EVRENSEL DÜ ÜNCE VE YEREL K ML K KISKACINDA B R VAR OLMA ÇABASI: KENTL LE EN ALEVÎL N KÜLTÜREL K ML K ARAYI I

Transkript

1 EVRENSELDÜÜNCE VE YERELKMLK KISKACINDABR VAR OLMA ÇABASI: KENTLLEENALEVÎLN KÜLTÜRELKMLK ARAYII oradanbuçerçeveiçerisindealevîkimliininyaanan deiimlerdenetkilenipetkilenmediine,biretkilenme varsabunlarnhanginoktalardakendinigösterdiine ktutulacaktr. üphesiz,küreselleme,ulus,kimlik,alevîlikgibi kapsamgeni,içeriiyounkavramlarböyleksabir çalmaiçerisindebütünboyutlarylaveyönleriyleele almakoldukçagüçtür.bunedenleçalma,kavramla rnpekçokbilimselakademikçalmaylaetraflcaor tayakonmutanmlarndan,içeriklerinden,boyutla rndançok,bunlaryalnzcaksacahatrlatmaklayeti nerek,esasitibariylebukavramlarnbirbirleriyleili kileri,karlkletkileimleriveözelliklealevîliinkü resellemesürecindeki yerel konumuvekentleme olgusukarsndageçirdiidönüümüzerindeyoun laacaktr. AnahtarKelimeler:Küreselleme,Alevîlik,Kimlik, Kentleme,Deiim. CemalSalman * ÖZET Küresellemediyeadlandrlansüreç,toplumsalve hattadoalhayatnhemenbütünalanlarnanüfuz ederken,bir yerel kimlikolarakalevîlikdebusüreç tenpaynadüenialmaktadr.alevîlik,busüreçteözü itibariyle evrensel denebilecekkimideerler,düün celer,inançvekültürkodlarile,yineaynderecede önemli yerel kimliksorunlarnailikinolmaküzere, hemkendiiçindenhemdardangelenikiyönlübir etkininkskacnagirmektedir.buksaçalma,genel hatlaryla,küresellemesürecindealevîliinkarkar yabulunduudeiimolgusuna, evrensel gelime lerkarsnda yerel varolmaçabasbiçimindekendini gösteren kskaca ktutmayamaçlamaktadr.bu çalmannodanda,alevîliiniçindebulunduude iim kskac yeralmaktadr.tartma,küreselle meulus/ulusdevletkentlemevealevîkimliiekse nindebiçimlenecektir.çokkabahatlarylaküreselle mekavramna,küresellemeetrafndadönentartma laraveküresellemeningeneletkilerinedeinildikten sonra,kavramnöncelikleveçokksaca ulus ve ulusdevlet yaplarüzerindekietkilerinebaklacak, * GaziÜniversitesi,SiyasetveSosyalBilimler,Doktora örencisi:cemalsalman@mynet.com Giri 20.yüzyl,pekçokbakmdaninsanlk tarihineönemlidönemeçler,yenilik ler, kavramlar, deerler katan bir tarihkesitioldu.henüzyüzylnbandaya ananbüyüksavavedevamndaimparator luklarnçözülmesi,sanayivefranszdevri mi nin idealine erimesi biçiminde yorumla nabilecek ulusdevlet lerdünyas,ekonomik vesosyalsistemleringeçirdiiönemlidönü ümler, liberal kapitalizmin bunalmlar ve bunlardançk,sosyalizminbirdevletedin me deneyimi yaamas, ikinci büyük sava, dünyann yeniden ekillenii, kutuplar, yeni fikiraçlmlar,yenitoplumsalhareketler,bilgi ve teknolojide devrim niteliinde ilerleme, kutuplarnçözülüüveküreselleme Bütün bunlar,önemlisatrbalklarolarakveayrn tl açlmlaryla birlikte, 20. yüzyln tarih yazclarnaarmaanyd. Bunlariçerisinde küreselleme,20.yüz ylnikinciyarsndanitibarengiderekartan bir younlukta literatüre giren, yüzyln so nundaise,neredeyseyaananbütüngelime lerin kendisiyle birlikte anld bir kavram 225 A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

2 226 haline geldi. Bugün küreselleme ve denmeksuretiyle,bukavramlabirliktedeer lendirilemeyecekolgubelkideyoktur.küre sellemeyazn,makroölçekliekonomipolitik, ulus devletler ve uluslar aras ilikilerden, mikroölçeklitoplumsalgruplara,ailedüzeni ne,bireylerinyaamvetüketimtarznakadar hemen her konuda kendini göstermektedir. Geçen yüzyln sonunda akademik ve nere deyse gündelik tartmalarn her noktasna nüfuzeden küreselleme kavram,21.yüz ylnbandadatartmalarnseyrinibelirle yenbirüstkavram,bazenbirreçeteyadayol haritasolarakhâlâolaylarndeerlendirilme sindeüstlendiibaatrolüsürdürmektedir. Küreselleme, kabaca ekonomik, sosyal, yönetsel,bilimselteknolojikvekültürelnüfuz alanlarnasahiptir.bugünyaanançoudö nüümdehangiorandaolursaolsun,birekil de küreselleme sürecinin etkilerinden söz etmekmümkündür.buetkilerdenenönemlisi ya da en çok ve açk hissedileni, belki de ulus ve ulusdevlet üzerindegörülenidir. Ekonomik anlamda merkantilizm ve onun olgunhaliolankapitalizminihtiyac,siyasal anlamdafeodalyaplarnçözülmesininsonu cu,toplumsal,kültürelvefelsefîaçlardanyeni anlaylarn mekân olan ulus devlet, 20. yüzyln sonlarna doru küresel kapitalizm olgusuna kout olarak hem dardan hem içeriden bir dizi deiim talebiyle yüz yüze gelmitir. Genellikle sermaye hareketlilii, ticaretin snrlar aan nitelii, uluslararas ilikilerinsermayeveticaretalarylayeniden biçimlenen yaps içinde beliren d deiim talebi, içeride, siyaset, yönetim, toplum ve kültür ilikilerinin yeniden düzenlenmesi, ulus kimliiniaanyenikimlikaraylarve yenitoplumsalhareketlergibialanlardaken dinihissettirmektedir. Ulusdevletyapsnyenidensorgulamaya açanbudeiimtalepleri,ülkemizdedeçeitli boyutlarda kendini göstermektedir. Makro ölçekliyadauluslararasniteliiarbasan nitelikteolantaleplerdierülkelerlevetop lumlarlabenzerlikgöstermeklebirlikte,özel likleetnisite,kültür,kimlikalanlarndayoun laanbir deiim dalgasnntürkiyeözeline ilikinayandandasözetmekmümkündür. Bu noktada inceleme konusu yaplabilecek alanlardanbiride,kimliinyenidenkefive inas balamnda dikkati çeken ve küresel lemekavramylahemenhemenaynzaman daveyounluktagündemdekiarlnart ran Alevîlik olgusudur. Alevîlik, köken itibariyle yüzlerce yllk geçmiesahipolmasnaramenyazlkültür deyeterinceyeralmadiçinsondönemde çouaratrmacnnçok yeni birolguymu gibi ve özüne inmeden ele ald köklü bir inançvekültüröesidir.bilimselvekültürel aratrmalara son yirmiotuz ylda daha çok konu olmas, Alevîlii, literatürde yine ayn dönemdebüyükarlkkazanan küreselle me kavramndaokumaydabiryerde zorunlu klmaktadr. Çünkü Alevîlik, özü itibariyle evrensel denebilecekkimideer ler,düünceler,inançvekültürkodlarileyine aynderecedeönemli yerel kimliksorunla rylatamda küreselleme yaznnaçokya kn bir noktada konumlanmaktadr. Alevîli in,tarihselsüreçteyaad,bugünetanan ve bugün de toplum, din, kültür, devlet ve siyasiiktidarlarkarsndavarlnsürdüren genel sorunlar, küresellemenin olumlu ve olumsuz etkileriyle beraber yeni bir biçim almayabalamtr.uhaldealevîlik,kendi içinde olduu kadar, giderek dardan da kendisinisaranbir kskaçla yüzyüzegel mektedir. Buçalmada,küresellemedenbalaya rak,ulusdevletvekentlemeolgulariçerisin dealevîlikolgusununkarkaryabulundu ubu kskaca ktutmaamacndadr.en geniçerçevede küreselleme süreci,biralt çerçevede küresellemeden dorudan etkile nen ulusdevlet veonunkarkaryabu lunduugeliimsüreçlerindenbiriolan kent A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

