Eitimde Serbest Açık Kaynak Kodlu Yazılımların Kullanılması: KDE Örnei

Transkript

1 lköretim-online, 4(2), 46-54, 2005 [Online]: Eitimde Serbest Açık Kaynak Kodlu Yazılımların Kullanılması: KDE Örnei Erdat ÇATALOLU, Ph.D. Fizik Eitimi Anabilim Dalı Ortaöretim Fen ve Matematik Alanları Eitimi Bölümü Eitim Fakültesi Abant zzet Baysal Üniversitesi Gölköy, BOLU Mustafa BAER, Ph.D. Fizik Eitimi Anabilim Dalı Ortaöretim Fen ve Matematik Alanları Eitimi Bölümü Eitim Fakültesi Abant zzet Baysal Üniversitesi Gölköy, BOLU ÖZ: Son yıllarda serbest açık kaynak kodlu (Free Open Source Software FOSS) yazılımların eitim alanında da çözümler ürettii ve bu dorultuda çeitli isteklerin olutuu gözlemleniyor. Günümüzde Serbest Açık Kaynak Kodlu Yazılımların eitimde iki farklı amaç için kullanılmaktadır. Bunlardan ilki, eitim kurumlarının nternet altyapısına ait temel öeleri içerisinde bulunan sunucular, güvenlik duvarı, a geçidi gibi hizmetleri vermektir. kincisi, öretmen, örenci ve idari personelin temel bileim gereksinimlerini karılamak amacıyla masa üstü, ofis yazılımları, resim ve multimedya yazılım ihtiyaçlarına cevap vermektir. Bunlara ek olarak üçüncü bir kullanım amacı ise eitim ve öretimde, eitim aracı olarak kullanılabilmesidir. Bu makalenin amacı serbest açık kaynak kodlu yazılımlar içerisinde bulunan ve eiticiler ile örencilere çeitli eitsel araçlar sunan K Masaüstü Ortamının (K Desktop Enviornment KDE) eitim aracı olarak nasıl kullanılabileceini açıklamaktır. Anahtar Sözcükler: Açık kaynak kodlu yazılımlar, bilgisayar destekli öretim, eitsel yazılımlar Free Open Source Software Applications in Education: KDE Case ABSTRACT : The Free Open Source Software (FOSS) movement in education gains more and more attention. FOSS is being utilized in two different ways. First, FOSS is used as core information technology applications such as mail servers, firewall, web servers, gateway etc. Second, FOSS provides simple solutions for teachers, students, and staff such as desktop applications, office programs, graphic and multimedia editors. A third way of using FOSS type solutions exists. This position paper attempts to broaden educators understanding of FOSS by providing an example of Keduca which is an educational package having different applications running under K Desktop Environment KDE. Keywords: Free Open Source Software, Computer assisted instruction, educational software 1. GR Serbest Açık Kaynak Kodlu Yazılımların (SAKKY) eitimde kullanılmasını konu alan makalelerin özünde onların yazılım lisansı ücreti olmadıından, eitim kurumlarının ekonomik açıdan ne kadar karlı çıkacakları vardır 1. Bu makalede SAKKY'nin bu yönüne deinilmeden, onların eitim ortamında nasıl kullanılacaına örnekler verilecektir. SAKKY kısaca, yazılımın kaynak kodunun isteyen kiilerce elde edilebilecei ve çounlukla ücretsiz olarak daıtılan 1 Hart, D., in Education.pdf Moyle, K., Tong, T.,W

