Postmenopozal Osteoporozlu Hastalarda Stronsiyum Ranelat Tedavisinin Klinik, Laboratuvar ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi

Transkript

1 ORİJİNAL ARAŞTIRMA Postmenopozal Osteoporozlu Hastalarda Stronsiyum Ranelat Tedavisinin Klinik, Laboratuvar ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi Berrin AKPINAR, a Ebru ŞAHİN, a Banu DİLEK, a Özlem GÜRSOY ÇALAN, b Gül Hüray İŞLEKEL, b Metin MANİSALI, c Selmin GÜLBAHAR, a Serap ALPER a a Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, b Biyokimya AD, c Radyodiagnostik AD, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İzmir Ge liş Ta ri hi/re ce i ved: Ka bul Ta ri hi/ac cep ted: Ya zış ma Ad re si/cor res pon den ce: Banu DİLEK Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, İzmir, TÜRKİYE/TURKEY banu.dilek@deu.edu.tr ÖZET Amaç: Postmenopozal osteoporozlu hastalarda stronsiyum ranelat (SR) tedavisinin kemik mineral yoğunluğu (KMY), kemik belirteçleri, kırıklar ve yaşam kalitesi üzerine etkilerinin değerlendirilmesidir. Gereç ve Yöntemler: Postmenopozal osteoporoz tanısıyla SR tedavisi alan 33 hasta değerlendirildi. Tüm hastalar tedavi öncesinde ve bir yılsonunda kemik yapım ve yıkım belirteçleri, yaşam kalitesi, KMY, vertebra dışı ve vertebral kırıklar açısından değerlendirildi. Yaşam kalitesi Quality of Life Questionnaire of the European Foundation for Osteoporosis (QUALEFFO) kullanılarak değerlendirildi.kmy ölçümü Dual Energy X-Ray Absorbsiometri ile, vertebral krık takibi ön-arka ve lateral dorsolomber vertebra grafilerinde Genant yöntemi kullanılarak yapıldı. Kemik yapım ve yıkım belirteçleri olarak kan ve idrarda alkalen fosfataz (ALP), osteokalsin (OK), deoksipiridinolin (DPD), tip 1 kollajenin N-terminal ve C-terminal çapraz bağlı telopeptidleri (NTX, CTX) bakıldı. Ayrıca 3. ve 6. ayda da belirtilen biyokimyasal belirteçleri tekrarlandı. Bulgular: SR ile bir yıllık tedavi sonrasında lomber vertebra, femur boyun, trokanter, femur total KMY lerinde ve QUALEFFO nun fiziksel fonksiyon ile ilgili skorunda tedavi öncesine göre anlamlı düzelme gözlendi (p<0,05). Vertebral ve vertebra dışı kırık sayısında anlamlı değişiklik saptanmadı (p>0,05). ALP düzeyinde 1. yılsonunda başlangıca göre anlamlı azalma saptanırken (p<0,05) diğer biyokimyasal belirteçlerde anlamlı değişiklik saptanmadı (p>0,05). Sonuç: SR ile bir yıllık tedavi sonunda postmenopozal osteoporozlu hastaların lomber vertebra, trokanter, femur boyun ve total KMY ölçümleri ile yaşam kalitesinde tedavi öncesine göre düzelme gözlenirken, biyokimyasal belirteçlerde ALP dışında anlamlı bir değişiklik olmamıştır. Anah tar Ke li me ler: Postmenopozal osteoporoz; stronsiyum ranelat; vertebral kırık; yaşam kalitesi; kemik döngüsü belirteçleri ABS TRACT Objective: To evaluate the effect of strontium ranelate (SR) therapy in postmenopausal women on bone mineral density (BMD), biochemical markers, vertebral fracture profile and quality of life determinants. Material and Methods: 33 patients on treatment with SR with postmenopausal osteoporosis were evaluated. Markers of bone formation and resorption, quality of life, BMD, vertebral and non-vertebral fractures were evaluated in patients before treatment and end of a year. BMD was measured with Dual Energy X-Ray Absorbsiometry and to monitor possible fractures, patients anteroposterior and lateral vertebral X- rays were taken. Their quality of life was assessed with Quality of Life Questionnaire of the European Foundation for Osteoporosis (QUALEFFO). As biochemical bone formation and resorption, patients alkaline phosphatase (ALP), osteocalcin (OC), deoxypiridinoline (DPD), N-terminal and C-terminal crosslinked telopeptide of collagen tip 1 (NTX, CTX) levels in blood and urine were assessed before and after one year treatment. And at 3th and 6th month, the biochemical markers were repeated. Results: After one year treatment with SR, patients lomber vertebral, femur