ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Transkript

1 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ BAZI PESTİSİDLERİN TURUNÇGİLLERİN FİZYOLOJİK VE ANATOMİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI ADANA, 2007

2 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BAZI PESTİSİDLERİN TURUNÇGİLLERİN FİZYOLOJİK VE ANATOMİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ YÜKSEK LİSANS BİYOLOJİ ANABİLİM DALI Bu tez / /2007 Trihinde Aşğıdki Jüri Üyeleri Trfındn Oyirliği /Oyçokluğu İle Kul Edilmiştir. İmz... İmz İmz.. Yrd.Doç.Sem DÜZENLİ Prof.Dr.N.KEMAL KOÇ Yrd.Doç.Dr.Hlil ÇAKAN DANIŞMAN ÜYE ÜYE Bu tez Enstitümüz Biyoloji Anilim Dlınd hzırlnmıştır. Kod No: Prof. Dr. Aziz ERTUNÇ Enstitü Müdürü Bu Çlışm Çukurov Üniversitesi Bilimsel Arştırm Projeleri Birimi Trfındn Desteklenmiştir. Proje No: FEF 2005 YL 24 Not: Bu tezde kullnıln özgün ve şk kynktn ypıln ildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrflrın kynk gösterilmeden kullnımı, 5846 syılı Fikir ve Snt Eserleri Knundki hükümlere tidir.

3 ÖZ YÜKSEK LİSANS TEZİ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI BAZI PESTİSİDLERİN TURUNÇGİLLERİN FİZYOLOJİK VE ANATOMİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ETKİSİ DANIŞMAN: Yrd.Doç.Dr. Sem DÜZENLİ Yıl:2007 Syf: 40 Jüri :Yrd.Doç.Dr. Sem DÜZENLİ Prof. Dr. N.Keml KOÇ Doç.Dr. Hlil ÇAKAN Bu çlışm d Adn ve çevresinde turunçgillerde hstlık ve zrrlılrın krşı kullnıln etkin mddeleri minerl yğ, Dicofol trichloro,1 -is C4, Chlorophenyl ethnol, Proprgite 2-(tert utylphenxy) ve Cylohexyl prop-2-ynyl Sulphide oln kimysl ilçlrın wshington ve vlenci turunçgil çeşitlerine oln fizyolojik ve ntomik etkileri rştırılmıştır. Çukurov Üniversitesi kmpüs lnı içindeki Sutropik Meyveler Arştırm ve Uygulm Merkezin den Arlık, Ock, Şut ylrınd wshington ve vlenci portkl çeşitlerinin yprklrındn örnekler lınrk şu prmetreler incelenmiştir; stom dğılımı, toplm klorofil, krotenoidler, prolin, minerl mddeler (C, Mg, Cu, Zn, Mn, Fe), SH-ileşikleri, lipid peroksidsyonu, totl skorik sit indirgenmiş/okside ve sod nlizleri ypılmıştır. Ypıln isttistiksel nlizlere göre her iki çeşit üzerindeki pestisidlerin etkileri yprklrdki; stom dğılımı, toplm klorofil, ve skorik sit miktrı zlmıştır; prolin, SH-ileşikleri lipid peroksidsyonu, SOD miktrı iki çeşittede kontrole göre rttığı sptnmıştır. Anliz sonuçlrın göre; her iki turunçgil çeşitlerinden pestisidlere krşı tolernsı en yüksek oln çeşitin wshington olduğu elirlenmiştir. Anhtr Kelimeler: Turunçgil, pestisid, lipid peroksidsyonu, klorofil, minerl elementler I

4 ABSTRACT MSc THESIS UNIVERSITY OF CUKUROVA INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES DEPARTMENT OF BIOLOGY The effects of some pesticides on the physiologicl nd ntomicl properties of Citrus vrieties Supervisor: Asist. Prof.Dr. Sem DÜZENLİ Yer : 2007, Pge: 40 Jury : Asist.Prof.Dr. Sem DÜZENLİ Prof. Dr. N.Keml KOÇ Asist.Prof.Dr. Hlil ÇAKAN This study hs een conducted to determine the effect of chemicl sustnces on physiologicl nd ntomicl chrcteristics, which re using ginst illness nd hrmful pests t the Citrus vrieties of Vlenci nd Wshington in Adn nd its surroundings, including effective sustnces such s Dicofol trichloro,1 -is C4, Chlorophenyl ethnol, Proprgite 2-(tert utylphenxy) nd Cylohexyl prop-2- ynyl Sulphide. To determine the effects of these chemicl sustnces, leves smples ws collected etween Novemer nd Ferury from the vrieties of Vlenci nd Wshington which re growing in Sutropics Fruits Reserch Center. The prmeters such s stomt density, totl chlorophyll, crotenoids, piroline, minerl sustnces (C, Mg, Cu, Mn nd Fe), SH-components, lipid peroxidtion, totle, reduced/oxygented scoric cid nd sod nlysis were done. According to the sttisticl nlysis, the effect of pesticides found tht stomt densities, totl chlorophyll nd scoric cid decresed in oth vrieties of Citrus. But totl mount of piroline, SH-components lipid peroxidtion, SOD were incresed when compred with the control. According to the result of nlysis; the vriety of wshington determined s the most tolernt vriety to pesticides Key words: Citrus, pesticide, lipid peroxidtion, Chlorophyll, minerl elements II

5 TEŞEKKÜR Tez konumun seçimi, yürütülmesi ve sonuçlrın değerlendirilmesi sırsınd gösterdiği yrdımlrdn dolyı syın hocm Yrd.Doç.Dr. Sem DÜZENLİ ye teşekkür ederim. Örneklerin Çukurov Ünviversitesi Sutropik Meyveler Arştırm VE Uygulm Merkezin de yetiştirilen portkl çeşidi yprklrındn örneklerin lınmsı konusund yrdımlrındn dolyı syın hocm Prof.Dr. N.Keml KOÇ teşekkür ederim. Bn lortur çlışmlrım sırsınd ekstrksiyon işlemlerinde yrdımcı oln lisns öğrencileri Tuğ CANITEZER, Murt BAŞ, Murt H. ARICI, Şeyd ACAR, Bern GÜNGÖR, Sezer DÖRDÜ e teşekkür ederim. İsttiksel nlizlerin ypılmsınd yrdımlrını esirgemeyen Prof. Dr. Ali ERKILIÇ e, tezin yzılmsınd yrdımcı oln Elif ÜLGER, Emine CINKILOĞLU, Htice Gül ÖZYÜREK e teşekkür ederim. III

6 İÇİNDEKİLER SAYFA Öz... Ι Astrct... ІІ Teşekkür... ІІΙ İçindekiler... IV Şekiller Dizini... VI KISALTMALAR... ІX 1.GİRİŞ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR MATERYAL ve METOD Mteryl Anlizlerde Kullnıln Bitki Mteryli Metod Stom Dğılımının Belirlenmesi Minerl Elementlerin Anlizleri Klorofil ve Krotenoid Konsntrsyonunun Belirlenmesi Prolin Konsntrsyonunun Belirlenmesi Lipid Peroksidsyonunun Belirlenmesi SH-Gruplrı Konsntrsyonunun Belirlenmesi Askorik Asit Konsntrsyonunun Belirlenmesi Süperoksit Dismutz Konsntrsyonunun Belirlenmesi ARAŞTIRMA BULGULARI 4.1.Arştırm Bulgulrı Anlizlerde Kullnıln Bitki Mteryline Ait Sonuçlr Stom Dğılımı Sonuçlrı Minerl Mdde Anliz Sonuçlrı Klorofil Konsntrsyonu Sonuçlrı Krotenoid Konsntrsyonu Sonuçlrı Prolin Konsntrsyonu Sonuçlrı IV

7 Lipid Peroksidsyonu Sonuçlrı SH-Gruplrı Konsntrsyonu Sonuçlrı Askorik Asit Konsntrsyonu Sonuçlrı Süperoksit Dismutz Konsntrsyonunun Sonuçlrı Trtışm SONUÇ ve ÖNERİLER Kynklr Özgeçmiş V

