The Problems and Future Concerns of Computer and Instructional Technologies Preservice Teachers

Transkript

1 Elementary Education Online, 7(3), , lköretim Online, 7(3), , [Online]: The Problems and Future Concerns of Computer and Instructional Technologies Preservice Teachers Eralp ALTUN 1, Alev ATE 2 ABSTRACT. In this study, both the roles of Computer Education and Instructional Technologies (CEIT) programs in 32 universities educational faculties in Turkey, the problems that CEIT students encounter, their future concerns, the problems they face after graduation and possible solutions are investigated. In this survey, a questionnaire was administered to 373 students (157 female, 216 male) from 22 CEIT programs. The findings revealed that major problems of CEIT students are curriculum problems. Their major concerns about future are as follows: the number of students is higher than the number of PCs, teachers low wages, role of computer courses as elective courses and absence of computer lesson scores in school reports at elementary schools, insufficient number of computer courses per week and regarding computers mostly as game tools. Keywords: Computer Education and Instructional Technologies, problem, concern SUMMARY Purpose and significance: Widespread use of information and communication technologies at schools, requires many technically qualified teachers. At the end of 2005, Ministry of Education in Turkey made some changes related to computer courses at elementary schools therefore it is important to investigate possible concerns of CEIT students as preservice computer teachers about these changes. In this research it is also aimed to reveal CEIT students problems and their future concerns. It is also aimed to make suggestions to overcome these problems. Methods: In this research a cross-sectional survey conducted and a questionnaire developed by researchers was administered to 373 preservice computer teachers (157 female, 216 male) from 22 CEIT programs who participated 1 st National CEIT Students Meeting in The questionnaire is of 3 sections including demographics, undergraduate CEIT students problems and their future concerns. Results: The participants major problems are related to curriculum problems. These are the number of courses unrelated to computer science (58 %), inefficacy of CEIT curriculum (54.4 %), insufficient time for some courses such as programming languages and database (50.1 %), ineffective computer hardware instruction (.6 %), few number of Prof., Assoc. Prof. in CEIT departments (40 %), having almost no chance to select courses (.7 %), insufficient free time for studying in computer labs (37.3 %), absence of a web site for communicating with instructors and accessing course materials (33.5 %), physical problems of departments and classrooms (33 %). The preservice teachers major concerns are about schools physical conditions and some changes that Ministry of Education made related to computer courses at elementary schools. % of them are concerned with the number of students per PCs, 48.5 % of them are concerned with teachers monthly wages while.4 % of them are concerned with course wages, 45.3 % of them are concerned with computer courses position of being selective, 44.8 % of them are concerned with absence of computer course scores in school reports at elemantary schools, 44 % of them are concerned with number of computer courses per week and.7% of them are concerned with students taking for computers mostly as game tools. Discussion and Conclusions: The results revealed that preservice computer teachers at CEIT program have several problems and future concerns. It is suggested to increase the number of computer courses per week at elementary schools, to assign computer course as requisite at elementary level, to provide teachers a higher level of life quality and to be sensitive about preservice computer teachers future concerns who have important roles at schools in this technology-driven age. 1 Doç.Dr., Ege Üniversitesi, Eitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öretim Teknolojileri Eitimi Bölümü, eralp.altun@ege.edu.tr 2 Ör.Gör. Ege Üniversitesi, Eitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öretim Teknolojileri Eitimi Bölümü, alev.ates@ege.edu.tr

