Fatih ŞEN. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü İzmir/TURKEY

Transkript

1 ANADOLU, J. of AARI 17 (1) 2007, MARA ŞEFTALİ AĞAÇLARINDA (CV. SPRİNGTİME, CV. EARLY RED ) GÖRÜLEN BAZI FİZYOLOJİK BOZUKLUKLARA VE MEYVE KALİTESİNE SULAMA, GİBBERELLİN VE AZOT UYGULAMALARININ ETKİLERİ Hkn ENGİN Onsekiz Mrt Üniversitesi Zirt Fkültesi Bhçe Bitkileri Bölümü Çnkkle/TURKEY Ftih ŞEN Ege Üniversitesi Zirt Fkültesi Bhçe Bitkileri Bölümü İzmir/TURKEY Güly Pmuk MENGÜ Ege Üniversitesi Zirt Fkültesi Trımsl Ypılr ve Sulm Bölümü İzmir/TURKEY ÖZ: Bu çlışm, yıllrınd Bornov/İzmir koşullrınd yetiştirilen Springtime ve Erly red şeftli çeşitlerinin meyvelerinde görülen zı fizyolojik ozukluklr (çift meyve, çekirdek yrılmsı, çekirdek prçlnmsı) ve meyve klitesine sulm, gierellin ve zot uygulmlrının etkisini elirlemek mcıyl yürütülmüştür. Sulm konulrı her 10 günde ir 60 cm lik toprk profilinde tüketilen suyun % 100 (I 100) ve % 20 (I 20) sinin uygulnmsı şeklinde oluşturulmuştur. Su kısıtı uygulnmyn ğçlr, hst sonrsı yz ylrınd iki kez gierellik sit (100 ppm GA 3) ylnız vey zot (920 ppm N) ile irlikte yprktn uygulnmıştır. Su stresi uygulnn (I 20) her iki şeftli çeşidinde de çift meyve ornı elirgin şekilde rtrken, diğer uygulmlrd u fizyolojik ozukluk zlmıştır. Meyve gelişme döneminde (I 100) sulm konusunun, meyve ğırlığını kısmen rttırmkl irlikte, yrılmış ve prçlnmış çekirdeğe ship meyve ornı d rtırdığı tespit edilmiştir. Ypıln uygulmlrın meyve kuk rengine, sertliğine ve meyve suyu klite özelliklerine elirgin ir etkisi olmmıştır. Anhtr Sözcükler: Şeftli, sulm, GA 3, zot, fizyolojik ozukluklr, klite. EFFECTS OF IRRIGATION, GIBBERELLIC ACID AND NITROGEN ON SOME PHYSIOLOGICAL DISORDERS AND FRUIT QUALITY IN SPRINGTIME AND EARLY RED PEACH ABSTRACT: This study ws crried out on Springtime nd Erly red pech vrieties etween 2002 nd 2004 in Bornov İzmir. Effects of irrigtion, gierelic cid nd nitrogen on some physiologicl disorders (doule fruit, split pit, shttered pit) nd fruit qulity were studied. Irrigtion tretments were tested s 100 % (I 100) nd 20 % (I 20) replenishment of wter depleted t 60 cm soil profile from the 100 % replenishment tretment t ten dys intervls. Gierellic cid (GA 3) nd nitrogen (N) were pplied to trees during summer period t the doses of 100 ppm nd 920 ppm respectively. The rte of doule fruit ws incresed y wter stress in ech pech cultivr however, GA 3 nd N ppliction decresed the percentge of this disorder. Irrigtion (100%) during finl swell phse of fruit development incresed fruit weight, ut ccelerted the occurrence of split nd shttered pit. In ll tretments, there were no differences in firmness, totl solule solids content (TSS), titrtle cidity (TA) nd fruit color. Keywords: Pech, irrigtion, GA 3, nitrogen, physiologicl disorders, qulity. 58