8 ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA Şekil 4.1. Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl yprklrındki stom dğılımı 13 Şekil 4.2. Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonrwshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki klsiyum konsntrsyonu Şekil 4.3. Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki demir konsntrsyonu 15 Şekil 4.4. Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki mgnezyum konsntrsyonu Şekil 4.5. Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki kır onsntrsyonu Şekil 4.6. Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki Çinko konsntryonu 17 VI

9 Şekil 4.7. SAYFA Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki mngn konsntrsyonu...17 Şekil 4.8. Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki toplm klorofil konsntrsyonu...18 Şekil 4.9. Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki klorofil konsntrsyonu...19 Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki klorofil konsntrsyonu...20 Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki krotenoid konsntrsyonu Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki prolin konsntrsyonu...21 Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki Lipid Peroksidsyonu konsntrsyonu.22 VII

10 SAYFA Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn çeşidi yprklrındki SH-Bileşikleri konsntrsyonu 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl...22 Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki İndirgenmiş Askorik Asit konsntrsyonu...23 Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki Yükseltgenmiş Askorik Asit konsntrsyonu...24 Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki SOD (süperoksid dismutz) konsntrsyonu...24 VIII

11 KISALTMALAR % : yüzde µg : mikrogrm mg: miligrm SOD: Süperoksit dismutz O2 : Süperoksit rdikli H2O2 : Hidrojen peroksit OH : Hidroksil rdikli AA : Askorik sit TR : Ortm sıcklığı İnd : indirgenmiş oks : Okside chl : chlorophyll MDHA : Monodehidroskort K.A : kuru ğırlık IX

12 1. GİRİŞ 1.GİRİŞ Pestisid uygulmlrının trımsl verimliliği rttırmd fydlı olduğu düşünülmektedir. Bunun ynınd, u kullnımın ir sonucu olrk trımsl üretimde meyvelerin üzerinde pestisid klıntılrı hem hlk sğlığını tehlikeye sokmkt hem de itki metolizmsını değiştirmektedir. Ayrıc toprk tuzluluğu, pestisid ve güre uygulmlrı, diğer mikroorgnizmlrın vrlığı, ğır metl konsntrsyonu, fosfor ve nitrojen seviyeleri, toprk nemi, toprk ph ı, sıcklık gii çevresel irçok fktöründe itki ypısınd değişikliklere seep olmktdır. (Anonymous,1998) Özellikle sentetik kimysllrın yoğun ir şekilde itki sğlığı lnınd kullnılmy şlnmsı ile unlrın insn, çevre ve hyvn sğlığı çısındn risklerinin de rttığı gözlenmiştir. Ülkeler düzeyinde pestisit kullnımını kontrol ltın lilmek için ysl düzenlemeler (ruhstlndırm sistemleri, imhlrı, tşınmlrı v.) getirilirken, uluslr rsı düzeyde fliyet gösteren kuruluşlr d u ln eğilmişlerdir. Bugün Avrup ve Akdeniz Ülkeleri Bitki Korum Orgnizsyonu (EPPO), Birleşmiş Milletler Gıd ve Trım Orgnizsyonu (FAO), Düny Sğlık Teşkiltı (WHO) ve Çevre Korum Teşkiltı (EPA) gii pek çok kuruluş pestisitlerin emniyetli kullnımı konusund zmi ç göstermektedir (Anonymous 1985 ). Pestisitlere krşı oluşn ilk direnç olyı İsveç te 1946 yılınd DDT ye krşı Musc domestic L.(Dip.Muscide)d gözlenmiş, 1948 de ise ldrin ve dieldrin in toprkt en fzl klıcı özelliğe ship insektisitler olduğu çıklnmıştır. Pestisitlerin trım ürünlerinde ırktıklrı klıntı insn, hyvn ve çevre sğlığı çısındn üyük ir önem tşır. Eğer uygulm nınd ypılck rştırmlr ve lınck önlemlerle u klıntılrın insn ve çevreye zrr vermeyecek ir düzeyde olmlrı sğlnilirse güvenli ir kullnım gerçekleştirilmiş olcktır. Bu mçl işlenmemiş ürünlerde ve yem ürünlerinde tüm pestisit sınırlrının elirlenmesine krr verilmiş ve 1954 yılınd ilk tolerns listeleri hzırlnmıştır. Özellikle 1970 yılınd şlyn çevre korum hreketlerinden sonr tüm dünyd pestisit kullnımının dh kontrollü ypıldığı, mevcut etkili mddelerin 1

13 1. GİRİŞ yeniden emniyet testlerine lındığı ve u değerlendirmeler sonucund zı pestisitlerin çeşitli ülkelerde ysklndığı, kısıtlndığı vey kontrollü ir şekilde kullnımının ypıldığı ilinmektedir. Bu uygulmlrın nedenlerinden en önemlileri çevrede klıcılıklrının fzl oluşu; kendilerinin, dönüşüm ürünlerinin vey içerdikleri sfsızlıklrın cnlılr önemli derecede toksik olmlrıdır. Dünyd trım ürünlerini rttırm çlrı ynınd, insn ve çevrenin korunmsı mcıyl dh güvenli pestisitlerin kullnımı rtık kçınılmz olmuştur yılınd çıkrdığı Federl Gıd Yssı ile Amerik Birleşik Devletleri u konuy hsssiyetle yklşn ülkelerin şınd gelmektedir yılınd ABD de kuruln Environmentl Protection Agency (EPA), mevcut çlışmlrın ışığı ltınd ynı yıl lkil civlılrın kullnımdn kldırılmsını ve ruhstlrının iptlini onylmıştır. Dh sonr DDT nin ütün kullnımlrı 1973 de, ldrin ve dieldrin 1975 de, çoğu civlılr ise 1976 d kullnımdn kldırılmıştır. EPA 1978 yılınd kullnımı sınırlndırılmış ve ysklnmış pestisitlerle ilgili ilk def ir liste yyınlnmış, 1979 yılınd ise 2,4,5-T nin kullnımını geçici olrk durdurmuş ve ikinci listesini ise 1985 de yyınlmıştır (Anonymous,1985). EPA nın u yyınlrı sonucu diğer ülkeler de kendi çıkrlrını düşünerek, ülkelerindeki ruhstlı pestisitleri yeniden değerlendirip ir kısmını ysklm, kısıtlm yolun gitmişlerdir. Amerik dn sonr Federl Almny kendi ülkesinde kullnıln pestisitlerle ilgili ilk listeyi 1987 yılınd yyınlmıştır (Anonymous,1987). Türkiye de de zı pestisitlerin kullnımlrının ysklnmsı ve ruhstlrını iptli, zılrının d kullnımlrının kısıtlnmsı yolun gidilmiştir. Ülkemizde dieldrin 1971, ldrin, chlordne, chlodimeform, endrin ve prthion (ethyl) 1979, BHC, DDD ve DDT 1985, clsium rsent 1982 ve lindne 1985 yıllrınd ruhstlrı iptl edilen pestisitlerdir. Arştırmlr ışığı ltınd pestisitlerle ilgili u ysklm ve kısıtlm krrlrı ile ruhstlndırm esslrınd o ülkenin fyd, risk nlizindeki dengenin ve önceliklerin etkisi üyük olmktdır. Nitekim ileri trım tekniklerine ship ir 2

