rus[i L)'nın kimyasal savaı metotları üzerinde aralllrmalar

Transkript

1 Türk. bitki kor. derg (1935), 9 : ISSN EgeBölgesi turuntoillerinde zrr ypn Knlı blsır ([ eropistes rus[i L)'nın kimysl svı metotlrı üzerinde rlllrmlr E. Pervin ÖNDER* Orhn ULU* Aydın ZÜMREOGLU* Nect SALTABAŞ** Summry lıwesti91ti1ons on the chernic! control mesures ofthe fig wx scle (Ceroplstes ruscl L.) which ls h1nmfujl on clmıs treesin Aegıeın Reglion In recent yers, Fig wx scle (Ceroplstes rusci LJ hs dmged in sme loclities of Muğl on citrus trees Chemicl trils hve been crried out ginst the pest (t the periods mentioned below) in the orohrds where the popultion one or two pplictions in Köyceğiz nd Mrmris in 1982, 1983 respectively, The chemicls weretested s one pplicticn t the time of 40 % egg-htch, nd two pplictions t the time of 100 % egg-htch in The experiment ws repeted s one or two pplictions t two different times 70 % nd 100 % egg hteh, in The ssesment were mde on the leves of the trees fcing to ech other by counting ded or live nymphs (500 nd totl, in 1932 nd 1983 respeotivelyl. Abbott formul ws utilized in the ssesment of the dt. All the oils tested gve high effectiveness (92-98 %) s result of two pplictions which were crried out t time of 70 % nd 100 % egg htch. In the single ppliction which ws t the 100 % egg-htch ll the chemicls, except Trion 2 gve 8O-E17 % effectiveness. Two yers studies hve showed tht single ppliction is dequte to control the pest (t the periods mentioned below) in the orchrds where the popultion density is low. In the high popultions two pplictions re recommended. Giriş Cetopistes rusci L. (Homopter : Coccide) Ege Bölgesinde Muğ'l, Köyceğiz, Dlmn, Mrmris, Bodrum, Ul; İzmir-Çeşrne ilçelerindeki; * Bölge Ziri Mücdele Arştırm Enstitüsü, Bornov. İzMİR Trım Ormn ve Köyişleri Bknlığı, İl Müdürlüğü MUGLA. Bitki Korum Şubesi, Alınıs (Receivedr

2 i özellikle Klemntın mndl'ini bşt olmk üzere, tercih sırsın göre limon, yerli mndrin, Wşington portklı, greyfurt ve yerli portkl gibi turunçgil tür ve çeşitlerinde bzı yililr ekonomik önemde zrr neden olmktdır. Ess olrk incirlerin n zrrlısı durumund oln C. rusci'nin Ege Bölgesi mc.rlerinde biyolojisi ve kimysl svş metotıln üzerinde bir çok rştırmlr ypılmış, nck bugüne dek turunçgillerde çok önceleri vrlığı bilinmesine rğmen önemli zrr ypmdığındn konu üzerine eğjllnmemiştir. Son yıllrd özellikle Muğl ili yetiştiricilerindengelen ykınmlrm rtmsı ve zrrlının bzı bhçelerde fzl zrr ypmsı üzerine 1932 yılınd bu çlışm ele lınmıştır. Ege Bölgesi turunçgil bhçelerinde bulunn çeşitli zrrlılrın özellikle koşniller.n; yoğunluklrı, yöreye ve yıl göre değişen bir ço',{ doği düşmnı bulunduğundn (Tunçyürek, 1970, b; Tunçyürek nd Öncüer, 1974; Soydnby (Tunçyürek), 1976; Öncüer, 1974, 1977; Önder, 1982), hlihzırd doğl dengeyi bozck genş spektrumlu ilçlr önerillmemektedir. Ayrıc C, msci'nin turunçgil bhçelerinde incir bhçelerindeki kdr fzl yygın ve yoğun olmdığı d göz önüne lınrk denemeler yzılık beyz yğlrl ypılmıştır, 1982 ve 1983 yıllrınd yürütülen,çlışmlrd beyz yğlr koşniln değişik yumurt çılım ornlrınd bir ve iki uygulmlı olrk denemelere lınmış ve sonuçt turunçgillerde C. rusci'ye krşı en uygun kimysl svş metodunun belirlenmesine çlışılmıştır. Mte~1 ve Metot Koşuillerin ilç[r en duyrlı dönemlerinin hreketli nimfleri ile ı. ve 2. dönem n.mf'lerinin olduğu bilinmektedir. Anck C. rusci yumurtlrının çılm süresinin, ypıln bu çlışmd 1982 yılınd 40, 1983'de 20 gün gibi uzun bir periyodu kpsdığı builunmuş olduğundn en uygun ilçlm zmnının sptnmsı mcıyl Ilçlmlr, zrrlının çeşitli yumurt çılım dönemlerinde ypılmıştır. Bunun için zrrlı populsyonunun % 100 yumurtsız ergin döneminde bulunduğu Nisn yı sonundn itibren hftd üç kez ypıln periyodik syımlrd bhçenin çeşitli yerlerinden bhçeyi temsil edecek şekilde tesdüfen lınn 100'er det koşnil, büyüteçle kontrol edilerek yumurtlrın çılm ornı sptnmıştır. Yumurtlrı tmmen çılmış bulunn birey yumurt çılımını tmmlmış olrk kydedilmiştir. Bu syımlr göre yzlık beyz yğlr 1982 yılınd Muğl-Köyceğiz'de, Klemntin mndrinlerinde; 1 - Koşnillerin % 40'ınd yumurt çılımı tmmlndığınd tek uygulmlı,

