Liderlik Kapasitesi: Okul Yöeticilerii Sosyal Sorumluluk Davraışlarıı Belirlemesie Yöelik Nitel Bir Araştırma * Leadership Capacity: A Qualitative Research For Determiig Social Resposibility Behaviors Of School Admiistrators Nezahat GÜÇLÜ 1, Eshabil Erdem PAKSOY 2, Sezgi TETİK 3 Özet Bu araştırmaı amacı okul müdürlerii sosyal sorumluluk davraışlarıı belirleyip icelemektir. Çalışmada itel araştırma yötemi beimsemiş, çalışma grubu amaçlı örekleme yötemleride maksimum çeşitlilik öreklemesi ile belirlemiştir. Katılımcılar 2013-2014 eğitim öğretim yılı bahar döemide Akara ilide, görev yapa toplam 11 okul müdürüdür. Veriler, yarı yapıladırılmış görüşme formu ile toplamış ve veriler, itel veri çözümleme tekikleride betimsel aaliz ile çözümlemiştir. Araştırma soucuda; okul müdürlerii sosyal sorumluluk kapsamıda yürüttüğü faaliyetleri kamu erki tarafıda başlatıla projelerle sıırlı kaldığı, yeilikçi projeler geliştiremedikleri, topluma ait ormları iletilmeside ve yasıtılmasıda pasif kaldıkları, çevreleriyle iletişimde bilgi tekolojilerii yeterli düzeyde kulladıkları, sosyal bilimlere başvurularıı sıırlı ve dar bir seviyede kaldığı, geel olarak okulu çevresie ait kültürel yapıyı taıdıkları ve ilgili oldukları, toplumu soruları içi çaba gösterdikleri, acak buu bilgi temelli olmaya etkiliklerle yürütüldüğü görülmektedir. Aahtar Kelimeler: Liderlik Kapasitesi, Sosyal Sorumluluk. Abstract The Aim of this research is to determie social resposibility behaviours of school admiistrators ad review them. I this research qualitative research methods are maitaied ad workig group is established by maximum variatio samplig which is oe of the purposive samplig methods. Participats are 11 school admiistrators that workig i Akara durig Sprig semester of 2013-2014 school year. Data were collected by semi structured iterview form ad aalyzed by descriptive aalyze which is oe of the qualitative data aalyzig methods.at the ed of this research;social resposibility activities that implemeted by school admiistrators are limited by the public authority,uable to develop iovative projects, beig passive o deliverig ad reflectig society s orms, able to use iformatio techologies i commuicatio with their eviromet, kow geerally the cultural structure of their surroudigs ad iterested i it, efforts for society s problems, but these activities were perceived by o kowlegde based activities. Key Words: Leadership capacity, social resposibility * Çalışma 11-13 Eylül 2014 tarihide Koya da yapıla EYFOR V te bildiri olarak suulmuştur. 1 Gazi Üiversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, ANKARA, guclu@gazi.edu.tr 2 Tapu Kadastro Aadolu Meslek Lisesi, ANKARA, tapukadastrobilisim@gmail.com 3 Atatürk Aadolu Lisesi, TOKAT, sezgitetik@hotmail.com
Giriş Liderlik bir grubu içsel ve dışsal olayları yorumuu, amaç seçimii, aktiviteleri düzelemesii, bireysel motivasyo ve yeteeklerii, güç ilişkilerii ve ortak yölerii etkileye sosyal bir süreçtir (Hoy ve Miskel, 2010). Liderlik, grupları güç ve etki kullaarak yöledirmek olarak, lider ise bu süreci harekete geçire birey olarak taımlaabilir. Okul yöeticileri de okullarıda yasal olarak belirlemiş bir liderdir (Çelik, 2013). Okul liderii sahip olması gereke maevi değerler ve yapılar da bulumaktadır. Okul lideri koumu itibariyle görevii ahlaki yölerii düşüe, alçakgöüllü olabile, okulu ve çevresii düşüebile bir lider olmalıdır. Lideri bu tür özellikleri okul gelişimi içi çok öemlidir (Sergiovai, 2005). Liderlik becerilerii geliştirmek içi Bapat ve arkadaşları (2009) bir model geliştirmişlerdir. Liderlik becerisii beş temel boyutu kedii yöetme, diğerlerie liderlik etme, işi yöetme, yeilikçilik ve sosyal sorumluluk olarak ifade edilmiştir. Sosyal sorumluluk boyutuda liderleri adil, dürüst ve amuslu bir şekilde çalışmaları ve diğer isaları bireysel ve kültürel farklılıklarıa saygı duymalarıı gerekliliği üzeride durulmuştur. Liderler kurumda sosyal sorumluluğu destekleye bir kültür yaratmalıdırlar (Bapat vd., 2009). Sosyal sorumluluk; bir örgütü ekoomik ve yasal koşullara, iş ahlakıa, örgüt içi ve çevresideki kişi ve kurumları bekletilerie uygu bir çalışma stratejisi ve politikası gütmesi (Ere, 1997: 101-102); bir orgaizasyou hem iç, hem de dış çevresideki tüm paydaşlara karşı etik ve sorumlu davraması, bu yöde kararlar alması ve uygulaması şeklide taımlamak mümküdür (Akta ve Börü, 2007: 13). Okullar da öğrecileri hayata hazırlamak gibi sosyal sorumlulukları ola kuruluşlardır. Buu da öteside okul yöeticileri mesleki ve tekik işlemlerii yaı sıra maevi değerleri de ola bir görev yürütmektedirler (Aslaargu, 2012). Eğitim yöeticileri okul ortamıda olduğu kadar okul dışıda da tutarlı bir etiksel liderlik davraışı sergilemeli ve okulu çevresie taıtmalıdır (Çelik, 2013). Okul liderii sosyal sorumluluk davraışı kousudaki yeterlikleri yurttaş sorumluluğu, sosyal bilgi, etik uygulamalar, diğerlerie etik liderlik, tutarlı davraışlar sergilemek şeklide sıralaabilir. Bu yeterlilikleri de alt boyutları bulumaktadır (Bapat vd., 2009): 1. Yurttaş sorumluluğu; kamuoyu ile iletişim, topluma yardım, toplumsal eylem, topluma değerler kazadırabilmek, iyi örekler sumak, sosyal eylem. 2. Sosyal bilgi; sosyoloji ve atropoloji, tarih ve coğrafya, yabacı dil, felsefe ve di, kaui düzelemeler ve örgütsel değer yargıları kousuda bilgili olma. 3. Etik uygulamalar; kapımız açık uygulamaları, adil uygulamalar geliştirip kullamak, kararları saygılı bir şekilde açıklamak, liderlik ettiği kişilere etik davraışlarda bulumak. 4. Diğerlerie etik liderlik; hizmetkar liderlik uygulamak, çeşitliliğe değer vermek, ödülleri adil dağıtmak, diğerlerie saygı göstermek, sömürücü zihiyette uzak durmak. 5. Tutarlı davraışlar sergilemek; Fiasal etik, iş yeri etiği, dürüstlük ve tutarlılık, hesap verilebilirlik, uygulamalarda cesur olabilmektir. Okul yöeticilerii sosyal sorumluluk davraışları okula liderlik etmeleride öemli bir etme olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca okulları çevrelerii etkileyerek öğrecileri ve okulu çevresidekileri ahlaki ve sosyal gelişimii sağlayabilmeleri içi etkili bir yol olarak görümektedir. Macready (2009), Vygotsky i sosyal öğreme kuramıı temel alarak geli ştirdiği çalışmasıda okulları rolleride birii de öğrecilere sosyal işbirliğii ve sosyal ilişkileri değerii göstermesi olduğuu ifade etmektedir. Gelişim içi değerleri oluştura okulu bu değerlerde birii de karşılıklı saygı olduğuu göstermesi öğreme süreçlerie katkı sağlayacaktır. Sosyal sorumluluk projeleri de iletişim, karşılıklı alayış ve işbirliğii geliştireceği içi öğreme kültürüü okula ve çevresie yaymak içi iyi bir araç olacaktır (Macready, 2009). Farklı sektörlerdeki işletmeler dahi sosyal sorumluluk projelerii firmaı dış çevreyle ilişkilerii olumlu yöde etkilediğii ve bu alada doğru etkilikleri yapmak içi çalışmalar yapmaları gerektiğii ifade etmektedirler. Sosyal sorumluluk