neck, trochanter, total femoral BMD measurements and the subscore of QUALEFFO which is related with physical function were significantly higher when compared before treatment (p<0.05). There was a significant deterioration in ALP levels end of year (p<0.05) but other biochemical markers and number of vertebral fracture were not significantly (p>0.05). Conclusion: We found significant improvement in lomber vertebral, femoral neck, trochanter and total BMD masurements and quality of life after one year treatment with SR in patients with postmenopausal osteoporosis. Despite these clinical improvements, we did not found any significant improvement in biochemical markers except ALP. Key Words: Postmenopausal osteoporosis; strontium ranelate; vertebral fracture; quality of life; bone turnover markers Copyright 2014 by Türk Tıbbi Rehabilitasyon Kurumu Derneği Ro ma tol Tıp Re hab 2014;25(1):1-7 Turkiye RomatolKlinikleri Tıp RehabJ 2014;25(1) Int Med Sci 2008, 4 1

2 Berrin AKPINAR ve ark. POSTMENOPOZAL OSTEOPOROZLU HASTALARDA STRONSİYUM RANELAT TEDAVİSİNİN... s te o po roz, dü şük ke mik küt le si ve ke mik do ku sun da ya pı sal bo zul ma ile ka rak te ri - ze olan, ke mik kı rıl gan lı ğı ve omur ga, el bi le ği, kal ça kı rık la rın da risk ar tı şı na yol açan, günü müz de ya şam sü re si nin uza ma sıy la önem li ekono mik ka yıp la ra ne den olan kro nik bir has ta lık tır. 1-3 Ti pik ola rak ile ri yaş ta gö rü len bir has ta lık ol ma sı ve po pü las yo nun ya şam sü re si nin uza ma sı ne de niy le özel lik le ka dın lar da sık gö rü len gün cel bir sağ lık prob le mi dir ya şın üze rin de ki ka dın la rın yak la şık %25 ini et ki ler. 5 Os te o po roz teda vi sin de amaç te mel ola rak olu şa bi le cek os te o po - ro tik kı rık la rın ön len me si dir. Bu amaç la pri mer os te o po ro zun te da vi sin de ke mik yı kı mı nı in hi be eden ve ya ya pı mı nı sti mü le eden ajan lar kul la nıl - mak ta dır. 6,7 Av ru pa da os te o po roz te da vi sin de en sık kul la nı lan ajan lar alen dro nat, iban dro nat ve rised ro nat, ra lok si fen, pa rat hor mon dan de ri ve edilen ajan lar ve stron si yum ra ne lat tır (SR). 8 SR ile te da vi SR nin çift yön lü et ki me ka niz - ma sıy la hem ke mik olu şu mu nu art tı ran hem de ke - mik yı kı mı nı azal tan, ke mi ğin re mo de li zas yo nu nu olu şum le hi ne tek rar den ge le yen te da vi şek li dir Os te ob last lar ile ke mik for mas yo nu nu sti mü le eder ken an ti re zorb tif ajan lar gi bi os te ok last lar üzerin den ke mik yı kı mı nı in hi be eder. 12 SR ile te da vi - nin üri ner CTX-II gi bi kı kır dak yı kım be lir teç le ri ni an lam lı ola rak azalt tı ğı gös te ril miş tir. 13,14 Ay rı ca ke mik ya pım be lir te ci olan ke mik spe si fik al ka len fos fa taz de ğer le ri nin SR ile te da vi nin üçün cü ayından iti ba ren an lam lı ola rak ar tış gös ter di ği de kayde dil miş tir. 15 Ya pı lan ça lış ma lar da SR nin bu çift yön lü et ki me ka niz ma sı hüc re sel dü zey de or ta ya kon muş tur Post me no po zal os te o po roz lu has ta lar da SR teda vi si nin ye ni ver teb ral kı rık in si dan sı nı bir yıl da %49, üç yıl lık pe ri yo da ise %41 azalt tı ğı sap tan - mış tır. 22 Ay rı ca tüm ver teb ra dı şı kı rık la rı ve yüksek risk gru bun da üç yıl lık pe ri yod da kal ça kı rı ğı ris ki ni azalt tı ğı ka nıt lan mış tır. 20 Se kiz yıl bo yun ca 2 gr/gün SR ile te da vi nin so nun da post me no po zal os te o po ro tik ka dın lar da ki KMY ar tı şı nın de vam etti ği, ver teb ral ve ver teb ra dı şı kı rık ris kin de azal ma ol du ğu ve iyi to le re edil di ği de göz len miş tir. 21 SR nin os te o po roz lu has ta lar da kli nik semp tom lar - da iyi leş me sağ la ma sı nın ve iyi to le re edi le bi lir li - ği nin ya nı sı ra ya şam ka li te sin de de olum lu et ki le - ri mev cut tur. 23 Bu ça lış ma nın ama cı Fi zik Te da vi ve Re ha bi li - tas yon Po lik li ni ği mi ze baş