352 ton mümkün rezervi olan yatakların birçoğu geçmiş yıllarda işletilmiştir. OLİVİN (Ol) Orhaneli-Yongalık Sahası Tenör :% 90-94 olivin içerikli dünit, % 45-47 MgO Rezerv : 189.000.000 ton potansiyel rezerv. Saha işletilmektedir 138
Şekil 62. Bursa İli Maden Haritası 139
IV.2.13. Hayvancılık (Türleri, Beslenme Alanları, Yıllık Üretim Miktarları, Bu Ürünlerin Ülke Ekonomisindeki Yeri Ve Değeri), Proje alanı Bursa İli, İnegöl İlçesi Tahtaköprü Köyü nüfusunu ormancılığın yanı sıra hayvancılık ile de ilgilenmektedir. Köyde hane ihtiyaçlarını karşılayacak ölçekte (350-400 kadar) büyükbaş ve bir o kadar da küçükbaş hayvan mevcudu vardır. Bursa ilinde toplam 188.473 adet büyükbaş hayvan bulunmaktadır. Bunun 8.026 adedi yerli, 24.795 adedi melez ve 154.840 adedi kültür ırkı sığırlardan oluşmaktadır. Yerli ırk sığırlar içinde bölgeye özgü yerli ırk ve yerli kara ırkı sığırlar bulunmaktadır. Kültür ırkı sığırlar içinde Holstein ırkı sığırlar sütçü, Montofon ve Simental ırkı sığırlar etçi-sütçü kombine karakter göstermektedirler. Yerli ırk sığır yetiştiriciliği fazla yem maliyeti olmadan sığırın etinden faydalanmak ve kurban bayramına yönelik olarak yapılmaktadır. Bursa İlinde bulunan yerli koyun ırkları arasında Kıvırcık ve Pırlak (Dağlıç- Kıvırcık Melezi) ırkları önemli yer tutmaktadır. Kültür ırkı olarak Karacabey Merinosu yetiştiriciliği yapılmaktadır. Merinosların yerli ırklar ile olan melezleri de bulunmaktadır. İlimizde keçi ırkı olarak kıl keçileri mevcuttur. Bursa İlinde 2011 yılı sonu itibari ile 369.152 küçükbaş hayvan bulunmaktadır. İnegöl İlçesinde 41.300 adet koyun ve 2300 adet keçi bulunmaktadır. Bursa da küçükbaş canlı hayvan ihracatı yapılmamaktadır. Bursa daki tüm ilçelerde küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır. Bursa daki küçükbaş hayvanlar et yönünden mezbaha ve kombinalarda kesilip İl içi ve yurtiçinde satılarak değerlendirilmektedir. Sütünden yararlanılma oranı fazla değildir. Genelde küçükbaş hayvancılık et yönü açısından düşünülmektedir. Bursa da köy tavukçuluğu, Ülkemizde kuş gribi hastalığının görülmesinden sonra hızla düşüşe geçmiş ve üretim açısından bir önemi kalmamıştır. İlimizde ticari olarak kanatlı üretimi tavukçuluk alanında olup, İnegöl deki bir işletmede hindi yetiştiriciliği yapılmaktadır. diğer kanatlı türlerinin ticari üretimi bulunmamaktadır. Kanatlı yetiştiriciliğinin yanı sıra damızlık yumurta ve civciv üretimi de yapılmaktadır. Bursa Keles, Harmancık, Büyükorhan, Gürsu ve Yıldırım ilçeleri hariç diğer tüm ilçelerde ağırlıklı olarak ticari tavuk yetiştiriciliği yapılmaktadır. Etlik tavuk yetiştiriciliği, Balıkesir İli Bandırma İlçesinde bulunan tavukçuluk firmaları adına fason olarak yapılmaktadır. Tavuklar kesim yaşına geldikleri zaman ilgili sahibi firmalar nakliyesini yaparak tavukları Bandırma da bulunan kesimhanelerinde kesmektedirler. Yumurtacı işletmeler Türkiye nin her tarafına yumurtayı satabilmektedir. Kuluçkahanelerden çıkan civcivler de Türkiye nin her tarafına satılabilmekte olup pazar sorunu bulunmamaktadır. Ayrıca Bursa İli nde su ürünleri yetiştiriciliğide yapılmakta olup, İnegöl İlçesi Maden Köyü ve Hilmiye Köyü nde Alabalık Üretim Tesisi bulunmaktadır. 140