etkilikleri içi temel alıması gereke dört etmeide ahlaki zorululuk, sürdürülebilirlik, uygulama yetkisi ve saygılık olarak ele alımaktadır (Porter ve Kramer, 2006). Okul yöeticilerii sosyal sorumluluğu algılamalarıı icelemesi amacıyla Bakioğlu ve Akkaya (2013) tarafıda yapıla araştırmada Sosyal Sorumluluğu Algılama Ölçeği geliştirilerek okul yöeticilerie uygulamış ve sosyal sorumluluk kavramı 4 faktör çerçeveside icelemiştir. Sürdürülebilir sorumluluk, demokratik sorumluluk, yasal sorumluluk ve iovatif sorumluluk şeklide oluşturula faktörlerde cisiyet, öğreim derecesi ve görev yapıla okuldaki öğreci sayısı değişkeleride alamlı farklılık bulumuştur. Aslaargu (2012) de 19 okul yöeticisiyle itel bir çalışma yaparak yöeticileri sahip olması gereke değerleri icelemiş ve sahip oluması gereke değerler olarak adil olmak, güveilir olmak, kurallara sadık olmak ve paydaşlara karşı duyarlı olarak bir kültür geliştirmek olarak ortaya çıkmıştır. ABD de Natioal Policy Board for Educatioal Admiistratio (Eğitim Yöetimi Ulusal Politika Meclisi) tarafıda oluşturula Iterstate School Leaders Licesure Cosortium (ISLLC) Stadards 2008 belgesi okul yöeticileri içi belirli kriterler getirmektedir. Üye kuruluşlar, araştırmacılar, yüksek öğretim kurumları ve aladaki liderleri görüşleriyle oluşturula bu kriterlerde çalışalarla ve kamuoyuyla işbirliği yapabilmek, toplumu farklı ihtiyaçlarıa cevap verebilmek, tutarlı, cesur ve etik davraabilmek gibi maddeler de bulumaktadır (ISLLC, 2008). Larse ve Derrigto (2012) ise okul yöeticilerii eğitimleride sora ISLLC kriterleride hagilerii daha etki kulladıklarıı araştırmışlardır. Souç olarak okul yöeticilerii tutarlı, cesur ve etik davraışlar kousudaki becerilerii daha yüksek olduğuu ifade etmişlerdir. Yapıla çalışmalarda, farklı açılarda okul yöeticisii sosyal sorumluluğu algılama biçimleri ve değerler üzeride çıkarımlarda buluulmuştur. Bu çalışmada ise okul müdürlerii sosyal sorumluluk davraışları iceleecektir. Bu kapsamda okul müdürlerii sosyal sorumluluk davraışları yurttaş sorumluluğu, sosyal bilgileri kullama, etik uygulamaları, diğerlerie etik liderlikleri, tutarlı davraışlar sergilemeleri alt başlıkları altıda kategorize edilmiştir. Yötem Araştırma Modeli Bu çalışmada itel araştırma yötemi kullaılmıştır. Araştırma desei olarak, farkıda olua acak derilemesie bir görüşe yeterice sahip olumaya bir olguu daha iyi bir şekilde taımasıa ve alaşılmasıa yardımcı olacak souçlar elde edilmesii sağlaya olgu bilim desei (feomeoloji) beimsemiştir (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Çalışma Grubu Araştırmaı çalışma grubuda, 2013-2014 eğitim öğretim yılı bahar döemide Akara ilide görev yapa toplam 11 okul müdürü yer almaktadır. 11 okul müdürü ile yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Araştırmada amaçlı örekleme yötemleride maksimum çeşitleme öreklemesi kullaılmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Maksimum çeşitleme içi okul yöeticilerii yöeticilik kıdemleri ve okul türleri dikkate alımıştır. Katılımcıları yöeticilik kıdemleri ortalaması 11,5 dir. Okul yöeticilerii görev yaptıkları okul türü olarak 4 ilkokul, 5 ortaokul ve 2 lise olarak dağılmaktadır. Okul yöeticilerii yaşlarıı ortalaması 42,6 dır. Katılımcıları cisiyeti açısıda değerledirildiğide 10 u erkek, 1 i bayadır. Katılımcılar, Y1, Y2, Y3 şeklide isimledirilmiştir. Verileri Toplaması ve Aalizi Veriler, araştırmacılar tarafıda geliştirile yarı yapıladırılmış görüşme formu ile toplamıştır. Görüşme formuu hazırlama sürecide öcelikle ilgili literatür taramıştır. Dağıtımcı liderlikle ilgili yapıla kuramsal çalışmalar ve geliştirile ölçeklerde yer ala alt boyutlar ve maddeler dikkate alıarak 10 soruu yer aldığı taslak form oluşturulmuştur. Ardıda Eğitim Yöetimi ve Deetimi uzmaı ola 4 öğretim üyesii görüşlerie başvurulmuş ve bu doğrultuda soru sayısı 8 e düşürülmüştür. Bu haliyle yarı yapıladırılmış görüşme formuu, çalışma grubua girmeye iki eğitim yöeticisii görüşleri alıarak alaşılırlığı test edilmiş ve herhagi bir değişikliğe ihtiyaç duyulmadığı görülmüştür.
Görüşmeler öcede radevu alıarak katılımcıları görev yaptıkları okullarda birebir gerçekleştirilmiştir. Görüşme süresi 40-60 dakika arasıda değişmektedir. Görüşme sırasıda katılımcıları iziyle ses kaydı alımıştır. Tüm katılımcılar ses kaydıa izi vermişlerdir. Kaydedile görüşmeler elektroik ortama kelimesi kelimesie aktarılarak çözümlemiştir. Ardıda her bir soruya özgü kodlar oluşturularak frekasları belirlemiştir. Elde edile veriler araştırmacılar tarafıda ayrı ayrı kodlamış, sorasıda karşılaştırılarak ortak souca varılmıştır. Araştırmaı iç geçerliği içi, verileri alamlılığıa, bulguları kedi içide tutarlı olup olmadığıa bakılmış; güveirliği artırmak içise katılımcıları kedilerii rahat hissetmelerii sağlayacak kadar birlikte zama geçirilmesie gayret edilmiş, bulgular kısmıda doğruda alıtılara yer verilmiş, araştırmacılar tarafıda ayrı kodlamalar yapılarak karşılaştırılmıştır. Bulgular Araştırmada öcelikle okul yöeticilerii sosyal sorumluluk kavramıa asıl baktıkları belirlemek istemiştir. Bu amaçla okul müdürlerie sosyal sorumluluk kavramıı asıl taımlarsıız sorusu sorulmuştur. Alıa cevaplar Tablo 1 de gösterilmektedir. Tablo 1 Okul Müdürlerii Sosyal Sorumluluk Kavramıa İlişki Görüşleri Kod Sosyal