2 H. ENGİN, F. ŞEN ve G. P. MENGÜ: ŞEFTALİ AĞAÇLARINDA (CV. SPRİNGTİME, CV. EARLY RED ) GÖRÜLEN BAZI FİZYOLOJİK BOZUKLUKLARA VE MEYVE KALİTESİNE SULAMA, GİBBERELLİN VE AZOT UYGULAMALARININ ETKİLERİ GİRİŞ Son yıllrd, Rusy ve çeşitli Avrup ülkelerine şeftli ihrctınd ir rtış görülmektedir. Anck ülkemiz, giderek rtn dış pzr tleine uygun yüksek kliteli meyve sğlmkt sıkıntılr yşmktdır. Bunun önemli nedenlerinden irisi şeftli yetiştiriciliğinde sıklıkl krşılşıln zı fizyolojik ozukluklrdır. Ege Bölgesi şeftli yetiştiriciliğinde; çift meyve (doule fruit), çekirdek yrılmsı (split pit) ve çekirdek prçlnmsı (shttered pit) en fzl görülen fizyolojik ozukluklrdır. Bzı şeftli çeşitlerinde u tür fizyolojik ozukluklrdn dolyı %50 leri geçen kyıplr gözlenmektedir. Bu ozukluklr, şeftli meyvelerinin klitesini ve meyvelerin pzr değerini önemli ölçüde düşürmekte, ihrct potnsiyelini olumsuz etkilemektedir. Çift meyve oluşumu, ir önceki yz ylrınd çiçek orgn tslklrının frklılşm dönemindeki norml iklim ve kım koşullrındn etkilenmektedir. Çekirdek yrılmsı ve prçlnmsı; çekirdeğin sertleşmesi ile meyve üyümesinin son gelişme şmsının iririne çok ykın zmnd meydn gelmesinden kynklnmktdır. Eğer meyve eti yeterince üyük ir kuvvetle çekirdeği dışrı doğru çekerse, çekirdeğin en zyıf olduğu ğlntı noktsındn yrılmsın vey çekirdekleri frklı yerlerden kırılrk prçlnmsın neden olilir (Byrne ve rk., 1991). Erken olgunlşn şeftli çeşitlerinin u oluşumlr krşı eğilimlerinin olmsı ynınd meyve tutumunu zltn, meyve üyüklüğünü rtırn uygulmlr yrıc iklim şrtlrı çekirdeği yrılmış ve prçlnmış meyve oluşumunu rttırilir (Ryugo, 1988). Erken olgunlşn Regine şeftli çeşidinde, hst sonrsı yz ortsı ve sonundki su stresi (%50) uygulmsı çift meyve oluşumunu rttırmıştır (Kder, 2002). Benzer sonuçlr Hrvest ve Loring şeftli çeşitlerinde de görülmüştür (Ptten ve rk, 1989). Su stresinin söz konusu etkisinin özellikle sıck iklim koşullrınd dh elirgin olduğu ifde edilmiştir (Johnson ve rk., 1992). Şeftli ğçlrı özellikle meyve gelişme şmsınd d su stresine krşı oldukç hssstır. Şeftli meyvesinin özellikle hızlı üyümesinin son şmsı oyunc su kısıntısı uygulmsı, meyve iriliğinin zlmsın ve sud çözünür kuru mdde miktrının yükselmesine neden olrk meyve klitesini etkilemektedir (Chlmers ve Vn den Ende, 1975; Li ve rk., 1989; Crisosto ve rk., 1994; Bussi ve rk., 1999; Besset ve rk., 2001). Ypıln zı çlışmlrd hormonlr ve eslenme ile u fizyolojik ozukluklr rsınd ir ilişkinin olileceği ifde edilmektedir (Beppu ve Ktok, 1999; Wellensiek, 1977; Luckwill, 1980; Willims ve rk., 1987). Gierellin (GA 3 ) 59

3 ANADOLU, 17 (1) 2007 uygulmlrının, çiçek tomurcuğu oluşumundki hsss devrede ypılmsının, çiçek tomurcuğu yoğunluğunu zlttığı ve öylece pzrlnilir klitede meyveler elde edildiği elirtilmektedir (Tylor ve Tylor, 1998). Çiçek tomurcuğundki zot miktrının, çiçek orgn tslklrının oluşumund çok önemli rol oyndığı düşünülmektedir (Xihong ve rk., 1998; Zhong ve rk., 1998). Şeftli ğçlrın zot uygulmsının yrılmış ve prçlnmış çekirdeğe ship meyve ornını rttırdığı tespit edilmiştir (O Mley ve Proctor, 2002). Springtime ve Redhven şeftlilerinde ypıln şk ir çlışmd ise zot, potsyum ve fosfor uygulmsının çekirdeği yrılmış meyve ornını zlttığı gözlenmiştir (Chtzitheodorou ve rk., 2004). Bu çlışmd Springtime ve Erly red şeftli çeşitlerinde sulm, gierellik sit ve zot uygulmlrının nıln çeşitlerin meyvelerinde görülen zı fizyolojik ozukluklr (çift meyve, çekirdek yrılmsı, çekirdek prçlnmsı) ve meyve klite özelliklerine etkileri rştırılmıştır. MATERYAL VE METOT Çlışm, yıllrınd Ege Üniversitesi Zirt