14 1. GİRİŞ ülkede ndir ir kuş türüne ship ir pestisit ruhstlndırılmz iken, dh z gelişmiş ir ülkede ynı ileşik ruhstlndırılilmektedir (Öztürk, 1990). Bugün pestisit olrk kullnıln mddelerin pek çoğu orgnik ileşiklerdir. Bunlrdn nck sistemik insektisitler, hormon ypısındki herisitler çeşitli yollrdn itki içine girmekte, onun iyokimysl olylrını etkileyeilmektedir. Diğerlerinin genel olrk itki içerisine girme özellikleri yoktur, nck itki yüzeyindeki yğ y d mumsu tklrd eriyeilirler. Fkt unlrdn zılrı kokulu olmlrı nedeniyle esinin tt ve doku gii özelliklerini ozilmektedir. Sistemik insektisitler itki trfındn sore edilirler ve itki içine gireilirler. Anck unlrın öceklere etkili olilmesi için itki içine sore olduklrı şekilde değil, öceklere zehirli olilecek şk ürünlere prçlnmlrı gerekir. Hormon ypısındki herisitler, yncı otun iyokimysl olylrını değiştirdikleri için eğer uyguldıklrı yerde kültür itkileri de ulunuyors kültür itkilerine de ynı tip etkiyi göstereilirler. Bununl irlikte, u tip herisitlerin çoğu ypılrı gereği selektif y d formülsyonu, uygulm yöntemi ve zmn ile seçici kılındıklrınd ylnız yncı ot etkili olilmektedir. Fotosentez, çekirdek oluşumu, solum ve yüksek enerji ğlrının oluşturulmsı, protein sentezi ve kronhidrt değişimleri gii metolik olylrd fosforun önemli ir yeri vrdır. Birçok herisit itkilerin fosforu sore yeteneklerini, itki içinde u elementin dğılmsını ve ondn yrrlnmyı etkilemekte ve fosfor metolizmsını ozmktdır. Pestisitlerin itkilere diğer ir etkisi de fitotoksit olmlrıdır. Formülsyondki etkili mdde ile diğer mddeler itkinin cins, tür ve gelişme devrelerine göre değişik fitotoksit etkilerde ulunmktdır. Anck çoğu fungisit fungl hstlık etmenlerine krşı etkin olduklrı dozlrd ve uygun dönemlerde itkilere uygulndıklrınd onlrın metolizmlrınd herhngi ir ters etki meydn getirmezler. Hstlık ve zrrlılrın neden olduğu kyıplrı önlemek için, kullnıln kimysllr lterntif olrk uygulnilecek mücdele yöntemleri yygınlştırılmdığı sürece, kimysl mücdelenin uygulnmsı kçınılmzdır. Ülkemiz ihrctınd trım ürünleri önemli ir yer tutmktdır. Özellikle unlrın 3

15 1. GİRİŞ şınd turunçgiller gelmektedir. Öte yndn verimi rttırmk mcıyl kullnıln pestisidlerin itkilere zrrını d göz rdı etmememiz gerekir. Ekosistemi etkilemeyecek ve insn sğlığı için dh z zrrlı oln, yıkımı koly oln ürünlerle ilçlm ypılmsı tüketiciler yönünden dh olumlu olcktır. Bitkiler yşmlrını sürdüreilmeleri kımındn zı svunm meknizmlrı geliştirmektedirler. Ptojenlerle ilgili ntimikroiyl ktivite potnsiyelli proteinlerin irikimi, düşük molekül ğırlıklı ntimikroiyl fitoleksinlerin oluşumu, lignin gii polimerlerin ve ypısl proteinlerin depozizsyonuyl hücre duvrının güçlendirilmesini içine ln irtkım reksiyonlr ptojenlere krşı gerçekleşmektedir. Bu meknizmlrın ptojen olmyn mikroorgnizmlr trfındn y d gelişmeyi engelleyen şk çevresel fktörler trfındn ktive edileileceği ilinmektedir. Bir kere ktivsyon gerçekleştiğinde itkinin doğl svunm meknizmsı uzun peryotlr için etkili hle gelmekte ve çeşitli ptojenlere krşı dh etkili olmktdır. Aslınd itki hstlıklrını engellemek için pestisid kullnımı yerine iyolojik mücdele dh doğl, güvenilir, etkili ve uzun ömürlü ir lterntif olilir. Tüm u çlışmlrın ışığı ltınd çok miktrd kullnıln pestisidlerin u rştırmyl turunçgillerde de fotosentezi etkileyerek itkiyi strese sokup sokmdığı ve itkinin fizyolojisi ve ntomisi üzerindeki değişimlerinin etkileri rştırılmıştır. 4

16 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR 2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Deltmethrin insektisit etkisindeki 45 günlük soy fsulyesinde (Glycine mx) ntioksidtif ynıt sistemi incelendiğinde lipid peroksidsyonunun ve prolin içeriğinin rttığı totl skorik sit içeriğinin ise zldığı görülmüştür. Enzimtik ntioksidntlrdn SOD ktivitesinin ise kontrole ornl önemli derecede rtığı ildirilimiştir (Bshir ve rk;2007). On iki hft süresince ozon etkisindeki Citrus clementin d yprk iyokimysı, ntioksidnt meknizmsı ve lipid peroksidsyonu incelenmiştir. Yprklrd totl klorofillerin krotenoidlerin, skort ve kronhidrt konsntrsyonunun zldığı lipid peroksidsyonunun ise önemli derecede rttığı ildirilmiştir.( Iglesis ve rk; 2006). Heisit Chlorotoluron etkisindeki uğdy Triticum vestivum d oksidtive stres prmetreleri incelenmiştir. Triticum vestivum yprklrındki kullnıln Chlorotoluron konsntrsyonlrı on günlük ir periyott 0-25mg/kg ornlrınd rtrk kullnılmıştır. Triticum vestivum yprklrındki SOD ktivitesi yprklr nzrn dh fzl olduğu gözlenmiştir. Yprklrd süper oksit rdikli ile endojen proline düzeylerinin kontrole ornl rttığı ildirilmiştir. (Song ve rk; 2007). Bir mntr türü oln Glomus versiforme etkisindeki Citrus tngrin de kökünde ntioksidnt meknizmsı incelenmiştir. Bu mçl Glomus versiforme li ve Glomus versiforme siz Citrus tngrin fideleri plstik torlr içine ekilerek, 97 gün sonund Citrus tngrin itkilerinde iki uygulmnın etkisi incelenmiştir. Arştırm sonuçlrın göre Glomus versiforme etkisindeki Citrus tngrin de kökünde sod enzim ktivitesi kontrole göre rtrken lipid peroksidsyonu ve skort düzeyinin de rttığı gözlenmiştir. Bunlrdn iri kurk ortm diğeri sulk ortmd incelemeler ypıldı. Glomus versiforme etkisindeki Citrus tngrine kökünde sulk ortm ve susuz ortmd rektif oksijen metolizmsı incelenmiştir (Wu ve rk;2006). 5

17 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Bir mntr türü oln Glomus versiforme etkisindeki turunçgil Poncirus trifolit d tohumd kurk ve sulk ortmd rektif oksijen metolizmsı, üyüme metolizmsı incelenmiştir. Poncirus trifolit tohumlrı % 70 lkolde 5 dkik steril edildikten sonr 28 ºC de krnlık ortmd ir hft ekletilmiştir. Bir hft sonund tohumlr plstik torlr ekilmiştir. Kontrole ornl Askort değeri rtmış, ntioksidnt enzim miktrınd ve Süperoksit rdiklinde rtış olmuştur (Wu ve rk;2006). Herisit Oxyfluorfen ve Diphenyl ether etkisindeki uğdy ve rp yprklrınd lipid peroksidsyonu değerinin zldığı kontrole göre klorofil değerinin zldığı gözlenmiştir (Choi ve rk ; 1999). Herisit Prqut etkisindeki uğdy ve mısır yprklrınd oksidtive stres prmetreleri incelenmiştir. Yprklrd on günlük süre sonucund süper oksit rdikli düzeylerinin kontrole ornl % 40 rttığı rtığı ildirilmiştir (Mtters ve Scndlios; 1986). Imidzolinone herisiti etkisindeki ezelye (Pisum stivum ) yprklrındki oksidtif stres prmetreleri incelenmiştir. Bezelye yprklrındn lınn örneklerde superoxide dismutz (SOD), skort peroxidz (APX), gluttyon redüktz (GR), ktlz (CAT) ve glukgol peroksidz enzim ktiviteleri incelenmişlerdir. Bezelye (Pisum stivum ) tohumlrı steril edildikten sonr 26 ºC de 96 st krnlık ortmd iklim odsınd çimlenmesini sğlmışlrdır. Bezelye itkilerine 12 gün sonr Imidzolinone herisiti ilve etmişlerdir. Bezelye itkilerinin yprklrı 0, 1, 3, 7, 10 ve 15 gün sonund hst etmişlerdir. Kontrole ornl lipid peroksidyon, skort peroksidz, gluttyon redüktz değerleri zlmıştır. Kontrole ornl süperoksit dizmutz (SOD) değeri rtmıştır (Zlz ve rk; 2007). 2,4-dichlorophenoxycetic cid (2,4-D )ve 2,4,5-trichlorophenoxycetic cid (2,4,5-T) etkisindeki Pisum stivum yprklrındki lipid peroksidsyonu düzeylerinin kontrole ornl zldığı tespit edilmiştir (Pogosyn ve rk; 2003). 6