sorumluluk Topluma karşı yükümlülükler 5 Çevrelerie karşı duyarlılık 5 Toplumu gelişimi içi ekoomik, kültürel ve sosyal gelişimi destekleme 2 İletişim halide olma ve uygulamaları paylaşma 1 Tablo 1 e göre okul müdürleri sosyal sorumluluğu topluma karşı yükümlülükler (=5) ve çevrelerie karşı duyarlık (=5) olarak ifade etmişlerdir. Bazı okul müdürleri sosyal sorumluluğu Toplumu gelişimi içi ekoomik, kültürel ve sosyal gelişimi destekleme (=2) olarak görürke bir okul müdürü de sosyal sorumluluğu iletişim halide olma ve uygulamaları paylaşma (=1) şeklide ifade etmiştir. Y2 sosyal sorumluluğu: İsaı yaşadığı çevreye, topluma karşı gerek kişisel olarak gerekse mesleğii gerektirdiği şekilde sorumluluklarıı yerie getirmesidir. şeklide ifade etmektedir. Bezer şekilde Y9 ise sosyal sorumluluğu taımlarke Sosyal Sorumluluk bireyi kedie ve topluma karşı yasal açıda yüklemek zoruda olmadığı acak ahlaki açıda yüklemesi beklee sorumluluklardır ifadesii kullamaktadır. Y4 ise sosyal sorumluluğu taımlarke bireyleri çevrelerie karşı ola sorumlulukları, okulu çevresie olumlu ve olumsuz katkıları derke, bezer şekilde Y5 de yapılacakları çevremizdekileri de düşüerek yapılması ifadesii kullamaktadır. Okul müdürlerii sosyal sorumluluk kavramıyla ilgili görüşlerii daha derilemesie değerledirebilmek içi sorula Okulu toplumsal işlevleri elerdir? soda sorusua verdikleri cevaplar ise Tablo 2 de gösterilmektedir. Tablo 2 Okul Müdürlerii Okulu Toplumsal İşlevlerie İlişki Görüşleri Kod Toplumsal değerleri kazadırmak 6 Çevreye ve velilere karşı sorumluluk 5 Toplum gelişimi içi çalışmalar yürütmek 3 Okulu işlevi Sosyal sorumluluk kazadırmak 2 İyi örek olmak 2 Faydalı birey yetiştirmek 2 Daha iyi eğitim vermek 1 Bireyi kedii taımasıı sağlamak 1
Okul müdürleri okulu toplumsal işlevlerii toplumsal değerleri öğrecilere kazadırmak (=6), okul çevresie ve velilere karşı sorumluluklarıı yerie getirmek (=5), toplumsal gelişme içi çalışmalar yapmak (=3), öğrecilere sosyal sorumluluk kazadırmak (=2), topluma iyi örek olmak (=2), topluma ve kedie faydalı bireyler yetiştirmek (=2), öğretmeleri gelişmesii sağlayarak daha iyi bir eğitim vermek (=1), bireyleri kedii taımasıı sağlamak (=1) şeklide taımlamışlardır. Y2 okulu toplumsal işlevleri içi öğreciye sosyal sorumluluk ve toplumsal değerleri kazadırılması, ihtiyaçlar ve yapıya göre okulu çevresie velilere karşı da sorumlulukları vardır demiştir. Y5 ise okulu toplumsal işlevii çevreyle, aile ve toplum yaşamıyla ilgili değerleri bireylere aşılayabilmek, bu değerleri okul dışıa da taşıyabilmek şeklide ifade etmiştir. Bezer şeklide Y6 da okulu toplumsal işlevii toplumsal ormları öğretmek, toplumu değişe ormlara göre geliştirmek şeklide ifade etmiştir. Y7 ise okulu toplumsal işlevleri ile ilgili olarak okulu öğreci persoel, çevre ve isalara karşı bir takım yükümlülükleri vardır demiş ve bu yükümlülükleri de Öğreciye çağı gerektirdiği bilgi, beceri, tutum ve davraışları kazadırması, öğretmeleri gelişimi sağlayarak kalitei artmasıı sağlamak, bireyleri ulusal ve uluslararası değer yargılarıyla buluşturmak, daha güzel bir düya içi projeler geliştirmek şeklide sıralamıştır. Y9 okulu toplumsal işlevii topluma faydalı, ahlaki ve milli değerlere bağlı bireyler yetiştirmek olarak taımlarke Y8 de eğitim-öğretim yolu ile topluma, ailesie ve kedie faydalı bireyler yetiştirmek şeklide ifade etmektedir. Okul müdürlerii sosyal sorumluluk alamıda yaptıklarıı göstermek içi Sosyal sorumluluk bağlamıda topluma katkı sağlayacağıı düşüdüğüüz etkilikler var mı? sorusu sorulmuştur. Okul müdürlerii verdikleri cevaplar tablo 3 de gösterilmektedir. Tablo 3 Okul Müdürlerii Sosyal Sorumluluk Bağlamıda Yürüttüğü Etkilikler Okullar Hayat Olsu 4 Ağaçladırma 3 Temizlik 2 Eerji tasarrufu 2 Biliçledirme semierleri 2 Güveli iteret 2 Değerler eğitimi 2 Etkilikler Veli ziyaretleri 2 Okuma yazma öğretimi 1 Oyuları öğreelim 1 Başarılı öğrecileri teşvik ve burs 1 Pasiyou iyileştirme 1 Kapak toplama 1 Şiddeti öleme 1 Kitap okuma 1 Kardeş okul 1 Okul müdürlerii belirttikleri etkilikler geellikle Milli Eğitim Bakalığı tarafıda düzelee Okullar Hayat Olsu! (=4) projesi kapsamıdaki e tkiliklerde oluşmaktadır. Buu haricide ağaçladırma (=3), temizlik (=2), eerji tasarrufu (=2), biliçledirme semierleri (=2), güveli iteret semierleri (=2), değerler eğitimi etkilikleri (=2), veli ziyaretleri, okuma yazma eğitimleri (=1 ), oyularla öğreelim (=1), başarılı öğrecilere teşvik ve burslar (=1), iyileştirme çalışmaları (=1), kapak toplama projeleri (=1), şiddetle mücadele çalışmaları (=1), kitap okuma kampayaları (=1) ve kardeş okul projeleri (=1) gibi etkiliklerde okul müdürlerii okullarıda uyguladıkları sosyal sorumluluk projeleri olrak ifade edilmişlerdir. Bu bağlamda Y1 Bir proje olarak ciddi bir faaliyette bulumadık, Bakalıkta gele direktifler doğrultusuda öreği Okullar Hayat Olsu Projesi edeiyle velilere kurslar (bilgisayar okur yazarlığı, aerobik gibi) düzeledik demiştir. Y2 sosyal sorumluluk projelerii alatırke okuluu durumuu beim veli profilimi o
kadar ciddi yaşam soruları var ki, olar içi bilgisayar eğitimi hiç öemli değil, şimdi katılım çok az diye be velilere ede gelmiyorsu asıl diyeyim. 250 kişide 10 kişi katıldı mesela. Bu yüzde be de artık okulu içiyle ilgileiyorum. Beim içi öğreci daha öemli, dışardaki sorular çok büyük. Bua rağme veli ziyaretlerii çok öemsiyorum, ama oda da bizim hatamız daha çok sorulu çocukları velilerie yöelik, başarılı başarısız her çocuğu velisie ziyaret yapmamız gerekir şeklide ifade etmiştir. Y4 ise sosyal sorumluluk projelerii bitmeye dersimiz temizlik projemiz var. Bu projeyi okulumuzda başlayarak bir alayış kazadırmaya, bir örek bir lokomotif olmak adıa ve mahallede etrafa geişleterek halkayı temiz çevreyi asıl oluştururuzu oluşturacaz. Buu düşüüyorum, temiz çevreyi asıl oluşturacağımızı şeklide ifade etmiştir. Okul müdürlerii yapmış oldukları projeler içi çevrede aldıkları tepkileri öğremek içi Yürüttüğüüz bu tür proje ve faaliyetlerle ilgili e gibi döütler alıyorsuuz? şeklide sorduğumuz soda sorusuda okul müdürleri olumlu (=7) ve kısme olumlu (=3) şeklide cevap