ÇALIŞMA YAŞAMINDA GÖÇMENLER

Transkript

1 ÇALIŞMA YAŞAMINDA GÖÇMENLER Prf.Dr. Zeynep Şimşek 1. Uluslararası Mesleksel ve Çevresel Etkilenimler Kngresi Mart 2017-Antalya

2 Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Krunmasına Dair Uluslararası Sözleşme (Madde 2) 1. Göçmen İşçi kavramı, vatandaşlık bağı ile bağlı lmadığı bir Devlette ücret ödenen bir faaliyette çalıştırılacak, çalıştırılmakta lan veya çalıştırılmış lan bir kişiye atıfta bulunur. 2. (a) Sınır İşçisi kavramı, kmşu bir Devlette mutad ikametgâhını muhafaza eden ve nrmal larak her gün veya en az haftada bir kez nrmal ikametgâhına dönen bir göçmen işçiye atıfta bulunur. (b) Mevsimlik İşçi kayramı, niteliği gereği mevsimsel şartlara bağımlı lan ve sadece yılın bir kısmında yapılabilen işi yapan bir göçmen işçiye atıfta bulunur. (c) Balıkçıları da içeren Gemi Adamı kavramı, vatandaşlık bağı ile bağlı lmadığı bir Devlete kayıtlı bir gemide istihdam edilen bir göçmen işçiye atıfta bulunur. (d) Sahil Açığındaki Tesiste Çalışan İşçi kavramı, vatandaşlık bağı ile bağlı lmadığı bir Devletin egemenlik alanı içinde yer alan bir sahil açığındaki tesiste istihdam edilen bir göçmen işçiye atıfta bulunur. (e) Gezici İşçi kavramı, bir Devlette mutad ikametgâhı lan, fakat yaptığı işin niteliği dlayısıyla, kısa süreler için, başka bir Devlete veya Devletlere seyahat etmek mecburiyetinde lan bir göçmen işçiye atıfta bulunur.

3 Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Krunmasına Dair Uluslararası Sözleşme (Madde 2) (f) Prjeye Bağlı İşçi kavramı, istihdam edileceği Devlete belirli bir süre için ve sadece işvereni tarafından bu Devlette gerçekleştirilmekte lan bir prjede çalışmak üzere kabul edilen bir göçmen işçiye atıfta bulunur. (g) Belirli Bir İş İçin İstihdam Edilen İşçi kavramı, aşağıda tarif edilen bir göçmen işçiye atıfta bulunur. (i) İşvereni tarafından, kısıtlı ve belirlenmiş bir süre ile belirli bir görevi yerine getirmek için, istihdam edileceği bir Devlete gönderilen göçmen bir işçi; veya (ii) Prfesynel, ticarî, teknik veya diğer yüksek düzeyde özel yetenek gerektiren bir işte kısıtlı ve belirli bir zaman için görevli göçmen bir işçi; veya (iii) İstihdam Devletindeki işvereninin isteği üzerine kısıtlı ve belirli bir süre için geçici veya kısa süreli bir işte çalışan göçmen bir işçi; Oturma müsaadesinin bitim tarihinde veya şayet bu özel görevi veya işi daha fazla yürütmüyr ise daha erken bir tarihte göçmen işçinin İstihdam Devletinden ayrılması talep edilir. (h) Serbest Çalışan İşçi kavramı, bir çalışma mukavelesi lmadan kazanç getiren bir faaliyetle iştigal eden ve hayatını nrmal larak bu şekilde ya tek başına ya da aile fertleri ile birlikte çalışarak kazanan göçmen bir işçiye ve İstihdam Devletinde uygulanan mevzuat veya ikili veya çk taraflı anlaşmalar uyarınca serbest çalışan işçi larak tanınan diğer herhangi bir göçmen işçiye atıfta bulunur.

4 Meslek hastalıkları ve kazalar açısından srunun büyüklüğü Her 15 saniyede bir işçi, işle ilgili hastalık/kaza nedeniyle ölüyr, Günde 6,300 ölüm/ yılda 2,3 milyndan fazla ölüm 15 saniyede bir 160 işçi yaralanıyr, Günde kişi Yılda 313 milyn işçi işle ilgili ölümcül lmayan mesleki yaralanma Ölümlerin ve yaralanmaların en fazla görüldüğü gruplar; -Göçmenler -Gençler/yaşlılar -Bilgi/becerisi yetersiz lanlar

5 Göçmen İşçiliğin Nedenleri Eknmik, siyasi ve kültürel bir lgu Yaklaşık 232 milyn göçmen 15 ve üzeri yaşlarda 207 milyn göçmen 150 milyn göçmen işçi (ILO-2013) Yksulluk Eknmik eşitsizlikler, Çevresel bzulma, Barış ve güvenlik eksikliği İnsan haklarının ihlali Daha iyi bir yaşam istediği