18 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Sulfonylure herisiti etkisindeki rp (Hordeum vulgre) ve mısır (Ze mys) d oksidtif stres prmetreleri incelenmiştir. Chemiluminescence kynğı syesinde düşük piruvt konsntrsyonu vrlığı tespit edilmiştir. Bu herisitin rektif oksijen vrlığını rttırdığı tespit edilmiştir (Durner ve rk; 1994). Chlorimuron-ethyl herisiti etkisindeki Triticum estivum d klorofil konsntrsyonu, MDA (mlondildehit), çözünür protein, SOD prmetreleri incelenmiştir. Buğdy yprğındn ve kökünden lınn örneklerde korofil konsntrsyonu zlmıştır. Buğdy yprklrınd kontrole göre SOD konsntrsyonunun rttığı tespit edilmiştir (Wng ve Zhou; 2006). Heisit Flumioxzin etkisindeki Vitis vinifer d oksidtif stres prmetreleri incelenmiştir. Flumioxzin herisitinin sm itkisinde oksidtif strese neden olduğunu tespit etmiştir (Cstro ve rk; 2005). 7

19 3. MATERYAL ve METOD 3.MATERYAL ve METOD 3.1. Mteryl Anlizlerde Kullnıln Bitki Mteryli Bitkisel mteryller Çukurov Üniversitesi kmpüs lnı içersindeki Sutropik Meyveler Arştırm ve Uygulm Merkezi inde iki frklı turunçgil çeşidi (Wshington portklı ve Vlenci portklı) yprklrı kullnılmıştır. Denemede örnek lınck portkl ğçlrı önceden elirlenerek etiketlendirilmiştir. Wshington portklı için 7 ğç, vlenci portklı için 6 ğç seçilmiştir. Her ğç ir tekerrür olrk kul edilmiştir. Her tekerrürden de otuz yprk örneği lınmıştır. Pestisidlerin periyodik eğilimlerini sptmk için nlizlerde kullnıln yprk örnekleri Arlık, Ock, Şut ylrı döneminde lınmıştır. Alınn örnekler ynı itkinin güneye kn ölgesinden ynı yşt ve ynı sırdki yprklrdn olmsın özen gösterilmiştir. Pestisidlerin uygulmlrının itki üzerindeki etkilerini sptmk için itki örnekleri pestisid uygulmsındn önce, 15. gün sonr ve 30. gün sonr örnekler lınrk nlizler ypılmıştır. Arştırm sonucund ypıln tüm nlizlerden elde edilen sonuçlrın değerlendirilmesinde çoklu vryn nliz tekniği kullnılmış, sutün içer,s,nde frklı hrfi içeren ortlmlr LSD (0.05) çoklu krşılştırm testine göre isttistiksel olrk frklıdır. 3.2.Metod Stom Dğılımının Belirlenmesi Turunçgillerin pestisid uygulmsındn önce ve sonr nliz için elirlenen yerdeki yprklrdn 3 frklı dönemde Wshington portklı ve Vlenci portklı itkilerinden 3 er tekerrürlü lınn yprk örneklerinde stom syımlrı ypılmıştır. Her yprkt eş ölge yırt edilip her ölgedede 10x40 (Euremex rştırm mikroskop) üyütmede stom syımlrı ypılmıştır. Alınn yprk örnekleri lortur getirilerek Silicon (RTV II) ile klıplrı çıkrılmış, ynı klıplrdn 8

20 3. MATERYAL ve METOD selüloz settl tekrr klıp oluşturulrk stom dğılımlrının sptnmsı Düzenli (1984) ye göre elirlenmiştir Minerl Element Anlizleri Minerl element nlizleri Bremner (1965) e göre ypılmıştır. Bu mçl lortuvr getirilen tze yprk örnekleri % 0.1 lik HCl ile yıkndıktn sonr olc sf sudn geçirilmiş ve 70 C ye yrlnmış etüvde 48 st süresince kurutulmuştur. Kurutuln itki örnekleri dh sonr öğütülmüş ve öğütülen u örneklerden 200 mg lınrk 5 st süreyle 550 C de kül fırınınd ykılmıştır. Ykm işleminden sonr elde edilen kül %3.3 lük HCL de çözündürülmüş ve mvi nt filtre kğıdı kullnılrk filtre edilmiştir. Elde edilen süzüntüde çözeltide tomik sorisyon cihzıyl (Atiunicm 929) C,Fe,Mg,Mn, Zn ve Cu konsntrsyonlrı elirlenmiştir Klorofil ve Krotenoid Konsntrsyonunun Belirlenmesi Tze yprk örnekleri ( mg) 15 ml %80 lik (hcim/hcim) seton(merk) ile homojenize edilerek eyz nt filtre kğıdı ile süzülmüştür. Filtre edilen örneklerde 652 nm de toplm klorofil, 663 nm de klorofil, 645 nm de klorofil ve 470 nm de krotenoid ölçümleri ypılmıştır(arnnon1949). Hesplmlr Lichtenthler ve Wellurn (1983) trfındn şğıd verilen formüllere göre ypılmıştır (A:ölçülen sorns değeri). Toplm klorofil = A /mg örnek ğırlığı Klorofil A (Kl ) = (11.75 A A645) 20 /mg örnek ğırlığı Krotenoid =((1000 A Kl Kl )/227) 20 mg örnek ğırlığı Prolin Konsntrsyonunun Belirlenmesi Prolin nlizi Btes ve rk. (1973) lrın göre ypılmıştır. Prolin nlizleri için 0.5 g kuru itki mteryli lınmış ve üzerine 10 ml %3 lük sülfoslisilik sit ilve edilerek homojenize edilmiştir. Homojent mvi nt filtre kğıdıyl(391, 80g/m 2 ) filtre edilmiştir. 9

21 3. MATERYAL ve METOD Elde edilen süzüntüden 2 ml filtrt lınmış, üzerine 2 ml sit ninhidrin (Asit ninhidrin çözeltisinin hzırlnışı :1.25 g ılık ninhidrinle 30 ml glsiyl setik sit ve 20 ml 6 M fosforik sidin çözülene kdr çlklnmsıyl hzırlnmıştır. 24 st durğn kln regent soğukt (+4 C) korunmuştur.) ve 2 ml glsiyl setik sit ilve edilerek 100 C de 1 st inküe edilmiştir. Dh sonr uz nyosund soğuyuncy kdr tutulmuştur. Bunu tkien reksiyon krışımı 4 ml toluenle exstrkte edilmiştir. Toluen sulu fzdn spire edilmiş ve od sıcklığınd soğutulup sorns değerleri UV spektrofotometresinde (CE 5502 UV spectrophotometer) 520 nm dlg oyund okunmuştur. 0.1, 0.2, 0.3, 0.4 µmol/prolin içeren stndrtlr hzırlnmıştır. Örnekler ((µg prolin/ml toluen)/115.5µmol)/((g örnek) /5)= µmol prolin/g mterylin tze ğırlığı olrk hesplnmıştır Lipid Peroksidsyonunun Belirlenmesi Lipid peroksidsyonu ölçümü Hodges ve rk. (1999) n göre ypılmıştır. Bu mçl yklşık 1 grm tze yprk örneği %80 lik 10 ml etil lkol ile homojenize edilip rdındn 3000 g de sntrifüj (Boeco mrk) edilmiştir. Sntrifüjden sonr elde edilen ekstrkt nliz iki şmd gerçekleştirilmiştir. Birinci şmd ; Sıvı fzdn lınn 1 hcim ekstrkt üzerine 1 hcim %20 lik (ğırlık hcim) TCA (trichloroceticcid) ve 1 hcim %0.01 lik BHT (Butylted Hydroxytoluene) eklenmiştir. İkinci şmd; Sıvı fzdn lınn 1 hcim ekstrkt üzerine1 hcim % 0.65 TBA (2-Thiorituric cid) içeren %20 lik TCA ve unun d üzerine 1 hcim %0.01 lik BHT eklenmiştir. Dh sonr vortekle krıştırıln örnekler 95 C ye yrlı su nyosund 25 dkik inküe edilmiş ve rdındn şok soğutm ypılmıştır(hemen uz nyosun lınmıştır). Soğutuln örnekler tekrr 3000 g de sntrifüj (Boeco mrk) edilmiş ve sntrifügttn irinci şm örneklerinde 532 ve 600 nm de, ikinci şm örneklerinde ise 532, 600 ve 440 nm de spektrofotometre ile sorns okumlrı ypılmıştır. Sonuçlr şğıdki formül ile hesplnmıştır(abs : Asorns, MDA. Mlondildehid). 1.((ABS 532+TBA)-(ABS 600+TBA)-(ABS 532-TBA)-(ABS 600-TBA)=A 2.((ABS 440+TBA-ABS600+TBA) )=B 10

