İÇİNDEKİLER Birinci Kısım YÖNETİM KAVRAMI VE GELİŞİMİ 1. Bölüm YÖNETİME GİRİŞ 1.1. Yönetimin Kavramsal İçeriği... 3 1.2. Yönetim İşlevleri... 4 1.3. Yönetim Kademeleri ve Özellikleri... 7 1.4. Yönetsel Beceriler... 10 1.5. Yöneticilik Rolleri... 12 1.6. Örgütlerde Kullanılan Yönetsel Unvanlar... 15 2. Bölüm YÖNETİM DÜŞÜNCESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 2.1. Geleneksel Yönetim Dönemi... 22 2.2. Klasik Yönetim Yaklaşımı... 25 2.2.1. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı: F.W. Taylor ve İzdaşları... 26 2.2.2. Yönetim Süreci Yaklaşımı: H. Fayol... 31 2.2.3. Bürokrasi Yaklaşımı: M. Weber... 34 2.2.4. Klasik Yönetim Yaklaşımının Özeti... 36 2.3. Neo-Klasik (Davranışsal) Yönetim Yaklaşımı... 37 2.4. Modern Yönetim Yaklaşımı... 44 2.4.1. Sistem Yaklaşımı... 45 2.4.2. Durumsallık Yaklaşımı... 51 2.4.2.1. Örgüt Yapısı ve Durumsallık Yaklaşımı... 52 2.4.2.2. Durumsallık Yaklaşımı Çerçevesinde Örgüt ve Teknoloji İlişkisi... 53 2.4.2.3. Durumsallık Yaklaşımı Çerçevesinde Örgüt ve Çevre İlişkisi 58 2.4.2.4. Örgüt Büyüklüğü ve Yapı İlişkisi... 65
viii Yönetim ve Organizasyon 3. Bölüm ÖRGÜT VE ÇEVRE İLİŞKİSİNİ AÇIKLAYAN YENİ YÖNETİM KURAMLARI 3.1. Kaynak Bağımlılığı Yaklaşımı... 70 3.2. Örgütsel Nüfus-Çevrebilim Yaklaşımı... 75 3.3. Vekalet Kuramı... 78 3.4. İşlem Maliyeti Kuramı... 84 3.5. Kurumsalcı Yaklaşım, Yeni Kurumsalcılık ve Kurumsal Eşbiçimlilik... 90 İkinci Kısım YÖNETİM İŞLEVLERİ 4. Bölüm YÖNETİMDE PLANLAMA İŞLEVİ 4.1. Genel Olarak Plan ve Planlama Kavramları... 101 4.2. Planlamanın Özellikleri... 102 4.3. Planlama İlkeleri... 103 4.4. Planlamanın Yararları ve Sakıncaları... 104 4.5. Plan Türleri... 106 4.6. Planlama Süreci... 108 5. Bölüm ÖRGÜTLEME İŞLEVİ 5.1. Örgüt ve Örgütleme Kavramlarının Tanımı ve Önemi... 119 5.2. Örgütleme İlkeleri... 121 5.3. Örgüt Yapısını Oluşturan Unsurlar... 123 5.4. Örgütleme Süreci... 127 5.5. Örgütlerde Bölümlere Ayırma... 128 5.5.1. Örgütlerde Bölümlere Ayırmanın Anlamı ve Önemi... 128 5.5.2. Örgütlerde Bölümlere Ayırma İlkeleri... 129 5.3. Örgütlerde Bölümlere Ayırma Ölçütleri... 131 5.4. Örgütlemede Matriks Yapı... 142
İçindekiler ix 6. Bölüm YÜRÜTME İŞLEVİ 6.1. Yürütmenin Tanımı... 151 6.2. Bir Yürütme Aracı Olarak Yetki ve Güç Kullanma... 151 6.3. Bir Yürütme Aracı Olarak Ast-Üst İlişkileri... 153 6.4. Bir Yürütme Aracı Olarak Örgütsel Disiplinin Sağlanması... 155 6.4.1. Örgütsel Disiplinin Anlamı, Önemi ve Disiplini Sağlayacak Unsurlar... 155 6.4.2. Örgütsel Disiplin Türleri... 158 7. Bölüm YÖNETİMDE EŞGÜDÜMLEME İŞLEVİ 7.1. Eşgüdümlemenin Tanımı, Önemi ve Özellikleri... 