3 leme,enaltçerçevedede,bütünbugeliim dönüümsüreçleriiçerisindealevîliinald konumdeerlendirilecektir. KüresellemeLiteratürü Geçtiimiz yüzyln, özellikle son döne mindebir fenomen hâlinegelenküreselle mekavramnn,kendisidierpekçokkavram etkiledii gibi, ona farkl noktalardan bakan yazarlar ve düünürlerce çok deiik biçim lerde ele alnd ve deerlendirildii görül mektedir. Küreselleme üzerine yaplan tar tmalar, böyle bir kavramn, daha dorusu küreselleme ile tarif edilen gelimelerin gerçekten var olup olmadndan kavramn tarihselgeliimine,geldiinoktaya,etkiledii alanlara ve gelecekte izleyecei seyre kadar uzanmaktadr. Süreç açsndan, Robertson küreselleme olgusunuçokuzunbirtariharalnayaymak tadr.küresellemesürecini5evredeinceleyen Robertson agöre, oluumevresi,ulusdev letlerinyavayavaortayaçkt1518.yüzyl aralna kadar uzanmaktadr. kinci evre balangçevresi dirve18.yüzylortasndan 1870 lere dein sürer. Yükseli evresi, 1870 ten 1920 lerin ortasna denk gelir. Bu aamadansonra1960 larnsonunakadarge çen evre, hegemonya için mücadele evre si dir. Beinci evre ise, 1960 larn sonunda balayan, 1990 larn banda kriz belirtileri gösteren ve hâlihazrda yaamakta olduu muz belirsizlik evresi dir (Robertson, 1999: 99101).Robertson unulusdevletlerinoluu mundan bugüne ulaan gelimeleri küresel lemeninevreleriolarakgörenyaklam,sü reciçokgenikapsamlalmaktadr.bununla beraber,ilküçevrealtyapolarakgörülürse, küresellemenin hem kavram hem de süreç olarak youn olarak gündeme tand dö nemolarak,konuüzerindeçalanlarnçoun luutarafndangenelkabulgörentarihkesiti, 1960sonrasdönemdir.letiimteknolojisinde yaanangelimeler,yenitoplumsalhareketler, sermaye hareketliliinin hz kazanmas ve ulusölçeiniamas, 60 lardabalayan;ama özellikle1980,hatta1990sonrasndaiyicebe lirginleenveksaca küreselleme adnalan birseyirizlemitir. Küresellemeolgusu,farklideolojikdu rulara sahip yazarlarca farkl açlardan ele alnmaktavedeerlendirilmektedir.bukonu daki literatür, etkinin hissedildii dönemin ksalna ramen, daha imdiden oldukça geni kapsama erimitir denebilir. Küresel lemenin yannda olanlar, küresellemenin karsnda olanlar, onu bir süreç olarak ele alanlar, küresellemenin bamsz bir alan olarakvarlnreddedenler,yaananherge limeyionabalayanlargibifarklnoktalarda konumlananyazarlarnherbiri,incelediiya daüzerineeildiiyönüneolursaolsun,bir ekildevefarkndaolarakyadaolmayarakbu literatürün zenginlemesine katkda bulun maktadr. Küresellemeetrafndadönentartmalar snflandran en ciddi çalmalardan biri, D. HeldA. McGrewD. Goldblatt ve J. Perraton unortakçalmasdr.küreselleme yi, iktisadîveteknolojikgüçlerinpaylalan sosyalalanolarakdünyannhzlaekillendi rildiivedünyannbirbölgesindekigelime lerin kürenin dier tarafndaki bireylerin ve topluluklarn yaama anslar için büyük ve derinsonuçlaryarataca görüünedayand ran yazarlara göre, küreselleme etrafnda dönentartmalar,kabacaüçdüünceokulun ca sürdürülmektedir. Bunlar, hiper küresellemeciler, üpheciler ve dönüümcü ler dir (Held vd., 2006: ). Hiper küresellemecilersnrlarolmayantekküresel ekonomi, snrlar aan üretim, ticaret ve fi nansa,ulusdevletinsonugibikavramlarla öneçkmaktadr.üphecitez,yaananekono miksürecin,öncekidönemlerden,örnein20. yüzylbandakiuluslararasekonomikyap dançokda küresel olmadndanhareketle, tümküresellemeyaznnbirefsanedenibaret 227 A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

4 228 görmektedir. Dönüümcüler ise, küreselle meninmoderntoplumlarveulusdevletive dünyadüzeniniyenidenekillendirenhzlbir toplumsal, ekonomik ve siyasal sürecin itici gücüolduugörüünüsavunurlar. Yazarlarn hiperküresellemeci isimler arasndasaydohmae, 4I diyeformüle ettiidörtfaktördenyolaçkarak,ulusdevle tinbireylervedünyasiyasetiüzerindekibelir ginrolünükaybettiiniveartksonunungel diini iddia etmektedir. Bu faktörler, snr tanmayanyatrmnoktasnagelen sermaye (Investment),ulusalçkarlardanglobalölçek li düünmeye ve firma çkarlarna yönelen endüstri (Industry), bu yatrmlar ve en düstriyelhareketikolaylatran enformasyon teknolojisi(information) veartkglobalhale gelen,ulusalballaan bireyseltüketim (Individual) faktörüdür.tümbunedenlerle ananulusdevletinyerine,ohmae,ekonomik ölçekli bölgedevlet reçetesiniönermektedir (Ohmae,2006:269271ve283). Ohmae nin ulus devletin sonu nu ilan eden küreselleme anlay, bu çizgideki ya zarlardanfukuyama dabirazdahailerigide rek, tarihin sonu nun ilanna varmaktadr. Fukuyama,Marxveonunyöntembalamnda selefi Hegel euzanangenibirfelsefîsunum ileözellikle20.yüzyldagörülensiyasalsis temleri,bunlardanliberalizmealternatifolarak görülenkomünistvefaistsistemlerinçökü ünüaktardktansonra,gelinennoktada mo dernliberalizmbalamndaçözümlenemeye cek ve baka bir alternatif siyasalekonomik yaptarafndançözümlenebilecek neredeyse hiçbir temel çeliki kalmadndan hareketle artk tarihin sonuna geldiimizi iddia et mektedir(fukuyama,2006:240). Küresellemekonusundaüphecitezlerin en öne çkanlarndan biri, Hirst ve Thompon unküresellemeyibir mit teniba retgörenyaklamlardr(hirstvethompson, 2006:2627).Buyazarlaragöre,uankiileri derecede uluslararaslam ekonomi, daha öncegörülmemibireydeildir.hattabaz açlardan, mevcut ekonomi, 1870 ten 1914 e kadargeçerliolanrejimdendahaaçkvedaha azbütünlemitir.öteyandan,gerçekanlam daulusötesiirketlergörecedahaazdr.çou irket,ulustemellidirveulusalgüçleçokulus luticaretyapmaktadr.arküresellemecile rin kabul ettiinin aksine, dünya ekonomisi gerçekanlamda küresel olmaktanoldukça uzaktr.bunlarvebunlargibipekçoknedenle, Hirst ve Thompson, küresel ekonomi den söz edilemeyeceini, küreselleme denen e yin,mevcudunfarklanlamlandrlmasba lamndan sadece bir mit olduunu söyle mektedirler. Wallerstein, küreselleme tartmalarna üphecilereyaknbirnoktadanamakendine özgüvedahafarklbiraçdankatlmaktadr. Wallerstein a göre küreselleme, moda ve kliepekçokterimgibidönemselbirrüzgâr dan ibarettir. Daha önceki dönemlerde de böyleterimlergörünmü,genellikleonveya yirmi sene kadar süren gel geç konseptler olarakvarolmuvekaybolmulardr.örne in,küresellemedenönce moda olanterim, kalknma dr. Kalknma, Wallerstein a göre yaylmacavrupa nnkolonyeldönemboyun ca dünyann geri kalanndaki ekonomik ge limeyeilikingörüünüyanstanbirmetafor durveavrupal lartarafndandünyannav rupal olmayan geri kalannn sahip olduu kaynaklarsömürmekvekâreldeetmekiçin ortayakoyduklarsomutaksiyonlarbütününe iaretetmektedir.küreselleme,popülerliini yitiren kalknmaclk yerine bugün moda olaraksunulanyenireçetedenbakabirey deildir(wallerstein,2006:131132). Dönüümcü çizgide gösterilen Giddens a göre aslnda yaanan moderniteninküresellemesi dir.giddensbu süreci,yaadmzçaaözgüolan zaman mekân uzaklamas nn fazlal, yerel ile uzak olann ilikilerindeki gerilme, küresel lemenindiyalektiinoktalarndaincelemek A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

5 tedir(giddens,2006:204).küresellemekonu sundakiliteratürükabaca uluslararasiliki ler vewallersteinileilikilendirilen dünya sistemiteorisi eklindeikikuramsalyaklam etrafndaokuyangiddens agöre,küreselle menindörtboyutuvardr:ulusdevletsistemi, kapitalistdünyaekonomisi,askeridünyadü zeniveuluslararasibölümü(giddens,2006: 208). Giddens, kendi yaklamn ayrmak suretiyle,küresellemetartmalarkonusunda bir snflandrmaya gitmektedir. Giddens a göre küreselleme tartmalar arlkla iki gruparasndayürütülmektedir.birincigrupta yer alan üpheciler, bu konuda yaanan tartmalar, küreselleme konusunda edilen laflarn hepsini kuru gürültüden ibaret gör mektedir. Onlara göre küresel ekonomi denileney,öncekidönemlerdevarolaneko nomidenözelliklefarklbireydeildir.dier taraftayeralan radikaller ise,küreselleme nintamamengerçekolduunu,hattasonuçla rnn istisnasz her yerde hissedilebileceini, ulusdevletlerçannartkgeçtiini,küresel lemeninyenibiraamaolduunuiddiaet mektedirler (Giddens, 2000: 2021).Giddens, radikallerin tezlerini daha hakl görmekle birlikte,herikigrubudafenomeneyalnzca ekonomik açdan bakmakla eletirir. Oysa küreselleme,ekonomikolduukadar,siyasal, teknolojik ve kültürel boyutlar da olan bir olgudur. Küreselleme, tek bir süreç deil, karmaksüreçlerinbirarayageldiibirolgu larkümesidir(giddens,2000:225). SonolarakHabermasdaküresellemenin dönütürücüetkisindensözetmektedir.küre sellemekonusundakitartmannkoordinat larna küresellemeciler, himayeciler ve üçüncüyolcular olmaküzereüçgrupyerle tiren Habermas a göre, küreselleme ad altndaizahedilengelimeler,sadecegöçve kültüreltabakalamayoluylaülkeiçindehalk arasndakibütünlüü,yanivatandalarnbir biriylevetoplumlaentegrasyonunusalayan devletöncesitemelleritehditetmeklekalmaz; dahamühimi,dünyaiktisadvedünyatoplu munun karlkl bamllk ilikileri içinde gittikçeskpkalandevletinartközerkliini, aksiyon kabiliyetini ve demokratik özünü yitirmeyebalamasnadanedenolur.küresel leme,âdetatarihibirterkibiköklüdeiime uratmaktadr (Habermas, 2002: 2627). Habermas,ulusdevletintarihselrolünü,ilev lerinivedoldurduualanikameedebilmek için,ulusötesiyaplarageçilmesini,bununiçin deulusdevletin feshedilmesini deil,birüst düzeydeyenidenbiçimlenecekekildekendini datmasn veamasnönermektedir. KüresellemeninGenelEtkileri Küresellemedenensüreç,yukardaksa caözetlenentartmalardadagörüldüüüze re,henüzadtamkonulamayan,snrlaraçk çaçizilemeyen,etkisivesonraskestirileme yenniteliiyle,gereksosyalbilimlerdegerek dieralanlardayaanangelimelerevetart malara yön vermeye devam etmektedir. Bu durumuntemelinde,belkideküresellemenin el an yaanan bir süreç olmas yatmaktadr. Bugündahihzladönendünyadayaananpek çok ekonomik, toplumsal, siyasal, kültürel deiimin balca aktörü olarak gösterilen küresellemenin,yaanpbitmibirhalegel medenneolduunu,nereleresirayetettiini, nelerideitirdiinivedünyayanebraktn ortayakoymakgüçtür. Küresellemeninüzerindetamolmasada genimutabakatsalanmbirtanmhenüz yoktur.yalnzcaçeitliaçlardanvedahaçok etkilerineyounlaandeerlendirmelerimev cuttur.bunedenle,birçerçeveyeyadatanmla snrlandrmayagirmektense,çokgenelhatla rylayaananbusürecinneleri,hangialanlar etkilediini ortaya koymaya çalmak daha makulgörünmektedir. Giddens, küresellemenin etkilerini sra larken,engeneldenenözeledorugenibir tabloçizmektedir.onagöreküresellemete meldeualanlaraetkietmektedir:öncelikle, 229 A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

