Rıfat AKBIYIKLI 1 Selim KOÇ 2.

Transkript

1 İleri Teknoloji Bilileri Dergisi Journal of Advanced Technology Sciences ISSN: FREDERICK WINSLOW TAYLOR ve HENRI FAYOL UN YÖNETİM MODELLERİNİN GÜNÜMÜZ İNŞAAT YÖNETİM PRENSİPLERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI SAKARYA İLİ İNCELEMESİ Rıfat AKBIYIKLI 1 Seli KOÇ 2 1 Düzce Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölüü, 81620, Düzce 2 Düzce Üniversitesi, Fen Bilileri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Bölüü, 81620, Düzce rifatakbiyikli@duzce.edu.tr Özet- Klasik organizasyon teorisi adı altında öncülüğünü Frederick Winslow Taylor un yaptığı Bilisel Yöneti Yaklaşıı (Scientific Manageent) ve öncülüğünü Henri Fayol un yaptığı Yöneti Süreci Yaklaşıı (Adinistrative Process Approach) bulunaktadır. Klasik teoride Taylor un bilisel yöneti yaklaşıı rutin işlerin görülesinde insan unsurunun akinelere ek nasıl etkin bir şekilde kullanılabileceği açıklarken, Fayol un yöneti süreci yaklaşıı foral organizasyon yapısının oluşturulası hakkında bilgi sunar. Klasik teori sürekli açık ve seçik belirleniş bir organizasyon yapısı ve otorite ilişkileri ile etkinlik ve verililiğin nasıl artırılabileceğini konusunu işleiştir. Bu teori ile ilgili her iki yaklaşı da, etkinlik ve verililiğin artırılası için hangi prensiplere uyulası gerektiğini araştırıştır. Bu çalışada Taylor ve Fayol un yaklaşık yüz yıl önce ortaya koyuş oldukları evrensel yöneti kurallarının Sakarya da farkındalığının oladığı ve bu kuralların çok uzağında inşaat sektörünün yönetildiği tespit ediliştir. Anahtar Kelieler - İnşaat, Fayol, Sakarya, Taylor, Yöneti. COMPARISON OF FREDERICK WINSLOW TAYLOR and HENRI FAYOL S MANAGEMENT MODELS WITH TODAY S CONSTRUCTION MANAGEMENT PRINCIPLES - SAKARYA REVIEW Abstract- The Classical Organization Theory is pioneered by Fredrick Winslow Taylor s Scientific Manageent Approach and Henri Fayol s Manageent Process Approach. Taylor s Scientific Manageent Approach, in addition to the routine work of huan eleent is explaining how the achines can be used effectively. In Fayol s anageent process it is provided inforation on the creation of a foral organizational structure. The Classical Theories have been coitted continuously to the organizational structure and established a relationship with the authority and structure on how to iprove in effectiveness and efficiency in the organization. Both approaches have investigated the need to coply with the principles for iproving both effectiveness and efficiency. In this study it is deonstrated the absence of awareness of

2 İleri Teknoloji Bilileri Dergisi, 5(2) 15 the universal anageent principles of Taylor and Fayol, that were developed about hundred years ago, in anaging the construction sector in Sakarya Region, Turkey. Key Words Construction, Fayol, Manageent, Sakarya, Taylor. 1. GİRİŞ (INTRODUCTION) Tarihi çok eskilere dayanan yöneti bilii ancak 20. yy başından sonra yani F. W. Taylor un 1911 yılında Bilisel Yöneti Scientific Manageent adlı kitabını yazasından sonra ciddi bili haline geliştir. Taylor un kitabını Henri Fayol ve Max Weber in yapıtları izleiştir. Bu eserler Klasik Yöneti Yaklaşıının teelini oluşturuşlardır. Taylor, Fayol ve Weber in eserlerinde iş yapılan ekân, çevre koşullarından etkileneekte, yönetici, elinde bulundurduğu insanlardan azai verii elde edecek şekilde bir organizasyon ve iş bölüü eydana getirerek hedeflere erişektedir [1]. Bu çalışada sadece Taylor ve Fayol üzerinde durulacaktır. Taylor 1911 yılında, o zaana kadar