IV.2.14. Peyzaj Değeri Yüksek Yerler Ve Rekreasyon Alanları, Proje Sahası ve yakın çevresinde peyzaj değeri yüksek yerler, rekreasyon alanları ile benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar yer almamaktadır. IV.2.15. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm Ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak Bölgeler, Kamu Kurum Ve Kuruluşlarına Belirli Amaçlarla Tahsis Edilmiş Alanlar, Vb.), Proje alanı orman arazisi içerisinde kalmaktadır. Orman alanları dışında, proje alanı ve yakın çevresinde devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarruf altında bulunan; askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsil edilmiş alanlar yer almamaktadır. IV.2.16. Proje Yeri Ve Etki Alanının Mevcut Kirlilik Yükü, Proje sahası ve çevresinde gaz ve toz emisyonu oluşturacak herhangi bir endüstriyel tesis bulunmamaktadır. Yapılmış olan saha gezileri sırasında gürültü kaynağı da gözlemlenmemiştir. Projenin gerçekleştirileceği alanda ve civarında genellikle tarım alanları mevcuttur. Sahada az da olsa zirai gübreleme ve ilaçların kullanımından bahsetmek mümkündür. Bu sebeple tarımsal üretimden kaynaklanacak kirlilikten bahsedilebilir. Bölgede endüstriyel alan mevcut olmayıp, arazi gözlemlerine göre toprak-su kirliliği mevcut değildir. Projede etkili olacak olan derelerin memba ve mansabında Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetimi Ek-5 Tablo 5 e göre su analizi yaptırılmış olup, toplam koliform değerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetimi Ek-5 Tablo 5 e göre yapılan su analizleri Ek 20 de sunulmuştur. IV.2.17. Diğer Özellikler. Bu bölümde açıklanması gereken başka bir husus bulunmamaktadır. IV.3. Sosyo - Ekonomik Çevrenin Özellikleri Tüfekçikonağı Hidroelektrik Santrali,(Boğakaya, Bıçkı, Karaburun Regülatörleri ve ilave Üçüncü Regülatörü) Bursa İli, İnegöl İlçesi, Tüfekçikonağı Köyü sınırları içerisinde yeralmaktadır. Aşağıda proje sahasının yer aldığı yerleşim birimlerinin sosyo-ekonomik özellikleri incelenmiştir. IV.3.1. Ekonomik Özellikler (Yörenin Ekonomik Yapısını Oluşturan Başlıca Sektörler, Yöresel İşgücünün Bu Sektörlere Dağılımı, Sektörlerdeki Mal Ve Hizmet Üretiminin Yöre Ve Ülke Ekonomisi İçindeki Yeri Ve Önemi, Diğer Bilgiler ), İlçe ekonomisinin temeli tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Kullanılan arazinin az ve verimsiz oluşu işsizliğe neden olmaktadır. Bu yüzden dışarıya göç vermektedir. Tahıl ve sebze ziraatı yapılan tarım alanlarının dar olması nedeniyle makineleşmeye gidilememekte akarsu ve dere kenarlarında meyvecilik yapılmaktadır. Bölgede şeftali, 141
çilek, kiraz, deveci armudu, ahududu, kestane ve elma gibi çeşitli meyvecilik tarımı yapılmaktadır. Ayrıca, patates ve diğer sebze yetiştiricileri de bulunmaktadır. İnegöl Ziraat Odası tarımsal kalkınma kooperatifleri bünyesinde süt üretimi ve suni tohumlama çalışmaları da yürütülmektedir. Bölgede yapılan böyle bir yatırım, bölge ekonomisinin canlanmasına neden olacaktır. Proje uygulamaları esnasında yapılacak yollar ve temin edilecek ulaşım imkanları da çevre halkının yararlanmasına açılacaktır. Bilindiği üzere ülkemizde, her türlü enerji çok pahalıdır ve tüketiminin % 68 i ithal edilmektedir. Ekonomik değeri başka türlü değerlendirildiği takdirde çok daha yüksek ve çevre yanlısı olan odun ve hayvan gübresi, ülkemizde yakıt olarak kullanılmaktadır. DİE 2000 yılı istatistiklerine göre tüketilen enerjinin %11 i odun ve gübreden temin edilmektedir. Oysa Tüfekçikonağı HES Projesi, inşa edildikten sonra kaba bir yaklaşımla yılda 3220 adet her biri 2,5 ton ağırlığındaki ağacı kesilmekten kurtaracak bir projedir. IV.3.2. Nüfus (Yöredeki Kentsel Ve Kırsal Nüfus, Nüfus Hareketleri; Göçler, Nüfus Artış Oranları, Ortalama Hane Halkı Nüfusu, Diğer Bilgiler), Türkiye İstatistik Kurumu 2013 yılı verilerine göre İnegöl 236,168 kişilik nüfusuyla Bursa'nın en büyük merkez ilçelerinden biri ve Güney Marmara'nın 2. büyük kentidir. 