6 230 dünyafinansdüzenideimektedir.gelenek sel aile sistemleri, özellikle kadnlarn hak talepleridorultusundadeiimeuramakta dr.güç,ikiyönlübirhareketle,biryandan yereltopluluklardanvedevletlerdenküresel arenayadorukayarken,aynzamanda yerel özerklik yönündekibasknnartmasylamer kezilemeyikranbirseyirizlemektedir.ulus larnveulusalsnrlarniçindeyeniekonomik vekültürelbölgelerolumaktadr.ulusdevlet vesiyasalliderlerhâlâuluslararasarenada önemlirollerüstlenmekteyken,aynzamanda ulus devlet yaps yeniden ekillenmektedir. Yalnzca ulus deil, aile, çalma, gelenek, doa, özkimlik gibi kavramlar, Giddens n deyimiyle kabukkurumlar dageçmitekin denfarklanlamlarkazanarakdeimektedir (Giddens,2000:2429).Giddens agöreküre sellemesüreciyle,toplumsalvebireyselya amdaikitemeletkiortayaçkmtr:birincisi, kamusal kurumlarn yannda gündelik ya amdadageleneinetkisikrlmakta,gelenek gerilemektedir. kincisi, gelenein etkisinin zayflamasna bal olarak, bireylerin özkimliinin, benlik duygusunun temeli de deimekte, özkimlik yeniden ina ihtiyac duymaktadr(giddens,2000:56). Habermas da küresellemenin etkiledii alanlarkonusunda,benzerbirtablosunmak tadr.göç,meruiyetyitimivebilgiyaplarn dakideiiklikler,dierbazdeiimlerlebir likte, ulus devlet yapsn ypratan, tahrip eden, sarsan niteliktedir. Küreselleme süre ciyleberaberendikkatçekicideiimler,ulus devlet yapsnda görülmektedir. Devletin kontrolkabiliyetinivegücünüyitirmesi,karar mekanizmalarndameydanagelenmeruiyet eksiklii ve devletin meruiyet temin edici idarivedüzenlemehizmetlerisunmaktaye tersiz kalmas ilk göze çarpan etkilerdir (Habermas, 2002: 2627). Habermas a göre küreselleme,özetlehukukgüvenliiveyü rütmedevletininetkinliine,teritoryaldevle tinegemenliine,kolektifkimlieveulusdev letin demokratik meruiyetine etki etmitir (Habermas,2002:86). Küresellemenin, ulus devletin temel i levleriniyerinegetirmesiniyadorudanyada yarattetkilerledolaylbiçimdeatniddia eden bir baka yazar, Kazgan dr. Kazgan a göre, ulus devlet, çok sayda ilevi yannda temelde birkaç ilevi yerine getirmektedir. Bunlar, etnikdinsel kimlii ne olursa olsun, vatandalarna olanaklar ölçüsünde dier ülkelerin saldrlarna kar güvenlik, içeride bireylerin, toplumsal snflarn ya da etnik dinselgruplarnkarsndahukuksaleitlikve adaletgibiilevlerdir.küresellemeileberaber builevlerizayflayanulusdevlet,farkltop lumsalgruplarbiraradatutanyaptrcile vinidekaybetmektedir.ulusalpazar,yerini uluslararaspazarabrakp,ulusdevletva tandannrefahnsalayacakilevleriyerine getiremez hale gelince, bu devlete ballk anlamnyitirmekte,uluslararaspazarn bü ro suhalinegelendevletyaptrcilevinden soyunmakta,iletiimimkânlarfarklkültür lerleetkileimiartrmakta,böylecetoplumda etnikdinsel alt kimlikler öne çkmaktadr. Ulus devletin ilevini kaybederek yaratt boluu,altkimlikesaslhareketlerveayrlma talepleridoldurmaktadr(kazgan,2000: ). Görüldüü gibi, küresellemenin etkileri konusundavurgularvesralamafarklolsada birbirineyaknnoktalaröneçkmaktadr.kü reselleme, en genel çerçevede ekonomik, siyasal, kültürel ve toplumsal yaplara etki edenbirsüreçtir.bunlarnherbirininaltnda da pek çok alt balkla incelenebilecek çok farklnoktalarakadaruzananetkilerdensöz etmekmümkündür.sonuçtaküreselleme,en geni ölçekte uluslar aras ekonomi, finans, ticaret alarndan, uluslararas ilikilerden, ulusdevletveulusüstüyaplardan,devletle rin ve toplumlarn içinde kültürel dokulara, kimlikhareketlerine,aileyaplarnavebireysel A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

7 yaamakadaretkilerigörülenkarmakveiç içebirnüfuzalannasahiptir. Yazarlarn öne çkard ulus devletin anmas konusu,küresellemeninenönemli etkilerindenbiridir.gerçektendeküreselle mesüreciylebirlikte ulusdevlet yaps,hem dardangüçveegemenlikhemiçerideme ruiyetvebirletirmeilevlerindeönemlidei imlerle yüz yüze gelmitir. Ulus devletin vatandalk esasl meruiyeti, snrlarn anmas, pazarlarn snr ötesine ulamas, kültürlerarasyaknlk,yenikavramlar,yeni toplumsal hareketler gibi etmenlerle, eski homojen ve kolektif ulus algsnn yerine, farkllklaresasndaulusöncesikimliklerye niden gündeme gelmitir. ster kapitalizmin yadaemperyalizminbiroyunu,isterküresel uyannvekimliinyenidenkefininbirte zahürüolarakgörülsün,sonuçtabugün yerel kimlikler,yerelözerkliktalepleri,altkimlik vurgusu, kimlikle kabullenilme talebi, ulusu veulusdevletinsnrnoldukçaaanbirdü zeyde, önceki dönemlerden çok daha fazla görülmekteveaçavurulmaktadr. Küreselleme sürecinin, bir alt kimlik olarakalevîliküzerindekienbelirginetkiside dier bütün etmenlerle beraber, özellikle bu kimliinkefiveyenideninas noktasnda kendinigöstermektedir.alevîlik,birinançve kültüröesiolarak,ulusöncesivehattaulus ötesi niteliiyle, günümüzün ulus devletiyle sorunlar yaamas muhtemel bir kimliktir. Yaadmz corafyada yüzyllara uzanan geçmii,birikmeliolarakbugünetadso runlar,toplumlaayrmavebütünlemenok talar, kültür aktarm ve gelecek kaygs ile Alevîlik, daha önce de birtakm skntlarla karkaryabulunmaklabirlikte,geçtiimiz yüzyln ikinci yarsndan itibaren mevcut skntlarnayenilerieklenenbirnoktadadr. Alevîler,yüzyllarcamerkeziiktidarlarta rafndanyoksaylanvehep çevre dekalan, kültürünü kapal, gizli olarak ve genellikle sözlüaktarmyoluylakoruyabilenbirtoplu luktur. Gerek Osmanl nn son döneminde, gerek Cumhuriyet in ilk yllarnda ilk kez vatanda saylma ümidiyle sarldklar re jim, ksa zamanda bu ümidi boa çkarnca, skntlar yeniden örtülmütür lerden itibaren yaanan göç ve kentleme olgusu, yüzyllarca kapal köy toplumunda kendi halindeyaananveyalnzcaegemenyapyla karlatndaaçaçkaninançvekültürün çatmasn,yenibiraamayatamtr.artk çatmayenitaraflaredindiigibi,bukezve ilkkeztopluluunkendiiçindedeçatlaklar yaratacak bir noktaya gelmitir. Bu zamana kadaryalnzcakendidndangüçlerleyaa nanskntlar,imdialevîliinkendiiçindede yaanmaktadr. Yüzyln sonunda, içerideki gelimelerinüzerinedgelimelerveözellikle küreselleme olgusunun yaygn ve güçlü etkisi de eklenince, Alevî inanc ve kültürü, ciddîbirsnavneiinegelmitir.te,çal mannbundansonrakiksmndaelealnacak olanda,evrenseldüünceveyerelkimlikks kacndabulunanalevîliinkentlemevekü resellemekarsndayüzyüzekaldbu var olma snavdr. Alevîlik TarihselveKavramsal Konumu Alevîlik, hem inancn kendisinden kay naklananhemdeekonomik,sosyal,yönetsel vesiyasalbirtakmnedenlerdendolayyüzyl larboyuncapekfazlagünyüzüneçkamam birinançtr.doukoullarndanritüellerine, temel inanç öelerinden kültürüne, yaam tarzndantoplumsaltabakalamadadurduu yerekadar,çounitelii,ancakyirminciyüz yldakaydageçenbirtakmaratrmalarakonu olabilmitir.onunöncesindealevîliin,kapal krsalalanda,çounluklaidareninveegemen toplumsalyapnnuzanda,gizlice,bastrl m olarak yaand ve Alevî kültürünün bugüneçoksnrlyazlkaynaklarnyansra, esasndasözlüolarakaktarldgörülmekte dir.geçmidönemlerinbelirsizvekaynaktan 231 A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