vur muş, post me no po zal os te o po roz ta nı sıy la SR te da vi si ve ri len has ta la rı - mız da ke mik mi ne ral yo ğun lu ğu, ver teb ral ve non ver teb ral kı rık lar, ke mik be lir teç le ri ve ya şam kali te sin de ki de ği şik le rin de ğer len di ril me si dir. GEREÇ VE YÖNTEMLER Ça lış ma ya etik ku rul ona yı alın dık tan Do kuz Ey lül Üni ver si te si Tıp Fa kül te si Fi zik sel Tıp ve Re ha bi li - tas yon Po lik li ni ği ne baş vu ran Du al Energy X-Ray Ab sorb si o met ri (DXA) öl çüm le rin de T sko ru en az bir böl ge de 2,5 SD ve al tın da olan; ya pı lan tet kik - le riy le se kon der os te o po roz ne den le ri dış lan mış ve SR te da vi si uy gu lan ma sı plan la nan 40 has ta alın dı. Has ta la rın de mog ra fik ve ri le ri, me narş ve meno poz yaş la rı, Eu ro pe an Ver teb ral Os te o po ro sis Study Gro up (EVOS) for mu kul la nı la rak fonk si yo - nel ak ti vi te skor la rı (FAS) ve Ca alım la rı kay de dil - di. 24 Tüm has ta lar da te da vi baş lan gı cın da, he mogram, erit ro sit se di men tas yon hı zı, glu koz, AST, ALT, BUN, kre ta i nin, Ca, P, ALP, to tal pro te in, albu min, PTH, TSH, pa rat hor mon, os te o kal sin, Deok si pi ri do lin (DPD), C te lo pep ti de (CTX), id rar N te lo pep ti de (NTX), dü zey le ri de ğer len di ril di. Ay rı - ca ke mik dön gü be lir teç le ri (ALP, os te o kal sin, DPD, CTX, id rar NTX, dü zey le ri) te da vi nin üçün - cü, al tın cı ayı ve bi rin ci yıl so nun da tek rar lan dı. Kan da os te o kal sin (OK) se vi ye si rad yo im mü nas say (Rİ A) yön te mi ile (2-12 ng/ml), se rum CTX se vi - ye si ELI SA yön te miy le (0,34±0,5 ng/ml) de ğer len - di ril di. İdrar da DPD se vi ye si RI A yön te miy le ( nmol), id rar da NTX se vi ye si ELI SA yön te - miy le (5-65 nmol BCE/mM) de ğer len di ril di. Tüm has ta la rın ke mik mi ne ral yo ğun luk ölçüm le ri DXA (LU NAR DPX-NT) ci ha zı ile lom ber böl ge den ve prok si mal fe mur dan ya pıl dı. Ke mik mi ne ral yo ğun lu ğu gram/cm 2 ola rak öl çü le rek or tala ma de ğer ler alın dı. Ver teb ra dı şı ve ver teb ral kı rık lar açı sın dan has ta lar ta kip edil di. Ver teb ral kı rık la rın sap tan - ma sı için ön-ar ka ve la te ral dor so lom ber ver teb ra 2 Turkiye Klinikleri Romatol Tıp J Int Rehab Med Sci 2014;25(1) 2008, 4

3 POSTMENOPOZAL OSTEOPOROZLU HASTALARDA STRONSİYUM RANELAT TEDAVİSİNİN... Berrin AKPINAR ve ark. gra fi le ri çe kil di ve de ne yim li bir rad yo log ta ra fın - dan Ge nant ın se mi kan ti ta tif skor la ma sis te mi ne gö re de ğer len di ril di. 25 Has ta la rın ya şam ka li te le ri os te o po ro za bağ lı ver teb ral kı rık lı has ta lar da gü ve ni lir lik ve ge çer li - li ği ka nıt lan mış olan QU A LEF FO nun Türk çe versi yo nu kul la nı la rak de ğer len di ril miş tir. 26 Bu öl çek te ağ rı, gün lük ya şam ak ti vi te le ri, ev içi ak ti - vi te ler, mo bi li te, sos yal fonk si yon lar, ge nel sağ lık de ğer len dir me si ve men tal sağ lık du ru mu alt başlık la rın da top lam 41 so ru yer al mak ta dır. Tüm has ta lar SR 2 gr, 600 mg kal si yum kar bo - nat ve 400 IU D-Vi ta mi ni ile bir yıl bo yun ca te da - vi edil di. Ay rı ca tüm has ta la rı mı za üst ve alt eks tre mi te ak ti vi te le ri nin kom bi nas yo nu ola cak şekil de, yer çe ki mi kuv ve ti kul la nı la rak ya pı lan ağırlık ak tar ma po zis yon la rı ve ayak ta kuv vet len dir me, ger me ve yü rü yüş gi bi ae ro bik eği ti mi içe ren egzer siz prog ra mı ve ril di. Has ta lar dan eg zer siz le ri ni haf ta da 3 gün, gün de ya rım sa at ola cak şekil de yapma la rı is ten di. Has ta la rın eg zer siz le ri 3. ve 6. ay da kon trol edil di. Bi rin ci yı lın so nun da has ta la rın ke mik mi ne ral yo ğun luk öl çüm le ri, ön-ar ka ve la te ral dor so lom - ber ver teb ra gra fi le ri, ke mik ya pım ve yı kım be lir - teç le ri ve ya şam ka li te si skor la rı (QU A LEF FO) tek rar de ğer len di ril di. İsta tis tik sel