161 7.2. Örgütlerde Eşgüdümleme Türleri... 165 7.3. Örgütlerde Etkin Bir Eşgüdümlemenin Sağlanması... 165 7.4. Örgütlerde Eşgüdümlemeyi Sağlayan Teknikler... 166 7.5. Eşgüdüm Sağlamada Yararlanılan Araçlar... 168 8. Bölüm DENETİM İŞLEVİ 8.1. Denetim İşlevinin Anlamı ve Önemi... 169 8.2. Etkin Bir Denetim Sisteminin İlkeleri ve Özellikleri... 170 8.3. Denetim Sürecinin Aşamaları... 171 8.4. Denetim Türleri... 174
x Yönetim ve Organizasyon Üçüncü Kısım DESTEK İŞLEVLERİ 9. Bölüm LİDERLİK 9.1. Liderlik Kavramının Tanımı ve Temel Özellikleri... 179 9.2. Liderlik Kuramları... 183 9.2.1. Özellikler Kuramı... 184 9.2.2. Davranışsal Liderlik Kuramları... 185 9.2.2.1. Kurt Lewin ve Arkadaşlarının Liderlik Araştırması... 185 9.2.2.2. Ohio State Üniversitesi Araştırmaları... 186 9.2.2.3. Michigan Üniversitesi Araştırmaları... 188 9.2.2.4. Harvard Üniversitesi Araştırmaları... 188 9.2.2.5. Robert Blake ve Jeane Mouton ın Yönetim Tarzı Ölçeği... 190 9.2.2.6. McGregor un X ve Y Yaklaşımları... 192 9.2.2.7. Rensis Likert in Sistem 4 Yaklaşımı... 194 9.2.2.8. Gary R. Yukl un Liderlik Davranış Modelleri... 196 9.2.3. Durumsal Liderlik Kuramları... 198 9.2.3.1. Fred Eduard Fiedler in Etkin Liderlik Yaklaşımı... 198 9.2.3.2. Amaç-Yol Kuramı... 201 9.2.3.3. Reddin in Üç Boyutlu Liderlik Modeli... 204 9.2.3.4. Paul Hersey ve Kenneth H. Blanchard ın Durumsal Liderlik Kuramı... 209 9.2.3.5. Vroom-Yetton-Jago Liderlik Yaklaşımı... 214 9.2.4. Liderlik Kuramlarındaki Yeni Paradigma... 216 9.2.4.1. Etkileşimci Liderlik... 216 9.2.4.2. Karizmatik Liderlik... 218 9.2.4.3. Dönüşümcü Liderlik... 219 10. Bölüm ÖRGÜTLERDE GÜDÜLEME 10.1. Güdülemenin Kavramsal Analizi... 229 10.2. Güdüleme Kuramlarının İncelenmesi... 231 10.2.1. Güdülemede Kapsam Kuramları... 231 10.2.1.1. Bilimsel Yönetim Boyutunda Güdüleme... 231 10.2.1.2. Neo-Klasik Yönetim Yaklaşımı Boyutunda Güdüleme... 232
İçindekiler xi 10.2.1.3. Maslow un İhtiyaçlar Hiyerarşisi... 232 10.2.1.4. Herzberg in Çift-Faktör Kuramı... 235 10.2.1.5. Alderfer in ERG Kuramı... 236 10.2.1.6. Mc Clelland ın Kazanılmış İhtiyaçlar Kuramı... 237 10.2.2. Güdülemede Süreç Kuramları... 238 10.2.2.1. Tolman ın Bekleyiş Kuramı... 239 10.2.2.2. Vroom un Bekleyiş Kuramı... 239 10.2.2.3. Lawler-Porter Güdüleme Modeli... 241 10.2.2.4. Adams ın Eşitlik Kuramı... 242 11. Bölüm ÖRGÜTSEL İLETİŞİM 11.1. Örgütsel İletişimin Anlamı ve Önemi... 245 11.2. Örgütsel İletişim Sürecinin Unsurları... 247 11.3. Örgütsel İletişim Biçimleri... 249 11.4. Örgütsel İletişim Ağları... 252 11.5. Örgütsel İletişim Araçları... 254 Dördüncü Kısım MODERN SONRASI YÖNETİM YAKLAŞIMLARI 12. Bölüm STRATEJİK YÖNETİM 12.1. Stratejik Yönetimin Kavramsal İçeriği... 