8 232 yoksunnitelii,kentlemesüreciyleyenibir boyutkazanm;modernizmlebirdenbireyüz yüze gelen Alevîlik, yeni skntlarla kar karyakalmtr.buözellikleri,alevîlikko nusundaçokkesinveriler,genelkabulgören tanmlar,kantlaradayalbirtarihvesnrlar içeriinetlemiinançvekültüröeleriortaya koymay güçletirmektedir. BugünAlevîlikle ilgili çalmalarn ya da bu konuda ortaya çkantaraflarndahikonuüzerindegenibir mutabakatsalayamadsöylenebilir. Alevîlikkonusundaöndegelenaratrma clardanocakdabuskntyadikkatçekmek tedir.ocak agörealevîliinçözümbekleyen ikitemelproblematii,tarihveteolojikonu sundakibelirsizliktir.tarihselolarakalevîle rinentemelsorunlarnocak,dörtnoktada inceler. lk mesele, Alevîliin balangc ile ilgilidir.hemtarihselhemmekânsalanlamda bu konuda bir dizi yanllk yaplmaktadr. Tarihselanlamda,geneldesanldnnaksine AlevîlikHz.Alivehilafetdönemindedeil, Türklerin Müslümanla geçi tarihlerinde balamtr. Ali kültünün Alevîlie dâhil olmasancak1516.yüzyllardaveiîetkisiy ledir.mekânsalanlamdaise,araptopraklar deiltürklerinortaasya dananadolu yave oradan Balkanlar a uzanan topraklar öne çkmaktadr.kinciolarak,alevîlerininancn dayeralanhz.aliiletarihselbirkiilikolarak Hz.Aliarasndakifarkdikkatiçekmektedir. Üçüncü mesele, yine tarihi bir olay olan Kerbelamatemstrapkültününgerçekhaliyle inançtayeralanhallerininkarlatrlmasdr. Son olarak, Osmanl tarihi içinde Alevîlerin macerasvealevîlerinosmanl yabakda netlemesigerekenbirmeseledir.olayninanç yönündençoksosyalçatmayönüolmasna ramen, zayf aratrmalar hala ideolojik ve tepkisel niteliini korumaktadr (Ocak, 2003: ). Ocak, Alevî teolojisi alannda da birtakm belirsizlikler olduuna dikkat çek mektedir.buteolojinindehenüztamolarak ortayakonmadnbelirtenocak,bukonuda dadörtönemlinoktayaiaretetmektedir.bi rincisi, Alevîlik, sanldnn aksine, teolojik tartmalarveinançayrlklarnnürünüolan dieritikadîslammezheplerindenbirideil, tamamensiyasal,sosyoekonomikvekültürel artlarntabiîseyriyleolumubirmüslüman lktarzdrvebusürecinözelliklerinitamak tadr. kincisi, Alevî teolojisi badatrmac (senkretik) birteolojidir.çokgenibirzaman ve mekân boyutunda, bütün bu zaman ve mekânlarninançvekültürlerindenetkilerala alaolumutur.üçüncüolarakalevîteolojisi, üzerindetartlm,iyiilenmi,sistematikbir teolojiolmayp,ifahimitolojikbirteolojidir. SonolarakAlevîteolojisi,sosyolojikliteratür de gizli toplum (société secréte) denilen türden kapal bir toplumun ürünü olmas itibariyle,açkvenetkavramlarkullanmayan, sembolist, koyu mistik bir teolojidir (Ocak, 2003:168169).Ocak,belirtilentümbuözellik lerin,alevîliinsosyaltabanndankaynaklan dfikrindedir.busosyaltabanise,önceden büyükçounluuyaziletanmam,kabile selgeleneklerineveörflerinesmskbalve mitolojik, sözlü bir kültürü, katettii geni corafyadarastladdeiikmotiflerlebesle yerekgittiiheryeretayanbirkitletarafn danoluturulmutur. Alevîliinhemtarihselkavranhemde kavramsallatrlarak tanmlanmas esasnda farkl görüler öne sürülmektedir. Tarihsel olarak, Alevîlii hilafet tartmalar esasnda Hz.Ali ninhalifeliidöneminekadargötüren lerolduugibi,bununinançvekültüreçok sonradandâhilolduunusavunanlardabu lunmaktadr. Bilimsel yan zayf iddialar bir yana,bukonudaöneçkanaratrmaclardan ikisi,ortaknoktalarbulunmaklabirlikteba langçkonusundafarkldayanaknoktalarna ulaan Melikoff ve Ocak tr. Bunlardan Melikoff agöre,alevîliktarihi13.yüzyldan itibaren15.yüzylakadaranadolu dabulu nanbabailerveerkenbektaîlergibiakmlara kadar uzanmaktadr. Daha öncesi içinse A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

9 Melikoff,OrtaAsyaTürkinanlarna,ama nizm e,yeryermaniheizmvebudizm eatfta bulunmaktavealevîlikiçin slamlatrlm amanizm deyiminikullanmaktadr.ocakda amanizm etkisinden söz eder ancak O nun vurgusudahaçokslamtarihindeyounlar. Ocak, mekânsal anlamda Anadolu nun yan sraazerbaycan,horasanvemaveraünnehir Türklerine, Babailerle beraber de dier heteredoks akmlara,sûfîtasavvufîakmla radeinmektedir(dressler2003:2728).ocak a görealevîlikteolojisininkoyumistikkarakte rininkökleri,10.yüzyldaortaasya yaula molanpopülerslamsûfîliiileamanizm, BudizmveManiheizm inbirbiriiçinegirmi mitolojilerinin birlemesinde aranmaldr (Ocak,2003:170). Alevîliin tarihsel balangc ve geliimi konusundakitartmalar,yeryerbirbirinden farklseyirizlemeklebirlikteciddiaratrma larnkimitemelnoktalardauzlatsöylene bilir. Buna göre, Alevîlik Eski Türk inanc, amanizm, Budizm ve Maniheizm e uzanan bir etki geçmiine sahiptir. Türklerin slam kabulüylebirliktebunaslamtasavvufinanc eklenmitir. Türkler in Anadolu ya geliiyle de, bu corafyada yaanan Babai isyan ve benzeritarihîsosyalolaylar,alevîlieyenibir biçim vermitir. Anadolu da bu dönemde ortayaçkanbektaîlik,alevîlieetkiedenbir bakaunsurolmutur.ran daahsmailli derliindesafevîdevletiningüçlenmesiveo dönem Osmanlyla yaanan olaylar, yüzyllarda iî etkisinin de Alevîlie dâhil olmasnanedenolmutur.uhaldealevîlik, tarihsel anlamda Türklerin Orta Asya dan Anadolu ya tad inançlarla slam inanç öelerininveanadolu dakurulantarikatlarn, tasavvufî inançlarn birer harman olarak olumu ve pek çok tarihî, dinsel, sosyo ekonomikgelimeninetkisialtndagünümüze kadargelmitirdenebilir. Alevîliintarihiyannda,genelnitelikleri, sosyal yaps, kültür ve inanç öeleri konu sundadadeiikgörülermevcuttur.alevîlii yalnzcabirmezhepyadainançsistemiolarak gören, slam n içinde bir inanç tarz sayan, bal bana bir din olarak slam n dnda gören,alevîliidinselyanndansoyutlaypbir yaam biçimi ve felsefe olarak kabul eden farklyaklamlar,özelliklesondönemalevî aratrmaclariçindekendinigöstermektedir. ÖrneinBozkurt agörealevîlikdeninceanla lmas gereken, inançtan çok bir yaama kural,yaaybiçimi dir(bozkurt,1990:10). OysaaynnoktadaBozkurt,Alevîliindou unu Hz. Ali yi sevmek ve onun yolundan gitmekgibi dini referanslarabalamaktadr. Bahadr,özelliklegeçtiimizyüzylnbanda younlaanaratrmalardanyolaçkarakale vîlii HristiyanmerkezliTürkKürtveZaza milliyetçi akmlar çerçevesinde ve etnik yaklamlar nda incelemekte, Alevîliin biretnikkökenedayandrlmaçabalarnaay rntlaryla k tutmaktadr (Bahadr, 2003: ).AlevîyazarAydnise,Alevîlieözel likle solda görülen sert yaklam reddet mekte,alevîliinyalnzcabir dinselperspek tif olarakküçümsenmemesigerektiinisöy leyerek ideolojik ve sosyal yanna vurgu yapmaktadr(aydn,1999:303305). Bütünbutartmalarbiryana,ciddîara trmaclar, konuya daha bilimsel bir açdan yaklamaktadrlar.bukonudaöneçkanya zarlardanmelikoff unhemkelimeninkökeni hemalevîliklekartrlanyadaaynanlamda kullanlan Bektaîlik, Kzlbalk, iîlik gibi kavramlarkonusundakiaçklamalar,hemde Alevîliintemelinançvekültüröelerinedair açklamalar,ideolojik,tepkiselyadatarafl snrlaratrmalaragöredahamakulgörün mektedir. Melikoff Alevîlii bir halk dini, göçebe halklarn dini olarak görmektedir. Tarihi ilk Türk halklarna kadar uzanan bu inanç,göçebetoplumyapsnedeniyleyüzyl larcafarklcorafyalardan,inançlardan,kül türlerden,tarihivetoplumsalolaylardanetki lenerekvebeslenerekbugünegelmitir.bugün 233 A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