ana liz için Win dows SPSS 15.0 prog ra mı (Chi ca go, IL, USA) kul la nıl dı. Ve ri le rin nor mal da ğı lı ma uy gun lu ğu Kol mog rov Si mir nov tes ti ile ana liz edil di. Nor mal da ğı lım özel li ği göste ren pa ra met re ler or ta la ma ve stan dart sap ma tanım la yı cı is ta tis tik le ri ile be lir le nir ken, nor mal da ğı lım özel li ği gös ter me yen pa ra met re ler (kal si - yum sko ru, kom pres yon sa yı sı, bi yo kim ya sal be lir - TABLO 1: Hastaların tanımlayıcı verileri. Özellik ort ±SD Yaş 64.18±6.06 Vücut kitle indeksi (kg/m2) 24.78±3.61 Menarş yaşı 13.24±1.32 Menopoz yaşı 45.36±6.75 Gebelik sayısı 3.60±2.57 Çocuk sayısı 2.54±1.98 Laktasyon süresi (ay) 37.98±45.93 teç ler) med yan (min-max) ta nım la yı cı is ta tis tik le - ri ile be lir len di. Nor mal da ğı lım özel li ği gös te ren pa ra met re ler de grup içi kar şı laş tır ma la rın da t tes ti, nor mal da ğı lım özel li ği gös ter me yen pa ra met re le - rin grup için de kar şı laş tır ma la rın da Wil co xon tes - ti, iki den faz la öl çüm var lı ğın da Fri ed man tes ti kul la nıl dı. Tek rar la yan öl çüm ler de far kın ne re den kay nak lan dı ğı nı tes pit et mek için Wil co xon tes ti ya pıl dı. İsta tis tik sel an lam lı lık p<0,05 ola rak ka bul edil di. BULGULAR Ça lış ma mı za alı nan 40 has ta dan 3 ta ne si bir yıl lık iz lem pe ri yo dun da 6. ay ve 1. yıl da ki kon trol le ri ne gel me dik le ri için, 4 ta ne si is hal ve dis pep tik ya kın - ma lar ne de niy le iz lem dı şı bı ra kıl dı. Ça lış ma toplam 33 has ta ile ta mam lan dı. Or ta la ma fi zik sel ak ti vi te sko ru 11,96±3,72, kal si yum sko ru ise 4.00 (3,00-6,00) idi. Has ta la rın ta nım la yı cı ve ri le ri Tab - lo 1 de ve ril miş tir. Has ta la rın bir yıl lık SR ile te da vi son ra sın da lom ber ver teb ra, fe mur bo yun, tro kan ter ve fe mur to tal KMY le rin de te da vi ön ce si ne gö re an lam lı (p=0,001) dü zel me göz len di (Tab lo 2). SR te da vi si - TABLO 2: Bir yıllık tedavi sonunda KMY deki değişiklikler.* Tedavi öncesi ortalama±sd Tedavi sonrası ortalama±sd p Lomber vertebra KMY 0,773±0,103 0,835±0,093 0,001** Trokanter KMY 0,588±0,095 0,649±0,099 0,001** Femur boyun KMY 0,671±0,105 0,727±0,087 0,001** Femur total KMY 0,766±0,091 0,805±0,087 0,001** *t-test, ** p<0.05 Turkiye Romatol Klinikleri Tıp Rehab J 2014;25(1) Int Med Sci 2008, 4 3

4 Berrin AKPINAR ve ark. POSTMENOPOZAL OSTEOPOROZLU HASTALARDA STRONSİYUM RANELAT TEDAVİSİNİN... TABLO 3: Bir yıllık tedavi sonunda QUALEFFO yaşam kalitesindeki değişiklikler.* Tedavi öncesi ortalama±sd Tedavi sonrası ortalama±sd p Ağrı 58.63± ± Fiziksel fonksiyon 38.84± ± ** Sosyal Fonksiyon ± ± Genel Sağlık 66.22± ± Mental Fonksiyon ± ± * t test p<0.05. ne baş lan ma dan ön ce Ge nant a gö re lom ber ve ya dor sal böl ge de gra de 1 ve ya 2 kı rık la rı olan üç hasta da 1. yıl so nun da göz le nen prog res yon dı şın da hiç bir has ta da ye ni ve ya iler le yen ver teb ral kı rık göz len me di (p=0,56) ay rı ca ye ni ver teb ra dı şı kı rık da ge liş me di. Ya şam ka li te le ri de ğer len di ril di ğin de ise QU - A LEF FO nun fi zik sel fonk si yon ile il gi li olan günlük ya şam et kin lik le ri, ev iş le ri ve ha re ket li lik sko run da an lam lı (p<0,05) dü zel me ol du ğu göz len - di (Tab lo 3). Has ta la rın ke mik ya pım ve yı kım be lir teç le ri - ne gö re te da vi ön ce si, te da vi son ra sı 3. ve 6. ay ile 1. yı lın so nun da DPD, ALP, OK, CTX ve NTX değer le rin de ki de ği şik lik ler Tab lo 3 te ve ril miş tir. Ke - mik ya pım be lir teç le ri olan ALP ve OK ile yı kım be lir teç le rin den DPD, CTX ve NTX de ğer le rin de bir yıl lık te da vi son ra sın da is ta tis tik sel ola rak anlam lı de ği şik lik göz len me miş tir (p>0,05). ALP değe rin de ise1. yıl so nun da an lam lı ola rak azal ma sap tan mış tır (p=0,04) (Tab lo 4). TARTIŞMA SR post me no po zal ka dın lar da hem ver teb ral hem de ver teb ra dı şı kı rık