2 Bilgisayar ve Öretim Teknolojileri Öretmen Adaylarının Sorunları ve Gelecee Yönelik Kaygıları Eralp ALTUN 3, Alev ATE 4 ÖZ. Bu çalımada, Türkiye deki 32 üniversitenin eitim fakültesinde yer alan Bilgisayar ve Öretim Teknolojileri Eitimi (BÖTE) bölümlerinin ilevleri, bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının lisans döneminde yaadıkları sorunlar, gelecee yönelik kaygıları, göreve baladıktan sonra yaadıkları sıkıntılar ve bunlara yönelik çözüm önerileri sunulmaktadır. Tarama yöntemiyle yapılan bu aratırmada, 22 BÖTE bölümünden, 157 bayan, 216 erkek olmak üzere toplam 373 örenciye anket uygulanmıtır. Edinilen bulgulara göre Bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının lisans döneminde en fazla karılatıklarını belirttikleri sorunların baında, öretim programı sorunları yer almaktadır. Gelecee yönelik kaygılarının baında; bilgisayar dersi verecekleri örencilerin sayısının bilgisayar sayısından çok fazla olması, öretmenin aylık maaının ve ders ücretlerinin yetersizlii, bilgisayar dersinin seçmeli ders olması, ilköretimde bilgisayar dersinin karne notunun olmaması, bilgisayar ders saatinin yetersizlii, bilgisayarın daha çok oyun aracı olarak görülmesi konuları bulunmaktadır. Anahtar Sözcükler: Bilgisayar ve Öretim Teknolojileri, sorun, kaygı GR Bilgi ve iletiim (biliim) teknolojilerinin yaamımızın her alanında giderek daha çok yer alması ve sürekli deiimlerin yaanması son 25 yıllık süreçte bu alandaki uzman, eitmen, öretici gereksinimini önemli bir noktaya getirmitir. Yürütülen çalımalar ve gösterilen gayretler, bazen olması gereken vizyonun olmaması nedeniyle, bazen de ekonomik nedenlerle kesintiye uramı veya yanlı yöne sapmıtır yılının sonuna doru ilköretim okullarında bilgisayar ders saatleri ve uygulanması ile ilgili gelimeler, alanda görev yapan ve alana eleman yetitiren bireyleri hayal kırıklıına uratmıtır. Belirlenen amaçlar dorultusunda yetitirilen ve okullara atanan bilgisayar öretmenleri Milli Eitim Bakanlıının bilgisayar öretmenlerinin konu ile ilgili olarak görülerini almadan kendileri ile ilgili almı olduu karar nedeniyle tepkilerini deiik platformlarda dile getirmektedirler. Kendilerine alanı seçmeden önce verilen sözlerden vazgeçilmesi nedeniyle alandaki sorunların tartıılması önem taımaktadır. Problem Durumu Milli Eitim Bakanlıının /9 sayılı yönergesine göre, a) örenimleri sırasında bilgisayarla ilgili en az biri programlama dili olmak üzere üç ders almı olanlar, b) Bir programlama dili ile uygulama programları (kelime ilemci, veri tabanı, grafik, elektronik tablo v.b.) konusunda hizmet-içi eitim kursundan geçmi olup bu kursu baarı ile tamamlamı olanlar, c) Resmi ve özel kurum ve kurulularca açılan en az bir programlama dili ve uygulama programları ile ilgili farklı kursları baarı ile bitirmi olanlar bilgisayar öretmeni olabilmektedir. lk olarak 1998 yılında Yüksek Öretim Kurulu nun eitim fakültelerinin yeniden yapılandırılması programı çerçevesinde 15 eitim fakültesinde öretime balayan Bilgisayar ve Öretim Teknolojileri Eitimi (BÖTE) programı 2007 yılında örgün ve ikinci öretim olarak toplam 32 fakültede yürütülmektedir (ÖSYM, 2007) yılından bu yana mezun veren BÖTE programları, yukarıda verilen tanımda belirtilen ilevlerden çok daha fazlasını yerine getirmektedir. Bölümden mezun olan öretmen adayları, üniversitelerin BÖTE bölümlerinde akademisyen, Milli Eitim Bakanlıı'na (MEB) balı devlet ve özel statülü okullarda öretmen, danıman, eitim programı danımanı olarak çalıabilirler. Ayrıca Kamu ve özel sektörde eitim yazılım ve materyali gelitirme; eitim materyali deerlendirme ve internet tabanlı eitim uygulamaları tasarımı alanlarında eitim teknolou olarak görev alabilirler (ODTÜ, Eitim teknolou, eitim teknolojisi biliminin oluturduu bilgi ve ilkeler çerçevesinde çalıan profesyonellere denilmektedir. Görevi ise insanların örenmelerini gelitirmek için kullanılacak süreç ve araçların çözümlenmesini, tasarlanmasını, gelitirilmesini, uygulanmasını ve deerlendirilmesini yapmaktır ( Enocta firma yetkilisi Hocaolu na göre BÖTE bölümlerinin kurulmasıyla, ürün uzmanları ya da eitim teknologları yetimeye balamıtır (Söken ve Ak, 2007). Bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adayları, dört yıllık lisans (8 yarıyıl) programını tamamlayarak mezun olmaktadırlar. Be üniversitenin (Bilkent, Dokuz Eylül, Ege, ODTÜ, Yakın Dou) BÖTE programında ise bir yıl süreli zorunlu ngilizce hazırlık programı uygulanmaktadır. Eitim teknologları da yetitirme amacıyla kurulan BÖTE nin öretim programı; alan dersleri, fen-matematik 3 Doç.Dr., Ege Üniversitesi, Eitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öretim Teknolojileri Eitimi Bölümü, eralp.altun@ege.edu.tr 4 Ör.Gör. Ege Üniversitesi, Eitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öretim Teknolojileri Eitimi Bölümü, alev.ates@ege.edu.tr 681

3 dersleri ve öretmenlik bilgisi dersleri olarak üç temel bölümden olumaktadır. Örenci Seçme Sınavı sonucunda hesaplanan Sayısal-1 puanıyla BÖTE bölümüne örenci alınmaktadır. ÖSYM nin (2007) verilerine göre, devlet üniversitelerinde örgün eitim yapan BÖTE bölümlerinin en düük 2006 Y-ÖSS puanlarının ile arasında olduu dikkat çekmektedir. Ancak BÖTE den mezun olan bilgisayar öretmeni adayları, bilgisayar öretmeni olarak MEB e atandıkları okullarda birçok sıkıntı ile karılaabilmektedirler. Bilgisayar öretmeninin MEB tarafından belirlenen görevleri; a-) Kanun- tüzük ve yönetmeliklerde belirlenen görevlerinin dıında bilgisayar koordinatör öretmenleri ve zümre öretmenleri ile uyum içinde çalımak, dersleri dersin amaçları dorultusunda ve ders daıtım programlarında belirlenen saatlerde