10 234 Alevîlik denince, mekânsal anlamda Anado lu danbatdarumelivebalkanlar a,bulgaris tan a,yunanistanvearnavutluk a;doudaise ranveazerbaycan dantürkcorafyasnave güneydearapyarmadasndanmsr auzanan genibircorafyayayaylmbirtopluluktan sözedilmektedir(melikoff,1993:3034).bu günbucorafya,ülkelerarasgöçlerinyoun lamasyla daha da genilemi durumdadr. Küçük topluluklar halinde de olsa, Avru pa dan Avustralya ya kadar, küresel dün yann yaratt yeni inanç noktalarndan ve inancnyayldyenicorafyalardansözet mekmümkündür. SonolarakAlevîinancnntemelözellikle rine de bakmak gerekir. Tarihsel ve corafî anlamdabukadargenibiryaygnlasahip inancn bütün öelerini ortaya koymak, bu çalmannsnrlarnamaktadr.onunyerine özetleyicibiryaklamla,anaözelliklersrala nabilir. Konu üzerindeçalan aratrmaclar genelolarakinançüzerindekieskitürk,a manizm ve Asya inançlarnn etkisini kabul etmektedir. Alevî ibadeti olan cem ayini, buradayeralan dede ve semah,eskitürk törenlerindekikamamanvedansöelerine kadargötürülmektedir.ayrcakutlanankimi bayramlar,alkars,dakutsiyetigibiöeler göçebe kültürdenkalmtr.melikoffbunla ra Bektaî, Ahi, Hurufî ve Kzlba öeleri ekler(melikoff,1993:3839).slamtarihinden Hz.AliveKerbelakültleriiletasavvufetkisi dier önemli etmenlerdir. Bunlara daha pek çok parça eklenebilir. Hem Ocak hem Melikoff undikkatçektiiüzere,alevîlikso nuçta senkretik yanibadatrcbirinanç tr.deiikinançvekültüröelerinibünye sindebarndrmaktadr. Alevîliin en önemli özelliklerinden biri de, sosyal olarak göçebekrsal kesimde yaamas, kentlemeyle ancak 20. yüzylda yüz yüze gelmesidir. Bu kapal toplumsal yap,dbaskilebirleince,kendiiçhukuku nuyaratm,dinineklideilözdeerlerine eilmi, gizli, yazl kültürden uzak, sözlü olarakaktarlan,buniteliininsonucuolarak da efsaneler, mitler, türküler, semboller gibi öelerlebugünegelenbirkimlikolmutur. u halde Alevîlii, bütün bu karmak, henüzçokda aça çkmam, tarihsel, eko nomik,toplumsalveteolojikyapstamanla mylaortayakonmamyönleriylebirlikteele almak ve çalmalarda bu haliyle deerlen dirmek gerekir. Ocak n yerinde tespitiyle, Alevîliin Orta Asya dan Balkanlar a kadar uzanançokgenibirmekânveyüzyllariçine alan bir zaman içerisinde çok deiik din, inançvekültürlerinslam,slamtarihives lam tasavvufu araclyla senkretizas yonundan oluan inanç kökenleri anlalma dan,ayrcabunaparalelolarak,balangçtan günümüze kadar sosyoekonomik ve sosyo kültürelyapsvebuyapnngeçirdiidönü ümlerbütünsebepleriyleçokiyianalizedil medentamolarakanlalmasmümkündeil dir(aydn,1997:31). Alevîliinyaknzamandayüzletiikent leme ve küreselleme etmenlerine dayal deiimi ortaya koymak için de bu tarihsel birikimi ve toplumsal dokuyu iyi okumak gerekmektedir.sondönemeilikinyaplacak analizlerin,buarkaplanndailendiinde vedeerlendirildiindedahasalklbirnok tayaoturacaaikârdr. KentlileenAlevîliinKimlikAray Castells, küreselleen dünyann, enfor masyonça dediiyenizamanngenikap saml ve derinlikli bir analizine giritii üç ciltlik çalmasnn ikinci cildini bal bana kimlik problemiüzerineinaeder(castells, 2006).Kimlik,yenibirküreseltoplumsalyap olan a toplumuyla bu toplumsal yapda gizlihâkimiyetbiçimlerinedireniarasndaki çelikili ilikilerin kilit kavramdr. Castells, kimliintoplumsalinasnüçfarklbiçimve kökene ayrr. Bunlardan ilki merulatrc kimlik tir ve toplumun egemen kurumlar A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

11 tarafndan, toplumsal aktörler karsnda egemenliklerinigeniletmekveaklclatrmak içininaedilir.kincikimlik, direnikimli i dir.bukimlik,hâkimolann,baatolann mant tarafndan deersiz görülen ve/veya damgalanan konumlarda/koullarda bulunan aktörlertarafndangelitirilir.üçüncüolarak da proje kimlii ne deinir Castells. Proje kimlii, toplumsal aktörlerin kendilerine su nulankültürelmalzemetemelindetoplumdaki konumlarnyenidentanmlayanyenibirkim lik ina etmeleri; bunu yaparken bütün bir toplumsal yapy deitirmeyi amaçlamalar dr(castells,2006:14).castells,çokboyutlu analizlerieliinde,atoplumununyükselii ninkimlikinassüreçlerininsorgulanmasn daberaberindegetirdiinisavunmaktadr. Küresellemenin kimlik konusunuöne çkaranetkisi,buçalmaiçerisindededaha önceelealndüzerehemdorudanhemde dolaylolarakkendinigöstermektedir.küresel düzeydebirbiriyleilikiliveetkileimhalinde bulunan toplumsal gruplarn, öteki leri ta nmavekendinidierlerindenayracakargü manlaröneçkarmasüreci,küresellemenin kimliküzerindekidorudanetkisidir.dolayl olarakdayineulusdevletinanmasveal masnoktasndanhareketedilebilir.ulusdev let yapsnn, kimlikleri tekletiren, homojen klan ve eitleyen vatanda statüsü, ulus devlet küreselleme sürecinde yaptrcüst niteliinikaybetmeyebalayncaçözülmüya daçözülmenoktasnagelmitir.kendini ba l hissedeceiüstvemerudayanaktanko pan etnikdinsel alt kimlikler, yeniden ulus öncesihallerineyönelerek,kendikimliklerinin kefinegirimilerdir.çözülen ulus kimlii ninyarattboluu,yenidenulusöncesialt kimliklerdoldurmaktadr. Bu konuda Wallerstein n, meseleyi bir bakaaçdanelealan evrenselciliktikelcilik terimlerideaçklaycbirrolüstlenebilir.ev renselcilii, zamannvemekânnhernokta snda, bütün insanlara, bütün gruplara ve bütüntarihseltoplumsalsistemlereuygulana bilenyasalarvehakikatler olaraktanmlayan Wallerstein,konuyu emperyalizm olgusuile ilikilendirerek,evrenselcilikyokettiiyada baskuyguladzamaninsanlarn tikelcilik lere sndnsöyler(wallerstein,2005:51). Tikelcilik,tanmgereievrenselciliklerired deden, bizfarklyzvefarkllkerdemdir den hareket eden, evrenselciliklerin kurallarn kendisiüzerindeolumsuzyadazararverici gören anlaytr. Bu tanmdan kalkarak Wallerstein,5türtikelciliktensözeder:Azn lk tikelcilii, gerileyen orta snf tikelcilii, daimaenalttaolanlarntikelcilii,kendi yük sek kültürüyle övünen züppe tikelcilii ve egemenelitlerintikelcilii(wallerstein,2005: 5761).Bütünbutikelciliklerileonlarnkar sndabulunanevrenselcilikler,wallerstein n bakyla, küresel bir gökkua koalisyonu yaratlrken,yerel,ulusal,bölgeselyadakü reseldüzeydeezamanlolarakveenuygun karmlabiraradadüünülmesi,amahiçbir zaman da asl biz likleri unutturmamas gereken inceleme nesneleridir (Wallerstein, 2005:67). stercastells inkimliinkefiveyeniden inasna ilikin analizinde direni kimlii, isterwallerstein ntikelciliklersnflandrma snda daima en altta olanlarn tikelcilii açsndan deerlendirilsin, Alevî kimliinin, küresellemesürecininenyounolarakhisse dildii20.yüzylnsononylile21.yüzyln bandakendiniyenidenkeifveinaaray nagirdiisöylenebilir.bukeifyenidenina süreci için, Türkiye de genelde 1980, hatta özellikle1990sonrasiaretedilmektedir.ço u aratrma ve çalmada bu tarihler öne çkmaktadr;amasürecinarkaplanndahaiyi oturtmak açsndan, Cumhuriyet döneminde Alevîleringeçirdiidönüümeetkiedenolay larksacahatrlamaktayararvardr. Alevîlerin Cumhuriyet öncesi dönemde yaadsorunlarndahaçokekonomiksosyal boyutluolduu,dinselbasknnisebunuper 235 A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

12 236 çinleyenbirrolüstlendiipekçokyazartara fndankabuledilmektedir.uzunyllarboyun caalevîlik,kendikabuunaçekilmibirtop lumsal inançkültür nitelii arz etmektedir. Alevîkimliininaçaçkmavekabulgörme mücadelesiiçinse,ençokyüzyüzelliyllkbir geçmiten söz edilmektedir. Bu konuda ilk umudun Tanzimatla ortaya çkt, Tanzi mat n Müslümanlar ve gayrimüslimler için öngördüü liberal deiimlerin, Alevîlerde hukukîvesosyaleitlikbeklentisioluturduu ifadeedilmektedir.ancak,sonrasndayaanan gelimeler,hemtanzimatlahemdeçokileride umutbalananjöntürkhareketiylebubek lentilerinboaçkacangöstermitir(krieser, 2003:1214).BunedenleCumhuriyet inalevî lerdesalt hukukîeitlik açsndandahihe yecanuyandrmasdoaldr. Gerçekten de hemen her aratrmacnn dikkatçektiiüzere,cumhuriyetrejimi,alevî lerde,öncekidönemlerdeyaanan bask ve ayrmcln ortadankalkaca,kendilerinin ilkkez vatanda statüsüedinecekleri,devle tingörünürdeki laik niteliigereiinançve ibadetlerini artk özgürce aça vuracaklar, kimliklerini saklamadan hukukî ve sosyal yönden dierleriyle eitvatandalarolarak yaayacaklarbir yeniumut olarakmutlak surette kabul görmütür. Öyle ki, Alevîler Cumhuriyet indahailkyllarnda,1925yln datekkevezaviyelerinkapatlmasnailikin kanunuyarncabektaîtekkeleridekapatl masna ramen, Cumhuriyet rejimine ve Kemalizmeballklarnsürdürmülerdir.Bu laiklemehareketi nin,aslndatasavvufaya datasavvufehlidervilereyönelikdeil, sof taveyobazlara yönelikolduunudüünmü lerdir (Dedebaba, 2002: 6). Ancak, Alevîler rejime mutlak ballklarn sürdürseler de Cumhuriyetrejimi,Alevîlerinbeklediiyada umutettiieitliisalamaktagönülsüzdav ranm, giderek daha koyulaan bir lai sizm leyarresmîsünnîhanefîoluumara snda,alevîliivedierdinîcemaatlerigör mezdengelmitir.1950 ler,alevîleraçsndan yavayavakentlereaçlmannvedemokrat Parti liberalizmiyle yeniden ümitlenmenin zaman olmutur. Ancak, bu ümit de boa çkm,dpdeözgürlükleryerinegiderekdaha fazlasiyasallaanslamîsöylemeyaklamtr arasdönem,göreceözgürlükçüana yasal ve siyasal ortamda Alevîlerin ilk kez siyasetedorudanmüdahilolduklardönem dir.1966 dakurulanbirlikpartisi,siyasalan lamdadiersosyaldemokratpartilerdenfarkl olmamakla beraber, ilk kez Alevî kimlii üzerinden yürüttüü siyasetle 1969 seçimle rindemeclise8 dede sokmaybaaracaktr. Ancak bu, 1970 lerin çalkantl siyasal orta mndadevamedenbirhareketolmaz.parti TürkiyeBirlikPartisiadnalarak1974seçim lerinedegirerancakalevîoylarbukezbaka partilereyönelmitir.1960ve70 liyllar,ayn zamandaalevîlerinkentlereakt, göç ve kentleme olgusununoldukçayounlat dönemdir.1970 ler,birbakaaçdan,içved konjonktürün etkisiyle sa ve sol ideolojik kamplamann da younlat yllardr. Bu dönemde kentlileen Alevî gençlerin pek çouiçinalevîlik,solideolojikeilimlerara sndakaybolmu, dinsel yanreddedilerek sosyalvekültürelyanöneçkarlmveözel likle sol ideolojilerle birlikte anlmtr lerinsonu,solideolojiileharmanlanm Alevîliin, Kahramanmara, Çorum ve Si vas tayounlaansistematiksaldrlarlakar karyakaldolaylarasahneolmutur.1980, Türkiye depekçokaçdanolduugibi,alevî kimlii ve kültürü açsndan da önemli bir dönemeçtir.12eylüldarbesiile,çoutoplum salkesim,sasolsiyasîveideolojikoluum lar,sendikalar,derneklerveyeniyeniyeeren toplumsalörgütlerilebirliktealevîtoplumu da darbenin trpanlayc etkisinden nasibini almtr.bundansonrakisüreç,dieretmen lerledebirleerek,alevîliinkimlikarayna dahabelirginekildesahneolacaktr.1980 ler, Alevîleraçsndanikiyanlbiruyanaiaret A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