Fkültesi Bhçe Bitkileri Bölümündeki deneme prselinde (N 38 o ; E 027 o ; denizden yükseklik 31 m) şeftli çöğürü (Prunus persic L.) üzerine şılı 13 yşındki Springtime ve Erly red şeftli çeşitlerinde yürütülmüştür. Çlışmnın yürütüldüğü ölgedeki 2002, 2003 ve 2004 yıllrın it ylık ortlm sıcklık ( o C) ve ylık toplm yğış (mm) değerleri Çizelge 1 de verilmiştir. Değerler, çlışm lnın çok ykın oln Bornov Meteoroloji İstsyonundn temin edilmiştir. Sulmlr yüzey sulm yöntemlerinden iri oln tvlrd göllendirme yöntemi kullnılrk gerçekleştirilmiştir. Bu mçl her ğc yrı yrı olck şekilde ğçlrın tç izdüşüm lnlrı temel lınrk hzırlnn tvlr, kuyudn elektrikli motor pomp rcılığı ile lınn su, su sycındn geçirilmek suretiyle ölçülü olrk uygulnmıştır. Sulm rlığı 10 gün olrk elirlenen çlışmd, toprk profilinde eksik suyun tmmının uygulndığı konu tnık konu olrk isimlendirilmiş ve sulm konulrı toprk profilinin 60 cm derinliğinden tnık konud tüketilen su miktrının elirli yüzdelerinin uygulnmsı şeklinde oluşturulmuştur. Bun göre söz konusu ornlr tnık konu %100 (I 100 ) ve %20 (I 20 ) olrk elirlenmiş olup 2 frklı dozd su uygulmsı ypılmıştır. 60 cm derinliğe kdr 30 cm lik ktmnlrd ypıln nem elirlemelerinde ise (0-30 cm, cm) grvimetrik yöntem kullnılmıştır. Her iki deneme yılınd d 10 sulm ypılmıştır. I 100 ve I 20 sulm konulrın denemenin irinci yılınd sırsıyl, toplm mm ve 118,1 mm; ikinci yılınd ise 623,2 mm ve 124,6 mm su uygulmsı ypılmıştır. 60

4 H. ENGİN, F. ŞEN ve G. P. MENGÜ: ŞEFTALİ AĞAÇLARINDA (CV. SPRİNGTİME, CV. EARLY RED ) GÖRÜLEN BAZI FİZYOLOJİK BOZUKLUKLARA VE MEYVE KALİTESİNE SULAMA, GİBBERELLİN VE AZOT UYGULAMALARININ ETKİLERİ Çizelge 1. Aylık ortlm sıcklık ( o C) ve ylık toplm yğış (mm) değerleri (2002, 2003 ve 2004). Tle 1. Monthly verge temperture ( o C) nd monthly totl rinfll (mm) vlue (2002, 2003 nd 2004). Yıl Yer Ock Jnury Şut Ferury Mrt Mrch Nisn April Myıs My Hzirn June Ortlm sıcklık ( o C) Averge temperture ( o C) ,3 11,4 12,3 14,7 20,4 26,5 28,8 28,5 22,4 17,7 13,1 7, ,1 4,9 8,6 12,7 21,3 27,2 28,6 28,0 22,5 19,7 13,1 9, ,1 8,2 12,2 15,7 20,3 26,5 29,0 27,8 23,8 19,8 13,2 10,7 Toplm yğış (mm) Totl rinfll (mm) ,8 33,0 94,0 45,1 16,7 0,1 9,5 0,0 49,5 54,8 107,4 140, ,6 153,3 12,1 109,7 8,5 0,8 0,0 0,0 0,0 68,5 18,0 95, ,1 26,8 12,9 29,6 10,7 1,6 1,8 0,0 0,0 1,6 72,6 45,7 Temmuz July Ağustos August Eylül Septemer Ekim Octoer Ksım Novemer Arlık Decemer 61

5 ANADOLU, 17 (1) 2007 Her iki yıld d 100 ppm gierellik sit (20 g GA 3 /l, Hek-Gi, Hektş) ve 920 ppm zot (%46 monyum zotu, üre, Toros) uygulmsı çiçek orgn tslklrının frklılştığı dönem oln hzirn (1. uygulm) ve ğustos yı ortlrınd (2. uygulm) yprktn uygulnmıştır. Her iki uygulmd d yyıcı ypıştırıcı kullnılmıştır. Uygulmlr sırt pülveriztörü ile ğçlr iyice ıslnck şekilde ypılmıştır. Çlışmd su kısıtı uygulnmyn konu I 100 olmk kydıyl, I 20, I 100 +GA 3, I 100 +GA 3 +N olmk üzere dört frklı konu ele lınmıştır. Tesdüf loklrı deneme desenine göre 3 tekerrürlü olrk yürütülen çlışmd, her ğç ir tekerrür kul edilmiştir. Çift meyve oluşumu, uygulmy ti tutuln ğçlrd iki frklı yönden (güney-kuzey) seçilen 3 frklı dl üzerindeki meyvelerde seyreltme işlemi ypılmdn önce syım ypılrk sptnmıştır. Yrılmış