bilgisayar dersliinde ilemek, b-) Dersliin bakım ve temizliinden sorumlu olmak c-) Derslikte çıkabilecek ve kendisinin çözemedii teknik problemleri bilgisayar koordinatör öretmenlerine anında duyurmak, ç-) Zümre öretmenler toplantısında alınan kararlara göre kendisine düen görevleri yapmaktır (MEB /9 sayılı yönergesi). Altun (2007), BÖTE mezunlarının yaadıkları sorunlarla ilgili edindii kiisel gözlem ve deneyimlerine dayanarak, bilgisayar öretmenlerinin bu sayılanlardan çok farklı sorumluluklarının ortaya çıktıını belirtmektedir. Örnein; 1. Daha önce bilgisayar öretmenlii görevini yapan sözlemeli veya formatör öretmenlerin derslerde genellikle örencilere oyun oynattıkları için örencilerdeki "bilgisayar dersi=oyun" mantıını amak, 2. Okullarda mevcut bilgisayarların hem sayıca az, hem de çok düük konfigürasyonlara sahip olmaları nedeniyle bazen 1 bilgisayarda 4 örencinin aynı anda çalımasını salamak, 3. Okula (hatta gerekirse çevre okullara) web siteleri yapmak ve güncellemek, okulda geç saatlere kadar kalıp bilgisayar bakım ve onarımlarını yapmak, 4. darenin yazılmasını ve düzenlenmesini istedii belgeleri ve yazıları tamamlamak ve bozulan bilgisayarlarını onarmak, 5. Dier alan öretmenlerinin ders aralarında hatta bazen derse kadar gelip sorduu sorular veya yapmalarını rica ettii (bazen de nedense yapılmasının zorunlu olduunu düündükleri) dersleriyle ilgili ya da kiisel ilerini yapmak, 6. Okulla ilgili bir sosyal etkinlik vb. gecede veya önemli günler için sunular ve gösteriler hazırlamak ve gerçekletirmek, 7. Okul dıındaki yerel kurumların veya yöneticilerinin bilgisayarlarla ilgili kiisel sorunlarını çözmeye çalımak, 8. Aday öretmenlik süresince asli görevlerini aksatmamak koulu ile Aday öretmen yetitirme kursu adı altında l/lçe Milli eitim müdürlükleri tarafından düzenlenen haftalık kurslara hafta sonlarında katılmak (Kurs kapsamı Temel eitim: nkılap Tarihi, Türkçe, Mevzuat, Hazırlayıcı Eitim: Mevzuat, Rehberlik, Öretim Yöntem ve Teknikleri nden olumaktadır. Kurslara katılan öretmen adayları lisans eitimleri döneminde bu alanlarda çok sayıda ders almakta ve mevzuatı incelemektedir) 9. lgili konularla ilgili temel bilgi ve kavramları sunmak ve uygulama yaptırmak (bilgisayar gibi derslerde uygulama olmaması olanaksız, güncel özelliklere sahip olmayan bilgisayarlarda teknik sorunları her an gidermek), 10. Fakültede ölçme ve deerlendirme vb aldıkları birçok birikimi unutarak ölçme ve deerlendirmenin olmadıı bir ders ortamında örencileri dersin önemine inandırmak ve onları güdülemek, 11. Özellikle de birçok örencinin gelecekte çalımak istedii alan olarak belirttii biliim teknolojilerine olan olumsuz bakı açısını önlemek, 12. Kendi gelecei açısından ümitsizlie kapılmamak, 13. Zorunlu ders yükünü doldurabilmek için birçok okulu her gün dolamak, 14. Bilgisayar ve teknolojinin örenciler için ne kadar gerekli ve yaamlarını kolaylatırıcı bir unsur olduunu benimsetmek ve 15. Biliim teknolojileri yardımıyla örencilerin örenme ve aratırma yeteneklerini gelitirmek Belirtilen bu sorumluluklar, bilgisayar öretmenleri açısından deiik sorunlara neden olmaktadır. Bu konuda Deryakulu ve Olkun (2006) tarafından yapılan bir aratırmada, bilgisayar öretmenlerinde i stresine neden olabilecek mesleki sorunlar ortaya konmaya çalıılmıtır. Tarama modeline dayalı bu aratırmada, bilgisayar öretmenlerinin nternet üzerinden farklı çevrimiçi tartıma forumlarına gönderdikleri mesajların içerikleri çözümlenmitir. Buna göre, bilgisayar öretmenlerinin en sık dile getirdikleri sorunlar: a. Öretmen atama ve görevlendirmelerindeki yanlı politikalar ve haksız uygulamalar (%27,4) b. Rol çatıması (%21,7) c. Okullardaki teknolojik altyapının ve teknik destein yetersizlii (%17) d. Bilgisayar ders saatinin yetersizlii ve seçmeli ders olması (%15,9) 682

4 e. Meslektalardan takdir görmeme / eletirilme (%5,8) f. Bilgisayar dersi öretim programının yetersizlii (%3,3) eklinde daılım göstermektedir. Bilgisayar öretmenleri görevlerini yaparken çok sayıda sorunla karı karıya bırakılmaktadır. Bu sorunların, öretmenlerin güdülenmelerini olumsuz etkileyerek mesleki çabalarını azaltmalarına dolayısıyla performanslarının dümesine yol açabilecektir (Deryakulu ve Olkun, 2006). Aratırmanın Amacı Bu aratırmada, Türkiye deki bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının lisans dönemlerinde ve öretmenlik görevlerine baladıklarında yaadıkları sorunlar ve mesleki kaygıları ele alınmaktadır. Deryakulu ve Olkun (2006) tarafından yapılan aratırmanın örneklemini, bilgisayar öretmenleri oluturmaktadır. Bu aratırmada ise Deryakulu ve Olkun un (2006) ortaya koyduu sık karılaılan sorunlar da göz önüne alınarak bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının olası mesleki kaygılarını belirten ifadeler ile adayların lisans döneminde karılaabilecekleri sorunları belirten ifadeleri kapsayan bir anket oluturulmutur. Aratırmanın, bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının özellikle öne çıkan sorunlarının çözüm yollarının tartıılmasını ve mesleki kaygılarına dikkat çekilmesini salaması ayrıca dier aratırmacıların da bu konuya ilgilerini çekmesi amaçlanmaktadır. Aratırmanın Problemi Bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının lisans döneminde karılatıkları olası sorunlar ve gelecee yönelik olası mesleki kaygılarının daılımları ne ekildedir? Alt Problemler 1. Bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının lisans döneminde karılatıkları olası sorunların daılımı ne ekildedir? 2. Bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının gelecee yönelik duydukları olası mesleki kaygıların daılımı ne ekildedir? YÖNTEM Bu aratırmada kullanılan tarama (survey) yönteminin temel amacı, bir örneklemin özelliklerini belirlemektir. Örneklemdeki bireylerin bir ya da daha fazla deikene (örn. Ya, görü, inanç, okula yönelik tutum..vd.) göre nasıl daılım gösterdii incelenir. Tarama yöntemiyle evrenin tamamı yerine, belirli bir örneklemden veri toplanabilir (Fraenkel ve Wallen, 2003). Kesitsel tarama (cross-sectional survey) modeliyle yapılan bu aratırmada veriler, BÖTE alanında görev yapmakta olan 3 uzmanın görüleri dorultusunda aratırmacılar tarafından hazırlanan 72 maddelik bir anket aracılııyla toplanmıtır. Ankette, bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının okudukları üniversite, sınıfları, cinsiyetleri, mezun oldukları lisenin türü ile bilgisayar ve nternet kullanımlarına ilikin soruların yanı sıra, lisans döneminde karılatıkları olası sorunlar ve gelecee yönelik olası kaygılarına ilikin ifadeler sunulmutur. Örencilerden verilen maddeleri kendilerine uygun olarak 0-5 arasında derecelendirmeleri istenilmitir. Evren ve Örneklem Bu aratırmada amaçlı örnekleme teknii kullanılmıtır. Amaçlı örneklemede; evren hakkında önbilgiye ve aratırmanın amacına dayanarak, aratırmacılar örneklemin seçimine karar verebilmektedir. Aratırmacılar, evrene ilikin bilgilerini, belirli bir örneklemin o evreni temsil edebileceine karar vermede kullanabileceklerini varsaymaktadırlar (Fraenkel ve Wallen, 2003). Bu aratırma evrenini 32 BÖTE bölümünün örencileri, örneklemini ise Ege Üniversitesi nde düzenlenen I. Ulusal BÖTE Örenci Kurultayı na katılan, 22 farklı BÖTE bölümünden toplam 373 örenci oluturmaktadır. Örneklemin %58 i erkek (n=216), % si ise bayan (n=157) örencidir. Örneklemin sınıflarına göre daılımı ise ekil 1 deki gibidir: 683

5 Sınıflara göre daılım Örenci Sayısı Hazırlık 1. Sınıf 2. Sınıf 3. Sınıf 4. Sınıf Dier Sınıf ekil 1. Katılımcıların sınıflarına göre daılımı Aratırmaya katılan örencilerin okudukları üniversitelere göre daılımı ise tablo 1 de yer almaktadır: Üniversite Adı Ege Gazi Çukurova Yıldız Teknik Balıkesir Hacettepe Tablo 1. Katılımcıların üniversitelerine göre daılımı Sayı Sayı Sayı Üniversite Adı Üniversite Adı % % % Üniversite Adı ,69 Osmangazi 5,90 Bahçeehir 3,22 Sakarya ,26 Dokuz Eylül 4,29 Bilkent 2,41 Fırat ,65 Atatürk 4,29 KATÜ 2,41 Girne Amerikan ,65 Ankara 4,02 Dier 1,88 Marmara ,70 Selçuk 3,48 Orta Dou Teknik 0,80 M. Akif Ersoy ,70 Uluda 3,48 Bakent 0,54 Sayı % 2 0,54 1 0,37 1 0,37 1 0,37 1 0,37 Tablo 1 de görüldüü gibi, katılımcıların %17,69 u Ege, %11,26 sı Gazi, %9,65 i Çukurova ve Yıldız Teknik, %6,70 i Balıkesir ve Hacettepe, %5,90 ı Osmangazi, %4,29 u Dokuz Eylül ve Atatürk, %4,02 si Ankara, %3,48 i Selçuk ve Uluda, %3,22 si Bahçeehir, %2,41 i Bilkent ve KATÜ ve daha düük oranlarda dier üniversiteler eklinde daılım göstermektedir. Tablo 2. Katılımcıların mezun oldukları lise türlerine göre daılımı Lise türü Sayı Yüzde Anadolu ,80 Meslek / Teknik ,95 Süper 5 Genel lise 13,94 Fen 8 2,14 Dier 9 2, Toplam Tablo 2 ye göre katılımcılar, en yüksek %37,80 oranda Anadolu lisesi, daha sonra sırasıyla %28,95 oranında Meslek / Teknik lisesi, %5 oranında Süper lise, %13,94 oranında Genel lise, %2,14 oranında Fen lisesi ve dier liselerden mezun olmutur. 684

6 Verilerin Toplanması Aratırmada kullanılan veri toplama aracı; kiisel bilgiler, lisans döneminde yaanan sorunlar ve gelecee yönelik kaygılar olmak üzere 3 bölümden olumaktadır. BÖTE alanında görev yapmakta olan 3 uzmanın görüleri dorultusunda oluturulan anketin kiisel bilgiler bölümünde 6, lisans döneminde yaanan olası sorunlar bölümünde 31, gelecee yönelik olası kaygılar bölümünde ise 35 olmak üzere toplam 72 ifade bulunmaktadır. Katılımcılardan, ikinci ve üçüncü bölümde yer alan sorun ve kaygı ifadelerini kendilerine uygun olarak, 0-5 arası derecelendirerek yanıtlamaları istenmitir. Bu sayede, bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının verilen olası sorunlardan en çok karılatıklarını belirttikleri sorunların daılımı ile gelecee yönelik olası kaygı ifadelerinden hangilerinin kendilerini daha fazla kaygılandırdıına ilikin bulguların edinilmesi amaçlanmıtır. Aratırmada kullanılan anket, nternet üzerinden gelitirilen bir form aracılııyla katılımcı BÖTE örencilerine uygulanmıtır. Bu form aracılııyla toplanan verilerde, her bir örencinin verdii yanıtlara ayrı