MSLT & MWT. Dr. Oğuz Osman ERDİNÇ ESOGÜTF Nöroloji AD

Transkript

1 MSLT & MWT Dr. Oğuz Osman ERDİNÇ ESOGÜTF Nöroloji AD

2 MSLT Uyku apnesi Hareket bozuklukları Sirkadiyan uyku bozuklukları Yetersiz/zayıf uyku Diğer uyku bozukluklarını dışlamak için kullanılır

3 Bu test hastaya 2 saatlik aralıklarla 4-5 kez 15 lık dk uyuma fırsatının tanınması ile yapılır. İlk fırsat sabah hasta uyandıktan saat sonra yapılmalıdır. Sabah uyanan hastadan teknisyen şu elektrodları çıkarmalıdır. Gündüz saatlerinde yapılmalıdır. Bir gece önceye ait PSG 7 (6) saatlik uyku Uyku günlüğü, arada PSG, aktigrafi: MSLT den 1 hafta önce tutulmaya başlanma

4 Hasta gündelik kıyafetlerini giymelidir. Elektrodları kolayca yerleştirmek için önden açık gömlek veya tişort, paçaları ve beli geniş pantolonlar tercih edilmelidir Teknisyen hastayı gece uykusunda son REM evresinde uyandırmamalıdır. 1. nap te REM reboundu olabilir Hasta her nap öncesi tuvalete gitmelidir

5 Uyku başlangıcı: 30 sn lik bir epokta uykunun herhangi bir evresini içeren 15 sn uyku SOREM: 30 sn lik epokta > 15 sn REM uykusunun olması

6 Montaj Montajda şu elektrodlar kullanılır: Santral EEG (C3-A2, C4-A1) Oksipital EEG (O1-A2, O2-A1) Sağ ve sol EOG EMG: mentalis/submentalis EKG elektrodları

7 MSLT den bir önceki gece PSG de total uyku süresi 6 (7) saatin altındaysa yapılmamalı Split gece çalışması sonrası yapılmamalı Sirkadian ritm bozuklukları Şift değişiklikleri uykusuzluk

8 Odalar test sırasında sessiz ve karanlık olmalı Oda ısısı hastanın rahat edebileceği şekilde ayarlanmalı Sigara her deneme den en az 30 dk önce kesilmeli Gün içi aşırı fiziksel aktivite engellenmeli ve herhangi bir stimulan aktivite nap ten 15 dk önce sonlandırılmalı Kafeinli içecekler ve parlak ışıktan kaçınılmalı

9 Hafif bir sabah kahvaltısı ilk nap ten en az 1 saat önce yapılmalı Hafif öğle yemeği ikinci nap ten hemen sonra yapılmalı

10 Stimülamlar, stimülüs benzeri ilaçlar ve REM suprese edici ilaçlar ideal olarak MSLT den 2 hafta önce kesilmeli Kullanılan diğer ilaçların (antihipertansifler, insülin gibi) stimulan veya sedatif etkileri düşünülerek planlanmalı Uyku teknisyenleri MSLT de deneyimli olmalı

11 Her nap öncesi kalibrasyonlar yapılmalı. Elektrodların bütünlüğü ve olası sorunların çözülebilmesi için gerekli. Empedans her nap öncesi kontrol edilmeli. «Lütfen 30 sn kadar gözlerinizi açın» denip gözlerin açık olduğu belirtilmeli «Lütfen 30 sn kadar gözlerinizi kapatın» denip gözlerin kapalı olduğu belirtilmeli

12 «Başınızı oynatmadan sadece gözlerinizle sağa, sola - sağa, sola bakın» denip bunlar not edilmeli «Tekrar başınızı oynatmadan sadece gözlerinizle yukarı (alnınıza doğru), aşağı (ayaklarınıza doğru), yukarı, aşağı bakın deyip işaretleyin (Not edin: yukarı ve aşağı) «5 kez gözlerinizi kırpın» (not edin: Blinkx5) «Dişlerinizi sıkın ve gevşeyin» (not: dişlerinizi sıkın)