6 Ülkelerin Gelir Düzeyine Göre Göçmen İşçilerin Dağılımı 2,4 (ILO-2013) 11,3 11,7 Yüksek gelirli Orta gelir ve üzeri Orta gelir ve altı Düşük gelir 74,7

7 Cinsiyete Göre Göçmen İşçilerin Dağılımı (ILO-2013) Cinsiyet 55,7 44,3 Erkek Kadın

8 Göçmen İşçilerin Çalışma Alanları (ILO, 2013) Sektörler 11,5 7,7 17,8 63,4 Diğer Endüstri Tarım Ev işleri Dünyada 150,3 milyn göçmen işçi

9 Göçmenlerin çalıştığı işler 3-D Pis (Dirty), Tehlikeli (Dangerus) İnşaat, tarım, gıda işleme, balıkçılık, ev işleri Zr/nitelik gerektirmeyen (Difficult/Demeaning) işler

10 Göçmenlerin maruz kaldığı sağlık riskleri Çalışma ve barınma kşullarına bağlı bulaşıcı hastalıklar Su Hayvanlar Vektörler Kalabalık rtam. Göç edilen ülkede göçmen çalışanların bağışıklığı lmadığı hastalıklar Ağır çalışma kşullarına bağlı kas iskelet sistemi hastalıkları Kimyasal etkilenimine bağlı nörljik/slunum/endkrin sistem hastalıkları, kanserler Tehlikeli işyerlerinde kaza/yaralanmalar, Psik-ssyal risklerden kaynaklanan hastalıklar Uzun çalışma saatleri Düşük ücret Güvencesiz iş Dışlanma Niteliğine uygun lmayan işte çalışma. Mesleki hastalık/mesleki kaza/mesleki erken ölüm İnşaat, tarım, gıda işleme, balıkçılık, ev işleri.

11 Veri srunu (Göçmen/Göçmen lmayanların mesleki hastalık ve kazaları açısından) Kapsayıcılık Küçük işletmelerde çalışanlar, kendi nam ve hesabına çalışanlar, geçici işçiler, kaçak işçiler, mevsimlik işçiler gibi kayıtdışı lanlar, Güvenirlik İşverenlerin bilgi ve bildirim eksikliği, sağlık hizmeti sunanlar tarafından iş kazalarını ve meslek hastalıklarını bildirmede yaşanan srunlar, meslek hastalığının tanılanması, yasal süreçler vb. Tutarlılık Raprlama farklılıkları, veri krdinasynunun sağlanamaması, meslek hastalıkları ve kaza listelerinin farklılığı (DSÖ/ILO) Zamanında verinin tplanıp, analiz edilememesi Elde edilen veri / epidemiyljik araştırmalara dayalı iş kazası /meslek hastalığı sıklığı göçmenlerde (özelliklerle kaçak işçiler) daha yüksek

12 İş kazaları açısından (Bin işçide) Kaza 30,5 Göçmen İşçiler Yerli İşçiler 69,5

13 Kaza/hastalık/ölüm İş kazası ranının Alman işçilere göre 2/3 ranında daha yüksek lduğu, Hllanda da göçmen çalışanların radyaktif ya da diğer tehlikeli maddelere, sıcağa, gürültüye daha fazla maruz kaldıkları, Meksikalı göçmen çalışanların ölüm ranının aynı işi yapsalar dahi yerli işçilere göre daha fazla lduğu, hatta bazı eyaletlerde bu ranını dört katına kadar çıktığı, Genel larak ölümcül yaralanmaların 2 kat daha fazla lduğu, Kaçak göçmen işçilerde daha fazla lmak üzere, göçmen işçilerde meslek hastalıkları görülme sıklığı yerli işçilerden daha yüksek lduğu bildirilmektedir.

14 Mesleki hastalık/kazaların görülme sıklığının yüksek lmasının nedenleri Tehlikeli işlerde göçmen işçilerin çalıştırılması, İşle ilgili bilgi ve deneyim eksikliği (daha önce benzer işlerde çalışmamış lmak), İşçinin temel sağlık hizmetlerine erişememesi, İş sağlığı ve güvenliğinin gerektirdiği rtam faktörlerinin kntrl altına alınmaması, İşe uyum sürecinin göçmen işçilerde daha uzun lması, Göçmen işçilerin bulundukları ülkenin dilini iyi bilmemeleri nedeniyle uyarıları kuyamamaları, anlayamamaları, Göçmen işçilerin günlük çalışma sürelerinin yerli işçilere göre daha uzun lması snucu yrgunluk/uykusuzluğa bağlı dikkat eksikliği, Göçmen işçide güvenlik kültürünün lmaması, temel amacın para kazanmak lması, Ssyal dışlanma, İstismar düşük ücret, iş güvencesinin lmaması, sigrtasız çalıştırılma, Eurpean Agency Fr Safety and Health At Wrk