ayrı ulamak, veritabanının kapasitesinin yeterli olmaması nedeniyle mümkün olamamıtır. Bu nedenle aratırma, cinsiyet-mesleki kaygı ilikisi gibi çaprazlama analizlere yer verilememesi yönüyle sınırlıdır. Tablo 1 de sunulduu gibi, ankete katılan örencilerin, okudukları üniversitelere göre sayıca daılımları çeitlilik göstermektedir. Örnein, Gazi Üniversitesi BÖTE bölümünden örenci ankete katılırken, Atatürk Üniversitesi nden 16 örenci katılmıtır. Her bir üniversitenin örencilerinin yaadıkları sorun ve kaygıların birbirleriyle karılatırmaları bu nedenle yapılamamıtır. Aratırmanın amacı, katılımcı BÖTE örencilerinin karılatıkları sorunların ve gelecee yönelik olası mesleki kaygılarının genel daılımını belirlemektir. Ancak ileride, belirtilen türde karılatırmalı analizlere de yer verebilecek aratırmalar yapılması önerilmektedir. Verilerin Analizi Elde edilen verilerin analizinde frekans ve yüzde teknikleri kullanılmıtır. BULGULAR Bu bölümde, bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının lisans döneminde yaadıklarını belirttikleri sorunların görülme sıklıkları ile gelecee yönelik kaygılarının daılımları yer almaktadır. Tablo 3. Katılımcıların lisans döneminde yaadıklarını belirttikleri sorunların frekans ve yüzde daılımları Lisans Döneminde Yaanan Olası Sorunlar 1. Öretim elemanlarının sayıca yetersizlii 2. Yüksek akademik unvana (Prof.,Doç.) sahip öretim elemanının az olması 3. Öretim elemanlarının akademik 37 yetersizlii 10,0 4. Bina ve sınıfların fiziksel 30 yetersizlikleri 8,0 5. Bilgisayar laboratuarlarının teknik 51 yetersizlikleri 13,7 6. Ders araç ve gereçlerinin yetersizlii 48 12,9 Görülme Sıklıkları f f f f f f % % % % % % ,0 8,0 22,8 21,2 24, ,0 9,4 9,1 22,0 40,0 12,6 36 9,6 32 8, , ,4 17, , , , , , , , ,8 685

7 Lisans Döneminde Yaanan Olası Sorunlar Tablo 3 (devam ) 7. BÖTE müfredatının yetersizlikleri 10 2, 7 8. Formasyon dersleri içeriklerinin benzerlii 17 4, 6 9. Proje ve ödevlerin younluu 33 8, Derslerin sıklıkla örencilere anlattırılması 40 10,7 11. Grup çalımalarının verimsizlii 31 8, Bazı dersler için (programlama dilleri, veritabanı) tek dönemin yetersizlii Görülme Sıklıkları f f f f f f % % % % % % ,2 6,7 9,4 19,8 15 4, Seçmeli derslerin zorunlu olması 33 8, Donanım konusundaki eitimin yetersizlii 15 4, Uygulama yapabilmek için laboratuar serbest kullanım saatlerinin azlıı 16. Öretim elemanlarının formasyon bilgisinin yetersizlii 53 14, ,7 17. Sosyal etkinliklerin az olması 20 5, BÖTE bölümünün fazla bilinmemesi 23 6, Alan dıı derslerin fazlalıı 8 2, Staj derslerinin amacına ulaamaması 29 7, Staj okullarındaki teknik yetersizlikler 10,2 22. Staj okullarındaki bilgisayar öretmenlerinin mesleki yetersizlii 29 7, , , ,5 14 3,7 28 7,5 16 4,3 33 8, ,1 32 8,6 26 7,0 18 4, , , , ,6 24 6,4 35 9,4 31 8, ,9 14,0 22 5, ,3 17, , , , , , , , , ,5 23 6,2 17,7 17, ,4 16, , , ,0 16, , , , ,3 17, , , , ,8 16, , ,1 148,7 185,6 1 37, , , , , , , ,8 686

8 Lisans Döneminde Yaanan Olası Sorunlar 23. Tüm elemanlara ve derslere ait materyallere eriilebilen ortak bir web sitesinin olmaması Tablo 3 (devam ) 24. Bölüm web sitelerinin güncellenmemesi 15,8 25. Bölüm web sitesinin yetersizlii 13,1 26. Bölüm yönetiminin örenci sorunlarına duyarsız olması Görülme Sıklıkları f f f f f f % % % % % % ,8 8,5 17,1, ,4 27. Öretim elemanları ile iletiim güçlüü 74 19,8 28. Fakülte yönetiminin örenci sorunlarına duyarsızlıı 11,5 29. Genel olarak öretim kalitesinin düük olması 13,9 30. Öretim elemanlarının beklentilerinin yüksek olması 33 8, Bölümde uygulanan deerlendirme sisteminin (baıl, mutlak not vb.) adil olmaması 12,6 32. Danımanlık hizmetlerinin tam olarak verilememesi 37 9, , , ,5 17, , , , , ,6 12, , , , , , ,5 16, , , , , , , , , , , , , ,0 Tablo 3 te görüldüü gibi, aratırmaya katılan bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının lisans dönemleri boyunca en sık karılatıklarını belirttikleri sorunların baında uygulanan öretim programıyla ilgili sorunlar yer almaktadır. Bu sorunlar sırasıyla % 58 oranla alan dıı derslerin fazlalıı, % 54,4 oranla BÖTE müfredatının yetersizlikleri, % 50,1 oranla programlama dilleri, veritabanı gibi bazı dersler için tek dönemin yetersizlii, %,6 oranla donanım konusundaki eitimin yetersizlii, % 40 oranla yüksek akademik unvana (Prof., Doç.) sahip öretim elemanının az olması, %,7 oranla seçmeli derslerin zorunlu olması, % 37,3 oranla uygulama yapabilmek için laboratuar serbest kullanım saatlerinin azlıı, % 33,5 oranla tüm elemanlara ve derslere ait materyallere eriilebilen ortak bir web sitesinin olmaması eklindedir öretim yılında YÖK tarafından eitim fakültelerinin öretim programlarında bazı deiiklikler yapılmıtır. Örnein bilgisayar donanımı konusunda bir ders getirilmi, fizik dersinin haftalık saati azaltılmı, biyoloji ve kimya dersleri ise programdan tümüyle çıkarılmıtır. Katılımcıların % 50,1 inin en sık karılatıkları sorun olarak gördükleri programlama dilleri ve veritabanı gibi derslerin haftalık ders saatinin yetersiz olmasıdır, bu durumda tek bir dönemde yeterince konu ilenilememesi önemli bir sorun olabilmektedir. Aratırmaya katılanların % 40 ının belirttii dier bir önemli sorun, alanda yetimi uzman sayısının henüz beklenen düzeyde olmadıını göstermektedir. Belirtilen dier bir önemli sorun da, 687