ris ki ni azal tan os te o po roz dan ko ru yu cu ve te da vi edi ci bir ajan dır. 22, Ça lış - ma mız da da bir yıl lık SR ile te da vi so nun da has ta - la rın lom ber ver teb ra da %8,02, fe mur bo yu nun da %8,34, tro kan ter de %10,3 ve fe mur to tal de %5,09 ora nın da KMY de ğer le rin de an lam lı ar tış sap tan - mış tır. En az bir ver teb ral kı rı ğı bu lu nan 1649 post me no po zal os te o po roz lu ka dın has ta la ra üç yıl bo yun ca 2 gr/gün SR ve ya pla se bo te da vi ve ril di - ğin de; SR gru bun da 36. ay da KMY nin lom ber omur ga da %14,4 ve fe mur boy nun da %8,3 ora nın - da art tı ğı göz len miş tir. 30 Ya pı lan di ğer bir ça lış - ma da ise 3 yıl lık SR te da vi si son ra sın da fe mur bo yun KMY de ki her %1 lik ar tı şın ye ni ver teb ral kı rık ris kin de %3 lük azal ma ya yol aç tı ğı göz len - miş tir. 31 Yi ne baş ka bir ça lış ma da da or ta la ma yaşla rı 74 olan 5082 has ta dan üç yıl bo yun ca 2536 sı nın 2 gr/gün SR, 2546 sı nın pla se bo al dı ğı iki ran do mi ze çift kör ça lış ma nın bil gi le ri ana liz TABLO 4: Hastaların tedavi öncesi, 3 ve 6 ay ve 1 yılsonundaki kemik yapım yıkım belirteçlerinin karşılaştırılması.* Tedavi öncesi 3. ay 6. ay 1. yıl p ALP ( ) ( ) ( ) ( )** 0.04* OK 8.31( ) 8.12 ( ) 7.85 ( ) 8.24 ( ) 0.62 DPD 6.90 ( ) 5.87 ( ) 6.40 ( ) 7.79 ( ) 0.34 CTX 0.37 ( ) 0.36 ( ) 0.44 ( ) 0.44 ( ) 0.05 NTX ( ) ( ) ( ) ( ) 0.37 *Friedman Analizi, ** Wilcoxon testi: tedavi öncesine göre 1. yıl sonundaki anlamlı değişiklik, p<0.05, ALP: Alkalen Fosfataz, OK: Osteokalsin, DPD: Deoksipridinolin, CTX: C terminal telopeptide NTX: N terminal telopeptide. 4 Turkiye Klinikleri Romatol Tıp J Int Rehab Med Sci 2014;25(1) 2008, 4

5 POSTMENOPOZAL OSTEOPOROZLU HASTALARDA STRONSİYUM RANELAT TEDAVİSİNİN... Berrin AKPINAR ve ark. edil miş. Post me no po zal ka dın la ra üç yıl bo yun ca uy gu la nan SR te da vi si nin yaş, ilk KMY, ön ce ki kırık lar, ai le de os te o po roz öy kü sü, VKİ, si ga ra iç mek gi bi risk fak tör le rin den ba ğım sız ola rak ver teb ral kı rık la rı ön le me de ki et kin li ği or ta ya ko nul muş - tur. 32 Ça lış ma mız da da SR te da vi si ne baş lan ma dan ön ce Ge nant a gö re lom ber ve ya dor sal böl ge de gra de 1 ve ya 2 kı rık kı rık la rı olan üç has ta da gözle nen prog res yon dı şın da hiç bir has ta da ye ni ve ya iler le yen ver teb ral kı rık göz len me di ay rı ca ye ni ver teb ra dı şı kı rık da ge liş me miş tir post me - no po zal ka dı nın 5 yıl bo yun ca 2 gr/gün SR ve ya pla se bo gru bu na da hil edil di ği bir ça lış ma da Genant a gö re ye ni ver teb ral kı rık in si dan sı de ğer len - di ril miş tir. SR gru bun da pla se bo grup la kar şı laş tı rı lın ca ver teb ra dı şı kı rık ris ki %15 aza lır - ken, kal ça kı rı ğı ris ki %43, ver teb ral kı rık ris ki %24 azal mış tır. Ya pı lan son ça lış ma lar da 5 yıl ve 8 yı lın so nun da da SR nin kı rık kar şı tı et kin li ği nin de vam et me si ya nın da gü ve ni lir li ği de or ta ya kon muş - tur. 33,34 Hat ta 80 ya şın üze rin de ki os te o po roz lu hasta lar da da üç yıl lık te da vi ana li zin de ver teb ra ve ver teb ra dı şı kı rık la rın ris ki ni azalt ma da da ha genç has ta lar da ki ne ben zer gü ve ni lir lik pro fi li ile et ki li ol du ğu gös te ril miş tir. 35 Ça lış ma mız da SR te da vi si ile bir yıl bo yun ca kı rık sa yı sın da bir ar tış ol ma dı - ğı sap tan dı an cak ça lış ma ta sa rı mı mız dan ötü rü pla se bo gru bu mu zun ol ma ma sı ne de niy le kı rık riskin de ki olu şa bi le cek bu azal ma yı is ta tis tik sel olarak gös te re me dik. Ça lış ma mız da ke mik ya pım be lir teç le ri olan ALP ve os te o kal sin ile yı kım be lir teç le rin den DPD, CTX ve NTX de ğer le rin de bir yıl lık te da vi son ra - sın da is ta tis tik sel ola rak an lam lı dü zel me göz len - me miş tir. An cak bu du rum da ol gu sa yı mı zın az ol ma sı nın et ki si ol du ğu nu dü şün mek te yiz. The Spi nal