13 eder.öncelikleiçeride,70 lerboyuncaideolo jik söylem içinde eritilen Alevîliin siyasal oluumlarn törpülenmesi ile bir bolua dümesivealevîgençlerininveyetikinleri nin bu bolukta yeniden kendi kimliklerine dönmelerisözkonusudur.ayndönem,daha geniölçekteülkenindaaçlddönemdir ve küreselleme rüzgâr,yavayavadaolsa kendinigöstermeyebalamtr.1989 dasov yetler inyklarakdünyann tekkutba dön mesi,özelliklesolideolojiiçindeyeniarayla ra sahne olmu, bu süreç küreselleme ve onunkavramlarylabirleince,90 laragelindi inde kimlik,vurgulananveöneçkarlan yenideerolarakbelirmitir.alevîlertambu süreciadlandrmaveanlamlandrmayaçalr larken, 1993 te Sivas ta yaanan Madmak Katliam ile1995 tealevîlerinyounolarak yaadgazimahallesiolaylar,uyanankim liküzerindefitiletkisiyaratm;birbiriardna kurulanalevîdernekleri,birlikleri,vakflar, ikinci Alevîpartisi olarakdemokratikbar hareketi deneyimi, Alevîlik aratrmalar ve tartmalarile Alevîkimlii,yenibirkeif ve ina sürecine girmitir. Bugün Alevîlik, giderekgenileyenbiraratrmaveörgütlen meçabasiçerisindedir.sondönemdegörülen veülketarihindeilkkeztankolunankitlesel Alevîeylemleri,Alevîliinkimlikaraynnve kendiniifadeözlemininartarakdevamettiini göstermektedir 1. Bütünbugelimelernda,1980sonra snnalevîkimliiaçsndanbiruyanevre sine tank olduu genel kabul görmektedir. Çamurolu, Alevîcemaatininyenidenkefe 1 Cumhuriyetin ilk yllarndan 2000 lere uzanan süreçte Alevîliin geçirdii evreler, pek çok aratrmactarafndankabacaböyleözetlenmektedir. Burada tek tek referans verme yerine genel bir panorama çizilmitir. Ayrntlar ve farkl noktalara vurgulariçinuçalmalaranlabilir:(yldrm,2007: 6773; Krieser, 2003: 1516; Suba, 2003: ; Bruinessen,2000:119123;Yalçnkaya,1996:179181ve ). dilmesi ni,farkletkenlerebalar.o nagöre, sosyolojik açdan belirleyici etken, 1970 lerdedoruknoktasnaulaan,ekonomik vepolitiknedenlerlekrdankentegöçolgusu dur.kentegöç,varlnyüzyllarcaücrakr salkesimlerdesürdürenalevîliekaçnlmaz olarakyenivekentselifadebiçimleridayat m;hzlkentleme,cemaatintoplumsalyap snda köklü dönüümlere yol açmtr. Çamurolu, politiketkenleri iseüçbalkta incelemektedir.lki,1980 lerinsonundadou Avrupa da sosyalist blokun çökmesidir. Bu, gençveortakuakalevîlerüzerinde alterna tif ideolojilerin önemini yitirmesine neden olmutur.1980 lerinsonunda,buinsanlardan birçou kendilerini yeniden Alevî olarak tanmlamayabalamtr.kincietken,türki ye de 80 sonras slamî köktenciliin, daha dorusu siyasal slam n yükseliidir. Yazar, Alevî derneklerinin artn ve örgütlenme çabasn slamcln yükselii karsndaki savunma içgüdüsüne balar. Üçüncü politik etkense,çamurolu nagörekürtsorunudur. Alevîlerin önemli bir bölümü Kürt olduu için, etnisite temelli Kürt milliyetçiliinin uyankarsnda,alevîler,birlikilkesiniöne çkarpalevîkimlikveaidiyetinivurgulama yolunagitmilerdir(çamurolu,2000:1416). GöçvekentlemeolgusununAlevîkimlii üzerindekietkisinebakayazarlarcadadikkat çekilmektedir.krieser egöre,kendiköylerin deçocuklariçinbirgelecekgöremeyenalevî ailelerininbatanadolu yaveavrupa yagöç etmesi,gelenekselkrsalalevîorganizasyonu nubüyükölçüdeyoketmitir.1960 lardaaile leriyle beraber ehirlere göçen ve ilk olarak yüksekörenimlekarlaanalevîgençlerinin çou,dinibirkenarabrakpsekülersosyalizm iletoplumunproblemleriiçinçözümarayna dümülerdir.1980 lerdeise,açkveehirlibir Alevîlik ortaya çkmaya balam, Avru pa dakidiasporanndaetkisiylesiviltopluma dayalalevîörgütlenmesiyounlam,alevî 237 A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

14 238 likkendirönesansylakarkaryakalmtr (Krieser,2003:1617). Ayn etkiye, Yalçnkaya da vurgu yap maktadr.o nagöre,1960 lyllardanbalaya rakyounlaankrdankentegöçolgusualevî lerideetkilemiveçözücübiretkiyaratmtr. Yineaynyllardayurtdnaiçigönderilme ye balanmasyla, Alevîler baka ülkeler ve toplumlarla da tanma ans elde etmitir. Önceden, kapal toplumsal çevresi içinde sadecekendisigibiolanlarlailikiiçindebulu nanalevî,kentlereindikçe,sünnîtopluluklar tarafndan kuatlm bir ortamda yaamak zorunda kal(mtr). Kentleme süreciyle birlikte, yeni bir Alevî tipi domu, bu tip Alevîkimliinikendineuygunbiçimdeyeni denekillendirmeyebalamtr.sonuçolarak, kentlemeylebirliktealevîliinüzerindeyük seldii ahlakî sistematik çözülmü ve yerini kentselkapitalistniteliklideerlerdoldurmu tur.yenibirdeerlersisteminesahipolanbu Alevîtipi,heralandamodernkurumlarlabü tünlemeye ve pay istemeye balamtr (Yalçnkaya,1996:179180). Kentleme süreciyle beraber Alevî inanç ve toplum sisteminin deiimine güzel bir örnekdealevîsanatçyavuztop tangelmek tedir. Top, kendisiyle yaplan bir söyleide, Cumhuriyet dönemiyle beraber yeni hukuk sistemini benimseyen Alevîlerin, dadan ehreinmekle,kendieskisistemlerinideterk ettiklerinivurgular(aydn,1997:297).krsal Alevîtoplumundadedelerinhukuktesiseden konumlarvecemtörenlerinintoplumiçinde birotokontrolvehukuktoplantsdaolmas nitelii, kentlemeyle birlikte kendiliinden ortadankalkmtr.artkkarsylaboanmak isteyenyadaakrabasylaarsaihtilafnadüen biralevî,çözümüdedeyadacemdedeil, Cumhuriyet mahkemelerinde arayacaktr. Yine,sondönemdeartandernekvebenzeri örgütler araclyla cem ayininin seyirlik kültür törenine dönütürülmesi, aslnda ibadetniteliiarbasansemah ndüünlerde dahidönülen folklorik biroyunadönüme si,türkübarlardasemahçalnmasvedönül mesi, bir sanatç gözüyle Yavuz Top un bu deiimi vurgulamak için ortaya koyduu örneklerdenbirkaçdr. KentlemeninAlevîliidönütürücüetkisi konusundagenelbirfikirbirliigörülmekte dir.bukonudaalevîkimliinindeimedii ni, yalnzca Alevîlerin kaybetmi olduklar hazineyiyenidenkefettiklerini,yenidenbul duklarniddiaedengörüler 2 olmaklabera ber,genelkan,göçvekentlemeolgusunun Alevîinanç,kültürvetoplumyapsileyeni deninaedilenalevîkimliiniönemliölçüde deitirdiidönütürdüüyönündedir. Bu konuda son dönemde art gösteren alanaratrmalar dabenzerbulgularorta ya çkarmaktadr. Cerit ve Ergun un kentli Alevî kimliinin bir veçhesi olarak semah icrasn inceledikleri aratrmada, küresel leme,göç,kent(li)lemevebirey(sel)lemenin bütüngelenekselyaplardaolduugibialevî liktedeciddîfarkllamalarnönünüaçtna dairbulgularyeralmaktadr(ceritveergun, 2007: 338). Yazarlar, bu deiimleri, aile ve toplumyapsndayaanandeiim,dierkül türlerleyaananetkileim, dedeotoritesi nin zayflamas, dede otoritesiyle de balantl olarakalevîtoplumsalhukukdüzenindeya anandeiim,geneldeeryarglarndagörü len deiim ve kimliin nitelik deitirerek davurumuolmaküzerealtnoktadaözetle mektedirler (Cerit ve Ergun, 2007: ). Özellikleevlilikveailekurumugibigeleneksel yaplar ile bir ibadethane olarak cemevi tartmalarnaeilenaratrmasnda,çakrda geleneinkorunmasnoktasndakimidirenç lerolmasnaramen,genelolarakbirdeii mingözlendiinedikkatçekmektedir(çakr, 2007: ).Sonolarak,Akta nkentle enalevîlie(akta,2004:7172)vedahada 2 Örnein zzettin Doan, Ayhan Aydn la söyleisi (1997:396). A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