15 Önleme Hastalık/kaza riskini azaltan işyerleri Fiziksel, kimyasal, biyljik, ergnmik rtam faktörlerinin kntrl altına alındığı işyerleri Uygun rtam sağlamanın destekleme / teşviklerin ön kşulu lması Küçük işletmelerin devlet tarafından desteklenmesi Örn: Tarım (Güvenli içme-kullanma suyu, atıkların kntrlü için uygun yapılanma, iklime/yaşam biçimine uygun barınma alanı gibi) İşle ilgili dğru davranışların kazandırılması Bilgi, tutum ve davranışı değiştirecek, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin kültür haline gelmesini sağlayıcı eğitimler, dile uygun uyarı işaretleri Değerlendirme ve denetim Çalışanların özelliklerine uygun meslek hastalıkları/kazaları önleyici prgramların geliştirilmesi, etki değerlendirmelerinin yapılıp yaygınlaştırılması, Ortam / kişi faktörleri ve sağlık gözetiminin yasal düzenlemelere uygunluğunun sürekli denetimi

16 Önleme Ssyal dışlanması önlemek açısından çalıştıkları ülkenin dilini öğrenme, İş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesinde göçmen işçinin kendi dilinde veya lehçesinde bilgi verilmesi, Çalışma ve yaşam rtamından kaynaklanan psikljik srunlarla ilgili yardım ve tavsiye alınmasının sağlanması, Sn yılların yayınlarında Avusturya, İsveç ve Finlandiya da iş kazası ve meslek hastalıkları açısından fark yk.

17 Harran Üniversitesi yürütücülüğünde, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu işbirliği ile UNFPA 5. Ülke prgramı kapsamında Mevsimlik Tarım İşçilerinin Sağlığını Geliştirme Prgramı Prgram Bileşenleri 1. Hizmet Sunumunu Güçlendirme 2. Mevsimlik Tarım İşçilerini Güçlendirme 3. Savunuculuk Çalışmaları 1. Birinci basamak sağlık çalışanlarının eğitimi 1.1. ASM 1.2. TSM 1.3. Mezuniyet Öncesi Eğitim 2. Yönetici eğitimleri 2.1. Vali yardımcısı, kaymakam, 2.2. Muhtar, ilgili kamu kurumlarının yöneticileri 3. Din Görevlilerinin Eğitimi 4. Sürekli izleme/değerlendirme 1.Sağlık aracısı yetiştirme 2. Akran eğitimi 3.Tarım iş aracılarının eğitimi 1. Medya temsilcileri eğitimi 2. TBMM Araştırma Kmisynu için savunuculuk ve kmisyna danışmanlık 3. Bilimsel tplantılarda panelist, knferans, pster ve sözel bildiri

18 TSM ler tarafından hizmet sunumu yasalaştı Ortam faktörlerinin kntrlü için TARIMDA İŞ SAĞLIĞINA ve GÜVENLİĞİNE ilişkin 184 SAYILI SÖZLEŞME nin imzalanması ve uygulanması önemli

19 Dünya genelinde (gelişmekte lan ülkeler başta lmak üzere) Yerli işgücünün hala önemli bir kısmı kayıtdışı larak çalışmakta, bu durum göçmen işçi istihdamı ve göçmen işçilerin sağlık/güvenlik istismarı için elverişli rtam hazırlamaktadır, Göçmenler çğunlukla emek yğun ve düşük ücretli sektörlerde, imalat sanayiinde başta deri, knfeksiyn lmak üzere gıda vb. işkllarında, inşaatta, tarımda, turizmde, eğlence ve fuhuş sektöründe, ev ve bakım hizmetlerinde çalışmaktadır. Bakım hizmetinin aile içinden karşılanamaması ve hizmet sunumunun yetersizliği nedeniyle göçmen işgücü temini,

20 Dünya genelinde (gelişmekte lan ülkeler başta lmak üzere) Küçük işletmelere dayalı yaygın enfrmal eknmiye bağlı (tarım, inşaat) ucuz işgücü talebi, Kayıtdışına geçişi klaylaştıran taşern-fasn üretim örgütlenmesi, İşverene srun çıkartmadan çalışmaları, herhangi bir yasal haklarının lmaması, sendikal örgütlenmenin gündeme hiç gelmemesi göçmenleri işverenler açısından cazip kılmaktadır. Göçmen işçilerin ücreti artan yerli işgücü karşısında yedek işgücü larak devreye girmesine neden lmaktadır.

21 Teşekkür ederim Göçmen çalışanın temel ihtiyaçlarının karşılandığı, sağlık ve güvenlik önlemlerinin alındığı, hakların krunduğu bir dünya için