yapış olduğu çalışaları Bilisel Yöneti İlkeleri (The Principles of Scientific Manageent) adlı bir yapıtta özetleiştir [2]. Sanayide çalışan in ekonoik çalıştırıladıklarını gözleleiştir. Taylor çalışalarının büyük bir kısını üreti atölyelerinde ve rutin işler yapan in iş tiplerini inceleyerek geçiriştir. İncelediği işler büyük ölçüde devri tekrarlanan işlerdir. Bu tür teknik işler, işçinin düşünsel çabalarına gerek oladan zaanla kazanılan alışkanlıklarla yürütülekteydi. Taylor ün dört ana ilkesi dır [2]: 1. Bir iş en verili şekilde yapılak isteniyorsa, eski alışılış usulleri bir kenara bırakarak yeni yönte geliştireye çalışılalıdır. Bu aaçla, zaan ve hareket etütlerine girişilelidir. 2. İşi etkin ve hızlı bir biçide yapabilesi için işçiyi özendirelidir. Belirli üreti iktarına ulaşanlara noral ücretler dışında pri ve ikraiyeler verilelidir. 3. İşçinin çalışa koşullarını (akinelerin hızı, işlerin sırası gibi) düzenleek için tecrübeli ustabaşılar kullanılalıdır. Bilisel yöntelere aykırı hareket edenler cezalandırılalıdır. 4. Taylor, genç ve yönte geliştire görevi ile yükülü olan alt kadeelerde görevli ühendislere verdiği öğüt: geliştirdiğiniz yönte ve sisteleri üst kadee yöneticilerini taaen ikna eteden yürürlüğe koyayınız. Frederick Winslow Taylor un Bilisel Yöneti Yaklaşıı prensipleri şu şekildedir: 1. Personelin işinin her bir unsuru için eski yöntelerin yerini alabilecek bili geliştirek. 2. Personeli bilisel yöntelerle seçek, eğitek, öğretek ve geliştirek. 3. Geliştirilen bilisel ilkelere uygun çalışalarını sağlaak için personelle yakın işbirliği kurak. 4. Yönetiin yapası gereken faaliyetleri yönetie yükleek, yetki ve soluluğu çalışanlarla yöneti arasında eşit paylaştırak. Fayol, Taylor ı taalayıcı fikirler ve ilkeler ortaya koyuştur. Ancak Taylor iş hayatına işçi başladığı için daha çok üreti yönetiiyle ilgileniş; ilkelerini de atölye düzeyinde yaptığı çalışa ve deneylerle aşağıdan yukarıya doğru geliştiriştir. Buna karşılık Fayol ise işe alt kadee yönetici başlaış, üretiden ziyade genel yöneti olaylarıyla ilgileniş; ilkelerini yöneti düzeyinden yani yukardan aşağıya doğru saptaıştır. Taylor ve izleyicilerinin daha çok iş düzenlee, geliştire ve işlerin yapıla şekli ile ilgilenelerine karşılık Fayol örgütün taaını ele alarak, iyi bir örgütsel yapı ve yönetiin ilkelerini araştırıştır.

3 İleri Teknoloji Bilileri Dergisi, 5(2) 16 Bununla birlikte yöneti süreci yaklaşıı da tıpkı bilisel yöneti gibi ekonoik etkinlik ve rasyonellik fikrini alıştır [3]. Fayol un Örgüt ve Yönetie İlişkin İlkeleri [3]: İşbölüü ve Uzanlaşa; Yetki ve Soluluk; Fayol yetkiyi eir vere hakkı ve yaptıra gücü tanılanır Disiplin; Kuanda birliği; Yürüte birliği; Örgüt çıkarlarının bireysel çıkarlar üzerinde tutulası; Personelin ödüllendirilesi. Merkezileşe; Hiyerarşik düzen; Düzen; Eşitlik; İş gören ve iş yaşaında istikrar ve dengenin sağlanası; Teşebbüs ruhu; duygusu. Fayol bu ilkeleri o gün için, yöneti teorisi için yeterli gördüğünü, bunların asıl aacının iyi kuruluş bir ilke teeli üzerinde, genel bir tartışa açak olduğunu belirtiştir. Fayol, 1916 yılında yayınladığı Adinistration Industrielle et Générale adlı eseri ile fikirlerini bütün dünyaya duyuruştur. Bu eser 1939 yılında Ası Çalıkoğlu tarafından Sınai ve Uui İşlerde İdare adı altında diliize tercüe ediliştir. Taylor fonksiyonel uzanlaşayı savunurken Fayol buna karşı çıkış, Fayol yazılı iletişiin örgüt üyeleri arasında ki ilişkileri zedeleyeceğinden ve yanlış anlaşılalara sebebiyet vereceğinden yola çıkarak azaltılabileceğini