çekirdek ve prçlnmış çekirdek fizyolojik ozukluklrı ise; ğçlrın etrflrı dolşılrk omuz hizsındn hst edilen 50 meyvede elirlenmiştir. Fizyolojik ozukluk görülen meyve syısı toplm meyve syısın ornlnrk % çift meyve, % yrılmış ve % prçlnmış çekirdekli meyve ornlrı sptnmıştır. Meyve ğırlığı, her ğçtn hst edilen 50 meyvenin ğırlığının trtılıp u rkm ölünmesiyle sptnmıştır. Kuk rengi, her tekerrürden lınn 10 det meyvenin ekvtor ölgesinin iki trfındn Minolt kolorimetresi (Minolt CR-300) ile renkleri (L,, ) ölçülerek sptnmıştır. Meyve eti sertliği meyvenin güneş görmeyen trfındki en geniş çp üzerinden el penetrometresi (Effegi, FT 011) ile silindirik uç (8 mm) kullnılrk ölçülmüştür (Krçlı, 2002). Elde edilen değerler Newton (N) kuvvet olrk verilmiştir. Meyve suyundki SKM miktrı refrktometre (Atogo, ATC-1) ile sptnmıştır. Titre edileilir sit miktrı, ir ph metre (Mettler Toledo MP220) yrdımıyl ph sı 8.1 e gelinceye kdr 0.1 N NOH titre edilerek ulunmuş ve değerler g mlik sit/100 ml cinsinden hesplnmıştır (Krçlı, 2002). Denemeden elde edilen veriler SPSS (13.0 versiyon) isttistik pket progrmı kullnılrk vryns nlizine ti tutulmuş, ortlmlr rsındki frklılıklr ise Duncn testiyle (P= 0.05) elirlenmiştir. BULGULAR Çift meyve oluşumu, çlışmnın ilk yılınd dh yüksek ornlrd (ilk yıl %9.10, ikinci yıl %5.04) görülmüştür. İlk yıld görülen u rtışt, Springtime 62

6 H. ENGİN, F. ŞEN ve G. P. MENGÜ: ŞEFTALİ AĞAÇLARINDA (CV. SPRİNGTİME, CV. EARLY RED ) GÖRÜLEN BAZI FİZYOLOJİK BOZUKLUKLARA VE MEYVE KALİTESİNE SULAMA, GİBBERELLİN VE AZOT UYGULAMALARININ ETKİLERİ çeşidindeki çift meyve ornındki zlış dh etkili olmuştur. Springtime şeftli çeşidinde çift meyve ornı, Erly red çeşidine göre dh düşük ornd klmıştır. Çlışmnın her iki yılınd d su stresi uygulnn (I 20 ) her iki şeftli çeşidinde çift meyve ornı diğer uygulmlr göre elirgin şekilde yüksek ulunmuştur (P 0.01) (Şekil 1A, B). Springtime çeşidinde su stresi dışındki diğer uygulmlrın çift meyve ornın etkileri iririne enzer olurken Erly red çeşidinde ise I GA 3 + N uygulmsı en düşük ornı vermiştir. Çift meyve ornı (%) Doule fruit perc. (%) I20 I100 I100 + GA3 I100 + GA3 + N c d Çift meyve ornı (%) Doule fruit perc. (%) I20 I100 I100 + GA3 I100 + GA3 + N c 0 A Springtime Çeşitler Vrieties Erly red 0 B Springtime Çeşitler Vrieties Erly red Şekil 1. Sulm, gierellin ve zot uygulmlrının 2003 (A) ve 2004 (B) yılınd çift meyve ornın etkileri. Figure 1. Effects of irrigtion, gierellic cid nd nitrogen tretments on doule fruit formtion in 2003 (A) nd 2004 (B). Fizyolojik ozukluklrdn çekirdeği yrılmış meyve ornı çlışmnın ilk yılınd %12.0 iken, ikinci yıl %17.2 ye yükselmiştir. Bu yükselişte ikinci yıld Erly red çeşidinde görülen yrılmış meyve ornındki rtış dh önemli olmuştur. Çlışmnın her iki yılınd Erly red çeşidinde çekirdeği yrılmış meyve ornı Springtime göre dh yüksek (%43) ulunmuştur. Bu frk ikinci yıl dh elirgin olmuştur. Her iki yıld d çekirdeği yrılmış meyve ornı iki şeftli çeşidinde I 100 uygulnnlrd dh yüksek ornlrd olduğu sptnmıştır. Su stresi uygulmsı u fizyolojik ozukluğun oluşumunu sınırlndırmıştır (P 0,01). I GA 3 ve I GA 3 + N uygulmlrınd çekirdeği yrılmış meyve ornı, Springtime çeşidinde su stresi uygulnn konuy enzer iken, Erly red çeşidinde ise I 100 ve I 20 uygulmlrı rsınd yer lmıştır (Şekil 2 A, B). 63