2 lköretim-online 47 programların altında toplandıı çatıya verilen isimdir. Bu çatı altında toplanan yazılımları üreten firma, kurulu veya kiilerin felsefesinden birisi de bilgi paylatıkça büyür fikridir. Bu makale de gelimi ülkelerde olduu gibi üretilen bilgilerin bu paylaıma katkı salayacaı düünülerek hazırlanmıtır 'lı yıllarda bilgisayar destekli eitim akımı farklı yorumlara sebep olmu, ülkemizde ve dünyada öretmenin yerine bilgisayarın konulması, konuların tamamen bilgisayar tarafından örenciye öretilmesi gibi fikirlerin olumasına yol açmıtır. Bu amaçla bilgisayarın veya bilgisayar destekli öretimin, örencilere konuları daha iyi örettiini kanıtlayan aratırmalar yapılmıtır. Oysa ki, günümüzde eitim biliimcilerinin, bilgisayarın eitim ve öretimdeki etkin kullanımı ile ilgili düünceleri daha farklıdır. Artık eitim biliimcileri, bilgisayarı bir eitim ortamı olarak düünmek yerine, tahta, tebeir ve dier eitim malzemelerinden birisi olması gerektiini savunmaktadırlar. Bu makalenin yazarları da bilgisayar teknolojisinin eitim ve öretimde bir araç olarak kullanılması görüündedirler. Eitim ve öretim süreçlerinin, insanın örenme becerilerinin ve dier etkenler arasındaki etkileiminin karmaık doasından ötürü, bilgisayarı öretim ortamı olarak deerlendirmek yerine, öretim ortamının bir parçası eklinde düünmek daha doru olacaktır. KDE 2, açık kaynak kodlu, UNIX tipi iletim sistemleri için, a ortamına uygun çada bir masaüstü yazılımıdır. Tüm dünyadan yazılımcıların destek verip gelitirdii, bu masaüstü, Linux ve dier UNIX tipi iletim sistemlerinin a iletim sistemi vasfınına ilaveten masaüstü iletim sistemi sıfatını da kazanmasında büyük etkisi olmutur. KDE bir eitimcinin ihtiyaç duyabilecei birçok yazılımları içermektedir. Bunlar arasında web tarayıcısı (konqueror), ofis programları (KWord, Kspread,...), internet programları (Kmail, KSirc, Kget, KFax...), multimedya ve resim programları (Noatun, KAudioCreator, Kview, KPdf...) gibi her türlü yazılım ihtiyacını karılayabilecek bütünleik bir masa üstü yazılımıdır. Tüm bunlara ek olarak onlarca eitim yazılımını içermektedir. ekil-1'de örnek bir KDE masaüstü görünüyor. ekil 1. KDE, tüm öretmen ve örencilerin ihtiyaçlarını karılayacak yazılımları içerir. 2. KDE Eitim Uygulamaları Bu makalenin yazıldıı sıralarda, KDE projesi altında 30'un üzerinde eitim uygulaması projesi görünüyor. Projelerin tam listesi ve güncel sürümleri; 2

3 lköretim-online 48 adresinden edinilebilir. KDE Eitim uygulamalarının seviyesi ilkokul öncesi'nden üniversite düzeyine kadar uzanır. Örenciler tarafından dorudan kullanılabilecek programlar olduu gibi, elektronik ortamda ders planlayan öretmenlerin derslerinin örenciler tarafından takip edilebilecei yazılımlar da mevcuttur. Klavye kullanımından, periyodik cetvele uzanan yelpazede zengin eitim uygulamaları mevcuttur. Burada hepsini tanıtmak yerine, eitim uygulamalarının bazılarından örnekler verilecektir KEduca Tanıtılacak ilk uygulama KEduca, form tabanlı sınav oluturma programıdır. Tüm eitimcilerin rahatlıkla kullanabilecekleri bu yazılım ile form tabanlı sınavlar oluturulabilir ve bunlar örencilere uygulanabilir. Elektronik ortamda sınav yapmanın tüm avantajlarını salayan Keduca, kullanım kolaylıı ile de dikkat çekiyor. Soru ve cevaplar bölümüne html kodlarının yazılabiliyor olması, soruların istenilen görünümde çıkmasını salayabilmektedir. ekil-2'de örnek bir fizik sorusu görünüyor. ekil 2. KEduca'da bir Fizik sorusu örnei Sorular hazırlandıktan sonra, örencilere uygulanırken soru sıralaması rastgele seçilebildii gibi, cevap ıklarıda rastgele oluturulabiliyor. Böylelikle bilgisayar ortamında sınav yapmak isteyen öretmenlerin, aynı anda örenci sayısı kadar bilgisayara ihtiyaç duymalarına gerek kalmıyor. Test sonunda örenciler aldıı sınav sonucunu anında öreniyor ve isterse cevap ıklarını da inceliyor. Eer soruların açıklama kısmına çözüm girilmi ise, örenci sorunun çözümünü de görebiliyor. Bazı sınavlarda sorulara verilen sürelerin kısıtlanması gerekebilir, KEduca'da bu da düünülmütür. Her soruyu cevaplamaları için belirli bir süre verilebiliyor.