13 Nap öncesi soruları sorun. Cevaplar bitince nap başlatılabilir. Hastaya «sakince uzanın ve kendinizi serbest bırakın» Işıkları kapatın ve teste başlayın Hasta uyumazsa 20 dk veya 40 epoğa kadar kayıdı sürdürün. Bu sürede uyursa uyuduğu anı takip eden 15 dk veya 30 epok daha çekimi sürdürün

14 Nap öncesi sorular (1) Kendini aktif, canlı, dinamik ve uyanık hissetme (2) Zihnin yüksek düzeyde çalışması konsantre olabiliyor ancak maksimum değil (3) Gevşe ve uyanınca tam uyanık olamama, cevap verebilirlik (4) Biraz üzgün, hayal kırıklığı (5) Üzgün durum çevreyle ilgiyi engelliyor (6) Uykululuk, uzanma yatma isteği, uykuya eğilim, sersemleme (7) Hayal aleminde, az sonra uyuyacak, uyanık kalabilmek için savaşıyor #1: #2: #3: #4: #5:

15 Hasta bu 15 dk içinde REM uykusuna geçiyorsa 15. dk da nap sonlandırılabilir REM uykusuna geçilmemişse çekim 20 dk ya uzatılır Teknisyenin rapor kağıdı 15 dk ile sınırlanmamalı Uyku latansını hesaplamak için «uyku başlangıcı» ile «ışıklar sönük» arası REM latansını hesaplamak için «REM başlangıcı» ile «uyku başlangıcı» arasındaki zaman hesaplanır

16

17

18 Her nap in sonunda nap sonrası soruları sorulur. Hasta kutudan sökülür ve bir sonraki nap e kadar yataktan uzaklaştırılır Ortalama uyku latansını hesaplamak için tüm uyku latansları toplanıp nap sayısına bölünür.

19 Nap sonrası sorular Uyudunuz mu? E/H Ne kadar süre uyudunuz? Rüya gördünüz mü? E/H Uykuya dalmanız ne kadar zaman sürdü?

20 MSLT 1 Saat 09:00 da ışıklar kapatıldı Uyunmamışsa çekim saat de sonlandı Uyku saat da başladı Uyku latansı dk Işıklar saat de açıldı

21 MSLT 1 Saat 09:00 da ışıklar kapatıldı Uyunmamışsa çekim saat de sonlandı Uyku saat 09:06 da başladı Uyku latansı dk Işıklar saat açıldı

22 MSLT 1 Saat 09:00 da ışıklar kapatıldı Uyunmamışsa çekim saat de sonlandı Uyku saat 09:06 da başladı Uyku latansı 6 dk Işıklar saat de açıldı

23 MSLT 1 Saat 09:00 da ışıklar kapatıldı Uyunmamışsa çekim saat de sonlandı Uyku saat 09:06 da başladı Uyku latansı 6 dk Işıklar saat de açıldı (6+15) dk

24 Şu kurallar unutulmamalıdır: (1) Uyunmazsa nap 20 dk da sonlandırılır (2) Uyku latansı: Uyku başlangıcı (09:06) - Işıkların söndürüldüğü saat (09:00) (3) Uyku başladıktan 15 dk sonra ışıklar açılır

25 MSLT 2 Işıklar saat de söndürüldü Uyunmamışsa Uyku saat 11:03 da başladı Uyku latansı dk Hasta saat te uyandı Işıklar saat de açıldı

26 MSLT 2 Işık saat 11:00 de söndürüldü Uyunmamışsa sonlandırılır Uyku saat de başladı Uyku latansı Işık saat de açıldı

27 MSLT 2 Işık saat 11:00 de söndürüldü Uyunmamışsa 11:20 de sonlandırılır Uyku saat de başladı Uyku latansı Işık saat de açıldı

28 MSLT 2 Işık saat 11:00 de söndürüldü Uyku saat 11:03 te başladı Uyku latansı Işık saat de açıldı

29 MSLT 2 Işık saat 11:00 de söndürüldü Uyku saat 11:03 de başladı Uyku latansı 3 dk Işık saat de açıldı

30 MSLT 2 Işık saat 11:00 de söndürüldü Uyku saat 11:03 de başladı Uyku latansı 3 dk Işık saat 11:18 de açıldı

31 Unutmayalım: (1) naplerin arası 2 saat olmalı (2) Uyku latansı hesaplaması: Uyku başlangıcı (11:03) ışık kapatıldı (11:00) (3) Işık uyku başladıktan (uyku başlangıcı) 15 dk sonra açılır