22 3. MATERYAL ve METOD 3.nmol MDA / ml =( A-B/ ) SH-Gruplrı Konsntrsyonunun Belirlenmesi SH-gruu nlizleri % 5 lik met-fosforik sit ekstrksiyonunun dithiois (2-nitroenzoik sit) (DTNB) çözeltisi kullnılrk Ckmk ve Mrschner (1992) de elirtildiği gii ypılmıştır. Bun göre 0.5 grm itki örneği %5 lik metfoforik sit ile homojenize edilerek 4000 g de 10 dkik sntrifüj edilmiştir. Sntrifügtlrdn 0.5 ml 15 ml lik cm tüpe lınmış ve üzerine 5mM EDTA içeren 150 Mm lık fosfor tmponu (Ph=7.4) ve 0.5 ml 6 Mm DTNB çözeltisi ilve edilerek 20 dkik od sıcklığınd inkue edilmiştir. Renklendirilen örneklerde okumlr spektrofotometrede 412 nm dlg oyund okunmuştur. Stndrtlr 100 µg/ml rlığınd hzırlnmış, stndrt olrk indirgenmiş glutthion kullnılmıştır Askorik Asit Konsntrsyonunun Belirlenmesi Toplm ve indirgenmiş skorik sit nlizleri Ckmk ve Mrschner(1992) trfındn ildirildiği gii ypılmıştır. Yöntemin essı, ortm ilve edilen Fe +3 ün skorik sit ile Fe +2 ye indirgenmesi ve Fe +2 nin ipiridin ile komplekslenerek oluşn kırmızı rengin 525 nm de ölçümüne dynmktdır. Bun göre, yklşık 0.5 g tze yprk örneği sıvı zot ve kuvrs kumu yrdımıyl 10 ml %5 lik met-fosforik sit ile homojenize edilmiş ve rdındn 4000 g de 30 dkik sntrifüj (Boeco)dilmiştir. Toplm skorik siti elirlemek için, sıvı fzdn 0.2 ml lınmış, üzerine 5 mm EDTA içeren 0.5 ml 150 mm lık fosfor tmponu (Ph 7.4), 0.1 ml 10 mm DTT(1,4 dithiotreitol) eklenmiş ve 15 dkik od sıcklığınd inküe edilmiştir. Bu sürenin itiminden sonr DTT yi ortmdn uzklştırmk için u çözeltinin üzerine 0.1 ml %5 lik (ğırlık/hcim) NEM(N-ethylmleimid) ilve edilmiştir. Reksiyon ortmınd skorik sit miktrın ğlı renk oluşumu, sırsıyl 0.4 ml % 10 luk TCA (trichlorocetic cid), 0.4 ml %44 lük orto-fosforik sit, 0.4 ml % 70 lik etil lkol içinde hzırlnmış %4 lük 2,2 -ipiridin ve 0.2 ml % 3 lük FeCl 3 kimysllrının ortm ilvesiyle gerçekleştirilmiştir. 11

23 3. MATERYAL ve METOD İndirgenmiş skorik siti, elirlemek için ortm yukrıd elirtilen kimysllrdn sdece DTT ve NEM ilve edilmemiş ve diğer işlemler toplm skorik sit nlizinde olduğu gii ypılmıştır. Dh sonr toplm ve indirgenmiş skorik sit ölçümleri için hzırlnn örnekler renk gelişimi için +40 C de 40 dkik inküe edilmiştir. Bu sürenin rdındn örnekler spektrofotometrede 525 nm de ölçüme lınmıştır. Okumlr µg/ml rlığınd, stndrt olrk L(+) skorik sit kullnılrk ypılmıştır. Toplm skorik sitten indirgenmiş skorik sit çıkrılrk okside olmuş skorik sit düzeyi elirlenmiştir Süperoksid dismutz enzim konsntrsyonu elirlenmesi Yklşık 1grm tze yprk örneği sıvı zot ve kuvrs yrdımıyl, 0.1 MmN-EDTA içeren 50 Mm (Ph 7.6) fosfor (P) tmpon çözeltisi ile (10 ml) homojenize edilmiştir. Homojenize edilen örnekler 15 dk süresince g ve +4 o C de 30 dkik sntrifüj edildikten sonr, elde edilen sıvı fz enzim ve protein nlizlerinde kullnılmıştır. Süperoksit dismütz (SOD) ktivitesi Ckmk ve Mrschner (1992) göre ypılmıştır. Süperoksit dismutz ktivitesi, nitro lue tetrzolyum kloridin ışık - ltınd O 2 trfındn indirgenmesi yöntemine göre ölçülmüştür. Bu mçl son hcmi 5 ml oln cm şişeler içinde oluşn reksiyon ortmın 0.1 Mm N-EDTA içeren 50 Mm lık (Ph 7.6) fosfor (P) tmponundn ilve edildikten sonr üzerine enzim ekstrktı ( µl), 0.5 ml 50 Mm N 2 CO 3 (PH 10.2), 0.5 ml 12 Mm L- metihonin, 0.5 ml 75µM p-nitro lue tetrzolyum chlorid (NBT) VE 10µm rioflvin eklenmiştir. Nitro lue tetrzolyum un O - 2 trfındn indirgenmesi örneklerin 24 o C VE 400 µmol m -2 s -1 ışık intensitesi ltınd 10 dk tutulmsı ile oluşturulmuştur. Bir SOD ktivitesi ünitesi, 560 nm de ölçülen NBT un indirgenme ornının % 50 sinin engelleneilmesi için gereken enzim miktrı olrk ifde edilmiştir. 12

24 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA 4.ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA 4.1.Arştırm Bulgulrı Denemelerin yürütüldüğü Sutropik Meyveler Uygulm ve Arştırm Merkezinden örnek lınck ğçlr dh önce işretlenerek elirlenmiştir. Ağçlrın seçiminde; ğçlrın konumu, sır durumu göz önüne lınmıştır. Yprk örnekleri her iki itki çeşidinden iririne çprz konumdki ğçlrın güneye kn cephesinden lınmıştır. 4.2.Anlizlerde Kullnıln Bitki Mteryline Ait Sonuçlr Stom Dğılımı Sonuçlrı Örneklerin lındığı tüm dönemlerde, pestisid uygulmsındn sonr, pestisid uygulnmmış döneme göre wshington ve vlenci yprklrındki stom yoğunluğund zlm olduğu sptnmıştır (Şekil 4. 1). Vlenci yprklrınd stom dğılımı pestisid uygulmsındn önceki dönemde 550 /mm 2 de en düşük ise stom dğılımı yine yni çeşidin pestisit uygulmsındn 30. gün sonrki dönem de (262,50/mm 2 ) sptnmıştır. Wshington yprklrınd ise pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün pestisid uygulmsındn önceki dönemle stom dğılımı kımındn krşılştırıldığınd isttistiksel olrk P< 0.05 düzeyinde zlm olduğu tespit edilmiştir. Bu zlm mm 2 de 400,00 stom ile pestisit uygulmsındn 30. gün sonrki uygulmd sptnmıştır (Şekil 4. 1). Birim lndki stom dğılımı (mm2) * Stom c c Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr 0 wshington vlenci Şekil 4.1. Pestisid uygulmsındn önce, 15. ve 30. gün sonr Wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki stom dğılımı 13