hatta bazen taaen kaldırılası gerektiğini savunurken Weber bunun ta aksini iddia etiş hatta sözlü tartışaların dahi kayıt altına alınası gerektiğini söyleiştir. Klasik Organizasyon Teorisi nde iş ve pozisyonlar ile bunlar arasındaki ilişkiler ön planda değerlendirilirken, insan unsuru veri kabul edilir ve psiko-sosyal karakteri ile psikolojik ve sosyal çalışa koşulları göz önüne alınaz. Bunun anlaı, bu teori neyin, nasıl, ne zaan ve ne karşılığı yapılacağının açık ve kesin bir biçide tayin edilesi gerektiğini ve bu iş, kural, yönte ve disiplinine sıkı bir biçide uyayanı ücretini kese, işten ata gibi kesin cezalandıra önleleriyle yola getire zorunluluğunu ileri sürer. İşte bu özelliklerinden dolayı, klasik doktrin dar, sınırlı, ekanik ve bürokratik olakla eleştiriliştir [4,5,6,7,8,9,10]. Taylor ve Fayol' un üzerinde çalışıp ortaya koyuş oldukları evrensel yöneti yaklaşılarının ülkeizde ne derece benisendiğini aaçlayan çalışa, inşaat sektörünü baz alarak, Marara Bölgesi'nde Sakarya ilini inceleeye alıştır. Sakarya ilinde inşaat sektörüne yön veren ilk sekiz firaya Taylor ve Fayol' un yöneti prensiplerini ne derece uyguladıkları ve benisedikleri soruluştur. 2. YÖNTEM (METHOD) Bu çalışada, Sakarya ilinde inşaat sektöründe öncü gelen firalar belirlenerek, Taylor ve Fayol' un yöneti prensiplerini içeren soruların bulunduğu anket çalışası uygulanıştır. Araştırada geleneksel anket türü kullanılış ve sorular liste sorulardan oluşuştur. Geleneksel anket türlerine ilişkin bir sınıflandırada teel alınacak en öneli ölçütlerden bir

4 İleri Teknoloji Bilileri Dergisi, 5(2) 17 tanesi anketin nasıl yönetildiğidir [11]. Araştırada cevaplayıcının yönettiği anket türü uygulanıştır. Anket çalışasında fira sahipleriyle birebir görüşülerek sorulara ilk ağızdan cevap alınıştır. 3. BULGULAR (FINDINGS) Uygulanan anket çalışası doğrultusunda elde edilen veriler aşağıdaki tablolarda belirtiliştir. Tablo 1. Sakarya İli İnşaat Şirketleri Uygulaalarının Frederick Winslow Taylor un Bilisel Yöneti Yaklaşıı Prensipleri ile Karşılaştırılası (Coparison with Sakarya Province Construction Copany of Frederick Winslow Taylor's Scientific Manageent Approach Application Principles) Şirket İsileri Eski yöntelerin yerini alabilecek bili geliştirek Personeli bilisel yöntelerle seçek, eğitek, öğretek ve geliştirek Personelle yakın işbirliği kurak Yetki ve soluluğu çalışanlarla yöneti arasında eşit paylaştırak. Kalfaları tanırı Böyle bir du söz A Geleneksel Yönte İnsanı ben eğitir usta yaparı. gerisini tanıa. Böyle bir du söz B Geleneksel Yönte Dediğii yapsın yeterli. Kiseyi tanıa. Tü çalışanları Personel eğitii vakit ve nakit C Geleneksel Yönte tanırı aa sıkıntısı. isilerini bile. Tanıak için çaba D Geleneksel Yönte Dediğii yapsın yeterli. göstere. Personele para yatıraya Çok şantiye. E Geleneksel Yönte gerek. Kiseyi tanıa. Personeli eğitse ne olacak. Çok şantiye. F Modern Yönte G Geleneksel Yönte Gereksiz. Personel eğitii için nakit sıkıntısı. Kiseyi tanıa. Siaları biliri o kadar. H Geleneksel Yönte Dediğii yapsın yeterli. Ben onları değil onlar beni tanısın. Böyle bir du söz Böyle bir du söz Böyle bir du söz Böyle bir du söz Böyle bir du söz Böyle bir du söz Tablo 1'den de anlaşılacağı üzere, Frederick Winslow Taylor' ın Bilisel Yöneti Yaklaşıı prensiplerinin Sakarya ilinde neredeyse hiç uygulanadığı gözleleniştir. Fira sahipleri bilisel yöneti prensiplerini kullanaayı tercih ederken şirketlerinin büyüelerini isteektedirler. Yeniliklere açık olayıp kalıplaşış yönteleri tercih etektedirler.