32 MSLT 3 Işıklar saat de kapatıldı Uyku saat te başladı Uyku latansı dk REM saat 13:02 de başladı REM latansı dk Işık saat ta açıldı

33 MSLT 3 Işık saat 13:00 te kapatıldı Uyku saat başladı Uyku latansı : REM uykusu saat de oluştu REM latansı: Işık saat açıldı

34 MSLT 3 Işık saat 13:00 te kapatıldı Uyku saat 13:00 de başladı Uyku latansı : REM uykusu REM latansı Işık saat açıldı

35 MSLT 3 Işık saat 13:00 te kapatıldı Uyku saat 13:00 te başladı Uyku latansı : 0 dk REM uykusu saat oluştu REM latansı: Işık saat açıldı

36 MSLT 3 Işık saat 13:00 te kapatıldı Uyku saat 13:02 te başladı Uyku latansı : 0 dk REM uykusu saat 13:02 de oluştu REM latansı: Işık saat açıldı

37 MSLT 3 Işık saat 13:00 te kapatıldı Uyku saat 13:00 te başladı Uyku latansı : 0 dk REM uykusu saat 13:02 de oluştu REM latansı: 2 dk Işık saat açıldı

38 MSLT 3 Işık saat 13:00 te kapatıldı Uyku saat 13:00 te başladı Uyku latansı : 0 dk REM uykusu saat 13:02 de oluştu REM latansı: 2 dk Işık saat 13:15 te açıldı

39 DİKKAT (1) naplarin arası 2 saat olmalı (2) uyku latans hesaplaması: Uyku başlama zamanı (13:00) ışık kapatma zamanı(13:00) (3) REM Latans hesaplaması REM başlama zamanı (13:02) uyku başlama zamanı (13:00) (4) ışıkların açılması uyku başladıktan 15 dk sonra

40 MSLT 4 ışıklar saat te kapatıldı uyku yok Uyku latansı dk Işıklar saat te açıldı

41 MSLT 4 Işıklar saat 15:00 te kapatıldı Uyku yok Uyku latansı Işıklar saat de açıldı

42 MSLT 4 Işıklar saat 15:00 te kapatıldı Uyku yok Uyku latansı 20 dk Işıklar saat de açıldı

43 MSLT 4 Işıklar saat 15:00 te kapatıldı Uyku yok Uyku latansı 20 dk Işıklar saat 15:20 de açıldı

44 DİKKAT (1) nap ler 2 saat aralıklarla (2) uyunmazsa nap 20 dk çekilebilir (3) uyunmadığı için ışıklar 20 dk sonra açılır

45 MSLT 5 Işık 350. epokta kapatıldı Uyku 355 epokta başladı Uyku latansı dk REM 365 epokta başladı REM latansı dk Işıklar saat de açıldı

46 MSLT 5 Işık 350. epokta kapatıldı Uyku 355 epokta başladı Uyku latansı 5 epok=2.5 dk REM epokta başladı REM latansı Işıklar epokta açıldı

47 MSLT 5 Işık 350. epokta kapatıldı Uyku 355 epokta başladı Uyku latansı 2.5 dk REM 365 epokta başladı REM latansı Işıklar epokta açıldı

48 MSLT 5 Işık 350. epokta kapatıldı Uyku 355 epokta başladı Uyku latansı 2.5 dk REM 365 epokta başladı REM latansı 5 dk ( /2) Işıklar epokta açıldı

49 MSLT 5 Işık 350. epokta kapatıldı Uyku 355 epokta başladı Uyku latansı 2.5 dk REM 365 epokta başladı REM latansı 5 dk Işıklar 385 epokta açıldı (355+30)

50 DİKKAT (1) uyku latans hesaplaması: uykunun başladığı epok (355) ışıkların söndürüldüğü epok (350) 2 (epoğu dk ya çevirmek için) (2) REM latansı hesaplama REM in başladığı epok (365) uykunun başladığı epok (355) 2 (epoğu dk ya çevirmek için) (3) uykunun başladığı epoktan 30 epok veya 15 dk sonra ışıklar açılır