7 ANADOLU, 17 (1) 2007 Çekirdek yrılmsı (%) Split pits (%) I20 I100 I100 + GA3 I100 + GA3 + N Çekirdek yrılmsı (%) Split pits (%) I20 I100 I100 + GA3 I100 + GA3 + N 0 A Springtime Çeşitler Vrieties Erly red 0 B Springtime Çeşitler Vrieties Erly red Şekil 2. Sulm, gierellin ve zot uygulmlrının 2003 (A) ve 2004 (B) yılınd çekirdeği yrılmış meyve ornın etkileri. Figure 2. Effects of irrigtion, gierellic cid nd nitrogen tretments on split pits in 2003 (A) nd 2004 (B). Çekirdeği prçlnmış meyve ornı çlışmnın her iki yılınd d iririne ykın değerler vermiş olup Erly red çeşidinde ikinci yıl rtış, Springtime çeşidinde ise zlış göstermiştir. Bu fizyolojik ozukluk Erly red çeşidinde, Springtime çeşidine göre önemli derecede yüksek ulunmuştur. Çeşitlere ğlı olrk uygulmlrın çekirdeği prçlnmış meyve ornın etkisi her iki yıld d iririne enzer olmuştur (Çizelge 2). Çizelge 2. Sulm, gierellin ve zot uygulmlrının çekirdeği prçlnmış meyve ornın etkileri (%). Tle 2. Effects of irrigtion, gierellic cid nd nitrogen tretments on shttered pits (%). Uygulmlr Tretments Springtime Erly red Springtime Erly red I 20 3,35 10,67 1,33 18,67 I 100 7,33 13,35 6,67 16,65 I GA 3 10,00 11,33 3,33 17,33 I GA 3 + N 6,67 12,67 0,67 19,33 Ortlm (Averge) 6,66 11,59 2,66 17,66 64

8 H. ENGİN, F. ŞEN ve G. P. MENGÜ: ŞEFTALİ AĞAÇLARINDA (CV. SPRİNGTİME, CV. EARLY RED ) GÖRÜLEN BAZI FİZYOLOJİK BOZUKLUKLARA VE MEYVE KALİTESİNE SULAMA, GİBBERELLİN VE AZOT UYGULAMALARININ ETKİLERİ Ortlm meyve ğırlığı 2003 ve 2004 yılınd iririne ykın değerler (87,7 g, 90,8 g) vermiştir. Her iki yıld d Erly red çeşidinin ortlm meyve ğırlığı elirgin şekilde dh yüksek ulunmuştur (Çizelge 2). Springtime çeşidinde su stresi uygulnn ğçlrd ortlm meyve ğırlığı düşük klmıştır. Erly red çeşidinde ise ilk yıl frklr önemsiz iken ikinci yıld su stresi uygulmsı en düşük değeri vermiştir. Genel olrk 2004 yılınd her iki çeşitte de su stresi uygulmsı meyvelerdeki ğırlık rtışını yvşltmıştır. Diğer uygulmlr ortlm meyve ğırlığını su stresi uygulnn ğçlr göre Springtime çeşidinde ortlm % 21, Erly red çeşidinde ise % 9 ornınd rttırmıştır. Her iki yıld d şeftli çeşitlerinin kuk renginin L ve değerleri iririne enzerlik gösterirken, değeri Erly red şeftli çeşidinde dh yüksek ulunmuştur. Her iki yıld d çeşitler göz önüne lındığınd genel olrk uygulmlrın etkileri sınırlı düzeyde klmıştır. Çizelge 3. Sulm, gierellin ve zot uygulmlrının ortlm meyve ğırlığın (g) etkileri. Tle 3. Effects of irrigtion, gierellic cid nd nitrogen tretments on fruit weight (g). Uygulmlr Tretments Springtime Erly red Springtime Erly red I 20 65,4 97,2 63,3 101,4 I ,1 97,5 73,8 118,1 I GA 3 76,0 102,2 73,8 107,0 I GA 3 + N 71,7 108,0 82,2 106,3 Ortlm (Averge) 74,3 101,2 73,3 108,2 Meyve sertliği değerleri yıllr göre değişiklik göstermemiş olup sırsıyl 60,0 N ve 61,1 N değerlerini vermiştir. Çlışmnın ilk yılınd çeşitler meyve eti sertliği iririne enzer iken, ikinci yıld Erly red çeşidinde dh yüksek ulunmuştur. Her iki yıld d çeşitlere ğlı olrk uygulmlrın etkisi iririne enzer değerler vermiştir (Çizelge 4). Meyve suyunun SKM