9 bina ve sınıfların fiziksel olarak yetersiz olmasıdır. Özellikle bilgisayar laboratuarı ve dersliklerin gereksinimlere yanıt verebilecek hale getirilmesi, bu ortamlarda verilen eitimin niteliini etkileyebilecektir. Tablo 4. Katılımcıların gelecee yönelik kaygılarının frekans ve yüzde daılımları Gelecee Yönelik Olası Kaygılar 1. KPSS den yeterli puan alamama, atanamama kaygısı 2. Atanılacak yer konusunda kaygı 3. Sözlemeli olarak atanma kaygısı 4. lköretime atanma kaygısı ,4 5. Genel liseye atanma kaygısı ,4 6. Meslek lisesine atanma kaygısı ,8 7. Aileden uzak bir yere atanma kaygısı ,9 8. Okul yöneticileriyle çatıma kaygısı 79 21,2 9. Atanılan okuldaki öretmenlerle çatıma 91 kaygısı 24,4 10. Atandıktan sonra sosyal yaamın 62 sınırlanacaı kaygısı 16,6 11. Atanılan yerde toplumsal baskıya maruz 74 kalma kaygısı 19,8 12. Lisansta alınan Öretmenlik Meslek 61 derslerini uygulayamama kaygısı 16,3 13. Lisansta alınan Alan derslerini 58 uygulayamama kaygısı 15,5 14. Bilgisayar dersi öretim programının 30 sınırlılıı 8,0 15. Bilgisayarın daha çok oyun aracı olarak 24 görülmesi 6,4 16. Sınıfı yönetememe kaygısı 77 20,6 17. Öretmen olma konusunda yetersizlik hissi 95 25,5 18. Öretmenliin zamanla tekdüze olacaı kaygısı 19. Alanla ilgili gelimeleri izleyememe kaygısı 53 14,2 20. Akademik kariyer yapamama kaygısı Görülme Sıklıkları f f f f f f % % % % % % ,2 11,0 16,3 16,1 22,8 29 7, , , , , ,8 26 7,0 16 4,3 17, ,1 37 9, , , , , , , , , , , ,8 14 3,8 13,9 35 9, ,7 13, , ,4 16, , , ,9 12, ,5 13, , ,8 37 9,9 34 9,1 34 9,1 29 7,8 28 7,5 13, , , , ,2 33 8,8 16, , , ,5 32 8, ,6 13, , , , ,5 163, ,1 34 9, , ,4 688

10 Tablo 4 (devam ) Görülme Sıklıkları Gelecee Yönelik Olası Kaygılar f f f f f f % % % % % % 21. Lisansüstü eitim alınacak yere atamanın yapılmaması 36 9,6 16,1 13, ,7 22. Okullarda teknolojik altyapının yetersizlii 11 2,9 12 3,2 24 6, , ,0 1 40,0 23. Bilgisayar ders saatinin yetersizlii 13 3,5 11 2,9 35 9, , ,6 1 44,0 24. Bilgisayar dersinin Seçmeli Ders olması 24 6,4 16 4,3 33 8, , ,3 25. Bilgisayar dersi öretim programının yetersizlii 11 2,9 20 5,4 34 9, , ,5 26. lköretim Bilgisayar dersinde karne notunun olmaması 25 6,7 30 8,0 32 8, , ,8 27. Öretmen maaının yetersizlii 13 3,5 17 4,6 26 7,0 32 8, , ,5 28. Ders ücretlerinin yetersizlii 17 4,6 13 3,5 26 7, ,6 177,4 29. Örenci sayısının lab. için çok fazla olması 12 3,2 6 1,6 14 3,7 35 9,4 205,0 30. Dier öretmenlerce takdir görmeme/eletirilme 70 18, ,9 12, ,4 31. Okul yöneticilerinin ders dıı teknik iler vermeleri 22 5,9 24 6, , , ,2 32. Okula teknik destek salanmaması 17 4,6 18 4,8 20 5, , ,2 1 40,7 33. Okul yöneticilerinin lisansüstü eitime engel olacaı kaygısı 41 11, , ,5 17, , ,5 34. Toplumdan saygı görememe kaygısı , ,0 12,6 23 6,2 35 9,4 35. lköretimde kendisini öretmen gibi hissedememe durumu ,7 12,6 32 8,6 37 9,9 Tablo 4 e göre, aratırmaya katılan bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının gelecee yönelik kaygılandıkları konuların baında atanacakları okullar ve MEB in bazı uygulamaları gelmektedir. Öretmen adaylarının, % i bilgisayar dersi verecekleri örencilerin sayısının laboratuar için çok fazla olması, % 48,5 i öretmen maaının yetersizlii, %,4 ü ders ücretlerinin yetersizlii, % 45,3 ü bilgisayar dersinin seçmeli ders olması, % 44,8 i ilköretim bilgisayar dersinde karne notunun olmaması, % 44 ü bilgisayar ders saatinin yetersizlii, %,7 si bilgisayarın daha çok oyun aracı olarak görülmesi, % 40,7 si okula teknik destek salanmaması, % 40 ı okullarda teknolojik altyapının yetersizlii, % 37,5 i bilgisayar dersi öretim programının yetersizlii, % 35,2 si okul yöneticilerinin ders dıı teknik iler vermeleri, % 30,8 i ise atanacakları yer konularında en çok kaygı duymaktadır. Bu nedenle, MEB in kendisine balı okullardaki bilgisayarları teknik açıdan, laboratuarları ise fiziksel açıdan iyiletirmesi, öretmenlerin maa ve ders ücretlerini artırarak öretmenlerin yaam kalitelerini yükseltmesi, ders olarak bilgisayarın haftalık saatini artırarak, notu karneye ilenen ve zorunlu bir ders olmasını salaması ve atama konusundaki ileyii yeniden ele almasının önemli olduu düünülmektedir. Ayrıca okullara atanan BÖTE mezunu bilgisayar 689