vermişlerdir. Y3 Kardeş Okul Projesiyle ilgili MEM müdürü, gazeteciler ve sivil toplum örgütleride birkaç kişi ile yapmış olduğumuz görüşmelerde yapıla işleri harika olduğuu ifade ettiler şeklide aldığı olumlu tepkileri dile getirmiştir. Bezer şekilde Y5 de aldığı döütleri yapmış olduğumuz bütü çalışmalar olumlu tepkiler olarak karşımıza çıkıyor. Olumlu tepkiler alıyoruz. Sosyal katmaları, toplumu, ae ve babayı, çevreyi rahatlatıcı işler yaptığımızda dolayı izleimlerimizde olumlu, aldığımız tepkilerde ayı şekilde olumlu oluyor. şeklide ifade etmektedir. Y9 ise aldıkları tepkiler içi Bu tür proje ve faaliyetlerle ilgili döütleri çoğu olumlu. Acak baze aksaklıklar yaşaabiliyor ve bu aksaklıkları hoş görme becerisii sergileyemeye veliler de olabiliyor. şeklide ifade etmiştir. Okul müdürlerii sosyal sorumluluk çerçeveside çevreleriyle iletişim yollarıı ortaya koyabilmek içi Toplum içi öemli olayları (bayram, töre, ceaze, rehberlik faaliye ti vb.) okul çevresie asıl duyuruyorsuuz? sorusu sorulmuştur. Okul müdürlerii cevapları tablo 4 de görülmektedir. Tablo 4 Okul Müdürlerii Sosyal Sorumluluk Bağlamıda İletişim Yötemlerie İlişki Görüşler Okul iteret sayfası 5 Velilere göderile yazılar 4 Hafta başı ve sou yapıla törelerde 4 Belirli gülerde ve bayramlarda yapıla törelerde 3 Kısa mesaj sistemiyle 3 Veli toplatılarıda 3 Veliyi okula çağırarak 3 Öğretmelere toplatı 2 İletişim yötemleri Okul paolarıyla 2 Ev ziyaretleriyle 2 Afiş ve broşürlerle 2 Sosyal medyayla 2 Belediye hoparlörüyle 1 Muhtarlar aracılığı ile 1 Çevredeki diğer kurum amirleri aracılığı ile 1 Yazılı ve görsel medyayla 1 Okul içi aoslarla 1 Okul müdürleri başlıca iletişim yötemi olarak okul iteret sayfasıı (=5), velilere göderile yazıları (=4), hafta başı ve sou yapıla töreleri (=4), belirli gülerde ve bayramlarda yapıla töreleri (=3), kısa mesaj sistemi i (=3), veli toplatılarıı (=3) ve velileri okula çağrılarak yapıla görüşmeleri (=3) ifade etmişlerdir. Bulara ek olarak öğretme toplatıları (=2), okul paoları (=2), ev ziyaretleri (=2), afiş ve broşürler (=2), sosyal medya (=2), belediye
hoparlörü (=1), muhtarlar aracılığı (=1), çevredeki diğer kurum amirleri aracılığıı (=1), yazılı ve görsel medyayı (=1) ve okul içi aasları (=1) da kulladıklarıı ifade etmişlerdir. Y1 okul çevresiyle iletişimi asıl kurdukları hususuda öemli bir olayı okulda öğretmelere toplatı yaparak duyuruyoruz, velileri ilgiledire bir durum varsa geel veli toplatısı yapıyoruz eğer gerekirse özel olarak veliyi okula çağırıyoruz veya ev ziyareti yapıyoruz demiştir. Y4 ise iletişim kousuda durumu Gerek toplatılar, gerek semierler gerek bayramlara halkı katılımı bizim öğrecileri velileri olduğu içi ulaşabiliyoruz. Öğreciler aracılığı ile ulaşabiliyoruz. Öğrecilere davetiye yazısı çağrı pusulası veriyoruz. Mesaj sistemii kullaıyoruz. Bazı acil olduğu zama sms sistemii kullaıyoruz. Ama sıkıtı katılım. Katılım kousuda sıkıtılarımız heüz aşılmış değil ama iaırlarsa o da aşılacaktır. şeklide ifade etmiştir. Y10 da yapacakları duyurular kousuda okul web siteside yaptığımız duyurularla, sözlü ve yazılı duyurularla duyuruyoruz demiştir. Okul müdürlerii sosyal sorumluluklarıı yerie getirirke sosyal bilimlerdeki bilgi birikimlerii etkilerii görmek içi okul müdürlerie Sosyal bilimler alaıdaki bilgi birikimiizi sosyal sorumluluk faaliyetlerii yerie getirmede size e gibi faydaları olmaktadır? sorusu yöeltilmiştir. Okul müdürlerii cevapları Tablo 5 te gösterilmiştir. Tablo 5 Okul Müdürlerii Sosyal Bilimler Alaıdaki Bilgi Birikimii Sosyal Sorumluluk Faaliyetlerie Katkısıa İlişki Görüşleri Kod Sosyal bilimler alaıdaki bilgi birikimii sosyal sorumluluk faaliyetlerie katkısı Çalışmalar içi bilgi birikimi sağlaması 4 Etkili iletişim kurabilme 4 İka kabiliyetii güçledirir 3 Sorumluluk bilici oluşturması 2 Çok yölü düşüebilme, ileri görüşlülük özellikleri kazadırması 2 Verimli çalışabilme yeteeği oluşturması 2 Problem çözme tekiklerii geliştirmesi 1 Okul müdürleri sosyal bilimler alaıdaki bilgi birikimlerii katkılarıı çalışmalar içi bilgi birikimi sağlama (=4), etkili iletişim kurabilme (=4), ika kabiliyetii güçledirme (=3), sorumluluk bilici oluşturma (=2), çok yölü düşüebilme ve ileri görüşlülük özellikleri kazadırma (=2), verimli çalışabilme yeteeği oluşturma (=2), problem çözme tekiklerii geliştirme (=1) şeklide sıralamışlardır. Y4 çalışmalarıa sosyal bilimleri katkısıı Sosyal bilimler alaıdaki tüm birikimimiz bizim çalışmalarımıza ışık tutacaktır. Aksi takdirde bazı koularda sıkıtı yaşaacaktır. Mesela çevrede bahsedice bir defa ekolojik degeyi iyi bilmek lazım. Tüm bular hakkıda doaımlı olmak lazım ki isaları toplumu etkileyebilesi, isalara topluma doğru mesajı iletebilesi. Şeklide ifade etmiştir. Bezer şekilde Y5 de bir tarihçi kadar olmasa bile tarihi verileri gerektiği zama sumak adıa tarihçiye yakı derecede bilmek zorudayız. Bir edebiyatçı kadar olmasa bile iletişimimizi diyaloğumuzu sağlamak adıa diksiyoumuzla telaffuzumuzla bir edebiyatçıya yakı derecede bu verilere sahip olmamız gerekiyor. Dii literatürü artık mutlaka e etki şekilde çükü isada ayıklayamıyorsu, soyutlayamıyorsu bütü buları, e iyi şekilde kullamak zorudayız. Artık güümüzü tekolojik verilerie kedimizi çağda zamada uzaklaştıramıyoruz. İçide yaşadığımız çağdaşlık gelişmişlik düzeyide koparamıyoruz. Kedimizi ifadeledirmekte, taleplerimizi aktarımda, isalarla ilişkilerimizde, veya kurumlar arası iletişimde bize rahatlık bize kolaylık sağlıyor. şeklide sosyal bilgilerdeki bilgi birikimii etkisii ifade etmiştir. Y8 ise sosyal bilimlerdeki bilgi birikimii etkisii ifade ederke Bu alalarda bilgi birikimlerim toplumu daha iyi alayabilmemi, geçmişte güümüze meydaa gele değişimleri fark etmemizi, güü şartlarıa etkileye sosyo-ekoomik ve kültürel faktörleri taımama yardımcı oluyor demiştir. Y9 ise Öğrecileri ve çevrei ihtiyaçlarıı daha iyi aaliz etme becerisie sahip olma olaağı sağlıyor. İhtiyaçları daha iyi aaliz edebilmek ise daha yararlı etkilikler tasarlamamıza olaak sağlıyor. diyerek sosyal bilimleri sosyal sorumluluğu yerie getirirke e kadar etkili olduğuu ifade etmiştir.