25 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA Minerl Mdde Anliz Sonuçlrı Pestisid uygulnmış ve uygulnmmış çeşitlerin yprk örneklerinde mkro elementlerden C, Mg, Fe mikro elementlerden ise Mn, Zn, Cu, nlizleri ypılmıştır. Anliz sonuçlrın göre C konsntrsyonu Wshington itkisi yprklrınd pestisid uygulm öncesi ve sonrsınd önemli ir değişiklik olmmıştır. Wshington yprklrınd pestisid uygulmsındn 15. gün sonr en yüksek 8,3 mg/kg C konsntrsyonu ile yüksek ir değer gösterse de isttistiksel olrk her üç uygulmd ynı grupt yer lmıştır (Şekil 4. 2). Vlenci yprklrınd uygulm ypılmdn önceki dönem (kontrol) pestisid uygulmsındn 15. gün (9,5 C mg/kg) ve 30.gün (9,09 c mg/kg) ynı grupt yer lrk isttistiksel olrk P< 0,05 düzeyinde önemli ulunmuştur (Şekil 4.2) * K A L S İ Y U M (C ) P estisid u yg u l m s ı nd n ö nce P estisid u yg u l m s ı nd n 1 5.g ü n so nr P estisid u yg u l m s ı n d n 3 0.g ü n so nr 7 mg/kg KA* w sh in g to n v le n ci Şekil 4.2. Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. günsonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrınd klsiyum konsntrsyonu * hrfler P< 0,05 düzeyinde duncn testine göre frklı gruplrı göstermektedir. Fe konsntrsyonu örnek lınn wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrınd pestisid uygulmsındn 15. ve 30.gün sonr pestisid uygulmsındn önceki döneme göre ir zlm göstermiştir. Wshington yprklrınd kontrolde Fe (0,427mg/kg), vlenci yprklrınd d (0,374 mg/kg Fe) en yüksek kontrolde pestisid uygulmsındn önceki dönemde elirlenmiştir. Pestisid uygulmsındn sonr ki dönemlerde her iki çeşitte de Fe miktrının çok düştüğü görülmektedir (Şekil 4. 3). 14

26 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA Demir (Fe) Pestisid uygulmsındn önce mg/kg KA* 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 wshington vlenci Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki demir konsntrsyonu *K.A: Kuru Ağırlık Wshington yprklrınd Mg konsntrsyonu pestisid uygulmsındn önce ve sonr krşılştırılck olurs mgnezyum konsntrsyonund pek ir değişiklik olmmıştır. Pestisid uygulmsındn önce wshington yprklrınd mgnezyum konsntrsyonu 0,2993mg/kg sptnmıştır. Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr 0,2886 mg/kg, 30. gün sonr wshington yprklrınd Mg konsntrsyonu 0,3390 mg/kg ile ynı grupt yer lmıştır (Şekil 4. 4). Vlenci portkl çeşidi yprklrınd Mg konsntrsyonu kontrole göre en yüksek 0,4783 mg/kg pestisid uygulmsındn 15.gün sonrki dönemde göstermiştir. Pestisid uygulmsındn sonrki dönemlerde Mg miktrınd ir yükselme olduğu görülmektedir (Şekil 4. 4). mg/kg KA 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 MAGNEZYUM (Mg) Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr 0,1 0 wshington vlenci Şekil 4.4. Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki mgnezyum konsntrsyonu 15

27 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA ppm 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 c BAKIR (Cu) Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr 0,1 0,05 0 wshington vlenci Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki kır konsntrsyonu Mikro elementlerden Cu konsntrsyonu, wshington ve vlenci portkl çeşitlerinde pestisid uygulmsındn önceki döneme göre pestisid uygulmsı sonrki dönemlerde rttığı gözlenmiştir. Örneklerin lındığı tüm dönemler dikkte lındığınd pestisid uygulmsındn sonr Cu konsntrsyonu d vlenci portkl çeşidinde en z 0,1782 ppm pestisid uygulmsındn önceki dönemde ulunmuştur. Aynı durum Wshington çeşidi içinde geçerlidir. Her iki çeşitte de isttistiksel olrk önemlilik P<0,05 göre frklı hrflerle görülmektedir (Şekil 4. 5). Zn miktrı Wshington yprklrınd en yüksek 0,0031 ppm pestisid uygulmsındn 30.gün sonr, en düşük 0,0020 ppm pestisid uygulmsındn önceki dönemdir. Yine ynı çeşidin yprklrınd pestisid uygulmsınd 15.gün sonr 0,0021 ppm elirlenmiştir (Şekil 4.6). Zn konsntrsyonu Vlenci yprklrınd en yüksek 0,0030 ppm pestisid uygulmsındn 15.gün sonr, en düşük 0,0018 ppm pestisid uygulmsındn 30.gün sonrki dönemdir. Yine ynı çeşidin yprklrınd pestisid uygulmsınd önceki dönem 0,002 ppm elirlenmiştir. (Şekil 4. 6). 16

28 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA ppm 0,0035 0,003 0,0025 0,002 0,0015 0,001 0, ÇİNKO (Zn) c wshington vlenci Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr Şekil 4.6. Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki çinko konsntrsyonu İki portkl çeşidinde de Mn konsntrsyonu üç dönemde de önemli ir değişiklik olmmıştır. Sdece Vlenci yprklrınd pestisid uygulmsındn 30. gün sonr zlm sptnmıştır. Diğer uygulmlrd isttistiksel olrk ir frklılık ulunmmıştır (Şekil 4. 7). ppm 0,0025 0,002 0,0015 0,001 MANGAN Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr 0, wshington vlenci Şekil 4.7. Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki mngn konsntrsyonu 17

29 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA Klorofil Konsntrsyonu Sonuçlrı Wshington yprklrınd toplm klorofil pestisid uygulmsındn önceki döneme göre ornınd göreceli olrk ir zlm olduğunu göstermektedir.wshington portkl çeşidinden lınn yprklrd toplm klorofil miktrının en düşük olduğu dönem pestisid uygulmsındn 30. gün sonrki dönemdir (Şekil 4. 8). Vlenci yprklrınd toplm klorofil pestisid uygulmsındn sonrki dönemlerde uygulm öncesine göre oldukç fzl ir düşüş göstermiştir. Bu çeşit Wshington göre toplm klorofil zlmsı yönünden dh hssstır (Şekil 4. 8). Toplm Klorofil Pestisid uygulmsındn önce 0,7 0,6 0,5 Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr mg/g TA 0,4 0,3 0,2 0,1 0 wshington vlenci Şekil 4.8. Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki toplm klorofil konsntrsyonu Wshington yprklrınd pestisid uygulmsınd önceki duruml sonrki durum rsınd fzl ir frklılık olmmkl erer, uygulmdn 30 gün sonrki dönem klorofil deki zlm ile isttistiksel olrk yrı ir grup oluşturmuştur (Şekil 4. 9). Vlenci yprklrınd klorofil miktrı yönünden Wshington yprklrın göre ir rtış olmkl erer gruplr rsınd isttistiksel olrk frklılık sptnmmıştır (Şekil 4. 9). 18

30 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA mg/g TA 1 0,8 0,6 0,4 0,2 Klorofil Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr 0 wshington vlenci Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki klorofil konsntrsyonu Wshington portkl çeşidinde klorofil miktrı pestisid uygulmsındn önceki dönemde 0,14 mg/g TA ile pestisit uygulmsındn 30. güne göre (0,10 mg/g TA) dh yüksek ulunmuştur. Pestisid uygulnmışlrd klorofil ornınd ir düşüş olmuştur (Şekil 4.10). Vlenci portkl çeşidinde ise klorofil miktrı uygulm öncesi (0,188 mg/g TA) ir değer gösterirken, uygulm sonrsı önemli ir düşüş göstermiştir. Uygulmdn 15. gün sonr 0,103 mg/g TA, 30 gün sor ise 0,089 mg/g TA olrk sptnmıştır(şekil 4.10). 19