5 İleri Teknoloji Bilileri Dergisi, 5(2) 18 Tablo 2. Sakarya İli İnşaat Şirketleri Uygulaalarının Henri Fayol un Yöneti Süreci Yaklaşıı Prensipleri ile Karşılaştırılası (Henri Fayol in Sakarya Province Construction Copany Application Manageent Process Approach Coparison of Principles) Şirket İsileri İş Bölüü Yetki ve Soluluk Disiplin Kuanda Birliği Aaç Birliği Genel Çıkarların Kişisel Çıkarlara Üstünlüğü Çalışanlara Yapılan Ödeeler Merkezcil Yöneti Hiyerarşi Düzen Eşitlik ve Hakkaniyet Personelde Devalılık ve Denge Girişi ve Teşebbüs Ruhu A B C D E F G H Kişisel ler ta adil değil. Hep z. Yapanı göredi. Yok Yok. Direkt beni ararlar. Ta Bir türlü önüne geçeedi ği lanet bir konu Yapılaca k iş belli. Sorgulay an insanı seve. Gruplaş anın önüne geçeiyo Biçisel tanıı Üst ne derse o olur Çalışanla rda bu bilinç Var. Dikkat ederi. Ta İşten ayrıla olduğund a, büyük krizler çıkabiliy or. Yapılan iş belli. Fazla konuşa yın deri. Az da olsa dır diye düşünüyo Eirleri Kişisel Kadeel erde başarılı yönetici. Hep z. Yapanı göredi.. Bazen beni ararlar. Ta Zayıf olduğu bir konudur. İlgilenen oladı şu vakte kadar. Son 2 yıldır yavaş yavaş oluşaya başladı. Kişisel Biçisel Biçisel Kişisel Biçisel tanıı Üst ne derse o olur Yapanı göredi. Yok Var. Dikkat ederi. Ta Oluruna bıraktığı bir konudur. Yapılan iş belli. Düşüne ye gerek. Gruplaş anın önüne geçeiyo. tanıı vere işie gelez. Öyle bir şey i ış? Çalışanlard a bu bilinç ru. Bunu becereiyo yaşıyo Önüne geçeiyoru bu konunun. Yapılacak iş belli. Sorgulayan insanı seve. Pozlar arasında hep kavga çıkar. tanıı vere işie gelez. Öyle bir şey i ış ya? Çalışanlar da bu bilinç Ta İşten ayrıla olduğund a büyük krizler çıkabiliyo r Yapılan iş belli. Fazla konuşay ın deri. Az da olsa dır diye düşünüyo. tanıı Ayda 1 kez kriz çıkan bir konu. Çalışanla rda bu bilinç Bu konuyu yapsa rahat uyuyacağ ı Oluruna bıraktığı bir konu. İlgilenen oladı şu vakte kadar. Bir ara aklıa geldi sonra boşladı. tanıı Üst ne derse o olur Çalışanlard a bu bilinç r u Var Yapaıyor u yaşıyo Nasip kıset deekten başka bir şey geliyor eliden. Yapılan iş belli. Düşüney e gerek. Az da olsa dır diye düşünüyor u.

6 İleri Teknoloji Bilileri Dergisi, 5(2) 19 Tablo 2'den anlaşılacağı üzere, inşaat firalarının Henri Fayol' un yöneti prensiplerini Frederick Winslow Taylor'ın yöneti prensiplerine nazaran bilinçsiz bir şekilde olasına rağen daha fazla uygulanaya çalışıldığı gözlelenektedir. 4. SONUÇ VE TARTIŞMA (CONCULUSION AND DISCUSSION) Klasik Yöneti Teorilerinden literatür araştıralarına dayanarak inşaat projeleri yönetii için çıkarılan öneli sonuçlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir: 1. He Taylor ve he de Fayol organizasyon yapılarının kısi veya alt-sisteleri ile ilgilidir (teknoloji ve organizasyon yapısı), 2. Sadece organizasyonun içerinde olanlarla ilgilenir ve organizasyonu stabil bir çevre sayar. 3. Klasik yaklaşı organizasyonların kapalı sisteler olduklarını ve kendi kendine yeten sisteler olduklarını vurgular. Kapalı bir siste organizasyonun çevresinin öneini kabul etez ve dolayısıyla çevresindeki değişiklikleri yönetez. 4. Kapalı sisteler kendileri için sadece tek bir aksiyon alanı olduğuna inanır ve organizasyon içi verililiği aksiize eteye çalışır. Klasik yöneti yapısı içerisindeki bir yönetici kendisini istihda eden organizasyonu düşünür ve sadece onun için planlar yapar. Organizasyon çevresi ile ilgilene gibi bir soluluk taşıaz. Klasik yöneti kültürü özellikleri (Rol Kültürü) şöyle sıralanabilir: 1. İş tanıı o işi yapandan daha önelidir. 