51 MSL yi hesaplama MSL yi hesaplama Tüm uyku latansları toplanır (uyunmayan nap için 20 dk) ve nap sayısına bölünür Örnek Nap 1: 6.0 dk Nap 2: 3.0 dk Nap 3: 0 dk Nap 4: 20.0 dk Nap 5: 2.5 dk 31.5 dk 5 = 6.3 dk Ortalama uyku latansı

52 SOREM 5 testten kaçında REM uykusu oluşmuş Gece PSG sinde REM ilk 15 dk da oluşmuşsa 1 SOREM baştan sayılmış olur

53 Tanı Narkolepsi (tip1 ve 2 için) tanısı için hastanın MSLT de ortalama uyku latansı 8.0 (tipik olarak 5 dk) veya altında olmalı ve en az 2 SOREMP i bulunmalıdır İdyopatik Hipersomni ortalama uyku latansı 8.0 (tipik olarak 5 dk) veya altında olmalı ve en az < 2 SOREMP i bulunmalıdır Kleine Levin Sendromu Rutin EEG: paroksismal sn, bisenkron, jeneralize, orta yüksek voltajlı BURSTLER 24 saatlik PSG: tst: saat Medikal bozukluklar ortalama uyku latansı kısa SOREMP var veya yok Psikiyatrik bozukluklar MSLT: normal sınırlarda Yetersiz uyku bozukluğu MSLT: gerek yok

54 MSLT verileri Başlama zamanı IŞIK SÖNÜK Bitirme zamanı IŞIK AÇIK Uyku latansı (dk) REM latansı (dk) Toplam uyku süresi (dk) 08:11 08: :05 10: :05 12: :09 14: ORTALAMA

55

56 MWT Uyanıklığı sürdürme testi (The Maintenance of Wakefulness Test MWT) gün içi uyanıklık /uykululuğu uyutucu ortamlarda kantitatif PSG ile ölçülen bir değerlendirmedir. Bu bozukluklar poligrafik yaklaşım gerektirir. Gece PSG çekimini takip eden sabah planlanmış 4 ader uyku periyodundan oluşur.

57 MWT 4 adet MTW için 2 şer saat aralıklı 40 dk lık protokol önerilmektedir İlk deneme hastanın normal uyanma saatini saat geçe başlanır. MWT öncesi PSG yi hekim kliniğe göre öngörür MWT öncesi uyku günlükleri kliniğe göre ayarlanır Oda ışıklardan maksimal olarak arınmış olmalı

58 MWT Işık kaynağı hastanın arkasında ve başı hizasında olmalı (görme alanı dışında kalmalı), korneaya göre lux aydınlığında (örn 7.5 watt) Oda ısısı hastaya uygun olarak ayarlanmalı Hasta baş ve boynu yastıkla desteklenerek boynu rahat edebileceği şekilde yerleştirilip hafif oturur şekilde uzandırılmalı Tütün, kafein ve diğer ilaçlar klinisyence MWT öncesi ele alınıp karar verilmeli

59 MWT Çekim sırasında ilaç veya başka maddelerce uyku veya uyanıklığın etkilenmediğinden emin olmalı Uyku teknisyenleri MWT için deneyimli olmalı Geleneksel montaj uygulanmalı Her deneme öncesi hastaya lavabo ihtiyacı sorgulanmalı Her deneme öncesi Bio-cals önerilerine uyulduğu kontrol edilmeli

60 MWT Protokolü 4 Hastaya «lütfen oturun ve olabildiğince uyanık kalmaya çalışın. Doğru karşıya bakın, ışığa direk olarak bakmayın» denir Hastanın yüzüne vurması veya şarkı söylemesi gibi kendini uyarıcı alışılmamış yöntemlere izin vermemeli Uyku veya koşulsuz uyku ( 3 epok N2 veya 1 N2,N3,REM) oluşmazsa deneme 40 dk sonra sonlandırılır Her deneme için uyku latansı, TST, uyku evreleri ve ortalama uyku latansını elde edilmesine göre göre başlanır/durulur

61 Kaynak AASM Practice Parameter: Practice Parameters for Clinical Use of the Multiple Sleep Latency Test and the Maintenance of Wakefulness Test, Sleep, Vol. 28, No. 1, ICSD3 (2014)