Os te o po ro sis The ra pe u tic In ter ven ti on (SO- TI) ça lış ma sın da SR kul la nan has ta lar da; üçün cü ay dan iti ba ren ya pı lan her de ğer len dir me de ke mi - ğe öz gü ALP nin pla se bo gru bu na kı yas la SR grubun da an lam lı ola rak da ha yük sek ol du ğu göz len miş tir. Se rum CTX oran la rı da SR gru bun da dü şüş gös ter miş ve üçün cü ay dan iti ba ren ya pı lan her öl çüm de an lam lı de re ce de da ha dü şük kal mış - tır. 22 Ça lış ma mız da be lir teç ler den ALP de ğe rin de an lam lı ola rak aza lan de ğer le re ula şıl mış tır bu du - rum ke mi ğe spe si fik for mun ba kıl ma ma sı ile iliş ki - len di ril miş tir. Ay rı ca ya pı lan bir ça lış ma da SR ın kı rık ris ki ni azalt ma- da ki et ki si nin ke mik tur no ver be lir teç le ri nin dü ze yin den ba ğım sız ola rak ger çek - leş ti ği ni or ta ya koy muş tur. Bu ça lış ma da post me - no po zal ka dın lar da SR nin te da vi ön ce sin de ke mik tur no ve rı na gö re ver teb ral an ti-frak tür et kin li ği de ğer len di ril miş, Ke mik spe si fik ALP, CTX ve NTX dü zey le ri ba kıl mış an tif rak tür et kin li ğin baş lan gıç ke mik tur no ver dü ze yin den et ki len me di ği so nu - cu na va rıl mış tır. 36 SR nin has ta nın ya şam ka li te si ni de doğ ru dan iyi leş tir di ği sap tan mış tır. Kı sa For m 36 ve ver teb - ra os te o po ro zu için özel ha zır lan mış bir an ket olan QU A LI OST un kul la nıl dı ğı pla se bo kon trol lü bir ça lış ma da üç yıl lık te da vi son ra sın da SR gru bun da duy gu sal skor, fi zik sel skor ve glo bal skor da an lam - lı iyi leş me ol du ğu göz len miş tir. 37 Ça lış ma mız da da bir yıl lık SR ile te da vi son ra sın da QU A LEF FO nun fi zik sel fonk si yon ile il gi li olan skor la rın da an lam lı iyi leş me ol du ğu gös te ril di. SO TI ça lış ma - sın da da gös te ril di ği üze re SR ile te da vi nin ilk yı lından iti ba ren bel ağ rı sın dan kur tu lan has ta la rın sa yı sın da %31 lik ar tış ol muş tur. Ay rı ca pla se bo ya kı yas la SR te da vi si ile en az 1 cm lik boy kı sal ma sı ya şa yan has ta sa yı sın da da dü şüş ol du ğu göz len - miş tir. 22 Ça lış ma mı zın ama cı po lik li ni ği mi ze mü ra ca at eden post me no po zal os te o po roz lu has ta gru bu - muz da SR nin KMY, ver teb ral kı rık pro fi li, ke mik be lir teç le ri ve ya şam ka li te si üze ri ne olan et ki le ri - ni araş tır mak tı. An cak ilaç ça lış ma la rı ile il gi li etik ku rul ko şul la rı nın ye ri ne ge ti ril me sin de ki güç lük - ler ne de niy le ça lış ma mı za pla se bo gru bu ol ma dan tek grup ola rak, 2 gr/gün SR te da vi si alan has ta lar da hil edi le rek ger çek leş ti ril miş tir. Ça lış ma mı zın bir baş ka kı sıt lı lı ğı ise; di ğer os te o po roz ça lış ma la rı na ben zer şekil de, ça lış ma dan dış lan mak zo run da kalı nan has ta lar la, ça lış ma yı bi ti ren top lam has ta sayı sı nın az ol ma sı nın da so nuç la rı et ki le di ği dü şü nül mek te dir. Yi ne has ta la rı mı zın uzun dö nem ta kip le ri nin ol ma ma sı da ça lış ma nın di ğer bir kısıt lı lı ğı dır. Ay rı ca has ta la rı mı za SR ya nı sı ra eg zer - siz te da vi si de ve ril miş ti. Bu so nuç lar üze ri ne eg zer si zin de olum lu kat kı sı göz ar dı edi le mez. Turkiye Romatol Klinikleri Tıp Rehab J 2014;25(1) Int Med Sci 2008, 4 5

6 Berrin AKPINAR ve ark. POSTMENOPOZAL OSTEOPOROZLU HASTALARDA STRONSİYUM RANELAT TEDAVİSİNİN... So nuç ola rak os te o po roz te da vi sin de çift yön lü et ki me ka niz ma sı gös te ren SR te da vi si nin sa de ce ke - mik mi ne ral yo ğun lu ğu üze ri ne de ğil ay nı za man da ver teb ral kı rık pro fi li, ke mik be lir teç le ri ve ya şam ka li te si üze ri ne olan et ki le ri ni çok yön lü de ğer len - di ği miz ça lış ma mız da bir yıl lık te da vi so nun da postme no po zal os te o po roz lu has ta la rın lom ber ver teb ra, tro kan ter, fe mur bo yun ve to tal KMY öl çüm le rin de te da vi ön ce si