İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ AÇISINDAN ÖRGÜTSEL KÜLTÜRÜN YERİ VE ÖNEMİ (ss.1-6) ÖRGÜTSEL DAVRANIŞIN ÇÖZÜMLENMESİNDE OKUL KÜLTÜRÜ... 3 2. BÖLÜM ÖRGÜTSEL KÜLTÜR KURAMININ GELİŞİMİ (ss.7-32) İNSANA İLİŞKİN SAYILTILAR... 8 Ussal Ekonomik İnsan... 8 Toplumsal İnsan... 8 Özgerçekleştirime Yönelik İnsan... 9 Karmaşık İnsan... 9 McGREGOR UN X VE Y KURAMI...10 Peters ve Waternam ın İnsana Bakış Açısı...11 İNSAN KAYNAKLARININ YÖNETİMİ...12 İnsan Kaynakları Yönetiminin Gelişim Evreleri...13 İnsan Kaynaklarının Yönetimi Yaklaşımının Örgüt Kültürlerine Göre Uygulanma Biçimleri...15 1. Klan Kültürü...18 2. Adhokrasi Kültürü:...18 3. Pazar Kültürü:...18 4. Hiyerarşi Kültürü:...18 İNSAN KAYNAKLARININ YÖNETİMİ YAKLAŞIMI VE EĞİTİM YÖNETİMİ...20 ÖRGÜTSEL KÜLTÜR KURAMININ TEMELLERİ...22 Z KURAMI...23 MÜKEMMEL ÖRGÜTLER KURAMI...25 DEAL VE KENNEDY NİN ÖRGÜTSEL KÜLTÜR KURAMI...26 Peters ve Waterman ın Yönetim Kuramlarına İlişkin Eleştirisi...27 ÖRGÜT KURAMLARININ SENTEZİ...29 ÖRGÜTSEL KÜLTÜR KURAMININ EĞİTİM YÖNETİMİNE ETKİSİ...30
vi Erken Çocukluk Eği mi 3. BÖLÜM ÖRGÜTSEL KÜLTÜRÜN TANIMI VE DİĞER ÖRGÜTSEL SÜREÇLERLE İLİŞKİSİ (ss.33-52) ÖRGÜTSEL KÜLTÜRÜN TANIMI...34 Gizli Sayıltılar...35 Değerler...35 Normlar...36 Hikayeler ve Masallar...37 Törenler...37 ÖRGÜTSEL KÜLTÜRÜN DİĞER ÖRGÜTSEL SÜREÇLERLE İLİŞKİSİ...37 Örgütsel Kültür ve İletişim...37 Örgütsel Kültür ve İklim...38 Okul Kültürü ve Eğitim Planlaması...39 Örgütsel Kültür ve Sosyalleşme...40 Örgütsel Kültür ve Örgütsel Etkililik İlişkisi...42 Örgütsel Kültür ve Liderlik...42 OKUL KÜLTÜRÜ VE OKUL YÖNETİCİSİNİN KÜLTÜREL LİDERLİK ROLLERİ...45 Yorumlayıcı Rol...47 Sunucu Rol...48 Resmi Rol...48 4. BÖLÜM ÖRGÜT FELSEFESİ (ss.53-58) ÖRGÜT FELSEFESİNİN SAĞLADIĞI ÜSTÜNLÜKLER...53 OKULUN ÖRGÜT FELSEFESİ...54 Örgüt Felsefesini Gerçekleştirme...55 5. BÖLÜM OKUL KÜLTÜRÜNÜN YÖNETİMİ VE DEĞİŞMESİ (ss.59-72) OKUL KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI VE KORUNMASI...59 OKUL KÜLTÜRÜNÜN DENETİMİ...60
İçindekiler vii OKUL KÜLTÜRÜNÜN ÇEVREYE TANITILMASI...61 OKUL KÜLTÜRÜNÜN DEĞİŞMESİ...62 ÖRGÜTSEL DEĞİŞME VE SOSYALLEŞME...63 DEĞİŞME VE LİDERLİK...66 ÖRGÜTSEL ÖĞRENME VE DEĞİŞME...68 OKUL KÜLTÜRÜNDE DEĞİŞME...69 6. BÖLÜM DEĞERLERLE YÖNETİM (ss.73-86) DEĞERLERLE YÖNETİM KAVRAMI...73 Değerlerle Yönetimin Önemi...74 Değerlerle Yönetim Süreci...75 1. Misyon ve Değerleri Belirlemek....75 2. Değerleri Aktarmak....77 3. Değerlerle Örgütün Gündelik Etkinliklerinin Bütünleştirilmesi....79 OKUL KÜLTÜRÜ AÇISINDAN SEMBOLLER VE SEMBOLİK ETKİNLİKLER...80 Hikayelerden Yararlanma...81 Tiyatrodan Yararlanma...81 Şiirden Yararlanma...81 Geleneklerden ve Törenlerden Yararlanma...82 Dengeli Okul...83 7. BÖLÜM OKULLARIN SOSYAL SERMAYESİ VE ÖRGÜTSEL GÜVEN (ss.87-100) OKULDAKİ DEVİN UYANDIRILMASI...88 GÜVEN KAVRAMI...89 ÖRGÜTSEL GÜVEN...90 Örgütsel Kültür ve Güven...90 Bireycilik ve Toplumculuk Arasında Dengenin Kurulması...92 Okul Karakteri...93 Örgütsel Karakter ve Etkililik...94 OKULDAKİ SOSYAL SERMAYENİN ANALİZİ...95 Kültürel Entropi...97