11 öretmeninin, okul yöneticileri tarafından teknik servis elemanı olarak görülmemesi, okulda ders vermekle sorumlu bir öretmen olarak görevli olduunun unutulmamasında yarar görülmektedir. Altun a (2007) göre, MEB in, öretmen yetitiren kurumların ve bilgisayar öretmenlerinin görü ve önerilerine bavurmadan almı olduu kararların alandaki altyapı ve öretmen gereksinimini nicelik ve dolayısıyla maliyet olarak düürdüü bir gerçektir. Ancak bu tür uygulamaların eitimi nitelik olarak olumsuz yönde etkilemesi kaçınılmazdır. Bu nedenle çada eitim sistemlerinde olduu gibi daha farklı çözüm önerilerinin gündeme getirilmesi ve tartıılması daha doru bir yaklaımdır. TARTIMA, SONUÇ VE ÖNERLER Aratırma bulguları dorultusunda varılan sonuçlar ve bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının lisans döneminde en sık karılatıklarını belirttikleri sorunlar ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri u ekildedir: Bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının lisans dönemlerinde öretim programından kaynaklanan sorunları sıkça yaadıkları görülmektedir. Bu sorunu çözmeye yönelik giriim öretim yılında YÖK tarafından yapılmıtır. Eitim fakültelerinin öretim programlarında yapılan deiikliklerin kısmen olumlu olduu düünülmektedir. BÖTE nin 2007 yılında yayımlanan yeni öretim programında, BÖTE örencilerinin sıklıkla yakındıkları fen bilimleri derslerinin younluu azaltılarak eksikliini hissettikleri bilgisayar donanımı dersinin konması oldukça olumlu karılanmıtır. Ancak yetersiz düzeyde haftalık ders saatleri olduu belirtilen programlama dilleri ve veritabanı gibi alan derslerinin YÖK tarafından yapılan ilgili deiiklikte kredilerinin aynı kalmasının doru olmadıı düünülmektedir. Aratırmaya katılan bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adayından % 40 ının belirttii dier bir önemli sorun, alanda yetimi uzman sayısının henüz beklenen düzeyde olmadıını göstermektedir. Bu noktada, BÖTE alanında uzman daha çok akademisyenin yetimesine yönelik çözümler üzerinde çalıılması büyük önem taımaktadır. Belirtilen dier bir önemli sorun da, bina ve sınıfların fiziksel olarak yetersiz olmasıdır. Özellikle bilgisayar laboratuarı ve dersliklerin gereksinimlere yanıt verebilecek hale getirilmesi, bu ortamlarda verilen eitimin niteliini etkileyebilecektir. Derslik ve laboratuar ortamlarının iyiletirilmesinin örenci ve öretmenin, derslerinden daha çok zevk almalarını, daha verimli dersler ilemelerini ve kendilerini o ortamda daha iyi hissetmelerini salayabilecei düünülmektedir. Aratırmaya katılan bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarının mesleki kaygılarının, daha çok MEB in bazı uygulamalarıyla, verilen maa ve ücretlerle, ayrıca devlet okullarındaki bazı yetersizliklerle ilikili olduu görülmektedir. Öretmen atama ve görevlendirmelerindeki yanlı politikalar ve haksız uygulamalar, Deryakulu ve Olkun un (2006) aratırmasında da bilgisayar öretmenlerinin en fazla (%27,4) dile getirdikleri sorundur. Öretmen adaylarını kaygılandıran MEB uygulamaları arasında, bilgisayar dersinin seçmeli ders olması, ilköretim bilgisayar dersinde karne notunun olmaması, bilgisayar ders saatinin yetersizlii, bilgisayar dersi öretim programının yetersizlii konuları bulunmaktadır. Bu bulgu da Deryakulu ve Olkun un (2006) aratırmasında bilgisayar öretmenlerinin belirttii sorunlar arasında 3. sırada yer almaktadır. Altun a (2007) göre, ilköretim okullarında Rehberlik dersleri için yer açmak amacıyla bilgisayar öretmeni gereksinimini veya teknoloji gereksinimini azaltmak veya baka amaçlarla haftalık bilgisayar ders saatlerinin tek saate düürülmesi hem alanda görev yapan öretmenler hem de dersi alan örenciler açısından birçok olumsuzlua yol açmaktadır. Okullarda biliim teknolojilerinin dier dersler bünyesinde kullanılacaı dolayısıyla ayrıca bilgisayar derslerine yer olmadıı düüncesi sorunların daha da artmasına yol açacaktır. u anda okullarda görev yapan ve derslerini biliim teknolojileri desteiyle yürütebilecek öretmen sayısının ve evlerinde bilgisayarı olan örenci sayısının genellikle çok sınırlı olduu tüm yetkililerce bilinmektedir. Bu nedenle bilgisayar ders programlarının düzenlenerek haftalık ders saatlerinin artırılması gerekir. Bilgisayar ve öretim teknolojileri öretmen adaylarını okulla ilgili kaygılandıran konular arasında okullarda teknolojik altyapının yetersizlii, okula teknik destek salanmaması, okul yöneticilerinin ders dıı teknik iler vermeleri konuları bulunmaktadır. Okullara yeterli sayıda ve uygun teknik özelliklere sahip bilgisayar laboratuarlarının kurulması ve bilgisayar öretmeni dıında okulun teknik ilerinden sorumlu bir görevlinin de çalıması aratırmacıların önerileri arasındadır. 690

12 BÖTE programlarında yetien öretmenler tüm dier alan öretmenlerine mevcut uygulama programları ile ilgili bilgi verme, materyal hazırlama, sunum yapma, nternet üzerinden etkinlikler yürütme konusunda yeterli bilgi ve becerilere sahip olarak yetimektedirler. Bu nedenle haftada belirli süreler Biliim Teknolojileri Birimi adı altında oluturulacak ortamda tüm öretmen ve idarecilere hizmet salanabilir. Bu yolla okullarda görev yapan öretmenlerin biliim teknolojilerinin eitimde etkin kullanmaları konusunda sürekli hizmet içi eitim gereksinimleri karılanabilecektir. BÖTE programlarında yetien öretmen adaylarının çok önemli bir kısmının okullarda, ilçelerde, illerde ve bölgelerde bilgisayar ve/veya eitim teknolojileri formatörlüünü en iyi ekilde yürütebilecek bilgi