değerleri 2004 yılınd, 2003 yılın göre dh yüksek ulunmuştur. Çlışmnın ilk yılınd Springtime çeşidinin SKM miktrlrı Erly red çeşidine göre dh yüksek değerler verirken, ikinci yıl iririne ykın değerler vermiştir. Çlışmnın iki yılınd d çeşitlere göre uygulmlrın etkisi isttistiksel nlmd önemli (p < 0,05) ulunmmıştır (Çizelge 4). Çlışmnın ilk yılındki meyveleri TA miktrı, ikinci yıl göre dh yüksek ulunmuştur. Çlışmnın her iki yılınd d Springtime çeşidinin TA miktrı, Erly red çeşidine göre dh yüksek 65

9 ANADOLU, 17 (1) 2007 değerler vermiştir. Çeşit*uygulm interksiyonu iki yıld d önemli ulunmmıştır (Çizelge 4). Çizelge 4. Sulm, gierellin ve zot uygulmlrının meyve sertliği, SKM ve TA miktrın etkileri. Tle 4. Effects of irrigtion, gierellic cid nd nitrogen tretments on fruit firmness, TSS nd TA. Uygulmlr Tretments Sertlik (N) Firmness (N) SKM (%) TSS (%) TA (g mlik sit/100 ml) TA (g mlic cid/100 ml) I 20 54,7 63,3 9,9 11,3 0,71 0,61 I ,1 55,2 9,6 11,5 0,74 0,55 I GA 3 62,7 66,4 9,6 11,9 0,75 0,65 I GA 3 + N 57,7 59,5 9,1 11,6 0,73 0,59 Ortlm (Averge) 60,0 61,1 9,6 11,6 0,73 0,60 TARTIŞMA Çlışmd her iki şeftli çeşidi için, su stresi uygulnn ğçlrd (I 20 ) uygulnn ğçlrd, dllrın kurumsı, erken yprk dökümü gii stres elirtileri görülmezken çift meyve ornı önemli derecede (%135) rtmıştır. Muhtemelen, u tip stres elirtileri %20 sulm seviyesinin ltındki su stresi uygulmlrınd vey iki yıldn dh uzun su stresinde rstlnilir. Bu çlışmy enzer şekilde hst sonrsı su stresi uygulmsı Regine (Johnson ve rk., 1992; Kder, 2002), Hrvest ve Loring (Ptten ve rk., 1989) şeftli çeşidinde çift meyve oluşumunu rttırmıştır. Su stresi, hormonlrın ve esin mddelerinin itki içersindeki dengesini etkileyerek çift meyve oluşumund rttırıcı ir etkisinin olileceği ileri sürülmektedir (Hsio, 1973). Johnson ve rk. (1992), şeftli ğçlrınd u tip su stresinin ğçlr etkisi tm nlmıyl ilinmediğini ifde etmektedir. Özellikle GA 3 + N irlikte uygulnmsının ğçlrdki çift meyve oluşumunu zlttığı gözlenmiştir (P 0,01). Bu uygulm çiçek tomurcuğu yoğunluğunun zltrk, ğçlrın vegettif gelişimini güçlendirip mevcut çiçek tomurcuklrının dh sğlıklı gelişmesi sğlnrk, çift meyve oluşumlrının önüne geçileileceğini göstermektedir (Tylor ve Tylor, 1998; Xihong ve rk., 1998). Dişi orgnın morfolojik frklılşmsı dönemdeki hv sıcklıklrı her iki yıld d iririne ykın olmkl irlikte dişi orgnın morfolojik olrk frklılştığı temmuz ve ğustos yı sıcklıklrının irz dh yüksek olduğu 2002 yılını tkip eden 2003 yılı çift meyve ornı, 2004 yılın göre irz dh yüksek olmuştur. Benzer şekilde şeftli (Johnson ve rk, 1992) ve kirz (Engin, 2004) ğçlrınd d dişi orgnın morfolojik frklılşmsı öncesi, sıcklığın yüksek olduğu yıllrd çift meyve ornının dh yüksek olduğu sptnmıştır. Bu veriler, dişi orgn 66

