BÖLÜM 1 SINIF YÖNETİMİNİN TEMELLERİ Örgüt ve Yönetim... 2 Eğitim Yönetimi... 4 Okul Yönetimi... 5 Sınıf Yönetimi Kavramı... 7 Sınıf Yönetimi ve İlgili Disiplinler... 10 Sınıfın Yapısı (Ortamı)... 11 Sınıf Yönetiminin Boyutları... 14 Sınıf Yönetim Model ve Yaklaşımları... 15 SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN ETKENLER BÖLÜM 2 Sınıf İçi Etkenler... 22 Öğretmen... 22 Öğrenci... 24 Program ve Plan... 24 Sınıfın Fiziksel Ortamı... 25 Sınıf Kültürü ve İklimi... 25 Sosyal Etkenler... 26 Akran ve Arkadaş İlişkileri... 26 Değişen Aile Yapısı... 27 Çevre... 28 Ev Ziyaretleri... 30 Medya... 32 Sosyal Ağlar... 32 Psikolojik Etkenler... 32 Öğrenci İhtiyaçları ve Özellikleri... 32 Öğretmen Özellikleri... 33 iv
Veli Özellikleri... 33 Politik Etkenler... 34 Yasal Düzenlemeler... 34 Atamalar ve Yer Değişikliği... 34 Okul Etkenleri... 35 Okul Yönetimi... 35 Okulun Fiziki Koşulları... 36 Okul Kuralları... 36 DİSİPLİN VE SINIF YÖNETİM YAKLAŞIMLARI BÖLÜM 3 Disiplin Nedir?... 41 Toplumsal Değişme ve Disiplinin Değişen Anlamı... 42 Ailede Değişim... 43 Medya ve Toplum... 43 Okulda Değişim... 43 Çatışma ve Disiplin... 44 Çatışmanın Yararları... 44 Çatışmanın Nedenleri... 45 Çatışma Çözüm Yaklaşımları... 46 Öğrenci Disiplin İşleri... 47 Sınıf Yönetiminde Disiplin Yaklaşımları... 48 Araştırma Temelli Yaklaşım... 48 Destekleyici Yaklaşım (Canter Modeli, Güvengen Davranış)... 50 Sosyal Öğrenme Yaklaşımı... 51 Davranışçı Yaklaşım... 51 Demokratik Yaklaşım (Mantıksal Sonuçlar ya da İşbirliği Modeli)... 52 Ekolojik ve Ekosistem Yaklaşımı... 52 Etkili Öğretmenlik Yaklaşımı... 54 Ginnot Yaklaşımı (Etkili İletişim Odaklı Model):... 57 Jones & Jones Yaklaşımı:... 57 v
Redl ve Wattenberg Yaklaşımı:... 58 Bilişsel Yaklaşım:... 58 Rogers Yaklaşımı:... 58 GlasserYaklaşımı:... 58 GRUP DİNAMİĞİ VE SINIF KURALLARI BÖLÜM 4 Giriş... 62 Sınıflarda Birincil ve İkincil Gruplar... 63 Grubun Birey Üzerine Etkisi... 64 Grup Dinamiğini Etkileyen Etkenler... 66 Öğrencileri Tanıma... 66 Aileleri Tanıma... 67 Aile Ziyaretleri... 67 Grupları Oluşturma... 69 Etkili Öğrenme ve Sınıf Kuralları... 70 Sınıf Kurallarının Önemi... 72 Sınıf Kurallarının Özellikleri... 73 Sınıf Kurallarının Oluşturulması ve Tanıtılması Süreci... 74 Sınıf Kurallarından Beklentiler... 77 Sınıf İşlemleri ve Özellikleri... 78 SINIFIN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ VE OTURMA DÜZENİ BÖLÜM 5 Giriş... 85 Sınıf Fiziksel Ortamının Değişkenleri... 86 Sınıfın Büyüklüğü ve Öğrenci Sayısı... 86 Sıcaklık... 87 Güvenlik... 89 vi
Işık... 89 Gürültü... 90 Temizlik... 91 Renk... 91 Ders materyalleri... 92 Estetik... 93 Oturma Düzenleri... 94 Tek Grup Oturma Düzeni... 95 Çoklu Grup Oturma Düzeni... 96 Bireysel Düzen... 97 Sınıf Fiziksel Düzeninde Öğretmen Etki Alanı... 98 Sınıf Fiziksel Düzeni ve Çoklu Zekâ Alanları... 100 Sınıf Fiziksel Düzeni ve Sorunların Önlenmesi... 103 ÖĞRETMEN ÖĞRENCİ İLİŞKİLERİ VE İLETİŞİM SÜRECİ BÖLÜM 6 İletişim Türleri... 108 Sözlü İletişim... 108 Yazılı İletişim... 108 Sözsüz İletişim... 110 İletişim Süreci Öğeleri... 114 İletişim Engelleri... 117 İletişim Engelleri Yaratmadan Nasıl Dinlemeli?... 122 Etkin Dinleme... 125 Etkin Dinlemenin Aşamaları... 126 Edilgin Sessizlik... 128 Kabul Tepkileri... 128 Kapı Aralayıcılar Kullanmak... 128 Etkin Dinleme... 128 Öğretmen Öğrenci İletişimi... 129 Öğretmen Veli İletişimi... 131 vii