15 özeleinerekkentselalandaalevîgençliinin kimliksorununa(akta,2003:114116)eilen ikialanaratrmasndaortayakoyduubulgu lardakentlerdeyaayanalevîlerinkültürün aktarm,inançlarntanmlamaveifadeetme, dier toplumsaldinsel gruplar, özellikle de Sünnî kesimin Alevîlie bak, toplumsal entegrasyon gibi sorunlar konusunda genel veözelyanlarolanbirdeiimvedönüüm sürecineiaretetmektedir. Tümbuaratrmalarvetartmalarn da,alevîliin,uyadabunedenle,uyada buorandabirdeiimsürecindeolduugö rülmektedir. Toplumsal yaplarn deiimi, bazentarihinakiçindeçok hzl görün meklebirlikte,geneldeçabukvekolayolma maktadr.esaslbir deiim densözedebil mekiçinyüzyllarayaylanbirsüreçgereke bilmektedir.ancakkimietmenler,busüreci hzlandran,çabuklatranvekolaylatranbir rol de üstlenebilmektedir. Bu çalma içinde ortayakonmayaçallanda,20.yüzylnikin ci yarsnda ülkemizde etkisini ve önemini hissettiren kentleme olgusuyla, yüzyln so nundabütündünyayetkisinialtnaalankü resellemeolgusunun,birbirinibütünleyenve etkileyensüreçlerolarakalevîinancvekültü rünü deiime uratan, en azndan deiim sürecinihzlandranvekolaylatranikiönem lietmenolduudur. Sonuç Alevîlik,arkasnaaldtarihinçokbüyük bir bölümünü, siyasal, toplumsal, ekonomik ve dinsel kimi nedenlerden dolay kapal, kendiiçindevegizliolarakyaamakzorunda kalm bir inan ve kültürdür. Bu, Alevîlik içindekimikurumlarnararfakatköklü ekildeoturmasnanedenolmutur.gelenei ni, yaplarn, inancn, dokusunu ve kültür öelerinideitirmekiçinetkileimdebulun mas gereken d etmenlerden yüzyllarca uzakkalanalevîlik,karlat d etmenle rindeyaresmiyadagayrresmikanaldan bask halinde karsna çkmas nedeniyle, iyice korumac birkarakterebürünmütür. nancavekültüreetkiedebilenetmenlerise, yabüyükisyanlar,savalaryadadevlet,siya setvetoplumyapsndakiköklüdeiimgiri imleri olmutur. Babai isyanlarnn, Safevî devletiyle savalarn, Tanzimat n, Cumhuri yet in ve Cumhuriyet döneminde yaanan toplumsalsiyasal çalkalanmalarn yaanan deiimdebelirginöelerolarakortayaçkma sbunedenletesadüfdeildir. Bütüntarihiboyuncakültürünükorumac biryaklamlaaktaran,kendikapaltoplumsal yapsiçindevarlnuyadabuekildesür dürmeyibaaranalevîlik,20.yüzylnikinci yarsndanitibarendahaöncekarlatve birekildeat bask lardançokfarklet menlerleyüzyüzegelmivebukezciddîve oldukçahzlbirdeiimsürecininiçineken diliinden girmitir. Bunlar, yalnz Alevîlii deil, bütün toplumsal dokular ayn anda etkileyeniçvedekonomik,toplumsal,siya salvekültürelbirdizideiimetmenidir.ç yap deiikliini belirleyen kentleme ile dahageniölçekte,kentlemesüreciniveetki lerinibelirginletiren,yenidenbiçimlendiren, kentlemeyi de içine almak suretiyle daha genibirdairedebütüntoplumsalhayatetki leyen küreselleme,alevîliindegeçirdii deiimde öne çkan etmenler olarak göze çarpmaktadr. Kentlemevegöçolgusu,sosyoekonomik pek çok etkisinin yan sra, gerek ülkelerin içinde,gerekülkelerarasndakültüretkilei minin de younlamasna, hz kazanmasna imkântanmaktadr.yüzyllarcakapalkrsal dairesiiçindedahaçok kendigibi lerlebirlik teyaayanve farkl olannuzandakalan Alevîlik,inancnntemelöelerindenbiriolan yetmiikimilletebirgözlebakma fikrini, ancak kentleme ve küreselleme süreciyle dahaderindensnamaimkânnakavumutur. Çünkü,gerekülkeiçindekentlere,gerekAv rupa ya ya da dünyann dier bölgelerine 239 A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

16 240 açlanalevîaileler,belkiilkkez farkl olanla budereceyaknilikiiçinegirebilmitir.yüz yllarca kendileri açsndan öteki olarak alglananvesosyoekonomikaçdandaüzer lerindekibasknn müsebbibi saylansünnî kesimle, dier mezhep taraftarlaryla, ülke dndafarkldinlerveinanlarlayanyana gelen,ite,okulda,komulukilikilerindeve dier sosyal ortamlarda dorudan paylam içerisinegirenalevîler,hemkendiinançve kültürlerine,hembakalarnninançvekültür lerinedahayakndaneilmeansbulmular dr.kentleme,kapalbirtopluluu,hzlve sarscbiçimdeda,dierkültürlere,yaam tarzlarnaveideolojilereaçanbirrolüstlen mitir. Öteyandan,ülkeninkentlemesüreciyle koutekildedünyanngündeminegiren,çok hzlbirekildeetkisinihissettiren küresel leme olgusuda,yaanandeiimehemdo rudanhemdolaylolaraketkietmitirvehâlâ daetmektedir.küreselleme,iletiimteknolo jilerinin gelimesi, sermaye hareketliliinin, ekonomik,teknolojikvebilimselgelimenin artmasgibinedenlerle,toplumlarvekültür leribirbirinedahadayaknlatranbirsüreçtir. Bu süreçte birbirleriyle karlaan kültürler hem yaknlama ve bütünlemeyi hem de ayrmaveçatmayezamanlolarakyaa maktadrlar. Büyük kentlerde ya da farkl ülkelerde birbiriyle karlaan kültürler, bir yandandierkültürleritanrveonlarlayakn larken,diertaraftan öteki ve biz bilin cinidebelirginletirmektedir.aynsüreç,ulus devletyaplarndaköklüdeiimeuratt içinöncekidöneminbirletiriciveyaptrc kimlii olan ulus un yerine yeniden ulus öncesietnikvedinselaltkimlikleriöneçkar maktadr.yaniküreselleme,hemulusiçinde kimlik olgusunuaçaçkaran,hemdefarkl kimliklerin küresel arenada karlamalarna frsattanyanyanlaryla,dieraltkimliklerde olduu gibi Alevîlik üzerinde de önemli ve deitiricibiretkidebulunmaktadr. u hâlde Alevîliin, geçmi yüzyllarda yaadklarndançokfarklbirdönemeçteol duu ileri sürülebilir. Artk kentli snflara dâhilolan,inançvekültürünkorunmasd ndadahapekçoksorunlayüzyüzegelen, ekonomik, toplumsal ve siyasal süreçlerden dahayounekildeetkilenenalevîlerin,inanç vekültürlerinindevamnayönelikolarakda önlerindehalletmelerigerekenönemlimesele lerbulunduuaçktr.bunlar,alevîliinkendi içindenvedardankaynaklanansorunlardr. Sonolarakbusorunlaradadeinmekteyarar vardr. Alevîliköncelikle,kendiiçindehenüznet letiremediinoktalaraeilmekdurumunda dr.bunlardanilki,ocak ndadikkatçektii üzere, Alevî tarihi ve teolojisinin tartmal yönlerine ilikin meselelerdir. Alevîliin kö keni,tarihi,balangcndanbugünegeçirdii evreler, toplumsal, dinsel ve felsefî geçmii açkçaortayakonmadan,bugünyaananso runlaraçözümaramayaçalmaçabashavada kalmaktadr. Bu konuda kaynak ve imkân sknts olduu açktr. Yüzyllar boyunca kapalvegizlikalm,yazltarihikaynaklar dançounluklayoksun,sözlükültüraktarm yoluylabugünegelebilmibirkültürübütün boyutlarylavebilimselolarakortayakoymak güçtür.ancakyinede,alevîaratrmaclarna düen, gündelik siyasal meseleler arasnda kaybolmaktansa,biliminveteknolojininyeni imkânlarndan yararlanarak Alevîliin ger çek tarihinivederlitopluteolojisinikayda geçirmekveyenikuaklaraaktarmaktr. kincibirnokta,alevîliin,yüzyllarave çokgenibircorafyayayaylanözelliigere i,farklversiyonlar,farklöeleri,farklkol larveuygulanmabiçimleriolduunuunut madan ve bu inanc tekilletirme çabasna dümeden,yinebilimselaratrmametotlary la inancn ortak öelerini, ortak tarihini ve ortakdeerleriniaçaçkarmazorunluluu dur.dahaçokkulaktandolmayazlar,yerel ya da snrl kaynaklara dayal aratrmalar, A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