viii Erken Çocukluk Eği mi 8. BÖLÜM OKUL KÜLTÜRÜ VE EĞİTİMSEL PAZARLAMA (ss.101-112) OKUL PAZARLAMASININ BOYUTLARI... 102 EĞİTİMSEL PAZARLAMANIN GELECEĞİ... 106 DÖNÜŞÜM VE DEĞERLER... 107 OKUL KÜLTÜRÜ VE KÜRESEL PAZAR... 109 OKULUN MÜŞTERİSİNİ TANIMAK... 109 9. BÖLÜM GELECEĞE YÖNELİK YENİ BİR OKUL KÜLTÜRÜ (ss.113-126) KÜRESELLEŞME... 113 BİLGİ TOPLUMU VE OKUL KÜLTÜRÜ... 114 ÖĞRENEN OKULLARA DOĞRU YENİ BİR ÖRGÜT KÜLTÜRÜ... 117 OKUL YÖNETİCİSİNİN DEĞİŞEN ROLÜ... 122 ÇEKİCİ BİR OKUL KÜLTÜRÜNÜN OLUŞTURULMASI... 123 10. BÖLÜM İLGİLİ ARAŞTIRMALAR (ss.127-136) TÜRKİYE DE YAPILAN ARAŞTIRMALAR... 127 YURT DIŞINDA YAPILAN ARAŞTIRMALAR... 129 KAYNAKÇA... 137
1. BÖLÜM ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ AÇISINDAN ÖRGÜTSEL KÜLTÜRÜN YERİ VE ÖNEMİ Örgütsel kültür, örgütsel davranışın bir inceleme alanıdır. Örgütsel davranış, insanların örgüt içindeki hareket ve tutumlarının sistematik olarak incelenmesidir (Gordon, 1993, s.5). Örgütsel kültür, 1980 li yıllardan itibaren yönetim bilimi ve örgütsel davranış biliminin en gözde inceleme konularından biri olmuştur. Gerçekten örgütlerin verimliliklerinin analizinde üzerinde en çok durulan konulardan biri, örgütsel kültürdür. Örgütsel kültürün yönetim biliminde giderek önem kazanması, bu alanda yapılan araştırmaları artırmıştır. Örgütsel davranış, insanların örgüt içindeki davranışlarını incelediği için, insanın örgütsel davranışına etkide bulunan bütün faktörleri değerlendirir. Örgütsel kültür, işgörenin örgütsel davranışını etkileyen kilit faktörlerden biri olduğu için, dikkatleri üzerine çeken bir konu olmuştur. Şekil 1 de örgütsel davranışın diğer faktörlerle olan ilişkisi görülmektedir. Örgüt kültürü, örgütsel davranışın analizinde genel bir çerçeve oluşturmaktadır. Örgüt kültürü, aynı zamanda kültürel farklılığın uluslararası düzeyde karşılaştırılmasına olanak sağlamaktadır. Örgütsel davranış bir toplumun kültürüyle yakından ilgilidir. Örneğin, bir Japon işletmesinin kültürü, Amerikan işletmesinin kültüründen farklıdır. Bu kültürel farklılığın örgütsel davranışı nasıl etkilediği örgütlere ilişkin yapılacak kültürel çözümlemelerle belirlenebilir. Örgütsel kültürün temel öğeleri olarak değerler, normlar, inançlar, gelenekler, törenler ve semboller, işgörenin örgüt içindeki davranışını temelden etkilemektedir. Hiçbir insan yaşadığı toplumun kültüründen bağımsız olarak davranmadığı gibi, hiçbir işgören de örgütsel kültürden bağımsız olarak davranmaz. Örgütsel kültürün özelliklerinin belirlenmesi, öğrenme, ilerleme ve değişmeye dönük nasıl bir dinamik kültürün oluşturulması gerektiği konusunda yöneticilere yardımcı olabilir. Örgütsel değişmede nasıl bir strateji izleneceği örgütsel