10 H. ENGİN, F. ŞEN ve G. P. MENGÜ: ŞEFTALİ AĞAÇLARINDA (CV. SPRİNGTİME, CV. EARLY RED ) GÖRÜLEN BAZI FİZYOLOJİK BOZUKLUKLARA VE MEYVE KALİTESİNE SULAMA, GİBBERELLİN VE AZOT UYGULAMALARININ ETKİLERİ morfolojik frklılşm öncesi sıcklıklrın çift meyve ornını elirleyici ir etkiye ship olduğunu göstermektedir. Engin (2004), şeftli ve kirzd yptığı çlışmlrd ğcın dh sıck oln güney yönünde, kuzey yönünden dh fzl çift meyve oluştuğunu ifde etmektedir. Çeşitlere ğlı olrk çift meyve ornın frklılık göstermesinde klıtsl özellikler etkilidir. Springtime şeftli çeşidinde çift meyve ornı % 5,6; Erly red çeşidinde % 8,5 olduğu elirlenmiştir. Benzer şekilde diğer zı şeftli çeşitlerinde ypıln çlışmd d çeşitlere göre çift meyve ornın frklılık gösterdiği sptnmıştır (Ptten ve rk., 1989; Johnson ve rk., 1992; Engin, 2004). Springtime ve Erly red gii erken olgunlşn u çeşitlerde meyve etindeki hızlı gelişme, çekirdekle meyve eti rsındki ğ zyıflmsındn önce meydn geldiğinden, meyve eti hl çekirdeğe sıkı ir şekilde ğlı olduğundn çekirdeğin yrılmsın ve prçlnmsın neden olmktdır. Erly red şeftli çeşidi Springtime çeşidine göre u fizyolojik ozukluklrın dh yüksek ornd görülmesi, u çeşidin dh duyrlı olduğunu göstermiştir. Meyve ğırlığının dh fzl olmsı d unu desteklemektedir. Trl kpsitesi düzeyinde sulnn (I 100 ) ğçlrd, çekirdeği yrılmış ve prçlnmış meyve ornının kısıtlı sulm ypıln (I 20 ) ğçlrdn dh yüksek olmsı, meyve gelişme döneminde trl kpsitesinde ypıln sulmnın meyve gelişimini hızlndırmd dh etkili olmsındn kynklnmktdır. GA 3 ve zot uygulmlrının çekirdeği yrılmış ve prçlnmış meyve ornlrı, genellikle su stresi uygulnnlr ykın değerler vermiştir. Çlışmnın ilk yılınd çekirdeği yrılmış meyve ornının dh z olmsınd, u yıld olgunlşm öncesi myıs yı sıcklık toplmının dh düşük olmsının etkili olduğu düşünülmektedir. Gelişme eğrisi çift sigmoid oln şeftli meyvesinde, gelişmesinin son dönemindeki yükselen sıcklıklrın özellikle erkenci çeşitlerde çekirdeği yrılmış meyve ornını rtırdığı ifde edilmektedir (Ryugo, 1988; Byrne ve rk., 1991; Krçlı, 2002). Şeftli ğçlrınd su stresi (I 20 ) uygulnmsının diğer uygulmlr göre meyve ğırlığı rtışını sınırlndırdığı gözlenmiştir (P 0,01). Frklı rştırıcılr trfındn ypıln çlışmlrd d enzer sonuçlr elde edilmiştir (Chlmers ve Vn den Ende, 1975; Li ve rk., 1989; Crisosto ve rk., 1994; Bussi ve rk., 1999; Besset ve rk, 2001). Şeftli ğçlrın çiçek tomurcuğunun frklılşmsı döneminde ypıln diğer uygulmlrın çeşitlerin meyve ğırlığın, rengine, sertliğine ve meyve suyu klite özelliklerine elirgin ir etkisinin olmdığı sptnmıştır. Bu durum, uygulm dozlrının düşük olmsındn kynklnilir. 200 ppm GA 3 uygulmsının çiçek syısını zltrk ortlm meyve ğırlığını ve iriliğini rttırdığı, sertliği düşürdüğü sptnmıştır (Plls ve Blnco, 2001). Trl kpsitesinde ypıln (I 100 ) sulmnın, kısıtı sulmy göre meyvelerde çekirdek yrılmsı ve prçlnmsının rttırıcı yönde etkisi olmuştur. Fkt ir yıl önceki hst sonrsı ypıln gierrellik sit ve zot uygulmlrı ise u 67

11 ANADOLU, 17 (1) 2007 fizyolojik ozukluklrı kısmen zltmıştır. Springtime ve Erly red gii erkenci çeşitlerin u fizyolojik ozukluklr çok duyrlı olmsındn dolyı hst öncesi ypılck sulmlrd çok dh dikktli olunmsı gerekmektedir. Çift meyve oluşumunu zltmk için Springtime çeşidinde sulmlrı trl kpsitesi düzeyinde ypmk yeterli iken, Erly red çeşidinde ise sulmy ek olrk hst sonrsı GA 3 + N uygulmsı d ypılmsı önerilmektedir. LİTERATÜR LİSTESİ Beppu, K., nd I. Ktok High temperture rther thn drought stress is responsile for the occurrence of doule pistil in Stohishiki sweet cherry. Scienti Hort., 81: Besset, J., M. Genrd, T. Girrd, V. Ser, nd