17 tepkiselyadaideolojikyaklamlarlaköklübir inançvekültürbirikiminikendincebiçimlen direnvedaryaöyleyanstankiilere,grup lara,kurumlarayadaçalmalaraitibaretme den,inancngerçekyönleriniöneçkaranince lemelereihtiyaçduyulduugörülmektedir. Üçüncüsü,Alevîliinçokgenibirtarih birikiminin ürünü olduu ve bugün ya da yarn,çeitlideiimdönüümlereurasada, kolaylkla ortadan kalkmayacak denli köklü bir geçmie dayand unutulmamaldr. Bu, bugünkültürünkendiiçindeyaanan akta rm sorununadahaciddiyetleeilmeyigerek tirir.gündeliin,siyasaln,gelipgeçiciolann peinedüerekinancnvekültürünevrensel, zaman ve mekândan soyut birikimi gözden çkarlmamaldr. Bu nedenle, kentleme ve küreselleme süreciyle kar karya kalan Alevîtoplumunun,özellikledeyeninesilAle vîlerinkültürüörenirkendardanveinan cn kendi içinden gelen olumsuz etkilerden uzaktutulmasgerekir.kentlerde,artkilevi niyitirmiolanalevîiçhukuksistemi,kapal kültürdokusu,youngelenekbasksnnyeri neinancvekültürüçankoullarnauyarla yacak ve bunlarn aktarmn kolaylatracak frsatlaryaratlmaldr. Alevîlik dardan gelenkimisorunlarla dayüzyüzedir.bunlardainancnvekültürün yaamas,varolmasnoktasndaçözümbekle yenönemlimeselelerdir.bunoktadailkdikkat çeken,henüztoplumsalveresmikanallarda varln sürdüren önyarg larn krlmas meselesidir.hernekadarkentlemesüreciyle birliktediertoplumkesimlerivedolaylola rakdevletorganlaralevîliidahayakndan tanmvetarihiönyarglarnazdaolsagev etmise de, uzun bir süreçte oluan köklü önyarglarn tamamen ortadan kalkmasnn henüzvakitistediiortadadr. Bir baka husus, resmi düzeyde Alevî inancnayaklamntadsorunlardr.ön cekiyüzyllarnaksine, laik birdevletbiçi mini benimsemi olan Cumhuriyet in, ülke içinde saylar, etkinlikleri, ekonomik ya da toplumsaldalmlarneolursaolsun,alevî olduunuifadeedenvatandalarnainançlar nvekültürlerinirahatçayaayabilecekleribir ortamsunmayükümlülüüvardr.alevîlerin skça ifade ettikleri ve çözüm bekledikleri Diyanet leri Bakanl nn yaps, zorunlu din eitimi, Alevî köylerine cami yaplmas gibi sorunlar ile Alevî kurum ve kimliinin tannmas gibi talepler, bu konuda atlmas gerekenöncelikliadmlarolarakgörülmekte dir.örtülüyadaaçkekildebukimliinred dine ve kendini ifade kanallarnn ortadan kaldrlmasnayolaçanyasal,yönetsel,siyasal ya da toplumsal skntlarn giderilmesi, her eyden önce devletin anayasal dayanaklar olan laiklik ve demokrasi ilkelerinin gerei olarakdüünülmektedir. Toplumsal ve resmî kurumlarla ilikisi yannda,alevîliin,buçalmadadaöneçka rlankentlemeküresellemesüreçleriyleilgili sorunlardabuinançvekültürünbütünöe leriaçsndanüzerindeyenidendüünülmesi, deerlendirilmesi, dikkate alnmas gereken etkenler olarak göze çarpmaktadr. Kimlik yeniden kefedilir ve ina edilirken, tarihsel süreçteyaananbuköklüdeiimdalgasndan Alevîlikdeüzerinedüenialacaktr.Önemli olan, bu etkilenimin, ana dokuyu, mutlaka deitirerek ama kökten tahrip etmeden, olumlu ekilde biçimlendirecei kanallarn açk tutulabilmesi, bu süreçten kültürün ve inancn daha da zenginleerek çkmasnn salanmasdr. Alevîlik, kendi içinde, tarihsel, teolojik, kurumsal ve kültürel kaynaklarn yeniden sorguladktan,bunlargünündeienkoulla rnda yeniden okuduktan sonra ancak d etkilerkarsndadahasalklduranbiryap yadönüecektir.buyapygününkoullarn dayenideninaetmeyibaarabilenalevîlik, hemdtoplumsaletkihemresmîkurumlarla ilikisihemdehzlaveyounekildetoplum larnhayatnyenidenbiçimlendirenkentle 241 A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

18 242 meküresellemesüreçlerikarsndaverecei snava,geçdeolsa,dahahazrlklvesalam temellerlegirebilmiolacaktr. KAYNAKLAR AKTA, Ali (2004): Kentleen Alevîlik ve Sorunlar, Hac Bekta Velî Aratrma Dergisi,29,6574. AKTA, Ali (2003): Kentsel Alanda Alevî GençliininKimlikSorunlarnaSosyolojik Bir Bak, Hac Bekta Velî Aratrma Dergisi,28, AYDIN, Ayhan (1997): Alevîlik Bektaîlik Söyleileri,stanbul,PencereYaynlar. AYDIN, Erdoan (1999): Kâbustan Demokrasiye: Milliyetçilik, eriatçlk ve Alevîlik,stanbul,GendaYaynlar. BAHADIR, brahim (2003): Alevîlie Milliyetçi Yaklamlar ve Alevîler Üzerindeki Etkileri, Bilgi Toplumunda Alevîlik, der. brahim Bahadr, Bielefeld/Almanya,BielefeldAlevîKültür MerkeziYaynlar. BOZKURT,Fuat(1990):AlevîliinToplumsal Boyutlar,stanbul,YönYaynlar. BRUNESSEN, Martin Van (2000): Kürtlük, Türklük,Alevîlik:EtnikveDinselKimlik Mücadeleleri, çev: Hakan Yurdakul, stanbul,letiimyaynlar. CASTELLS, Manuel (2006): Enformasyon Ça:Ekonomi,ToplumveKültür/CiltII: KimliinGücü,çev:EbruKlç,stanbul, stanbulbilgiüniversitesiyaynlar. CERT, irinergun, Levent (2007): Kentli Alevî Kimliinin Bir Veçhesi Olarak Semahlar cra Etmek: Hac Bekta Velî Kültür ve Tantma Dernei Buca ubesi Örnei. 2. Uluslararas Türk Kültür Evreninde Alevîlik ve Bektaîlik Bilgi ölenibildirikitab,cilt1,ed.filizklç, TuncayBülbül,Ankara:TürkKültürüve Hac Bekta Velî Aratrma Merkezi Yaynlar. ÇAKIR,Sabri(2007): AlevîBektaîKimliive Cemevi Gerçei, 2. Uluslararas Türk Kültür Evreninde Alevîlik ve Bektaîlik BilgiöleniBildiriKitab,Cilt1,ed.Filiz Klç, Tuncay Bülbül. Ankara, Türk Kültürü ve Hac Bekta Velî Aratrma MerkeziYaynlar. ÇAMUROLU, Reha (2000): Deien Koullarda Alevîlik, stanbul, Doan Kitapçlk. DEDEBABA, Bedri Noyan (2002): Bütün YönleriyleBektaîlikveAlevîlik,CiltV. (Dergâhlar), yay. haz. akir Keçeli, Ankara,ArdçYaynlar. DRESSLER,Markus(2003): AlevîGelenein Dinsel Boyutlar, çev: Aydn Ayhan, Hasan Cokun, Bilgi Toplumunda Alevîlik, haz. brahim Bahadr, Bielefeld/Almanya,BielefeldAlevîKültür MerkeziYaynlar. FUKUYAMA, Francis (2006): Tarihin Sonu Mu?, çev. Yusuf Kaplan, Küreselleme Okumalar, EkonomiSiyaset, ed. Kudret Bülbül,Ankara,KadimYaynlar. GDDENS, Anthony (2006): Modernitenin Küresellemesi, çev: Kudret Bülbül, Küreselleme Okumalar: Ekonomi Siyaset,ed.KudretBülbül,Ankara,Kadim Yaynlar. GDDENS,Anthony(2000):ElimizdenKaçp Giden Dünya, çev: Osman Aknhay, stanbul,alfayaynlar. HABERMAS,Jürgen(2002):Küresellemeve Millî Devletlerin Akîbeti, Çev: Medeni Beyazta,stanbul,BakYaynlar. HELD, David vd. (2006): Küresel Dönüümler, Siyaset, Ekonomi ve Kültür, çev: smail Akar, Küreselleme Okumalar: EkonomiSiyaset, ed. Kudret Bülbül,Ankara,KadimYaynlar. A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1

19 HRST, Paul, Thompson, Grahame (2006): KüresellemeGerekliBirMitMi?,çev: Nasuh Uslu, Küreselleme Okumalar: EkonomiSiyaset, ed. Kudret Bülbül, Ankara,KadimYaynlar. KAZGAN, Gülten (2000): Küreselleme ve Ulus Devlet: Yeni Ekonomik Düzen, stanbul, stanbul Bilgi Üniversitesi Yaynlar. KESER,HansLukas(2003): ModernÇada Alevîler, Çev: Aydn Ayhan, Hasan Cokun,BilgiToplumundaAlevîlik,haz. brahim Bahadr, Bielefeld/Almanya, BielefeldAlevîKültürMerkeziYaynlar. MÉLKOFF,Iréne(1993):UyurdikUyardlar: AlevîlikBektaîlik Aratrmalar, Çev: TuranAlptekin,stanbul,CemYaynevi. OCAK, Ahmet Yaar (2003): Alevîliin ÇözümBekleyenkiTemelProblematii: Tarih ve Teoloji, Bilgi Toplumunda Alevîlik, haz. brahim Bahadr, Bielefeld/Almanya,BielefeldAlevîKültür MerkeziYaynlar. OHMAE, Kenichi (2006): Ulus Devletin Sonu, çev: Zülfü Dicleli, Küreselleme Okumalar: EkonomiSiyaset, ed. Kudret Bülbül,Ankara,KadimYaynlar. ROBERTSON, Roland (1999): Küreselleme, ToplumKuramveKüreselKültür,2.bs., çev: Ümit Hüsrev Yolsal, Ankara, Bilim SanatYaynlar. SUBAI,Necdet(2003): Alevîlik,Alevîlerve Modernleme, Bilgi Toplumunda Alevîlik, haz. brahim Bahadr, Bielefeld/Almanya,BielefeldAlevîKültür MerkeziYaynlar. YALÇINKAYA, Ayhan (1996): Alevîlikte ToplumsalKurumlarvektidar,Ankara, MülkiyelilerBirliiVakfYaynlar. YILDIRIM, Ali (2007): Alevîlerin Siyasal Yönelimleri,2.UluslararasTürkKültür Evreninde Alevîlik ve Bektaîlik Bilgi ölenibildirikitab,cilt1,ed.filizklç, TuncayBülbül,Ankara,TürkKültürüve Hac Bekta Velî Aratrma Merkezi Yaynlar. WALLERSTEN, Immanuel (2006): Kalknmaclk ve Küresellemeden SonrasNe?,Çev:YusufOkanKavuncu, Küreselleme Okumalar: Ekonomi Siyaset,ed.KudretBülbül,Ankara,Kadim Yaynlar. WALLERSTEN, Immanuel (2005): 21. Yüzylda Siyaset, 2. bs., çev: Taylan Doan, Ender Abadolu, stanbul Aram Yaynclk. 243 A l e v i l i k - B e k t ailik Aratrmalar Dergisi,Say1