3 i 2 - Koşuillerin % 40'ınd yumurt çılımı tmmlndığınd birincisi, % 100'ünde çılım tmmlndığınd ikincisi olmk üzere iki uygulmlıolrk denenmişlerdir. Birinci ilçlm tüm prsellerde günü, iki uygulmlı prsellerde ikinci ilçlm günü ypılmıştır yılınd ilçlr Muğl-Mrmris'deKlemntin mndrinlerinde; 1 - Koşnillerin % 70'inde yumurt çılımı tmmlndığınd ( ) tek uygulmlı, 2 - Koşninerin % 100'ünde yumurt çılımı tmmlndığınd ( ) tek uygulmlı, 3 - Koşnillerin % 70'inde yumurt çılımı tmmlndığınd birincisi, % 100'ünde yumurt çılımı tmmlndığınd ik.ncisi olmk üzere iki uygulmlı olrk denemeye lınmışlrdır. Denemeler tesdüf bloklrı deneme desenine göre 1932 yılınd 9 krkterli (2 zmn x 4 ilç + kontrol) V'2 3 tekerrürlü, 1933 yılınd 13 krkterli (3 zmn x 4 ilç + kontrol) ve 4 tekerrürlü olrk çılmış, 4 ğç 1 prsel olrk lınmıştır. Denemelerde kullmln ilçlr ve özellikleri Cetvel l 'de verilmiştir. Cetvel 1. Muğl (Köyceğiz-Mrmrisj 'd ı982 ve 1983 yıllrınd Klemntin mndrinlerinde Ceroplstes rusci'ye krşı denenen ilçlr. İlçlr Aktif Mdde Adı ve Ornı (%) Formülsyonu Kullnm Konsntrsyonu (100 ilitre suy preprt) Opron, Petrol yğı, 97 Em 1200 ml Porkn Petrol yğı, 80 " 1500 ml 'I'rion 2 Petrol yğı, 80 " 1500 ml Korum v...n Petrol yğı, BO " 1500 ml Her iki yıld d ikinci ilçlmdn 14 gün sonr syım için ğçlrın birbirine bkn yüzlerinden, ort yükseldikten. zrrlı yoğunluğunun fzl olduğu 1982 yılınd 10'r yprk (toplm 40), yoğunluğun dh düşük olduğu 1983 yılınd 3()'r yprk (toplm 120) lınmıştır. Buz kutusu içinde lbortuvr getirilen bu yprkllrd 1982 yılınd her prselden 500'er, 1933'de 100'er det olmk üzere C. rusci nimfleri cnlı, ölü ve prz.tli olrk syılmışlrdır. İlçlrın etkinliğinin sptnmsınd Abbott formülünden yrr Inılrmş, Vryns nlizi ve Duncn testi uygulnmıştır.