Soda olarak sosyal bilimleri hagi disiplilerii sosyal sorumluluk alaıdaki çalışmalara etkisi olduğuu sorduğumuz okul müdürlerii cevapları tablo 6 da görülebilmektedir. Okul müdürleri sosyal bilimlerdeki bilgi birikimlerii kayağı olarak psikoloji (=4), tarih (=3), edebiyat (=2), yöetim (=2) ve ilahiyat (=2) cevapları alımıştır. Tablo 6 Okul Müdürlerii Sosyal Bilimler Alaıdaki Bilgi Birikimlerii Kayağıa İlişki Bilgiler Psikoloji 2 Tarih 2 Sosyal bilimler alaı bilgi birikimi kayakları Edebiyat 1 Yöetim 1 İlahiyat 1 Okul müdürlerii çevrelerii kültürel yapısıyla ilgili bilgi birikilerii görmek amacıyla Okuluuzu çevresii kültürel yapısı (iaçları, değerleri, örf ve adetleri) ile ilgili bilgilere sahip misiiz? Bu bilgileri hagi yollarda öğreiyorsuuz? sorusu sorulmuştur. Y3 haricideki bütü okul müdürleri okul çevresii kültürel yapısıyla ilgili bilgi sahibi olduklarıı ifade ederke, Y3 Çok fazla da bilgi sahibi değilim. Çükü bu çevrede değişik yörelerde çok fazla isa var, sadece dii iaçlarıı bilirim diyeceğim ama ou da bilemem çükü her tarafta isalar var diyerek bu kouda kısme bilgi sahibi olduğuu ifade etmiştir. Okul müdürlerii okul çevresii kültürel yapısıyla ilgili bilgi birikimie yöelik cevapları tablo 7 de gösterilmektedir. Tablo 7 Okul Müdürlerii Okul Çevresii Kültürel Yapısıı Öğreme Yötemlerie İlişki Görüşler Veli görüşmeleri 8 Gözlem ve araştırmalar 5 Ayı çevrede yaşatı 4 Yerel yöeticiler(muhtar vb) 2 Okul çevresii kültürel yapısıı Rehberlik servisi 1 öğreme yötemleri E-okul sistemi 1 Ev ziyaretleri 1 Öğreci davraışları 1 Esafla ilişkiler 1 Çok fazla bilgi sahibi değilim 1 Okul müdürlerii çevrelerii kültürel yapısıı öğreme yolları olarak kulladıkları araçlar veli görüşmeleri (=8), gözlemler ve araştırmaları souçları (=5), ayı çevrede yaşamak (=4), yerel yöeticiler (muhtar vb) (=2), rehberlik servisi (=1), e -okul sistemi (=1), ev ziyaretleri (=1), öğreci davraışları (=1) ve esafla ilişkileri (=1) şeklidedir. Okul müdürleride Y1 okul çevresii asıl taıdığıı Gözlem yoluyla öğreiyorum, bazı velileri daha iyi taıyorum ama çok fazla taımadıklarım da var, çocuğuyla daha çok ilgilee veliler sürekli okula geliyorlar zate, oları yakıda taıyorum, ayrıca rehber öğretmelerde de bilgi sağlıyorum, öğretmeleri velilerle iletişimi bizde iyi oluyor şeklide ifade etmiştir. Y2 ise okul çevresii taıma yoluu 30 yıldır be de ayı çevrede yaşadığım içi aileleri geel durumuu çok iyi biliyorum, bazı özel durumlu çocuklar var, olar hakkıda da ziyaretler sayeside bilgi sağlıyorum şeklide belirtmiştir. Y6 ise okul çevresii taımasıda velileri öemii vurgulayarak Okulda yapıla veli toplatıları buu bir göstergesi oluyor. Yie öğreciyi ve velisii çevreyi oları değerlerii, oları düşüce yapılarıı, oları çevresideki etkiliğii ortaya koyma bakımıda bize veri teşkil ediyor. demiştir. Y7 de Ayı çevrede oturduğum içi kültürel yapıyı
daha yakıda taıyabiliyorum. Okul idarecisi olarak okula görüşmeye gele çok sayıda veliler oluyor olar aracılığı ile de bilgi sahibi olabiliyoruz. demiştir. Okul müdürlerii toplumdaki kültürel yozlaşma hakkıdaki düşücelerii belirlemek ve kültürel yozlaşmaı ölemesi içi eler yaptıklarıı ortaya koyabilmek içi Toplumdaki kültürel yozlaşma ile ilgili düşüceleriiz elerdir? Buu egellemek içi eler yapıyorsuuz? sorusu sorulmuştur. Okul müdürlerii kültürel yozlaşma ile ilgili düşüceleri Tablo 8 de, kültürel yozlaşmaı ölemesi içi yaptıkları çalışmalar ise Tablo 9 da gösterilmiştir. Okul müdürleri kültürel yozlaşmaı varlığı üzerie düşücelerii açıklamış ve olası edelerii sıralamışlardır. Okul müdürleri kültürel yozlaşmaı kayağı olarak medya ve sosyal paylaşım ortamlarıı (=4), başka kültürleri etkilerii (=2), kültürümüzü korumasıyla ilgili soruları (=2), öğretmeleri örek olması ve bilgi verme süreciyle ilgili soruları (=2), caydırıcı yasal düzelemeleri olmamasıı (=1), kültürel y ozlaşma bireyler arası iletişimi de etkilemesii (=1), kedi kültürüe karşı ola ö yargıları (=1), tekolojik gelişmelerle okul dışı öğreme yollarıı artmasıı (=1), öğretmei toplumdaki koumuu değişmişmesii (=1), Türkçe'i kullaımıyla ilgili soruları (=1) göstermektedirler. Tablo 8 Okul Müdürlerii Toplumdaki Kültürel Yozlaşma İle İlgili Görüşleri Medya ve sosyal paylaşım ortamları 4 Başka kültürleri etkileri 2 Kültürümüzü koruamaması 2 Öğretmeleri örek olamaması ve bilgi aktarımıı zayıflığı 2 Toplumdaki kültürel yozlaşma Caydırıcı yasal düzelemeleri olmaması 1 Kültürel yozlaşma bireyler arası iletişimi de etkilemektedir 1 Kedi kültürüe karşı ö yargılar 1 Tekolojik gelişmelerle okul dışı öğreme yollarıı artması 1 Öğretmei toplumdaki koumuu değişmesi 1 Türkçei kullaımıyla ilgili sorular 1 Y5 kültürel yozlaşmayla ilgili olarak düşücelerii sosyal paylaşım siteleride televizyoda aktarıla, bizim kültürel yozlaşmayı etkileye bir takım programları revaç görmesi ve bularıda özgürlük adıa sıırsız bir şekilde alabildiğie yayı akışıda buluması kültürel yozlaşmayı tetkleye usurlar oluyor şeklide ifade etmiştir. Bezer şekilde Y6 da Toplumumuz, özellikle Avrupa kültürel özelliklerii medya aracılığı ile yüceltilmesi ve tercih edilir olması edeiyle kedi kültürüe yabacı hale gelmektedir. şeklide kültürel yozlaşmayla ilgili düşücelerii ifade etmektedir. Yie Y9 kültürel yozlaşmaya etki ede edeleri Küreselleşmei böylesie hız kazadığı bir düyada kültürleri birbiride etkilememesi mümkü değil. Ama bizde ve bizim gibi gelişmekte ola ülkelerde bu etkileşim kedii yozlaşma olarak gösteriyor. Tekolojik ve ekoomik açıda bizde iyi ola ülkeleri kültürleri bir özeti olarak televizyo, iteret vb. iletişim araçları ile kültürümüze aktarılıyor. şeklide ifade etmiştir. Y4 ise kültürel yozlaşma ili ilgili görüşlerii Buradaki e öemli koular dil ve kültürdür. Bular bir milleti varlığıı devam ettirmesi gereke olmazsa olmazlarda birkaç taesi. Tabiki dil de kültür de gelişmez mi yai başka şeyler gelişiyor da olarda gelişmez mi, gelişir. İsaları değişime açık olması lazımdır, kedii geliştirmesi lazım deriz ama isa değiştikçe de geliştikçe de değişir muhakkak ama gelişmek bir şeyi ortada kaldırmak alamıda olmaması lazım. Kültürde bularda birisi. Dil bularda birisi. şeklide dile getirmiştir. Okul müdürlerii kültürel yozlaşmaı ölemesi adıa yaptıkları çalışmalar kültürel değerlerimizi alata ve taıta çalışmalar (=6), rol model olma çalışmaları (=2), kültürümüz hakkıda semierler düzelemesi (=2) ve velileri bilgiledirme (=1) şeklide sıralamaktadır.