1927 sayımlarına göre ilçede 12.000 kişi yaşamaktaydı. İlçenin nüfusu 2010 nüfus sayımına göre 250.000'ne yakındır. Bunun 175.000'ni ilçe merkezinde, yaklaşık 55.000'ni ise, Kasaba ve Köylerde yaşamaktadır. İlçe bağlısı olarak merkez hariç olmak üzere ilçe merkezine bağlı; 5 belde, 94 köy ve 14 mahalleden oluşmaktadır. plakası :16 dır. Nüfusun tamamı yerli halkı olan Manavlar ve Yörüklerden oluşurken 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası Balkan ve Kafkas göçmenleri iskan edilmişlerdir. İlçede yaşayan Macırlar, Boşnaklar, Gürcüler, Çerkezler, Ahıskalılar, Yörükler, Arnavutlar Osmanlı'nın son dönemlerinden itibaren şehre yerleşmişlerdir. İlçe özellikle 1975 yılından itibaren Ardahan-Posof, Muş, Bitlis, Artvin, Çorum ve Yozgat yörelerinden yoğun göç almıştır. İlçeye en son yaşanan toplu göçü ise 1990 yılında Bulgaristan'daki baskılardan kaçarak anavatanlarına sığınan ve halk dilinde "muhacır-macır" diye söylenen Bulgaristan Türkleri gerçekleştirmiştir. İnegöl, Daha çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi, Karadeniz Bölgesi ve İç Anadolu Bölgesi'nden göç almaktadır. İnegöl tüm bu bölgelerden gelen yoğun göçün yanında Kütahya, Domaniç, Tavşanlı, Yenişehir, Bilecik, Bozüyük, Pazaryeri gibi yakın il ve ilçelerden de sürekli olarak göç almaktadır. Tablo 50. İnegöl İlçesi Yıllara göre nüfus dağılımı Yıl Toplam Şehir Kır 1965 76.908 27.777 49.131 1970 80.778 31.871 48.907 1975 88.005 37.805 50.200 1980 97.812 45.237 52.575 1985 106.372 54.659 51.713 1990 126.214 71.120 55.094 2000 186.558 105.959 80.599 142
Yıl Toplam Şehir Kır 2007 208.314 130.448 77.866 2008 213.100 158.575 54.525 2009 215.375 161.541 53.834 2010 221.116 167.419 53.697 2011 225.472 172.406 53.066 IV.3.3. Gelir (Yöredeki Gelirin İşkollarına Dağılımı, İşkolları İtibariyle Kişi Başına Düşen Maksimum, Minimum Ve Ortalama Gelir), İnegöl, 250.000'e yaklaşan nüfusuyla Marmara nın en önemli kentlerinden biridir. Sanayi bakımından Türkiye'nin en gelişmiş 16. büyük sanayi merkezidir. İnegöl ilçesi, coğrafi konumundan ötürü cumhuriyet döneminde büyük bir gelişme göstermiştir. Çevresindeki ormanlar nedeniyle 1980'lere kadar orman ürünleri alanında imalat sanayi gelişmiştir; 1980 sonrasında ise Organize Sanayi Bölgesi'nin kurulması ile birlikte orman ürünlerinin yanında tekstil, otomotiv yan sanayi ve diğer sanayi kollarında da gelişmiştir. 1976 yılında kurulan İnegöl Organize Sanayi Bölgesi Türkiye nin ilk organize sanayi bölgeleri arasında yer alır. Türkiye toplam ihracatının %1 ini, mobilya ihracatının % 10 unu, yurt içi mobilya talebinin ise % 40 ını bu şehir karşılar. Tekstil sektörü ihracatındaki payı ise % 6 dır. İnegöl Organize Sanayi Bölgesi 1976 yılında kurulan İnegöl Organize Sanayi Bölgesi, Türkiye nin ilk ilçe organize sanayi bölgesidir. İnegöl Organize Sanayi Bölgesi ndeki 108 parselde bulunan 85 tesis faaliyet halindedir ve 13 bin civarında istihdam sağlamaktadır. Tablo 51. Organize Sanayi Bölgesindeki Firmaların Sektörlere Göre Dağılımı ve İstihdamı İnegöl Mobilya Ağaç İşleri İhtisas Organize Sanayi Bölgesi İnegöl Mobilya Ağaç İşleri İhtisas Organize Sanayi Bölgesi`ne ait kuruluş protokolü Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nca onaylanmıştır. İnegöl Mobilya Ağaç İşleri İhtisas Organize Sanayi Bölgesi olarak planlanan İnegöl 2. OSB de kamulaştırma çalışmaları ve yer tahsisleri hızla sürmektedir. 13 km. lik yol çalışması tamamlanmış olup kalan yolların tamamının keşif ve ihale çalışmaları devam etmektedir. İnegöl Mobilya Ağaç İşleri İhtisas Organize Sanayi Bölgesi nde 3.850 dönüm arazi kamulaştırılmıştır. Bir 143