ne gö re an lam lı dü zel me sap tan mış tır. Ver teb ral ve ver teb ra dı şı kı rık sa yı sın da an lam lı bir art ma göz len me miş tir. QU A LEF FO nun fi zik sel fonk si yon sko ruy la gös te ri len ya şam ka li te sin de de olum lu dü zel me sap tan mış tır. Bu kli nik iyi leş me ye rağ men bi yo kim ya sal be lir teç ler de is ta tis tik sel olarak an lam lı bir dü zel me or ta ya ko na ma ma sı nın sebe bi ola rak ol gu sa yı mı zın az ol ma sı ile iliş ki len di ril miş tir. Az sa yı da has ta ile ya pıl ma sı na rağ men bu ça lış ma; SR nin KMY, ver teb ral kı rık pro fi li, ya şam ka li te si ve ke mik be lir teç le ri üze ri ne et ki le ri ni çok yön lü ola rak or ta ya koy mak ta dır. 1. Vasikaran S, Eastell R, Bruyère O, Foldes AJ, Garnero P, Griesmacher A, et al. Markers of bone turnover for the prediction of fracture risk and monitoring of osteoporosis treatment: a need for international reference standards. Osteoporos Int 2011; 22(2): Arasıl T. [Osteoporosis from yesterday to tomorrow]. Osteoporoz Dünyasından 2010; Flöter M, Bittar CK, Zabeu JL, Carneiro AC. Review of comparative studies between bone densitometry and quantitative ultrasound of the calcaneus in osteoporosis. Acta Reumatol Port 2011;36(4): Brandao CM, Lima MG, Silva AL, Silva GD, Guerra AA Jr, Acurcio F de A. Treatment of postmenopausal osteoporosis in women: a systematic review. Cad Saude Publica 2008;24(Suppl 4): Majumdar SR, Johnson JA, McAlister FA, Bellerose D, Russell AS, Hanley DA, et al. Multifaceted intervention to improve diagnosis and treatment of osteoporosis in patients with recent wrist fracture: a randomized controlled trial. CMAJ 2008;178(5): Gökçe Kutsal Y. [Osteoporosis]. Beyazova M, Gökçe-Kutsal Y, editör. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon. 1. Baskı. Ankara: Güneş Kitabevi; p Lorenc RS, Misiorowski W, Karczmarewicz E. Critical points in strategies for the diagnosis and treatment of osteoporosis. Endokrynol Pol 2009;60(2): Kanis JA, Burlet N, Cooper C, Delmas PD, Reginster JY, Borgstrom F et al. European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis and Osteoarthritis (ESCEO). European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women. Osteoporos Int 2008;19(4): KAYNAKLAR 9. Marie PJ, Ammann P, Boivin G, Rey C. Mechanisms of action and therapeutic potential of strontium in bone. Calcif Tissue Int 2001;69(3): Deeks ED, Dhillon S. Strontium ranelate: a review of its use in the treatment of postmenopausal osteoporosis. Drugs 2010;70(6): Hamdy NA. Strontium ranelate improves bone microarchitecture in osteoporosis. Rheumatology (Oxford) 2009;48(Suppl 4):iv9-iv Marie PJ. Strontium ranelate: a dual mode of action rebalancing bone turnover in favour of bone formation. Curr Opin Rheumatol 2006;18(Suppl 1): Alexandersen P, Karsdal MA, Quist P, Reginster JY, Christiansen C. Strontium ranelate reduces the urinary level of cartilage degradation biomarker CTX-II in postmenopausal women. Bone 2007;40(1): Reginster JY. Strontium ranelate in osteoporosis. Curr Pharm Des 2002;8(21): Chattopadhyay N, Quinn SJ, Kifor O, Ye C, Brown EM. The calcium-sensing receptor (CaR) is involved in strontium ranelate-induced osteoblast proliferation. Biochem Pharmacol 2007;74(3): Dvorak MM, Chen TH, Orwoll B, Garvey C, Chang W, Bikle DD et al. Constitutive activity of the osteoblast Ca2+-sensing receptor promotes loss of cancellous bone Endocrinology 2007;148(7): Zhu LL, Zaidi S, Peng Y, Zhou H, Moonga BS, Blesius A et al. Induction of a program gene expression during osteoblast differentiation with strontium ranelate Biochem Biophys Res Commun 2007;355(2): Marie PJ. Strontium ranelate: New insights into its dual mode of action. Bone 2007; 40(5): Farlay D, Boivin G, Panczer G, Lalande A, Meunier PJ. Long-Term Strontium Ranelate Administration in Monkeys Preserves Characteristics of Bone Mineral Crystals and Degree of Mineralization of Bone. J Bone