Tablo 9 Okul Müdürlerii Toplumdaki Kültürel Yozlaşmayı Öleme İçi Yaptıkları Çalışmalar Kültürel değerlerimizi alatımı ve taıtımı 6 Yapıla çalışmalar Rol model olma 2 Semierler düzeleme 2 Velileri bilgiledirme 1 Y1 kültürel yozlaşma kousuda yapılalar içi Seçmeli ders olarak medya okuryazarlığı dersi var, seçelere bu ders veriliyor, bece bu çağda bu dersi zorulu olması gerekir. Ayrıca değerler eğitimie yöelik MEB proje yaptı ama çok yetersiz, daha fazla değişiklik yapmalı, bua yöelik sorulu dersler olmalı demiştir. Y5 de bezer şeklilde Paellerle, koferaslarla, yarışmalarla, isa haklarıa yöelik, kültürel etkilikleri geliştirmeye yöelik bilgi seviyelerii arttırmaya yöelik, toplumu taımaya yöelik bir takım programlarla, öğrecilerimize öğretmelerimizi yaklaşımı ile birlikte bu toplumsal yozlaşmada e az derecede etkilemesii sağlamak adıa girişimlerimiz, adımlarımız, çabalarımız oluyor. demiştir. Y2 de bu kouda yaptıkları çalışmaları Yaşaa değişimlere karşı bizim yapabileceğimiz e iyi şey model olmak, be boş derslerde girdiğim sııflarda öğrecilere bu kouda kouşmalar yapıyorum. şeklide ifade etmiştir. Y8 de kültürel yozlaşmaı ölemesi içi yaptıklarıı Bu kouda Değerler Eğitimi projesi kapsamıda öğrecilerimize ve velilerimize eğitimler ve el otları veriyoruz. Buu yaı sıra sııf içi etkiliklerde öğrecilere değerler eğitimi vermeye çalışıyoruz. şeklide sıralamıştır. Okul müdürlerii yasal düzelemeleri okul çevresie asıl ilettikleriyle ilgili görüşlerii almak içi Toplumu düzeii sağlaya yasal düzelemelerle ilgili çevreizi bilgilediriyor musuuz? Buu asıl yapıyorsuuz? sorusu sorulmuştur. Okul yöeticilerii yasal mevzuatı çevrelerie duyurup duyurmadıklarıa ilişki cevapları Tablo 10 da gösterilmiştir. Okul yöeticileri çevrelerii okul mevzuatı ile ilgili düzelemeler kousuda (=4) ve farklı koulardaki yasal düzelemeler kousuda (=2) bilgiledirdiklerii ifade etmişlerdir. Okul yöeticilerii bir kısmı ise çevrelerii yasal düzelemeler kousuda bilgiledirme içi çalışmalarıı olmadığıı (=2) ifade etmişlerdir. Tablo 10 Okul Müdürlerii Toplum Düzeii Sağlaya Yasal Düzelemeleri Çevrelerii Bilgiledirme Durumu Toplum düzeii sağlaya yasal Okul mevzuatı ile ilgili düzelemeleri duyuruyoruz 4 düzelemeleri çevrelerii Yasal düzelemeleri duyurmaya yöelik çalışmamız yok 3 bilgiledirme Farklı koularda da bilgiledirme yapıyoruz 2 Y2 çevrelerii bilgiledirme kousudaki çalışmalarıı Yasal düzeleme değil de eğitim sistemide yapıla değişiklikler hakkıda (sıav sistemi değişikliği gibi) velilere bilgiledirme toplatısı yapıyorum, malum sık sık değişiklikler yapılıyor, ama katılım çok az oluyor ifade etmiştir. Y4 ise çevresii farklı koularda da bilgiledirdiğii Tabiki eğitimciler sadece Milli Eğitim Bakalığı ı gödermiş olduğu yöetmelikler, geelgelere bağlı kalımıyor toplumu ihtiyaçları efedim bekletileri doğrultusuda da kedice bildiğim veya eldeki mevcut şeylere göre toplumu yölediriyor topluma doğru bilgileri aktarıyoruz yai. şeklide ifade etmiştir. Y1 çevreyi yasal düzelemelerle ilgili bilgiledirme çalışması olmadığıı Şimdiye dek okul çevresie yasal açıda bir düzeleme duyurmam gerekmedi. Zate okul çevresi her şeyi takip edecek potasiyele sahip, sorusu ola veliler okula geliyor olara rehberlik yapıyoruz. şeklide ifade etmiştir. Okul müdürlerii çevrelerii yasal düzelemeler kousuda asıl bilgiledirdiklerie ait görüşleri ise tablo 11 de gösterilmiştir. Okul müdürleri velileri yasal düzelemelerle ilgili bilgiledirirke kulladıkları yötemleri veli toplatılarıda ve veliler okula gelice rehberlik/bilgiledirme çalışması yapıyoruz (=6), semierler düzeliyoruz (=2), sözlü ve y azılı
bilgiledirme yapıyoruz (=2), paoları kullaıyoruz (=1), törelerde bilgilediriyoruz (=1), şeklide sıralamışlardır. Tablo 11 Okul Müdürlerii Toplum Düzeii Sağlaya Yasal Düzelemeleri Çevrelerii Bilgiledirme Yötemleri Velilere rehberlik ve bilgiledirme 6 Semierler düzeleme 2 Bilgiledirme yapma yötemleri Sözlü ve yazılı bilgiledirme 2 Törelerde bilgiledirme 1 Paoları kullaımı 1 Y4 okul çevresii yasal düzelemelerle ilgili asıl bilgiledirdiğii mesela trafik kousuysa işte güvelik kousuysa oları velilerle her bir araya geldiğimizde ihtiyaç duyduğumuzda hatta zama zama bizzat o kouyla ilgili o kouu uzmalarıa semier verdiriyoruz veya elimizdeki mevcut doaımlı ola arkadaşlarla o kouları irdeliyoruz. şeklide ifade etmiştir. Y8 de bezer şeklide Veli toplatılarıda yasal düzelemeler kousuda velileri biliçledirmeye çalışıyoruz. Görüşlerii ifade etmiştir. Y6 da okul çevresii yasal düzelemelerle ilgili bilgiledirmeyi asıl yaptığıyla ilgili görüşlerii Paolar aracılığı ile duyuru yapıyorum ve törelerde öğreci ve velileri bilgilediriyorum. şeklide ifade etmiştir. Okul müdürlerii çevreleri içi herhagi bir talep gelmede bir şeyler yapıp yapmadıklarıı veya e yaptıklarıı öğremek içi Herhagi bir talep gelmede çevreiz veya toplum içi karşılık beklemede bir şeyler yapar mısıız? Yapıyorsaız bular elerdir? sorusu sorulmuştur. Okul müdürlerii tamamı çevreleri içi karşılık beklemede bir şeyler yaptıklarıı ifade etmişlerdir. Çevreleri veya toplum içi eler yaptıklarıı cevapları ise tablo 12 de gösterilmiştir. Okul müdürleri çevreleri ve toplum içi bir talep gelmede yaptıklarıı zor durumdaki vatadaşlar içi yardım orgaize etmek (=4), toplumsal iletişimi arttırma çalışmaları düzelemek (=2), ihtiyaçlarta yöelik kurslar semierler düzelemek (=1), öğrecileri ders dışı etkiliklerie desteklemek (=1), sivil toplum kuruluşlarıda çalışmak (=1), göüllü proje faaliyetleirde bul umak (=1) şeklide sıralamışlardır. Tablo 12 Okul Müdürlerii Kediliğide Çevreleri ve Toplum İçi Yürüttükleri Çalışmalara İlişki Görüşler Zor durumdaki vatadaşlar içi yardım orgaize etmek 4 Toplumsal iletişimi arttırma çalışmaları düzelemek 2 Kediliğide çevreleri ve İhtiyaçlara yöelik kurslar semierler düzelemek 1 toplum içi yürüttükleri Öğrecileri ders dışı etkiliklerie desteklemek 1 çalışmalara Sivil toplum kuruluşlarıda çalışmak 1 Göüllü proje faaliyetleride bulumak 1 Y2 bu koudaki çalışmalarıı Elbette yaparım, zate yöeticilik bece asıl buu gerektirir, biz toplumla üst kurumlar arasıda köprüyüz. Bir şeyleri düzelmesii içi her şeyi devlette beklemek doğru değil, bir de devlet yardım edecekse bile haberi olması lazım. şeklide ifade etmiştir. Y5 ise Eğitim zate karşılıksız sevmekle başlıyor. Eğer bir isa yapmış olduğu eğitim sürecide illa da her attığı adımda bir karşılık bekliyorsa öyle bir şahsı eğitim ordusu içeriside olmaması gerekiyor. Göüllülük içeriside yaparız biz buu karşılık beklemede yaparız ama buu soucuda baze olumlu döütleri alır mutlu oluruz. Olumsuzluklar yaşaırsa üzülürüz şeklide yaptığı çalışmaları ifade etmiştir. Y9 da yaptıkları çalışmaları İhtiyaç sahibi birçok öğreciye giyecek ve gıda yardımı sağlıyoruz. Buu yaı sıra okulumuzla herhagi bir şekilde bağlatısı ola ve şu a üiversite