31 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA mg/g TA 0,2 0,15 0,1 0,05 Klorofil Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15. Gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr 0 wshington vlenci Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki klorofil konsntrsyonu Krotenoid Konsntrsyonu Sonuçlrı Vleci yprklrınd wshington göre krotenoid miktrındki zlm dh fzldır. Wshington yprklrınd ise pestisid uygulmsındn 30. gün sonr, pestisid uygulnmmış ve 15.gün e göre dh fzl zlm olmuştur ( Şekil 4.11). mg/g TA 0,5 0,4 0,3 0,2 Krotenoid Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr 0,1 0 wshington vlenci Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki krotenoid konsntrsyonu 20

32 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA Prolin Konsntrsyonu Sonuçlrı Wshington yprklrınd pestisid uygulmsınd (0,25 mg/g), uygulmdn 30. gün de (0,22 mg/g) olrk sptnırken, 15. gündeki prolin konsntrsyonu ( 1,26 mg/g) olrk rtmıştır. mg/g KA 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 wshington Prolin vlenci Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki prolin konsntrsyonu Vlenci yprklrınd pestisid uygulmsındn 15. gün sonr pestisid uygulmsındn önceki döneme göre prolin konsntrsyonu ynı ornınd sptnmıştır Lipid peroksidsyonu Sonuçlrı Wshington ve vlenci portkl çeşitlerinin yprklrınd pestisid uygulmsındn önce lipid peroksidsyonu 45, 72 ve 55,42 nmol MDA/g TA olrk sptnmış, ynı çeşitlerin pestisid uygulmsındn 30. günden sonr ise değerler rtrk Wshington d 272,09 nmol MDA/g TA ulunurken vlenci çeşidinde ise 274,38 nmolmda/g TA olrk sptnmıştır (Şekil 4.13). 21

33 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA n mol MDA/g TA clipid Peroksidsyonu c Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr 0 wshington vlenci Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki lipid peroksidsyonu konsntrsyonu SH-Bileşikleri Konsntrsyonu Sonuçlrı Wshington ve vlenci portkl çeşidinin yprklrınd pestisid uygulmsınd önce SH-ileşikleri pestisid uygulnnlr göre dh yüksek ulunmuştur. SH-ileşikleri yönünden çeşitler rsınd diğer uygulmlrd önemli ir frklılık yoktur(şekil 4.14). mg/g TA 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 SH-Bileşikleri Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki SH- Bileşikleri konsntrsyonu Askorik Asit Konsntrsyonu Sonuçlrı c wshington Wshington yprklrınd pestisid uygulnmmış dönem toplm skorik sit miktrı yönünden yrı ir grup oluştururken uygulmdn sonrki 15. ve 30. gün isttistiksel olrk ynı grup içersinde değerlendirilmiştir. Wshington yprklrınd uygulm öncesi skorik sit dh yüksek ulunmuştur (1,17 mg/g). vlenci c Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr 22

34 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA Vlenci yprklrınd pestisid uygulmsındn 15. gün ve 30. gün uygulmsındki toplm skorik sit değerleri wshington yprklrındn elde edilen değerlerle enzerlik göstermiştir. Uygulmdn önceki dönem u çeşitte de toplm skorik sit miktrı yüksek olrk ulunmuştur(şekil 4. 15). mg/g TA 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Askorik Asit (toplm) wshington vlenci Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki Toplm Askorik Asit konsntrsyonu İki portkl çeşidinde de İndirgenmiş Askorik Asit konsntrsyonu üç dönemde de önemli ir değişiklik olmmıştır. İndirgenmiş Askorik Asit yönünden çeşitler rsınd diğer uygulmlrd önemli ir frklılık yoktur (Şekil 4.16). 23

35 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA mg/g TA 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 Askorik Asit (indirgenmiş) wshington vlenci Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki İndirgenmiş Askorik Asit konsntrsyonu Wshington ve vlenci portkl çeşitlerinin yprklrınd pestisid uygulmlrındn önceki dönemde yükseltgenmiş skorik sit yüksek ulunmsın krşın (P< 0,05), uygulm sonrsı çok fzl zlm olduğu görülmektedir(şekil 4.17). mg/g TA 1,2 1 0,8 0,6 0,4 Askorik Asit (yükseltgenmiş) Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr 0,2 0 wshington vlenci Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki Yükseltgenmiş Askorik Asit konsntrsyonu Süperoksid Dismutz Konsntrsyonu Sonuçlrı Anliz sonuçlrın göre SOD konsntrsyonu Wshington itkisi yprklrınd pestisid uygulm öncesi ve 15. gün sonrsınd SOD konsntrsyonu yönünden önemli ir değişiklik olmmıştır. Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr 24

36 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA yüksek (31,2 ünite mg-1 protein) ir değer gösterse de isttistiksel olrk her iki uygulmd ynı grupt yer lmıştır. Wshington yprklrınd pestisid uygulmsındn 30. gün sonr en yüksek (39,5 ünite mg-1 protein) SOD konsntrsyonu elirlenmiştir. (Şekil 4. 2). Vlenci yprklrınd uygulm ypılmdn önceki dönem (kontrol) (13,76 ünite mg-1 protein ) ve pestisid uygulmsındn 15. gün (19,62 ünite mg-1 protein ) ynı grupt yer lmktdır. Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr (40,09 ünite mg-1 protein) yrı grupt yer lrk isttistiksel olrk P< 0,05 düzeyinde önemli ulunmuştur (Şekil 4. 2). ünite mg-1protein wshington SOD vlenci Pestisid uygulmsındn önce Pestisid uygulmsındn 15.gün sonr Pestisid uygulmsındn 30.gün sonr Şekil Pestisid uygulmsındn önce, pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr wshington ve vlenci portkl çeşidi yprklrındki SOD (Süperoksit dismutz) konsntrsyonu 25

37 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA 4.2. Trtışm Yprklrın Minerl Anlizi Klsiyum itki yşmı için önemli elementlerden iridir. Hücre vkuollerinde iriken klsiyum ktyon-nyon dengesinin sğlnmsınd rol oynr. Bzı elementlerin lımınd rolü crdır. Klsiyum özellikle itkininmg, Zn, B, P, Fe, K ve Mn gii element lımını olumsuz yönde etkiler. Bunun tersine P d C lınmsını olumsuz etkiler (Berry ve Ulrich., 1968). Pestisid uygulmlrının wshington portkl yprklrınd C miktrınd uygulm ypılmynlr göre önemli ir değişiklik olmmıştır (Şekil 4. 2). Fkt pestisid uygulmlrının klsiyum lımını olumlu vey olumsuz yönde etkilemezken ynı çeşidin uygulm sonrsı Fe miktrının oldukç düşük olduğu, Mn ve Mg mikrınd d ir zlm vey rtm olmdığı görülmüştür. Çinko miktrınd ise pestisid uygulmlrındn 30. gün sonr ir rtış olduğu ud elementlerin iririnin lımını etkilediğinin ir göstergesi olilir (Mengel ve rk., 1984). Vlenci portkl yprklrınd Wshington portkl çeşidi yprklrın göre C lımı rtmıştır. Özellikle uygulm öncesinden pestisid uygulmlrı dh yüksek ulunmuştur. Aynı çeşidin demir miktrıd pestisid uygulmsınd oldukç düşük ulunurken mngn ve mgnezyum miktrınd rttığı görülmüştür. Bud mgnezyum ve Zn elementerinin itkide hreketli, C, Fe ve Cu gii elementlerin hreketsiz olmsı uygulm öncesi ve uygulm sonrsı değişimdeki frklılığın çıklnmsınd yrdımcı olilir (Akmn ve rk., 2001). Toprkt genelde klsiyumdn dh z mgnezyum ulunur. Mgnezyum klsiyum göre dh fzl ve hızlı yıknır. Toprklrın çoğund itki üyümesine yetecek kdr Mg ulunmsın rğmen toprktki potsyum, klsiyum, monyum seviyesi Mg göre çok fzl ise itkinin toprktn ldığı Mg d z olur (Mengel ve rk., 1984). Bitkilerde demir lımı oldukç zordur. Özellikle hreketsiz oln u elementin eksikliği yşlı yprklrd srrm şeklinde kendini göstermektedir. Bitkide Fe eksikliğinin görülmesi toprkt demirin ulunmmsındn değil, itki trfındn lınmz formd olmsındn kynklnır(akmn ve rk 2001). Vlenci ve Wshington portkl yprklrınd demir miktrı her iki çeşitte pestisid 26