ve birikime sahip oldukları dikkate alınmalıdır. Çok kapsamlı programlardan ve kiisel özverileriyle yetierek gelen öretmen adaylarına gelecee yönelik güçlü biliim teknolojileri alt yapılarını oluturmada ve daha yararlı olabilecekleri alanlarda olanaklar sunulmalıdır. Aksi durumda göreve balayan nitelikli öretmenler mesleki doyumsuzluklarını giderebilmek için ya eitim kurumlarından uzaklaacak veya ikinci bir i gibi daha farklı çözümlere yönelebilecektir. Atanacakları yer konusunda da kaygı duyduklarını belirten öretmen adayları, Biliim Teknolojileri ve Eitim gibi alanlarda yüksek lisans ve doktora çalımaları yapmaya tevik edilmelidir. Çok yetersiz olan bu alandaki uzman sayısını artırabilmek için öretmenlerin çabalarını engelleyen bürokratik engeller kaldırılmalıdır. Bu tür çalımaları yapmak isteyen baarılı öretmenlere özür durumundan atanma kolaylıı ve okullarındaki ders programlarında esneklik salanmalıdır. Öretmen adaylarının kaygı duydukları dier bir konu da MEB tarafından sözlemeli öretmen olarak atanmaktır. Sözlemeli öretmenlik uygulaması (dier alanlar için en az 4 yıl koulu, bilgisayar için 2 yıl olması) alandaki sorunları çözmek yerine daha olumsuz sonuçlara yol açabilmektedir. Sözlemeli köleler balıklı köe yazısında Güçlü, tüm sözlemeli öretmenlerin çok sayıda sorun ve haksızlıklarla karılatıını belirtmitir. Bunlardan birkaç tanesi öyledir: Özür durumu dıında il içi ve il dıı tayin olamamaktadır, ek derslerinden Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) kesintisi yapılmaktadır, hizmet puanları ile kıdem ve kademe ilerlemeleri yoktur, öretmenlikte asalete geçme hakları, hatta sözlemenin 13. maddesi D bendine göre i garantileri de bulunmamaktadır. Altunay a (2006) göre, sözlemeli öreticilik uygulaması eit ie eit ücret ilkesine aykırıdır, ayrıca eitimde özgür düüncenin ve bilimselliin baltalanması, yok edilmesi demektir. Pek çok, özlük ve sosyal haklardan yoksun olan sözlemeli öretmenlik uygulaması maliyet açısından bakıldıında devlete çok daha düük miktarlara mâl olmaktadır. Ancak ders saati ücretli çalıan pedagojik formasyona sahip olmayan öreticilerin uygulamada yaanan sınıf yönetimi, öretim ilke ve yöntemlerinden yararlanma, laboratuarlardaki teknolojileri doru ve etkin kullanabilme konularındaki sorunları kolayca amaları düünülemez. Bilgisayar dersini yürütecek olan öretmen, alanda yeterli deilse, genellikle örencilerin laboratuarda oyun oynamalarına izin vererek görevlerini layıkıyla yerine getirmemektedirler. Bu ise örencilerin bilgisayarı bir oyun aracı olarak görmelerine yol açabilmektedir. Danıtay ın tarihli sözlemeli öretmenlikle ilgili yürütmeyi durdurma kararında öretmenlik mesleinin asli ve sürekli görevlerden olduunu vurgulaması bu uygulama ile ilgili en önemli yanlıa iaret etmektedir. Bir taraftan Bilgisayarlı Eitime Destek kampanyaları yürüterek dier taraftan alanı hem öretmenler hem de öretmen adayları açısından önemsiz duruma getirmek, alanda yapılan çalımalara ve özverili öretmenlerin meslek sevgisine yönelik olumsuzluklar çelikisini ortadan kaldırmak gerekir. Sonuç olarak, içinde yaadıımız 21. yüzyılda biliim teknolojileri alanındaki nitelikli öretmenlere ve uzmanlara ne kadar çok gereksinim duyulduu herkes tarafından bilinmektedir. Özellikle eitim ve öretim alanındaki gelimeleri yakından izlemek ve yapılan yatırımları en iyi ekilde deerlendirmek, gelimekte olan ve ekonomik olarak sıkıntı yaayan ülkelerde daha fazla önem taımaktadır. Çok zor koullarda yetitirebildiimiz ve eitim sistemimizin gelimesi için yaamsal öneme sahip biliim alanında görev yapacak bilgisayar öretmen adaylarının yaadıkları sorunları belirlemek ve çözümler üretmek gereklidir. Ayrıca onların gelecee yönelik mesleki kaygılarını gidermeye yönelik yasal düzenlemeler yapılmasını salamak üzere bu konuda daha fazla sayıda aratırma yapılması ve önerilerde bulunulması büyük önem taımaktadır. KAYNAKÇA Altun, E. (2007). Bilgisayar ve Öretim Teknolojileri Öretmenleri Türkiye de Ne e Yarar?. Eitimdeyiz, 1(1),

13 Altunay, U. (2006). Sözlemeli öretici ya da köle öretici. [Online]: adresinden 13 Eylül 2007 tarihinde indirilmitir. Deryakulu, D. ve Olkun, S. (2006). Bilgisayar Öretmenlerinin Mesleki Sorunları: Çevrimiçi Tartıma Forumu Mesajlarına Dayalı Bir Çözümleme. XV. Ulusal Eitim Bilimleri Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, Fraenkel, J.R. ve Wallen, N. E. (2003). How to design and evaluate research in education. New York: Mc Graw Hill. Güçlü, A. Sözlemeli köleler. [Online]: 13 Eylül 2007 tarihinde indirilmitir. ÖSYM (Örenci Seçme ve Yerletirme Merkezi) (2007) ÖSYS Yükseköretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu. [Online]: ftp://dokuman.osym.gov.tr/2007_osys_tercih_kilavuzu/2007- OSYS_TERCIH_TABLO4.pdf adresinden 2 Ekim 2007 tarihinde indirilmitir. Söken, A. ve Ak, O. (2007). Enocta görevlisi Esra Hocaolu ile Türkiye deki e-örenme çalımaları ve genel kavramlar üzerine. [Online]: adresinden 2 Ekim 2007 tarihinde indirilmitir. 692