4 Her iki yıld d zrrlının yumurt predtörü Scutellist cune Motch. çok z syıd bulunduğundn bu yönden b.r değerlendirme ypılmmıştır. Arştıırm Sonuçln ve Trtışm Klemntin mndrinlerinde C. rusci'ye krşı 1982 yılınd yzlık beyz yğlrl bir ve iki uygulmlı olrk ypıln ilçlmlrın sonuçlrı 3 tekerrürün ortlmsı olrk Cetvel 2'de verilmiştir. Cetvel Yılmd Muğl-Köyceğiz'de Klemntin mndıinlerinde Ceroptstes ruscl L.'ye yzlık yğlrın etkileri ve isttistiksel nliz sonuçlrı. İlçlr Etki Ornı (%) Opronı Oprons Porknı Porkn Korum V Korum V 'I'rion 2ı Trion Duncn Testi Sonucu b b d c 1 % 40 yumurt çılımınd tek uygulm 2 % 40 ve % 100 yumurt çılımlrınd iki uygulm Cetvel 2'de görüldüğü gibi bir uygulmlı (% 40 yumurt çılımınd) ve iki uygulmlı (% 40 ve % 100 yumurt çılımlrınd) olrk çıln denemede ortlm olrk Opron % 71.6 ve % 86; Porkn % 76 ve % 83.9; Korum V-92 % 43.2 ve %86.8; Trion 2 % 55.7 ve % 88.7 ornlrınd etkili olmuşlr ve ypıln isttistiki nliz sonucund ilçlr dört grub yrılmışlrdır Yılınd Mrmris'te ypıln ilçlmlrın sonuçlrı 4 tekerrürün ortlmsı olrk Cetvel 3'de verilmiştir. Cetvel 3'ün incelenmesiyle nlşılcğı gibi % 70 ve % 100 yumurt çılımlrınd ypıln tek uygulmlr ile her iki çılım ornlrı ess lınrk ypıln iki uygulmd sırsıyl, ortlm olrk Opron % 65.5, % 87.6 ve % 95.3; 'I'rion 2 % 40.2, % 62.2 ve % 92.7; Korum V-92 % 65.1, % 80.0 ve 98.4; Por~n % 53.7, % 86.4 ve % 98.1 ornlrınd etkiıli olmuşlr ve ypıln isttistiksel nliz sonucund ilçlr 5 grub yrılmıştır. 250

5 Cetvel Yılınd Muğl-Mrmris'te Klemntın mndrinlerinde Ceroplstes rusci'ye yzlık yğlrın etkileri. Duncn Testi ilçlr Etki Ornı (%) Sonucu Opronı d Oprons b Opron Trion e Trion 2z d Trion Korum V d Korum V c Korum V Porknı d Porkns b Porknı-ı-s % 70 Yumurt çılımınd tek uygulm 2 % 100 Yumurt çılımınd tek uygulm İki uygulm ilçlmlrdn sonr ypıln gözlemlerde denemede kullnıln ilçlrın fitotoksik olmdıklrı sptnmıştır. Alınn bu sonuçlr göre yzlık yğlrıl turunçgillerde C. rusci nimflerine krşı erginleriri % 40, % 70 ve % 100'ünde yumurt çılımlrı tmmlndığınd ypıln bir ve iki uygulnılı iilçlmlrd iki uygulmlılr dim en yüksek sonucu vermiştir. Ylnız % 70 + % 100 çılımlrd ypıln iki ilçlmnın etkisi % 40 + % 100 çılımlrd ypıtrı iki ilçlmdn dh yüksek olmuştur. Yukrıd belirtilen her 3 orndki yumurt çılımınd ypıln tek ilçlmlrdn ise en yüksek etkiyi % 100 çılımd ypıln ilçllmlr vermiş ve Tr.on 2 hriç bu etkiler % rsınd değişmiştir. Htt bu etkiler % 40 + % 100 çılımlrd ypıln iki ilçlmdn lınrı etkilere ykın bulunmuştur. Sonuç olrk C. rusci'nin Ege Bölgesi turunçgillerinde ypmış olduğu zrrın incirlerdeki kdr önemli olmdığı gerek bu çlışm gerekse dh önceki gözlem ve rştırmlrnmz göre sptnmıştır. Nitekim Quyle 251