261 12.1. Genel Olarak Strateji Kavramının Tanımı... 261 12.2. Strateji Kavramının Benzer Kavramlarla İlişkisi... 262 12.3. Stratejik Yönetim Kavramının Ortaya Çıkışı ve Gelişim Süreci... 263 12.3.1. Stratejik Planlama Kavramının Anlamı ve Önemi... 264 12.3.2. Stratejik Yönetimin Gelişim Süreci, Önemi ve Özellikleri... 265 12.3.3. Örgütlerde Stratejik Yönetim Süreci... 269 12.3.3.1. Çevre Analizi... 269 12.3.3.2. Strateji Oluşturma... 272 12.3.3.3. Stratejinin Uygulanması... 273 12.3.3.4. Değerlendirme ve Kontrol... 273
xii Yönetim ve Organizasyon 13. Bölüm TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ 13.1. Toplam Kalite Yönetiminin Tanımlanması... 275 13.2. Toplam Kalite Yönetimi Yaklaşımının Tarihsel Gelişim Süreci... 276 13.3. Toplam Kalite Yönetimini Oluşturan Temel İlkeler... 278 14. Bölüm YENİDEN YAPILANMA (REENGINEERING) 14.1. Yeniden Yapılanmanın Tanımı... 291 14.2. Yeniden Yapılanmayı Oluşturan Temel Kavramlar... 292 14.3. Yeniden Yapılanmanın Tarihsel Gelişim Süreci... 294 14.4. Örgütleri Yeniden Yapılanmaya Götüren Nedenler... 295 14.5. Örgütlerde Yeniden Yapılanma Sürecinin Gerçekleştirilmesi... 297 14.5.1. Örgütün Yeniden Yapılanmaya Yönelik Bir Değişime Hazırlanması... 297 14.5.2. Örgütün Yeniden Keşfedilmesi (Corporate Re-Invention)... 298 14.5.3. Yeniden Yapılanmayı Gerçekleştirecek Örgütsel Kadronun Oluşturulması... 299 14.5.4. Yeniden Yapılanmaya Yönelik Eğitim ve Geliştirme Faaliyetlerinin Örgütlenmesi... 299 14.5.5. Süreçlerin Yeniden Tasarımı... 299 14.5.5.1. Yeniden Tasarıma Konu Olacak Süreçlerin Belirlenmesi... 301 14.5.5.2. Yeniden Tasarıma Konu Olacak Süreçlerin Analizi... 302 14.5.5.3. Süreç Akış Diyagramlarının Çizilmesi... 302 14.5.5.4. Süreçlerin Yeniden Tasarımının Tamamlanması... 303 14.5.6. Yeniden Yapılanmaya İlişkin Teknik ve Sosyal Tasarımın Gerçekleştirilmesi... 303 14.5.7. Yeniden Yapılanma Yaklaşımının Hayata Geçirilmesi... 304 14.5.7.1. Pilot Uygulamanın Gerçekleştirilmesi... 304 14.5.7.2. Yeniden Yapılanmanın Uygulanması ve Sürekli Gelişmenin Sağlanması... 304 15. Bölüm YALIN YÖNETİM VE YALIN ÖRGÜT 15.1. Yalın Düşünme Muda- ve Değer Kavramlarının Açıklanması... 305 15.2. Yalın Üretim Kavramının Anlamı ve Gelişim Süreci... 307