4 lköretim-online 49 KEduca'nın dier bir özellii de sunucu-istemci mantıı ile çalıabilmesidir. Bu sayede testler belirli bir sunucuda saklanıyor ve örenci herhangi bir yerden (evden, internet kafeden) sorulara eriebiliyor. ekil-3'de ABU'daki test sunucusundaki sınavlar görünüyor. ekil 3. KEduca sunucu-istemci mantıı ile de çalııyor 2.2. Kalzium Kimya öretmenlerinin çok kullandıı materyallerden birisi de periyodik cetveldir. Periyodik cetvel kimya dersindeki birçok konuda dorudan kullanılmaktadır. KDE içerisinde bulunan Kalzium programı, klasik bir periyodik cetvelin tüm görevlerini yapabildii gibi her element için çeitli bilgileri de içermektedir. Örnein Karbon (C) elementinin fotorafı örencilere gösterilebilir. Ya da belirli bir sıcaklıkta hangi elementlerin gaz, katı, sıvı oldukları gösterilebilir. Asit-baz davranılarının da anında örenciler tarafından görünmesi salanabilir. Kalzium'un en çok kullanılan özellii bir elementin ne zaman kefedildii, çekilmi resmi, enerji bilgileri, kimyasal verileri (yörüngesi, younluu, atom çapı ve atom aırlıı) ile birlikte atom modelinin de görünebiliyor olmasıdır. ekil-4'de Kalzium'un ana penceresi ve Karbon elementinin kimyasal verileri görünüyor.

5 lköretim-online 50 ekil 4. Kalzium bir kimya öretmeninin vazgeçemeyecei bir yazılımdır KmPlot KmPlot, fonksiyon grafiklerini çizmek için kullanılan bir yazılımdır. Özellikle matematik, fizik, kimya ve dier Fen öretmenlerinin sıkça kullanabilecei, daha dorusu kullanması gereken bir programdır. Tahtada grafii çizmek için dakikalarca uraan öretmenlerin, bu programı incelemesinde fayda vardır. Birden çok fonksiyona ait grafik aynı anda (superpose), farklı renklerde örencilere gösterilebilir. Grafik altında kalan alanların hesaplanması ve tepe noktalarının bulunması gibi sıkça yapılan ilemler görsel ortamda örencilere gösterilebilir. Fonksiyonların köklerinin tespiti ayrıca görsel yöntemler ile göstermekte çok daha kolay olmaktadır. stenildiinde renkli çıktı da alınabilen KmPlot'un bir ileri düzey özellii de, bir fonksiyonun türev ve integralininde (deiim garikleri) grafiini çizebiliyor olmasıdır. ekil- 5'de çeitli fonksiyonların çizdirildii örnek bir pencere görünüyor.

6 lköretim-online 51 ekil 5. KmPlat fonksiyon grafiklerini çizen ilgi çekici bir yazılım 2.4. KStars Gökyüzünün gece görünümünü, dünyanın herhangi bir yerindeki herhangi bir saatinde gösterebilen bir uygulamadır. Fen bilgisi derslerinde rahatlılka kullanılabilen, örencilerin kendi gökyüzü izlenimleri ile bilgisayarda gördükleri arasında mukayese yapabilmesini salayan oldukça kullanılı bir programdır. Program 130,000 yıldız, 13,000 gökyüzü cismi, 8 gezegenin hepsini, Güne ve Ay, binlerce kuyruklu yıldız ve asteroidi içermektedir. Bilgisayarın seri aygıt bacaıyla uyumlu (RS232) bir teleskop var ise, KStars ile balanıp gökyüzü bilgisayardan izlenebilir ve daha sonra kullanmak üzere bilgisayara kaydedilebilir. ekil-6'da örnek bir pencere görünüyor. ekil 6. KStars: gökyüzünde ne var ne yok? Bilmiyorsanız KStars'a bakın KTurtle KTurtle, KDE için Logo programlama dili yorumlayıcısıdır. Logo programlama dili çok kolay olduundan ilköretim çaındaki örencilere öretilebilmektedir. Logo'nun en büyük özellii, programlama kodunun tercüme edilebilir olmasıdır. Bu sayede, ilköretim örencileri, Türkçe dilinde program yazabilirler. Kolay olmasının üzerinde ana dilinde kod yazabilme de eklenince,