okuya 3 ihtiyaç sahibi öğreciye okul çalışaları olarak belli döemlerde burs mahiyetide yardımda buluuyoruz. şeklide ifade etmiştir. Souç, Tartışma ve Öeriler Katılımcıları alala ilgili kavram bilgileri üzeride sosyal sorumluluk kavramıı asıl algıladıklarıı öğreebilmek içi öcelikle taımlar kousuda görüşleri icelemek istemiştir. Elde edile bulgulara göre sosyal sorumluluk kavramıa yöelik herhagi bir kavram yaılgısı olmadığı söyleebilir. Katılımcıları hepsi sosyal sorumluluk kousuda literatüre göre doğru taımlarda buluurke; taımlamaları daha çok topluma karşı yükümlülükler ve çevrelerie karşı duyarlılık oktalarıda birleşmesi dikkat çekicidir. Kömürcü (2012) ü çalışmasıda da özel okulları sosyal sorumluluk politikalarıa etki ede faktörlerde birisi ola toplum bekletisi okul yöeticilerii topluma karşı ola yükümlülüklerii sosyal sorumluluk bağlamıda değerledirdiklerii göstermektedir. Ayrıca okul müdürlerii sosyal sorumluluk kavramıyla ilgili görüşlerii daha derilemesie değerledirebilmek okulu toplumsal işlevlerii sorgulaması yapılmıştır. Bua ilişki verile cevaplarda sosyal sorumluluk kavramıı taımıa paralel olarak toplumsal değerleri kazadırmak ile çevreye ve velilere karşı sorumluluk cevapları ö plaa çıkmıştır. Tezca (1985) da eğitimi toplumsal değerleri ve ormları öğreterek kültür birikimii sağlaması gerektiğii ifade etmektedir. Katılımcıları yurttaş sorumluluğu kapsamıda toplum yararı içi yürüttükleri sosyal eylemlere döük soruda verile yaıtları daha çok kamu erki tarafıda üstte servis edile projeler (okullar hayat bulsu, güveli iteret, eerji tasarrufu vb.) olduğu geri kala projeleri de kapsamlı olmadığı gözlemiştir. Eğitim reformu altıda yürütüle çalışmaları başarısı büyük ölçüde okul merkezli girişim ve okul liderlerie bağlıdır (Galto ve Blyth, 19 89). Dolayısıyla burada okul müdürlerii yurttaş sorumluluğu altıda yürüttükleri faaliyetlerde yeterli olmadıkları söyleebilir. Tura ve diğerleri (2012) i yaptığı çalışmada da okul müdürleri çevreleriyle ilgili sorumlulukları olarak sivil toplum örgütleriyle işbirliği ve okulu çevreye model oluşturmasıyla çevreyle ilişkiler kurulması gerektiğii ifade ederek çevreyle ilişkileri gerekli olduğuu ifade etmişler ama yie etkili projelerde bahsetmemişlerdir. Okul müdürlerii toplumla iletişimde buluurke bilgi tekolojileri (okul web siteleri, kısa mesaj, sosyal medya) kullaımıı sıklığı dikkat çekicidir. Acak bazı katılımcıları gücel olmaya ve aktif olarak kullaılmaya (belediye hoparlörü ve muhtarlarla iletişim) iletişim yötemlerii kulladıklarıı ifade etmeleri de okul müdürlerii bu yölerde kedilerii geliştirmeleri gerektiği söyleebilir. Şahi (2000) i çalışmasıda da ifade edildiği gibi okul yöeticisii görevii etki bir şekilde yürütebilmesi içi iletişimde tekolojiyi takip etmesi ve çevresiyle etkili iletişim kurması gerekmektedir. Okul müdürlerii sosyal sorumluluklarıı yerie getirirke sosyal bilimlerdeki bilgi birikimlerii kayaklarıı psikoloji, tarih, edebiyat, yöetim ve ilahiyat olduğu acak katılımcıları başkaca sosyal bilimlere değimedikleride ve ifade edile sosyal bilimlere değie sayıı düşüklüğü bu alada ciddi bir eksikliği olduğuu gösterebilir. Katılımcıları bu kayaklara daha çok çalışmaları içi bilgi birikimi, etkili iletişim becerisi ve ika kapasitelerii güçledireceği savıyla başvurdukları görülmektedir. Tura vd. (2012) i çalışmasıda da okul yöeticilerii sahip olması gereke bilgi ve doaıma ilişki görüşler pedagojik bilgi, öğretmelik deeyimi, yöetim alaıda bilgi birikimi, sosyoloji ve felsefe şeklide sıralamaktadır. Katılımcıları kayaklara başvuru edeleri gözöüde tutulursa buu daha çok yöetsel olduğu görülecektir. Dolayısıyla okul müdürlerii temelde e fazla başvuru kayakları yöetim alaıda olmalıdır. Ayrıca sosyal bilimlerde farklı disiplilerdeki bilgi birikimii yöetsel kararlarda ve uygulamalarda çok yölü düşüme olaağı sağlayabileceği de göz öüde buludurulmalıdır. (Schlechty, 2011) e göre eğitimciler karşılaştıkları zor işleri ve okul ilerlemesii başarmak içi karşılaştıkları büyük sosyal ve tekolojik değişimleri ve bu şartları olara dayattığı bekletileri alamak zorudadırlar. Ayrıca Özalp, Tous ve Sarıkaya (2008) yaptıkları çalışmada üiversite öğrecilerii aldıkları eğitimi sosyal sorumluluk bilicii etkilediğie ilişki bulgular ortaya koyarak, ders içerikleride sosyal sorumluluk bilicii arttırmaya yöelik derslere ve koulara gerek duyulduğuu ifade etmiştir.
Okul müdürlerii okul çevresii kültürel yapısıı öğreme yötemlerie ilişki görüşler icelediğide görüşme, gözlem ve araştırmaları çoğulukla kullaıldığı görülmektedir. Çelikte (2004) de çalışmasıda bezer şekilde okul müdürüü çevrei sorularıı ve eğitim ihtiyaçlarıı tespit etmek içi gerekli araştırmalara ve görüşmelere zama ayırdığıı tespit etmiştir. Acak bir katılımcıı kültürel yapıya ilişki bilgisii olmaması yöetsel olarak sorulu bir durumdur. Gümüşeli (2001) de toplumsal bir lider olarak okul müdürüü okul çevresiyle etkili bir iletişim sistemi kurması ve buu sürdürmesi gerektiğii ifade etmektedir. Okul toplumu kültürüü, düzeii, yapısıı koruyarak yei esillere aktarır (Özdemir vd., 2012). Katılımcıları toplumdaki kültürel yozlaşma ile ilgili görüşleride ise medya ve sosyal paylaşım ortamlarıı yüksek buluması dikkat çekicidir. Ayrıca öğretmei toplumdaki koumuu değişmesi ve dili kullaımıyla ilgili soruları ifade edilmiş olması ele alıması gereke koulardadır. Bütücül bakıldığıda kültür, dil ve okulu etkileri bilgi tekolojilerideki hızlı yeilemeye bağlı yozlaşmaı çok altıda kaldığı söyleebilir. Yozlaşmaya karşı ise yüksek orada kültürel değerleri alatımı ve taıtımı çözüm olarak ifade edilmiştir. Acak buu hagi araçlarla yapılacağıa ilişki bir yol beya edilmemiştir. Okul müdürlerii sosyal sorumluluk davraışları tutarlı davraışlar boyutuda icelediğide soruları tespit ve çözüm yolları geliştirmede tutarlı davradıkları acak geliştirdikleri ve ifade ettikleri tutumlarda bilgi tabalı bir yaklaşım sergilemedikleri ifade edilebilir. Okulları bugü ihtiyaç duyduğu şey, toplumu yapıladırma ve ortak duygu yaratma becerisidir (Schlechty, 2011). Araştırmada sosyal sorumluluk çerçeveside okul müdürlerii toplum düzeii sağlaya yasal düzelemeleri çevrelerii bilgiledirmeleride okul düzeii ilgiledire koularla sıırlı kaldığı, bilgiledirmei kapsamı ve yötemii ise veli ve okul içi ile sıırlı kaldığı görülmektedir. Dolayısıyla okul müdürlerii toplum düzeii ilgiledire koularda pasif kaldıkları çıkarılabilir. Eğitim yöeticileride beklee okul ve çevresii işleyişii düzeleye kuralları beimsetme ve duyurma olmalıdır. Gümüşeli (2001) okul müdürüü liderlik özellikleride birisi olarak okul toplumuu eğitimle ilgili yasal düzelemler kousuda haberdar edilmeside ve bulara uygu etkilikler göstermeleride sorumlu olma olarak ifade etmektedir. Katılımcıları yasal bir otorite baskısı olmada kediliğide yürüttükleri faaliyetler değerledirildiğide ihtiyaç sahiplerie yardım ve buu iletişimii sağlamak olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada deilebilir ki okulllar ve yöeticileri devletle toplum arasıda bir köprü görevi görmektedirler. Acak okulları bizzat kedilerii üretip, yöledirip ve souçladırdığı proje ve faaliyetler kousuda eksik kaldıkları söyleebilir. Souç olarak okullarda liderlik, tekik (öğreme ve öğretme) ve sembolik (yapı, birey, kültür, politika ve çevre) talepleri degelemeyi içere karmaşık bir süreçtir (Hoy & Miskel, 2010). Kapasitede sürdürülebilir bir değişim bir gecede gerçekleşmemektedir (EFA, 2008). Okullar içi yei liderlik tarzı, ortak bir yapı oluşturmayı ve okulu sorumlu bir topluluk halie getirmeyi, izleyicilerle daha fazla vakit geçirmeyi gerektirmektedir (Sergiovai, 2005). Bu edele okullar sosyal sorumluluk projelerie dahil edilmeli ve teşvik edilmelidir. Okul müdürlerie yöetim odaklı olarak eğitimler verilmeli, toplumsal sorulara karşı duyarlılıkları arttırılmalı ve etki çözümler içi yetiştirilmelidirler. Okul müdürleri toplumsal ormları çevrelerie yasıtmada cesaretledirilmeli, yeilikçi okul-çevre projeleri geliştirilmeli ve uygulamalarda okul müdürleri haberdar edilmelidir.