Min Res 2005;20(9): Reginster JY, Seeman E, De Vernejoul MC, Adami S, Compston J, Phenekos C, et al. Strontium Ranelate Reduces the Risk of Nonvertebral Fractures in Postmenopausal Women with Osteoporosis: Treatment of Peripheral Osteoporosis (TROPOS) Study. Clin Endocrinol Metab 2005;90(5): Reginster JY, Bruyère O, Sawicki A, Roces- Varela A, Fardellone P, Roberts A, et al. Longterm treatment of postmenopausal osteoporosis with strontium ranelate: results at 8 years. Bone 2009;45(6): Meunier PJ, Roux C, Seeman E, Ortolani S, Badurski JE, Spector TD, et al. The effects of Strontium ranelate on the risk of vertebral fracture in women with postmenopausal osteoporosis. N Engl J Med 2004;350(5): Delmas PD. Clinical effects of strontium ranelate in women with postmenopausal osteoporosis. Osteoporos Int 2005;16(Suppl 1): Matthis C, Weber U, O Neill TW, Raspe H and The European Vertebral Osteoporosis Study Group. Health impact associated with vertebral deformities : results from the European Vertebral Osteoporosis Study (EVOS). Osteoporos Int 1998;8(4): Genant HK, Wu CY, van Kuijk C, Nevitt MC. Vertebral fracture assessment using a semiquantitative technique. J Bone Miner Res 1993; 8(9): Koçyigit H, Gülseren S, Erol A, Hizli N, Memis A. The reliability and validity of the Turkish version of Quality of Life Questionnaire of the European Foundation for Osteoporosis (QUALE- FFO). Clin Rheumatol 2003;22(1): Turkiye Klinikleri Romatol Tıp J Int Rehab Med Sci 2014;25(1) 2008, 4

7 POSTMENOPOZAL OSTEOPOROZLU HASTALARDA STRONSİYUM RANELAT TEDAVİSİNİN... Berrin AKPINAR ve ark. 27. Hiligsmann M, Vanoverberghe M, Neuprez A, Bruyère O, Reginster JY. Cost-effectiveness of strontium ranelate for the prevention and treatment of osteoporosis. Expert Rev Pharmacoecon Outcomes Res 2010;10(4): Reginster JY. Antifracture efficacy of currently available therapies for postmenopausal osteoporosis. Drugs 2011;71(1): O'Donnell S, Cranney A, Wells GA, Adachi JD, Reginster JY. Strontium ranelate for preventing and treating postmenopausal osteoporosis. Cochrane Database Syst Rev 2006(3):CD Seeman E. Strontium ranelate: vertebral and non-vertebral fracture risk reduction. Curr Opin Rheumatol 2006;18(suppl 1): Bruyere O, Roux C, Detilleux J, Slosman DO, Spector TD, Fardellone P, et al. Relationship between bone mineral density changes and fracture risk reduction in patients treated with strontium ranelate. J Clin Endocrinol Metab 2007;92(8): Roux C, Reginster JY, Fechtenbaum J, Kolta S, Sawicki A, Tulassay Z, et al. Vertebral fracture risk reduction with strontium ranelate in women with postmenopausal osteoporosis is independent of baseline risk factors J Bone Miner Res 2006;21(4): Reginster JY, Felsenberg D, Boonen S, Diez- Perez A, Rizzoli R, Brandi ML, et al. Effects of long-term strontium ranelate treatment on the risk of nonvertebral and vertebral fractures in postmenopausal osteoporosis: Results of a five-year, randomized, placebo-controlled trial. Arthritis Rheum 2008;58(6): Reginster JY, Sawicki A, Roces-Varela A, Fardellone P, Roberts A. Strontium ranelate: 8 years efficacy on vertebral and non vertebral fractures in postmenopausal osteoporotic women. Osteoporosis Int 2008;19(suppl. 1): Seeman E, Vellas B, Benhamou C, Aquino JP, Semler J, Kaufman JM. Strontium Ranelate Reduces the Risk of Vertebral and Nonvertebral Fractures in Women Eighty Years of Age and Older. J Bone Min Res 2006;21(7): Collette J, Bruyère O, Kaufman JM, Lorenc R, Felsenberg D, Spector TD, et al. Vertebral anti-fracture efficacy of strontium ranelate according to pre-treatment bone turnover. Osteoporos Int 2010;21: Marquis P, Roux C, De la Loge C, Diaz-Curiel M, Cormier C, Isaia G, et al. Strontium ranelate prevents quality of life impairment in post-menopausal women with established vertebral osteoporosis. Osteoporos Int 2008;19(4): Turkiye Romatol Klinikleri Tıp Rehab J 2014;25(1) Int Med Sci 2008, 4 7