2. İşçiden iş tanıındakinin üzerinde bir perforans beklenez. 3. Organizasyondaki pozisyon gücü en öneli güç kaynağıdır. 4. Kural ve prosedürler en öneli etki yönteleridir. 5. Rol organizasyonu stabil bir çevre içerisinde olduğu üddetçe başarılı olur. 6. Rol kültürleri bireye güven ve önceden kestirebile güvenini verir. 7. Rol organizasyonu ölçek ekonoilerinden daha öneli veya teknik uzanlık ve derin uzanlaşanın ürün inovasyonu ve ürün aliyetinden daha öneli olduğu hallerde kendine yer bulur. Fayol un birçok prensibi odern organizasyonlar içerisine absorbe ediliştir. Bu prensiplerin odern organizasyonların içinde bulundukları hızlı değişi, daha basık pirait yapı, karar ala prosesinde artan çalışan katılıı nedeniyle örgütsel etkililik üzerine olan etkileri son yılda artarak kritik edilektedir. Önele belirtilesi gerekir ki Fayol yönetsel aktiviteleri özellikle sırf yönetie ait göreiştir. Fayol un genel yöneti prensipleri organizasyonlara esas yukarıdan aşağıya doğru bir bakış açısı ile bakaktadır. Fayol çerçevesinin, pekçok yönetsel aktiviteyi kapsayacak kadar geniş olası nedeniyle kullanıı oldukça kolaydır. İşte bu nedenledir ki bu prensipler yönetile ilgili pek çok kitapta kullanılaktadır. Bu prensipler Fayol u takip eden teorisyenler tarafından genişletiliş ve hatta daraltılış ancak son günlere kadar inşaat sektöründe kullanılası ile ilgili ciddi bir şekilde tartışaya açıp hiçe sayılaış ve reddedileiştir.. Yapılan çalışada görüldüğü üzere, Sakarya ilinde inşaat sektörüne yön veren firaların yöneti bazında başarısızlıkları ortaya çıkaktadır. Taylor ve Fayol un yaklaşık yüz yıl önce ortaya koyuş oldukları evrensel yöneti kurallarının, Sakarya da farkındalığının oladığı ve bu kuralların çok uzağında inşaat sektörünün yönetildiği tespit ediliştir.

7 İleri Teknoloji Bilileri Dergisi, 5(2) 20 Taylor ve Fayol un çok gerisinde düşünüldüğü, yöneti sergilendiği ve yüz yıl önceki kuralları dahi yakalaakta büyük zorluklar yaşandığı bir küçük ve orta ölçekli inşaat firası yapısına sahip olunduğu görülektedir. 5. KAYNAKLAR (REFERENCES) [1] Akbıyıklı, R., (2012). İnşaat Yönetii Metraj ve Maliyet Hesapları, 611 sayfa, Birsen Yayınevi, İstanbul. [2] Akın, B., (2003). Bilisel Yönetiin İlkeleri, Türkçe tercüe, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya). [The Principles of Scientific Manageent, Frederick Winslow Taylor, 1911, Harper & Brothers.] [3] Fayol, H., (1949). General and Industrial Manageent, çev. Constance Storrs, Sir Isaac Pitan & Sons, Ltd., London. [4] Baransel, A., (1979). Çağdaş Yöneti Düşüncesinin Evrii, Fatih Matbaası, İstanbul. [5] Gawthrop, C, L., (1969). Bureaucratic Behavior in the Executive Branch: An Analysis of Organizational Change, The Free Press: A Division of Macillan Publishing Co, Inc. New York. [6] Koçel, T., (2007). İşlete Yöneticiliği, Arıkan Bası Ltd. Şti., 11. Baskı, İstanbul. [7] Eren, E., (2003). Yöneti ve Organizasyon (Çağdaş ve Küresel Yaklaşılar ), Beta Bası A.Ş., 6. Baskı, İstanbul. [8] Cole, G, A., (1996). Manageent: Theory and Practice, 5th edition, Letts Educational, London, UK. [9] Handy, C., (1993). Understanding Organizations, Penguin Books 4 th Ed. [10] Pugh, D, S., Hickson, D, J., (1996). Writers On Organization, Penguin Books 5 th Ed. [11] Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., Yıldırı, E., (2005). Sosyal bililerde araştıra yönteleri SPSS uygulaalı, Sakarya Kitabevi, Sakarya.