Kayakça Akta, C. C. ve Börü, D. (2007). Kurumsal sosyal sorumluluk. (Editör: C. Ca Akta). İstabul: İGİAD. Aslaargu, E. (2012). Pricipals values i school admiistratio. Educatioal Scieces: Theory & Practice,12(2), 1339-1344. 5 Ağustos 2014 tarihide http://files.eric.ed.gov/fulltext/ej987848.pdf adreside erişildi. Aydı, İ. (2003). Eğitim ve öğretimde etik. Akara : Pegem. Bakioğlu, A. ve Akkaya, İ. (2013). Okul yöeticilerii sosyal sorumluluğu algılamalarıı icelemesi. M.Ü.Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 37, 56-67. 25 Eylül 2014 tarihide http://e-dergi.marmara.edu.tr/maruaebd/article/viewfile/1012001708/1012001415 adreside erişildi. Bapat, A., Beett, M., Burs, G., Bush, C., Gobeski, G. ve Lagford, S. (2009). A leadership competecy model: describig the capacity to lead report. The USA: Cetral Michaga Uiversity. Çelik, V. (2013). Eğitimsel liderlik. Akara: Pegem A. Çelikte, M. (2004). Bir okul müdürüü gülüğü. Fırat Üiversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 123-135. 10 Eylül 2014 tarihide ekampus.orav.org.tr/file/30038/542_pp_123-135.pdf adreside erişildi. EFA. (2008). Guidelies for capacity developmet i the educatio sector. Educatio for All Fast Track Iitiative web siteside 5 Nisa 2015 tarihide erişildi: http://www2.gtz.de/wbf/4tdx9kw63gma/guidelies_for_cd_i_educatio_sector_e.pdf Ere, E. (1997). İşletmelerde stratejik yöetim ve işletme politikası. İstabul: Der. Ere, S. (2011). İlköğretim velilerii okul yöeticileride sosyal sorumluluk görevie ilişki bekletileri (Bağcılar ilçesi öreği). Yayılamamış yüksek lisas tezi, Yeditepe Üiversitesi, İstabul. Galto, M. ve Blyth, A. (1989). Hadbook of primary educatio i Europe. Lodo: David Fulto. Gümüşeli, A. İ. (2001). Çağdaş okul müdürüü liderlik alaları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yöetimi (28), 531-548. 03 Temmuz 2014 tarihide http://www.kuey.et/idex.php/kuey/article/view/550/363 adreside erişildi. Hoy, W. K. ve Miskel, C. G. (2010). Eğitim yöetimi: teori, araştırma ve uygulama (S. Tura, Çev. Edt.). Akara: Nobel. ISLLC. (2008). Educatioal leadership policy stadards: ISLLC 2008. The Coucil of Chief State School Officers web siteside 15 Hazira 2014 tarihide erişildi: http://www.ccsso.org/documets/2008/educatioal_leadership_policy_stadards_2008.pdf Kömürcü, A. H. (2012). Toplumsal bekletileri özel öğretim kurumlarıı sosyal sorumluluk uygulamalarıa etkisii belirlemeye yöelik bir araştırma. Yayılamamış yüksek lisas tezi, İöü Üiversitesi, Malatya. Larse, D. E. ve Derrigto, M. L. (2012). Calibratig oe's moral compass: how pricipal preparatio shapes school leaders. Iteratioal Joural of Educatioal Leadership Preparatio, 7(2),1-12. 28 Mayıs 2014 tarihide http://files.eric.ed.gov/fulltext/ej973798.pdf adreside erişildi. Macready, T. (2009). Learig social resposibility i schools: a restorative practice, educatioal psychology i practice. Theory, Research ad Practice i Educatioal Psychology, 25(3), 211-220. 2 Nisa 2015 tarihide
http://www.tadfolie.com/doi/abs/10.1080/02667360903151767?jouralcode=cepp20#.vsj4x tyswso adreside erişilmiştir. Özalp, İ., Tous, H.Z. ve Sarıkaya, M. (2008). İktisadi ve idari bilimler fakültesi öğrecilerii kurumsal sosyal sorumluluk algılamaları üzerie bir araştırma. Aadolu Üiversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8(1), 69-84. 6 Nisa 2015 tarihide http://kybele.aadolu.edu.tr/makaleler/sb2008_8_1/463246.pdf adreside erişildi. Özdemir, S., Yalı, H. İ. ve Sezgi, F. (2012). Eğitim bilimie giriş. Akara: Nobel. Porter, M.E. ve Kramer, M.R. (2006). Strategy ad society: the lik betwee competitive advatage ad corporate social resposibility. Harward Busiess Review web siteside 06 Nisa 2015 tarihide erişildi: https://hbr.org/2006/12/strategy-ad-society-the-lik-betwee-competitiveadvatage-ad-corporate-social-resposibility Şahi, A. E. (2000). İlköğretim okulu müdürlerii yeterlikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yöetimi (22), 243-260. 5 Temmuz 2014 tarihide https://pegem.et/dosyalar/dokuma/1169-20110715152252-sahi.pdf adreside erişilmiştir. Schlechty, P. C. (2011). Okulu yeide kurmak (2. bs.) (Y. Özde, Çev.). Akara: Nobel. Şeer, M. (1996). İşletmelerde sosyal sorumluluk. Yayılamamış yüksek lisas tezi, İstabul Tekik Üiversitesi, İstabul. Sergiovai, T. (2005). Leadership what's i it for schools?. New York: Taylor ad Fracis. Tezca, M. (1985). Eğitim sosyolojisi. Akara: Akara Üiversitesi. Tura, S., Yıldırım, N. ve Aydoğdu, E. (2012). Okul müdürlerii kedi görevlerie ilişki bakış açıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi (2), 63-76. 5 Temmuz 2014 tarihide http://www.pegem.et/dosyalar/dokuma/136510-20121124171053-6.-makale.pdf adreside erişildi. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde itel araştırma yötemleri. Akara: Seçki. Yüksel, Ö. (2012). İlköğretim okulu 6,7,8. sııf öğrecilerii okula bağlılığıda yöeticii sosyal sorumlulukla ilgili etkisi. Yayılamamış yüksek lisas tezi, Yeditepe Üiversitesi, İstabul.