6 (1938), Bodenheimer (1951), Alkn (1953), Ebelirıg (1959), Chpot et Delucchi (1964) de ynı durumu kydetmektedirler. Bu nedenle, yrıc Ege Bölgesi turunçgiller.nde bugüne değin korunmsın oldukç özen gösterilmiş doğl denge yönünden geniş spektrumlu insektisitlerin kullnılmsının skınclı olduğu düşünüldüğünde; zrrlının fzl yoğun olmdığı turunçgil bhçelerinde Opron, Porkn ve Korum V-92 ilçlrındn biri ile koşnillerin % lüü'ünde yumurt çılımı tmmlndığındtek ilçlm; zrrlının yoğun olduğu bhçelerde Opron, Porkn, Korum V-92 ve Trion 2 ilçlrındn biri ile koşnillerin % 70'inde yumurt çılımı tmmlndığınd birincisi, % 100 çılımd ikincisi olmk üzere iki ilçlm ypılmsının uygun olduğu knısın vrılmıştır. Özet Son yıllrd özellikle Muğl ilinin bzı Ilcelerindeki turunçgil bhçelerinde zrr ypn Ceroplstes rusci L.'ye krşı en uygun ilçlm zmnlrını bulmk mcıyl 1982 ve 1983 yıllrınd Muğl-Köyceğiz, Mrmris'de Opron, Porkn. Korum V-92 ve Trion-2 yzlık yğlrı bir ve iki uygulmlı olrk denemelere lınmışlrdır; Yzlık yğlr 1982 yıllrınd koşnillerin % 40'ınd yumurt çılımı tmmlndığınd tek % 40 ve % 100 çılımd olmk üzere iki uygulmlı; 1983 yılınd % 70 ve % 100 çılımlrd olmk üzere iki yrı zmnd tek, % 70 + % 100 çılımlrd olmk üzere iki uygulmlı olrk denenmişlerdir. Son ih':ı,çlmlrdn iki hft sonr ğçlrın birbirine bkn yüzlerinden lınn yprklr üzerindeki C. rusci nimfleri C1982'de 500, 1263'de 100 det) cnlı, ölü olrk syılmış ve değerlendirmelerde Abbott formülünden yrrlnılmıştır. Ypıln değerlendirmeler sonucund % 70 + % 100 çılımlrd ypıln iki Ilçtmd tüm yğlrdn en yüksek etki (% 92-98) sğlnmış, % 100 çılımd tek ilçlmdn. Trion 2. hriç, % rsınd etkisğlnmıştır. Bu sonuçlr göre nıln bu zmnlrd zrrlınınyoğunolduğubhçelerde ikı,z yoğun olduğu bhçelerde tek ilçlm ypılmsının uygun olcğı knısın vrılmıştır. Litertür Alkn, B., Türkiye'de nrenciye (Turunçgil) hstlık ve zrrlılrı, A. Ü. Zirt Fkültesi Bsımevi, Ankr, 98 s. Bodenheimer, F. S..;, Citrus Eritomology in the middle est. With specil references to Egypt Irn, Irk, Plestin, Syrin, Turkey, Dr. W. Junk. Pub., The Hgue,663 s. Chpot, H. et V. L. Delucchi, Mldies troulbe et rvgeur des grumes u Mroc, Institute Ntionl de l Recherches Agronomique, Rbt, 339 s 252

7 Ebeling, W., 195Q, Subtropicl fruit pests. University of Cliforni, Division of Agriculturl Sciences, 436 s. Öncüer, C., 19>74. Ege Bölgesinde turunçgil bhçelerinde zrrlı Coccus (Homopter: Coccide) tür.erinin tnınmsı, yyılışı ve doğl düşmnlrı üzerinde rştırmlr Bit. Kor. Bült.. Ek Yyın 1, 59 s. ~-----, İzmir ili meyve ğçlrınd zrr ypn Coccide (Hornopter) fmilysın bğlı önemli kbuklu bit türlerinin doğl düşmnlrı, tnınmlrı. yyılışlrı ve etkililik durumlrı üzerinde rştırmlr. Ege Üniversitesi Zirt Fkültesi Yyınlrı No: 336, E. Ü. Mtbsı, Bornov-İzmir, 129 s. Önder, E. P., İzmir ve çevresinde turunçgillerde zrrlı oln Aonidiell (Homopter. Dispidide) türlerinin biyolojileri, konukçulrı. zrrlrı ve mevsimlere göre populsyon dlglnmlrınetki eden fktörler üzerinde rştırmlr.t.c. Trım ve Ormn Bknlığr, Zir.Müc.Zir.Kr.Cn. Md.lüğü, İzmir Bölge Ziri Mücdele Arştırm Enstitüsü Müdürlüğü, Arştırm eserleri serisi No: 43, Ankr, 172 s. Quyle, H. J., Insects of citrus nd other subtropicl fruits. Comstock publiction Compny, Ine. Ithc, Newyonk, 583 s. Soydnby (Tunçyürek), M Türkiye'de Bitki Zrrlısı bzı böceklerin doğl düşmn listesi Kısım 1. Bit. Kor. Bült., 16 (l) :, Tunçyürek, M., Ege Bölgesi turunçgil ve incir kbuklu bitlerinin przit ve predtörleri. Bit. Kor. Bült., 10 (ı) : , b. Les' Cochenllles nuisible ux citrus en Turquie, Al- Awmi, 37 : , nd Öncüer, Studies on Aphelinid prsites nd their hosts, citrus dispine scle insects in citrus orchrds in the Aegen Region. Bull. SROP, 3 : Tunçyürek-Soydnby. M., The list of nturl enemies of Agriculturl crop pest in Turkey, Prt II., Türk, bitki kor. derg., 2 (2):