İçindekiler xiii 15.3. Yalın Yönetim Kavramının Analizi... 308 15.4. Yalın Örgüt Kavramının Analizi... 309 15.5. Yalın Örgüt Kavramı ile İlişkili Bazı Kavramların İncelenmesi... 311 15.5.1. Kademe Azaltma ve Yalın Örgüt İlişkisi... 311 15.5.2. Sıfır Hiyerarşi ve Yalın Örgüt İlişkisi... 312 16. Bölüm ÖĞRENEN ÖRGÜTLER 16.1. Öğrenen Örgütün Tanımı, Özellikleri ve Örgütlere Sağladığı Katkıları... 313 16.2. Öğrenen Örgütlerin Tarihsel Gelişim Süreci... 315 16.3. Öğrenen Örgütlerin Temel Yetenekleri... 318 16.4. Peter M. Senge nin Bakış Açısıyla Öğrenen Örgütler: Beşinci Disiplin... 320 17. Bölüm PERSONELİ GÜÇLENDİRME 17.1. Personeli Güçlendirmenin Tanımı ve Özellikleri... 323 17.1.1. Personeli Güçlendirmenin Davranışsal Boyutta Ele Alınması... 323 17.1.2. Personeli Güçlendirmenin Bilişsel Boyutta Ele Alınması... 325 17.2. Güçlendirmenin Örgütsel Açıdan Sağladığı Faydalar... 329 18. Bölüm ÖRGÜTSEL GELİŞME 18.1. Örgütsel Gelişmenin Tanımı ve Özellikleri... 331 18.2. Örgütsel Gelişmenin Amaçları... 332 18.3. Örgütsel Gelişmeye Ne Zaman Gerek Duyulur?... 333 18.4. Örgütsel Gelişmenin Sağlanmasında Başvurulacak Teknikler... 333 18.5. Örgütsel Gelişme Sürecinin Aşamaları... 335 19. Bölüm ÖRGÜTSEL KÜÇÜLME 19.1. Örgütsel Küçülme Stratejisinin Tanımı ve Amaçları... 337 19.2. Dünyada Örgütsel Küçülme Uygulamalarının Gelişim Süreci... 339 19.3. Örgütsel Küçülme Uygulamalarının Kapsamı... 341
xiv Yönetim ve Organizasyon 19.3.1. Bir Örgütsel Küçülme Aracı Olarak İşgören Sayısının Azaltılması (İşten Çıkarma Uygulamaları)... 342 19.3.2. Örgütsel Küçülme Stratejisi Kapsamında İzlenen Diğer Yollar... 343 19.4. Örgütsel Küçülme Uygulamalarının Örgütsel Etkileri... 344 19.5. Örgütsel Küçülmenin Aşamaları... 345 20. Bölüm KIYASLAMA TEKNİĞİNİN KAVRAMSAL ANALİZİ 20.1. Kıyaslama Tekniğinin Tanımı ve Belirleyici Özellikleri... 347 20.2. Kıyaslama Tekniğinin Tarihsel Gelişim Süreci... 349 20.3. Kıyaslama Tekniğinin İlkeleri... 351 20.4. Kıyaslama Tekniğinin Örgütlere Sağladığı Katkılar... 353 20.5. Kıyaslama Tekniği Türleri... 354 20.5.1. Dikkate Alınan Tarafa Göre Kıyaslama Tekniği Türleri... 354 20.5.2. Dikkate Alınan Kapsama Göre Kıyaslama Tekniği Türleri... 356 20.5.3. Dikkate Alınan Nedene Göre Kıyaslama Tekniği Türleri... 357 21. Bölüm TAKIMLARLA (EKİPLERLE) YÖNETİM VE KENDİ KENDİNİ YÖNETEN TAKIMLAR 21.1. Örgütlerde Takım Kavramının Tanımı ve Gruplardan Ayrılan Özellikleri... 359 21.2. Örgütlerde Takım Çalışmalarının Yaygınlaşma Nedenleri... 361 21.3. Örgütlerde Takım Çalışmasının Uygulanma Süreci... 363 21.4. Kendi Kendini Yöneten Takımların İncelenmesi... 365 22. Bölüm ŞEBEKE ÖRGÜTLER, SANAL ÖRGÜTLER VE HÜCRE TİPİ ÖRGÜTLER 22.1. Şebeke Örgütler... 367 22.1.1. Şebeke Örgüt Kavramı ve Özellikleri... 367 22.1.2. Şebeke Örgüt Yapısını Geleneksel Örgüt Yapısından Ayıran Farklılıklar... 370 22.1.3. Şebeke Örgüt Türleri... 371 22.2. Sanal Örgütler... 374 22.3. Hücre Tipi Örgütler... 376 Yararlanılan Kaynaklar... 379