38 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA uygulmsındn önce yüksek olmsın krşı 15. ve 30. gün sonr her iki çeşitte de düşük olmsı mgnezyum, klsiyum, mngn ve çinko elementlerinin demir lınımını etkilemiş olilir vey pestisid uygulmsı toprktn demir lınımını engellemiş olilir. Pestisid uygulmsındn sonr wshington portkl çeşidi yprklrınd uygulm öncesi ve sonrsı rsınd mgnezyum miktrınd fzl ir değişiklik olmdığı, vlenci çeşidinde ise uygulm öncesi zldığı, uygulmdn 15.gün en yüksek olduğu (Şekil 4. 4) görülmektedir. Bud klorofil miktrınd rtış ve zlm ile prlellik göstermesi ilke ilişkilendirileilir. Ayrıc C miktrının çeşitlerde dh yüksek ulunmsı mgnezyumun zlmsın seep olmuş olilir (Mengel ve rk., 1984). Bkır itkilerdeki irçok enzimin ypısınd ulunur. Bzı kimysl reksiyonlrın ktlizörüdür. Bkır, mngn ve demir lımını olumsuz yönde etkiler. Bkırın yprktn kullnımı yprktki zot, fosfor, potsyum, klsiyum, mgnezyum miktrını rttırmktdır (Mengel ve rk., 1984). İki itki türünde de pestisid uygulmsındn 15. ve 30. gün sonr pestisid uygulmsındn önceki döneme göre Cu konsntrsyonu rtmıştır. Cu konsntrsyonund görülen u rtış ornlrının en düşük olduğu çeşit vlenci dır. Wshington yprklrındki Cu miktrının fzl olmsı moleküler oksijenin indirgenmesi zorunluluğundn kynklnıyor olilir. Genel olrk yeni rştırmlr Cu nun irçok oksidz reksiyonlrı (moleküler oksijenin indirgenmesi) için mutlk gerekli olduğunu göstermektedir, u skorik sit oksidz için de geçerlidir. (Mengel ve rk., 1984) Çinko klorofil sentezinde, enzimlerin itki ünyesinde dengelenmesinde rol lır. Enzimlerin molekül ypısınd ulunur. Fosfor ve klsiyum çinko lımını, Çinko d demir lımını olumsuz yönde etkiler (Mengel ve rk., 1984). Wshington yprklrınd pestisid uygulmsındn sonrki dönemlerde pestisid uygulmsındn önceki döneme göre çinko miktrınd rtış gözlenmiştir. Vlenci yprklrınd pestisid uygulmsındn 15. gün önceki ve sonrki döneme göre rtığı gözlenmiştir. Toprktki Zn nin itkiler trfındn lınmsı diğer ktyonlrdn frklı olrk öncelikle toprktki konsntrsyonlrın ğlıdır ve iyon 27

39 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA reketiyle engellenmesi, lımını çok önemsiz ornlrd etkilemektedir (Mengel ve rk., 1984). Pestisid uygulmlrının itkilere ypileceği zrrlı etkileri zltmk için çinko pestisid uygulmlrınd rtış göstererek oksijen rdikllerinin etkisini zltrk SOD miktrını rtırıp son derece toksik oln süper oksit rdiklini etkisiz kılmış olilir (Blokhin ve rk 2003). Mngn metl proteinlerde redoks sisteminde yer lmktdır. Birçok enzimi ktive eder. Dekroksilz ve dehidrogenz reksiyonlrını tetikler. Çeşitli itkilerde Mn nin skorik sit içeriğini rtırdığı knıtlnmıştır (Mengel ve rk., 1984). Pestisid uygulmsındn sonr yprklrd dh yüksek konsntrsyonlrd Mn nin ulunmsı, stres sonucu zln skorik sit içeriğini rttırmk için olilir. Tüm dönemler dikkte lındığınd hem pestisid uygulmsındn önce hem de pestisid uygulmsındn sonr Mn konsntrsyonunun en düşük olduğu vlenci çeşit dir. Stom Dğılımı Wshington ve vlenci portkl çeşitlerinde kontrole ornl irim lndki stom yoğunluğunun zlmsı pestisid uygulmsındn kynklndığını düşündürmektedir. Pestisidlerin stom yoğunluğunu zlttığı rştırmcılr trfındn sptnmıştır (Fyez, 2000). Vlenci çeşidinde pestisid uygulmsındn 15.gün ve 30.gün sonr yprklrdki irim lndki stom yoğunluğundki zlm Wshington çeşidine göre dh fzl olduğundn pestisidlere krşı vlenci çeşidinin dh duyrlı olduğunu düşündürmektedir. Özellikle u çeşitte toplm klorofilin zlmsı unun ir göstergesidir (Şekil 4. 8). Stom yoğunluğunun zlmsı stomlrdki gz lışverişini zlttığı düşünülmektedir. Azln gz lış verişi fotesentez hızını zltcğı için u durum itkinin metolizmsını yvşltmktdır (Kocçlışkn, 2005). 28

40 4.ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA Yprklrın Klorofil Konsntrsyonu Örnek lınn tüm itkilerin yprklrındki toplm klorofil konsntrsyonu pestisid uygulmsındn sonr pestisid uygulmsındn önceki döneme göre zlmıştır. Özellikle vlenci çeşidi klorofil içeriği kımındn pestisid uygulmsındn wsington portkl çeşidine göre dh fzl etkilenmiştir(şekil 4. 8). Toplm klorofil miktrındki zlışın u nedeninin pestisidden kynklndığı düşünülmektedir. Her iki türde de kl/kl ornının zlışı klorofil nın zlışındn kynklnıyor (Adelsset ve rk., 1995). Pestisid uygulmsındn sonr pestisid uygulmsındn önceki döneme göre her iki türün yprklrınd klorofil konsntrsyonunun dh düşük olmsının seei ise pestisid uygulmsındn sonrki dönemde itkilerin yprklrınd dh fzl miktrd Cu nun ulunmsı olilir. Bitkilerin yprklrınd Cu konsntrsyonunun rtmsı klorofil sentezini engellemekte ve kl/kl ornınd zltmktdır (Chettri ve rk., 1998). Ayrıc Cu, Zn gii metllerin klorofil molekülünün merkez tomu yerine geçerek klorofillerin ypısını ozduklrı elirtilmiştir (Kupper ve rk., 1996). Pestisid uygulmsındn önceki dönemde pestisid uygulmsındn sonrki döneme göre klorofil miktrının z olmsının dönemi Fe eksikliğinden kynklnıyor olilir. Çünkü Fe ve Cu ın klorofilde oluşturcğı zrrı telfi edeilmektedir (Huck ve rk., 2003). Ayrıc Fe nin klorofil sentezini rttırdığı ve Fe uygulmsı ypılmış yprklrd yeşillenmenin rttığı irçok rştırmcı trfındn knıtlnmıştır (Mengel ve rk., 1984). Prolin Konsntrsyonu Tüm türlerin yprklrındki prolin konsntrsyonu pestisid uygulmsındn sonr pestisid uygulmsındn önceki döneme göre rtmıştır. Prolinin stres koşullrınd rttığı, serest O 2 rdikllerinin detoksifiksyonun ktıldığı ve stres koşullrın dynıklılıkt önemli rol oynyn koruyucu özelliğe ship zot içerikli ir ileşik olduğu ilinmektedir (Bohnert ve Shevelev, 1998). Burdki rtışt itkilerin pestisid uygulmlrındn strese girdiğinin ir knıtıdır. Prolin konsntrsyonund ki rtış prolin oksidsyonunu teşvik ederken öte yndn protein 29