BÖLÜM 7 ÖĞRETİM SÜRECİ VE ZAMAN YÖNETİMİ Giriş... 138 Planlama... 138 Ders Planlama... 139 Planın Önemi, Gerekliliği ve Yararları... 141 Eğitim-Öğretimde Planlı Çalışmanın Yararları... 142 Plan Çeşitleri,... 142 Ünitelendirilmiş Yıllık Plan... 142 Ünitelendirilmiş Yıllık Planın Yapılışı... 143 Ders Planı... 144 Ders Planının Hazırlanması... 144 Zaman Yönetimi... 151 Zaman Nedir?... 152 Zamanın Kendine Özgü Yönleri... 152 Zaman Yönetimi Yaklaşımları... 153 Bekleme Zamanı ve Geçişler... 155 Bireysel Zaman... 155 Zaman Tuzakları ve Dersin Yönetimi... 156 Zamanı Etkili Kullanma Önerileri... 157 SINIFTA GÜDÜLEME BÖLÜM 8 Güdüleme Nedir?... 163 İçsel Güdülenme... 165 Dışsal Güdülenme... 165 Güdüleme Kuramları... 166 İçerik Kuramları... 166 İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı... 166 viii
Varlık, İlişki ve Gelişme Kuramı... 169 Çift Etmen Kuramı (Hijyen Kuramı)... 171 Başarı Güdüsü Kuramı (Öğrenilmiş İhtiyaçlar)... 173 Otonomi İhtiyacı Kuramı... 174 Süreç Kuramları... 175 Beklenti Kuramı... 175 Hedef Belirleme Kuramı... 175 Eşitlik Kuramı... 176 Öz Yeterlik Kuramı... 177 Güdüleme Modelleri... 180 Rosenshine ve Furst Öğretmen Modeli... 180 Gage Modeli... 180 Good ve Brophy Modeli... 181 Evertson ve Emmer Modeli... 181 Keller Modeli... 182 Wlodkowski Modeli... 182 Epstein Target Modeli... 183 İSTENMEYEN DAVRANIŞLARIN YÖNETİMİ BÖLÜM 9 Davranışlar... 188 İstenmeyen Davranışlar... 190 İstenmeyen Davranışların Kaynakları... 191 Öğretmen ile İlgili Sorunlar... 191 Öğrenci ile İlgili Sorunlar... 192 Okul ve Sınıfın Fiziksel Yapısı İle İlgili Sorunlar... 192 Dersin İçeriği (Program) ile İlgili Sorunlar... 192 Okul Yönetimi ile İlgili Sorunlar... 193 İstenmeyen Davranışların Yönetimi... 193 Basit Düzeyli İstenmeyen Davranışlar... 196 Artan ve Yayılan Etki Bırakan İstenmeyen Davranışlar... 196 ix
Zarar Veren İstenmeyen Davranışlar... 197 Basit Düzeyli İstenmeyen Davranışlara İlişkin Stratejiler... 198 Artan ve Yayılan Etki Bırakan İstenmeyen Davranışlara İlişkin Stratejiler... 200 Zarar Veren İstenmeyen Davranışlara İlişkin Stratejiler:... 201 Okullarda İstenmeyen Davranışlara İlişkin Uygulamalar... 203 Okullarda Disiplin Cezası Gerektiren Davranışlar... 204 ÖĞRETMEN LİDERLİĞİ BÖLÜM 10 Liderlik... 214 Liderlik ve Güç... 215 Öğretmen Liderliği... 217 Okul Geliştirme ve Öğretmen Liderliği... 222 Okul Kültürü ve Öğretmen Liderliği... 224 Öğrenen Okullar ve Öğretmen Liderliği... 225 Güdüleme ve Öğretmen Liderliği... 225 Sınıf Yönetimi ve Öğretmen Liderliği... 226 Karar Verme ve Öğretmen Liderliği... 227 Sosyal Ağlar ve Öğretmen Liderliği... 228 Hesap Verebilirlik ve Öğretmen Liderliği... 229 Yaratıcılık ve Öğretmen Liderliği... 229 Milli Eğitim Mevzuatında Öğretmen Liderliği... 230 Okullarda Öğretmen Liderliği İçin Uygulama Çalışmaları... 233 x
BÖLÜM 11 ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÖĞRENCİLER VE KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ Kaynaştırma Yoluyla Eğitim... 241 Özel Eğitim Sınıfları... 243 Özel Eğitim Sınıflarının Açılması... 243 Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı... 248 Kaynaştırma Yoluyla Eğitim... 250 Özel Eğitim Sınıfı... 250 Destek Eğitim Odası... 250 Kaynaştırma Öğrencilerinin Eğitimleri... 254 Kaynakça... 257 xi