7 lköretim-online 52 ilköretimde programlama dili öretimi oldukça kolay hale gelmektedir. Logo, programlama dili temellerini öretmek ve matematik ile geometri öretimi için ideal bir dildir. KTurtle, Logo programlama dilinin KDE altında yazılıp çalıtırılabilmesini salayan, program yönergelerinin bir kaplumbaa tarafından yapıldıı bir yazılımdır. Program ileyi süreci kontrol edilebildiinden, yava kipte, örenciler kaplumbaanın hareketlerini izleme olanakları vardır. Örenciler program yazarken, program kodu deil, kaplumbaaya verilen emirler olarak algılayacak ve programlamayı zevkle öreneceklerdir. ekil-7'deki pencerede örencilerin bir üçgeni, programlama dili ile nasıl çizebilecekleri görünüyor. ekil 7. Logo, üstelik Türkçe. Örenciler programlamayı zevkle örenecekler. löretimde kullanılabilecek bir dier açık kaynak kodlu serbest yazılım ise Python (Baer, 2001) programlama dilidir. Python nesne tabanlı modüler, örenmesi kolay olan ve temiz bir yazılıma sahip bir programlama dilidir. Python gelitirilirken eitimde kullanılması düünüldüünden, çok amaçlı bu dil 6 ve daha yukarı sınıftaki örenciler tarafından rahatlıkla örenebilir KWordQuiz Kelime örenimi, sadece ilköretimde deil, hayatın her basamaında devam eder. ster bir dildeki kelimeleri örenme, ister kimya terimlerini örenme, ya da ükelerin bakentlerini örenme. Bunların hepsi kelime örenimi olarak deerlendirilebilir. KDE'nin geni eitim uygulamaları arasında, kelime örenimini de salayan KWordQuiz'dir. Bu uygulama daha önce kelimeler arasında eleme yapılarak hazırlanan sözlüklerin, örencilere etkileimli bir ekilde kelimeleri örenebilecekleri bir ortam sunar. Kelimeler teker teker sorulabilecei gibi, seçenekleri sözlükteki kelimelerden rastgele oluturulacak ekilde çoktan seçmeli test olarak da kullanılabilir. ekil-8'de Amerika'daki eyaletlerin bakentlerinin hazırlandıı pencere ve bu sözlükten alınan çoktan seçmeli bir test görünüyor.

8 lköretim-online 53 ekil-8: KWordQuiz kelime örenimi için ideal bir ortam sunar. 3. Sonuç ve Tartıma Bu makalede, serbest açık kaynak kodlu yazılımların eitimde daha çok iki amaç dorultusunda kullanıldıı belirtikten sonra, KDE ile bir üçüncü kullanım olasılıı üzerinde durulmutur. Eitim kurumları, öretmen ve örenciler için gerekli olan yazılımların KDE tarafından salandıını örnekler verilerek, KDE nin iyi bir eitim malzemesi olarak kullanılabilecei özetlendi. Bu kapsamda, serbest açık kaynak kodlu yazılımlardan KDE masaüstünün bir çok öretmen ve örencilerin ihtiyaçlarını karılayabildii düünülmektedir. Öte yandan KDE altında çalıan onlarca eitim programı olduu ve her gün yeni projelerin eklendii belirtilmitir. KDE eitim programları, ders anlatırken eitim araç gereci olarak kullanılabilecei gibi, örencilerin bilgilerin; ölçme ve ayrıca öretim ortamı olarak da kullanılabilir. Yapılandırmacı

9 lköretim-online 54 öretim ve örenim teorilerinin vurguladıkları görselletirmenin, birçok KDE eitim programı ile yapılabildiini gösterilebilmitir. Makalede tüm yazılımlar incelenemediinden, çeitlilik ön plana alınarak deiik alanlardan birer programın dikkat çekici özellikleri bahsedilmitir. Programların örenciler ve öretmenler tarafından kullanımının oldukça kolay olduunu vurguladık. Serbest açık kaynak kodlu yazılımların eitimde kullanılmasına olan ihtiyaç gittikçe artmakta ve KDE altında bu ihtiyaca cevap verecek birçok program bulunmaktadır. Bu makalede tanıtılan yazılımların okullarımızda kullanılmasının, örencilerimize daha çada bir eitim ortamının oluturmasına katkı salayacaı umulmaktadır. Bu makalede konu edilmeyen ancak vurgulanması gereken bir dier boyut ise ücretsiz açık kaynak kodlu yazılımların kullanım etii yönüdür. Serbest açık kaynak kodlu yazılımların tümü yasal lisansa sahip olup, kullanıcıların herhangi baka bir lisanslama için ücret ödemeleri söz konusu deildir. Böylece, kii ve kuruluların lisans dıı yazılımlar kullanarak etik dıı davranıları da ortadan kalkmı olacaktır. Kaynakça Baser, M., & Çatalolu, E. (2005). Açık Kaynak Yazılımların Eitimde Kullanılması. A. Altun, & S. Olkun (Ed.) Güncel gelimeler Iıında ilköretim: Matematik, Fen, Teknoloji ve Yönetim (s ). ANKARA: Ani Yayincilik. More, J. (2005). Improving Education Linux and Open Source. Web üzerinde: Thompson, A. (2002). The Open Source Software Movement: Implications for Teacher Educators, Journal of Computing in Teacher Education, 18(4), Baer, M. (2001) Python Programlama Dili, stanbul: Pusula Yayınnları. Critical Issue: Promoting Technology Use in Schools. Ed. Jan Gahala, M.A. Web üzerinde: Çatalolu, E. & Altun, A. (2005) BT Sınıfları, Olası Sorunlar ve Alternatif Çozümler. 5 th International Educational Technology Conference IETC/EGTEK September 21-23, 2005, SAKARYA, TURKEY