C. Bussi Effect of wter stress pplied during the finl stge of rpid growth on pech trees (cv. Big-Top). Scienti Hort., 91: Byrne, D. H., T. A. Bcon, nd U. Boonprko Physiologicl Disorders of Stone Fruit. Texs Horticulturist, Novemer. Bussi, C., J.G. Huguet, J. Besset nd T. Girrd Irrigtion scheduling of erly mturing pech cultivr using tensiometers nd diurnl chnges in stem dimeter. Fruits 54, Chlmers, D. J., nd B. Vn den Ende A Repprisl of the growth nd development of pech fruit. Aust. J. Plnt Physiol. 2, Chtzitheodorou, I. T., T. E. Sotiropoulos, nd G. I. Mouhtridou Effects of nitrogen, phosphorus, potssium fertiliztion n d mnure on fruit yield nd fruit qulity of the pech cultivrs Spring Time nd Red Hven. Agronomy Reserch. 2, Crisosto, C. H., R. S. Johnson, J. G. Luz, nd G. M. Crisosto Irrigtion regimes ffect fruit solule solids concentrtion nd rte of wter loss of O Henry peches. Hortscience 29 (10),

12 H. ENGİN, F. ŞEN ve G. P. MENGÜ: ŞEFTALİ AĞAÇLARINDA (CV. SPRİNGTİME, CV. EARLY RED ) GÖRÜLEN BAZI FİZYOLOJİK BOZUKLUKLARA VE MEYVE KALİTESİNE SULAMA, GİBBERELLİN VE AZOT UYGULAMALARININ ETKİLERİ Engin, H Çiçek Tomurcuğu Frklılşm Dönemindeki Sulm ve Diğer Bzı Uygulmlrın Kirz ve Şeftli Ağçlrınd Görülen Çift Meyve Oluşumu Üzerine Arştırmlr. Ege Ü. Fen Bilimleri Ens. Doktor Tezi. Bornov, İzmir. Hsio, T. C Plnt responses to wter stress. Annu. Rev. Plnt Physil. 24: Johnson, R. S., D. F. Hndley, nd T. M. Dejong Long term response of erly mturing pech trees to posthrvest wter deficits. J. Amer. Soc. Hort. Sci., 117 (6): Kder, A Posthrvest Technology of Horticulturl Crops. University of Cliforni Agriculturl nd Nturl Resources, Puliction 3311, USA. Krçlı, İ Bhçe Ürünlerinin Muhfzsı ve Pzrlnmsı. Ege Üniversitesi Zirt Fkültesi Yyınlrı No: 494, Bornov-İzmir Li, S. H., J. G. Huguet, nd C. Bussi Irrigtion scheduling in mture pech orchrd using tensiometer nd dendrometer. Irr. Drin. Syst. 3,1-12. Luckwill, L. C Hormones nd productivity of fruit trees. Hort. Ast. 50, 10, O Mley, C. nd J. T. A. Proctor Split pits in cndin peches. J. Amer. Pom. Soc. 56, Plls I. G., nd J. V. A. Blnco The inhiition of flower ud differentition in Crimson gold nectrine with GA 3 s n lterntive to hnd thinning. Scienti Hort., 90: Ptten, K., G. Nimr, nd E. Neuendorff Fruit douling of peches s ffected y wter stress. Act Horticulture, 254. Ryugo, K Fruit Culture. John Wiley nd Sons, NewYork. Tylor, B. H., nd D. G. Tylor Flower ud thinning nd winter survivl of Redhven nd Cresthven pech in response to GA 3 sprys. J. Amer. Soc. Hort. Sci. 123 (4): Wellensiek, S. J Principles of Flower Formtion. ActHort. 68,

13 ANADOLU, 17 (1) 2007 Willims, R. R., D. V. Child, L. Lops, nd M. E. Holgte The mechnism of yield suppression y tridimefon fungicide progrmme on the pple c.v. Cox s ornge pippin. Journl of Horticulturl Science, 62, 3, Xihong, Z., L. Xioshi, L. Kehui, X. H. Zhong, X. S. Luo, nd K. H. Liu Reserch on flower ud differentition nd chnges in some metolic processes of Ni-plum. Advnces-in-Horticulture, 2: ; 10 ref. Zhong, X. H., X. S. Luo, nd K. H. Liu Reserch of flower ud differentition nd chnges in some metolic processes of Ni-plum. Advnces in Horticulture, 2: