E-DEVLET H ZMETLER NDEN YARARLANMA DERECES VE ALGILANAN H ZMET KAL TES : AMPR K B R ÇALIMA

E-DEVLET H ZMETLER NDEN YARARLANMA DERECES VE ALGILANAN H ZMET KAL TES : AMPR K B R ÇALIMA Yrd. Doç. Dr. Naci Tolga SARUÇ * ÖZET E-devlet hizmetlerin vatandalar tarafndan nasl alglandn, hangi hizmetlerin younlukla kullanldn, internet üzerinden vergi v.b ödemeler yapmaya halkn güvenip güvenmediini ve e-devlet kullanmn hangi sosyo-ekonomik faktörlerin etkilediini aratrmak için 648 katlmcyla anket aratrmas gerçekletirilmitir. Sonuçlar genel olarak katlmclarn e-devlete olumlu yaklatn ve e-devlet uygulamalarnn effafl ve verimlilii artracan düündüklerini ortaya koymaktadr. Öte yandan e-devlet hizmetlerini kullanarak internet üzerinden ödeme yapmaya katlmclarn yarsndan fazlas güvenmeyeceklerini belirtmilerdir. Bu durum ödemelerde ciddi bir güven sorunu olduunu ortaya çkarmaktadr. Erkek katlmclar ile eitim düzeyi yüksek olanlar e-devlet hizmetlerinden istatistiksel olarak anlaml ekilde daha fazla yararlanmaktadrlar. Genç katlmclar yallara göre interneti çok daha sk kullanmalarna ramen e-devlet hizmetlerinden yararlanma bakmndan iki grup arasnda istatistiksel olarak anlaml bir fark yoktur. ABSTRACT In order to investigate perception of e-government services, how frequently these services are used, if participants trust paying taxes, etc. online, and to analyse which social-economic factors effect use of e-government service a survey is carried out with 648 participants. Majority of participants have positive attitudes towards e- government and they think e-government increases productivity and transparency. On the other hand, more than half of the participants indicated that they would not trust paying tax and other similar payments over the internet, this result indicate that there is an * Sakarya Üniversitesi, 4.4.B.F., Maliye Bölümü. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 191

important problem of lack of trust in payment over the internet. Both males and participants with higher education level use e-government services more frequently than others, and this result is statistically significant. While younger participants use internet more frequently, there is no statistically significant difference between these two groups concerning use of e-government services. I. G R Teknolojinin gelimesi ile paralel olarak, daha önce düünülmesi bile zor olan birçok ürün ve hizmet hayatmzn bir parças oluvermektedir. Evimize bir telefon için aylarca beklenen süreçten, daha önceleri cep telefonsuz nasl olupta, idare ettiimizi zor anlayacak bir duruma geldik. Cep telefonlarndan internet eriimi, banka ilemleri, televizyon seyretmek, navigasyon hizmeti almak, vergi borçlarn sorgulamak artk çok olaan alglanabilmektedir. Tüm bu gelimeler üphesiz devlet hizmetlerini de etkilemektedir. Tüm dünyada geleneksel devletten e-devlete doru hzl bir geçi söz konusudur ve Türkiye deki e-devlet hizmetleri de dier ülkelere kyasla hzla ilerlemektedir. Türkiye e-devlet uygulamasnda ciddi ilerlemeler kaydetmitir. Özellikle 2002 den itibaren bir atlm içerisindedir 1. Brown Üniversitesi nin her yl gerçekletirdii çalmaya göre Türkiye e-devlet ülke sralamasnda yaklak 200 ülke arasnda 2006 ylnda 27 olan sralamasn, 2007 de 8.sraya çkarmtr. 2 E-devlet kavram farkl yazarlar tarafndan bazen farkl ekillerde tanmlanabilmektedir. E-devlet Türkiye Biliim =uaras tarafndan devletin vatandalara kar yerine getirmekle yükümlü olduu görev ve hizmetler ile vatandalarn devlete kar olan görev ve hizmetlerinin karlkl olarak elektronik iletiim ve ilem 1 OECD, 2006, E-Devlet Çalmalar Türkiye, Türkçe basm DPT (2007), Demir Çilingir ve 4brahim Kushchu, E-government and m-government: Concurrent Leaps by Turkey mgovlab.org http://www.mgovernment.org/resurces/mgovlab_dcik.pdf (eriim, 07.08.2007) 2 Darrell, M. West, 2007, Global E-Government, 2007 http://www.insidepolitics.org/egovt07int.pdf (eriim, 07.08.2007). Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 192

ortamlarnda, kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesi eklinde tanmlanmtr 3. OECD çalmasnda e-devleti ksaca Daha iyi yönetim amacyla internet bata olmak üzere ve iletiim teknolojilerinin (B4T) kullanm olarak tanmlanmtr 4. Kuran(2005) e-devletin dar ve belirgin bir çerçevede tanmlanmas gerektiini belirttikten sonra e- devlet tanmn u ekilde yapmaktadr; E-devlet yönetimde biliim teknolojilerinin (BT) stratejik kullanm sayesinde bilgi toplumunun ihtiyaçlarna cevap verebilecek, vatanda ve kurumlar (özel ve/veya kamu) ile elektronik ortamda iletiimde bulunarak verimlilii, effafl ve kalknmay salayacak bir yeniden yaplanma modelidir 5 E-devletin faydalar, birçok yazar tarafndan ayrntl olarak tartlmtr 6. Ksaca e-devletin baz faydalarna burada deinirsek; verimlilii artrmas, saydamlk ve etkinlii artrarak yolsuzluklar azaltmas, vatanda ile devlet arasndaki güveni artrmas, maliyetlerde tasarruf salamas gibi birçok örnek verilebilir. Yeni teknolojilerin geliimi ancak bunlarn insanlar tarafndan pozitif alglanarak kabulüne baldr. Örnein, telefonun faydas ancak bunun insanlar tarafndan benimsenerek yaygnlamas ile artar, etrafmzdaki insanlarn telefonlar yoksa telefon hizmetinin bize faydas çok kstl olacaktr 7 (West, s.115). Baz teknolojilerin halk tarafndan benimsenmesi yava yava ve uzun yllar sürmüken, internet ve e-devlet kullanm gibi dier teknolojik gelimelerin benimsenmesi çok hzl olmutur 8. Bu çalmada e-devlet hizmetlerin Türkiye de nasl alglandnn, hangi hizmetlerin younlukla kullanldnn, internet üzerinden vergi v.b ödemeler yapmaya halkn güvenip 3 Türkiye Biliim =uras, E-Devlet Çal'(ma Grubu Raporu, Ankara, 2002. http://bilisimsurasi.org.tr/home.php?golink=rapor (erisim, 07.08.2007). OECD, E-Devlet Çal'(malar' Türkiye, Türkçe basm DPT (2007). 2006, s. 152 5 N. Hüseyin Kuran, Türkiye için e-devlet analiz ve model önerisi, 2005, s.11. 6 Baknz, Arif, Özsar, Bilgi Ekonomisi, Nobel yaynlar, 2007; Darrell, M. West, Digital Government Technology and Public Sector Performance, Princeton University Press, Princeton, 2005 7 West, a.g.e. 2005, s. 115. 8 (Baknz; West, a.g.e. 2005) Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 193

güvenmediinin ve e-devlet kullanmn hangi sosyo-ekonomik faktörlerin etkilediinin aratrlmas amaçlanmtr. II. L TERATÜR TARAMASI Kamuoyunun e-devlet hakkndaki görülerini aratrmak amacyla çeitli çalmalar yaplmtr. ABD de 2000 ve 2003 yllarnda yaklak 1000 er kiiyle kamuoyu anket aratrlmas yaplmtr. Sonuçlar genel olarak çounluun e-devlete pozitif yaklatn ortaya çkarmtr 9. Bu çalma e-devlet kullanclarnn genel olarak genç, erkek, iyi eitimli ve yüksek maal bireylerden olutuunu ortaya çkarmtr 10. Ülkemizde Kula ve Tatolu (2001) KOB4 lerin internet kullanm üzerine 237 KOB4 ile bir çalma gerçekletirmitir 11. 4nternetin en çok hangi amaçla kullanld ve alglanan avantajlar üzerine younlalan çalmada, KOB4 lerin e-devlet hizmetleri kullanm düzeyleri üzerinde pek durulmamtr. Baka bir çalma Gürler Hazman (2005) tarafndan gerçekletirilmitir 12. E-belediye hizmetleri hakknda halkn bilgi ve farkndalk düzeyini ölçmeyi amaçlayan çalma, 300 kii ile gerçekletirilmitir. Bulunan sonuçlar, katlmclarn e-devlet hizmetlerinden haberdar olma ve kullanm düzeylerinin oldukça düük olduunu bulmutur. Katlmclarn gelir ve eitim düzeyleri ile e- belediye hizmetleri farkndalk düzeyi arasnda doru orantl bir iliki bulunmutur. 9 ( West, a.g.e., 2005, s.120-121) 10 (West, a.g.e. 2005, s.115) 11 Veysel Kula ve Ekrem Tatolu, KOB4 ler Açsndan 4nternet Kullanmnn Avantaj ve Dezavantajlar, Afyon Kocatepe Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, c.iii, s.2,19-34. 2001, 12 Gülsüm Gürler Hazman, Afyonkarahisar Belediyesinde e-belediye Uygulamalar ve Yerel Farkndalk Afyon Kocatepe Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, c.vii, s.2, 65-84. 2005. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 194

Avustralya hükümeti tarafndan gerçekletirilen bir çalma ülke çapnda 3800 kiiyle gerçekletirilmitir 13. Daha sonra 2000 e- devlet hizmeti faydalancs ile takip eden bir çalma yaplmtr. Genel olarak e-devlet hizmetlerinin alglanan kalitesinin yüksek olduu ve bu tür hizmetlerin büyük ehirlerde yaayan, 50 yan altnda, üniversite eitimli erkekler tarafndan daha fazla kullanld bulunmutur. III. ARATIRMANIN METODOLOJ S VE BULGULAR A) ÖRNEKLEM VE KATILIMCILAR HAKKINDA GENEL B4LG4LER Kiilerin internet kullanm düzeyleri, hangi e-devlet hizmetlerini ne sklkta kullandklar ile alglanan hizmet kalitesi ve bu deikenleri etkileyen faktörleri aratrmak amacyla 648 kiiyle anket çalmas gerçekletirilmitir. Anket yaplacak kiilerin seçiminde ulalabilirlilik kriteri kullanlarak kolaydan örnekleme yaplmtr. Örneklem seçiminin maliyetlerin yükseklii nedeni ile rasgele yaplamam olmas bulunan sonuçlarn Türkiye için genellenmesini engellenmektedir. Buna ramen yaplan anket çalmas ile elde edilen görülerin mümkün olduu ölçüde geneli yanstabilmesi için katlmc saysnn yüksek olmas amaçlanm ve özel eitim verilen örenci anketörlerin yardmyla yaklak 650 kiiyle çalma gerçekletirilmitir. Örencilerin ulatklar farkl katlmclarca doldurulan anketlerin güvenirliliini kontrol etmek üzere katlmclardan telefon numaralar talep edilmitir. Anket sonras baz katlmclarla yaplan telefon görümeleri güvenilirliin yüksek olduunu ortaya koymutur. 13 Australian Government, Department of Finance and Administration, Australians use of and satisfaction with e-government services, Commonwealth of Australia, 2005, http://www.agimo.gov.au/ data/assets/pdf_file/0009/43848/egovt_services_lowres_8jun.pdf (eriim, 14.03.2007). Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 195

Katlmclar hakknda genel bilgiler Tablo 1 de görülmektedir. Tablo 1: Kat&l&mc&lar Hakk&nda Genel Bilgiler Katlmc Says Ya 20 ve alt 648 Ortalama Ya 30 21-30 31-40 Bayan % 35 41-50 51-60 61 ve üzeri Yüzde 9 55 19 12 4.5 0.5 E0itim lk Orta Lise Üni. Y. Lisans Doktora Yüzde 5 3 42 44.5 4.5 1 Gelir 0-500 501-1.001-1.501-2.001 den 1.000 1.500 2.000 Yukar& Yüzde 5 31 21.5 15 27.5 Katlmclar hakknda genel bilgilere bakldnda katlmclarn büyük bir ksmnn 21-30 ya grubunda ve lise veya üniversite mezunu olduu görülmektedir. Katlmclarn %31 inin geliri 501-1.000 YTL arasndayken, yaklak %28 inin geliri 2001 YTL den yüksektir. 196 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

B) SORU VE 4FADELERE VER4LEN CEVAPLARIN DAXILIMI Tablo 2 de anketteki soru ve ifadelere verilen cevaplarn dalm görülmektedir. Tablo 2: Soru ve 4fadelere Verilen Cevaplarn Dalm Ne sklkla interneti kullanyorsunuz? (Her gün) sk (Haftada birkaç kere) Ara sra (ayda birkaç kere) Çok az Yüzde 51 24 12 8 5 Ne sklkla devlet kurumlarnn web sitelerini (bilgi v.s için) ziyaret edersiniz? sk Hiçbir Yüzde 7 12 40 25 16 Ziyaret ettiiniz resmi kurumlarn web sitelerini genel olarak nasl buluyorsunuz? Çok iyi 4yi Orta Zayf Fikrim Yok Yüzde 3 33 41 10 13 Online devlet hizmetlerinin (örnein, internet üzerinden vergi beyan) faydal olduu düünüyorum. Katlyoru m Katlmyor um Kararszm Yüzde 59 8 23 10 Bilmiyorum Devletin ileyiinde e-devletin (vatandan devlet ile internet üzerinden bilgi ve hizmet alveriinde bulunmas; örnein internet üzerinden vergi beyannamesi verilmesi) nasl bir etkisi olduunu düünüyorsunuz? Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 197

Tablo 2: Soru ve 4fadelere Verilen Cevaplarn Dalm Çok olumlu Olumlu Ne olumlu ne olumsuz Olumsu z Çok olum suz Yüzde 18 48 18 4 1 11 E-devletin gelimesiyle devletin daha effaf olacan düünüyorum. Katlyoru m Katlmyor um Kararszm Yüzde 40 21 29 10 Bilmiyorum E-devletin gelimesiyle devletin daha etkin ve verimli olacan düünüyorum. Katlyoru m Katlmyor um Kararszm Yüzde 50 13 27 10 Bilmiyorum Bilmiyorum Resmi dairelere internet üzerinden vergi v.s. gibi ödemeler yapmaya güvenir misiniz? Evet Hayr Yüzde 48 52 198 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

Yüzde 4fadelere verilen cevaplarn dalm genel olarak katlmclarn e-devlete pozitif yaklatn, e-devletin effaflk, etkinlik ve verimlilik konularnda faydal olduunu düündüklerini ortaya koymaktadr. Tablo 2 de gösterilen baz ifade ve sorulara verilen dalmlarn grafikle ayrntl bir ekilde incelemek faydal olacaktr. Grafik 1. Ne sklkla interne ti kullanyorsunuz? 52% n=334 50% 40% 30% 24% n=154 20% 10% 12% n=76 8% n=53 5% n=31 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 nternet kullanm 1=Çok k... 5=Hiçbir Zaman Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 199

Yüzde Katlmclardan 334 kii (%50 nin biraz üzeri) interneti çok sk (her gün) kullandn ifade ederken, 31 kii yaklak %5 i interneti hiçbir kullanmadn belirtmitir. Grafik 2. Ne sklkla devlet web sitelerini ziyaret edersiniz? 40% n=258 40% 30% 25% n=162 16% 20% 12% n=105 6% n=79 10% n=41 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 E-Devlet kullanm 1=Çok k... 5=Hiçbir Zaman 4nternet kullanm ile kyaslandnda e-devlet kullanm sklnn çok daha düük olduu ortaya çkmaktadr. Yüzde 40 lk bir kesim e-devlet hizmetlerini ara sra (ayda birkaç kere) kullanrken, %25 lik kesim çok az kullandn belirtmitir. Alglanan e-devlet hizmet kalitesini ölçmeyi amaçlayan Ziyaret ettiiniz resmi kurumlarn web sitelerini genel olarak nasl buluyorsunuz? sorusuna verilen cevaplarn dalm Grafik 3 de belirtilmitir. 200 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

Yüzde Grafik 3. Resmi kurumlarn web sitelerini nasl buluyorsunuz? 41% n=265 40% 34% n=217 30% 20% 10% n=66 12% n=79 10% 3% n=19 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 Algla nan Web Sitesi Kalitesi 1=Çok yi... 4= Za yf 5=Fikrim Yok Genel olarak katlmclar tarafndan alglanan resmi kurumlarn web sitelerinin kalite düzeyi çok yüksek bulunmamaktadr. Katlmclardan sadece % 3 ü bu soruya çok iyi cevabn vermiken, %41 lik kesim orta ve %10 luk bir grupta zayf cevabn vermitir. Bu sonuçlar resmi kurumlarn web sitelerini gelitirmeleri ve sunduklar hizmetleri artrmalar bakmndan kat edecekleri mesafelerin olduunu göstermektedir. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 201

Grafik 4. Online devlet hizmetleri faydal. 59% n=380 60% 40% 23% Yüzde n=149 20% 8% n=52 10% n=67 0% Katlyorum Katlmyorum Kararszm Bilmiyorum Yaklak %60 oranndaki katlmc online devlet hizmetlerinin faydal olduunu düünürken, aksini düünenlerin oran sadece %8 dir. 202 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

Grafik 5. Devletin i4leyi4inde e-devletin rolü 49% n=314 Yüzde 18% n=114 18% n=115 11% 4% n=25 1% n=6 n=72 Çok Olumlu Olumlu Olumsuz Bilmiyorum Ne olumlu Çok olumsuz Ne olumsuz Devletin ileyiinde e-devletin çok olumlu veya olumlu etkisi olduunu düünenler yaklak %70 dir. Bu oran oldukça yüksektir ve e-devlet harcamalarnn bir anlamda halk tarafndan kabul gördüünü göstermektedir. Ziyaret edilen resmi web sitelerinin kalitesini iyi ve çok iyi bulanlarn oran sadece yaklak %35 dir (baknz, Tablo, 2). Bu orann yükseltilmesi üphesiz hizmet kalitesi bakmndan önemlidir. Ayrca e-devletin gelimesiyle devletin daha effaf, etkin ve verimli olacan düünen katlmc says da çok yüksektir (baknz, Tablo, 2). Burada e-devlet hizmetlerinin geliimi üzerinde önemli bir engel katlmclarn vergi vs. gibi ödemeleri internetten yapmaya kar Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 203

gösterdikleri güvensizliktir. =ekil 1 den görülebilecei üzere katlmclardan yardan fazlas bu tür ödemeleri internet üzerinden yapmaya güvenmediklerini belirtmilerdir. ekil 1. Vergi vs. ödemeleri internet üzerinden yapmaya güvenirmisiniz? Güven Ev et Hay r 51,70% 334,0 48,30% 312,0 Bu güven eksikliinin en önemli nedeni bu tür ödemelerin çok yeni balam olmas ve halkn geleneksel metotla yaplan ödemelere olan alkanl olabilir. Nedenlerinden dier biri ise özellikle basnda yer alan ve vergi mahremiyetini ihlal eden baz haberler olabilir. Bu tür haberlerde baz önemli siyasi kiilerin mal varl ve özel vergi bilgilerine elektronik ortamda ve yasad ekilde ulaldn belirtilmitir. Verilen e-devlet hizmetlerinin ve internet üzerinden yaplan ödemelerin %100 güvenli ve gizli olmas bu tür hizmetlerin kullanm orann yükseltecei üphesizdir. Yaplan anket çalmasnda hangi e-devlet hizmetlerinin ne sklkta kullanldn aratrmak amacyla katlmclara Tablo 3 de belirtilen konularda interneti ne sklkla kullandklar sorulmutur. 204 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

Tablo 3. Farkl E-devlet hizmetlerinin katlmclar arasndaki kullanm skl. Mevzuata(Anayasa, Kanunlar, Kanun hükmünde kararnameler, v.s.) eri(im için; Yüzde 4 9 25 30 32 Resmi gazeteyi internet ortam'nda takip için; Yüzde 4 8 19 27 41 Vergi bildirim veya de<erlendirmeleri(e-beyanname, v.s) için; Yüzde 5 6 20 26 44 ( kurumlar' arac'l'<'yla i( arama hizmetler için; Yüzde 7 10 21 20 40 Sigorta primleri v.s. gibi konularda bilgiye ula(mak için; Yüzde 8 11 28 22 30 Trafik ceza puan' ö<renme veya trafik cezas' ödemesi için; Yüzde 2 3 15 19 62 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 205

Tablo 3. Farkl E-devlet hizmetlerinin katlmclar arasndaki kullanm skl. Motorlu ta('t sorgulamas' veya vergi ödemesi için; Yüzde 3 6 17 17 58 Nüfus bilgileri, T.C. kimlik numaras' v.s. sorgulamas' için; Yüzde 12 22 39 20 7 Elektrik, su, do<algaz v.s. borcu ö<renme ya da ödemesi için; Yüzde 8 10 18 17 47 Merkezi resmi kurumlar'n web sitelerinin adresleri veya telefon numaralar'n' ö<renmek v.s. için; Yüzde 14 21 33 18 14 Belediye web sitelerinden bilgi edinmek için;, Yüzde 8 11 29 23 29 Üniversitelerin web sitelerine girmek için; Yüzde 17 23 27 14 19 206 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 207

Grafik 6. E-devlet hizmetlerinin kullanm skl9 Üniversite Belediye Adres Elektrik Fatura Nüfus Motorlu Ta*t Trafik Ceza Sigorta Primi )* arama E-beyanname Resmi Gazete Mevzuat 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Çok 208 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

En yaygn kullanlan e-devlet hizmeti nüfus bilgileri gibi bilgilere ulamak, üniversitelerin ve belediyelerin web sitelerinden bilgi almak kurumlarn adres ve telefon numaralarna ulama amac ile kullanlmaktadr. Motorlu tat sorgulamas ve vergilerinin ödenmesi ile trafik cezas örenme gibi konularda çok daha az kullanlmaktadr. C) 4NTERNET VE E-DEVLET KULLANIMINI ETK4LEYEN FAKTÖRLER Katlmclar arasnda internet kullanmn hangi sosyoekonomik ve demografik faktörlerin etkilediini aratrmak amacyla regresyon analizi gerçekletirilmitir. Buna göre internet kullanm skln ölçen soruya verilen cevaplarn dalm ba<'ml' de<i(keni olutururken, cinsiyet, ya, gelir ve eitim düzeyi ve katlmcnn örenci olup olmamas modelin bamsz deikenleridir. Birçok katlmc ankette gelir ksmn doldurmad için ikinci bir regresyon bu deiken çkarlarak gerçekletirilmi, deikenin modelden çkarlp gözlem saysnn artrlmasnn sonuçlarda deiiklik yapp yapmad aratrlmtr. Tablo 4. 4nternet kullanmn etkileyen faktörler Model 1 Model 2 C 2,395 2,204 (8,294)* (8,747)* Cinsiyet 0,046 0,064 (0,475) (0,746) Ya -0,020-0,014 (-3,789)* (-2,931)* Örenci 0,422 0,457 (3,102) * (3,711)* Eitim 0,630 0,640 (11,571)* (13,463)* Gelir 3,13E-005 - (2,383)* - R 2 0.303 0,269 F 4statistii 39,174 56,458 Gözlem Says 455 618 Parantez içindeki rakamlar t- istatistiidir. * Yüzde 5 seviyesinde anlaml. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 209

Tablo 5 den görülecei üzere birinci modelimizde eitim düzeyi ve gelir düzeyi artkça internet kullanm skl artmaktadr. Cinsiyetin her iki modelde de internet kullanm skl üzerinde istatistiksel anlaml bir etkisi yokken, örenciler örenci olmayanlara oranla interneti daha sk kullanmaktadrlar. Her iki modelde anlaml olan dier bir faktör ise yatr; buna göre, gençler yallara kyasla interneti daha sk kullanmaktadrlar. Tablo 5. E-devlet kullanmn etkileyen faktörler Model 1 Model 2 C 0,967 1,059 (3,155)* (4,112)* Cinsiyet 0,295 0,156 (2,584)* (1,765) Ya -0,002-0,000 (-0,293) (-0,039) Örenci 0,109 0,101 (0,753) (0,805) Eitim 0,464 0,438 (7,932)* (8,919)* Gelir 2,99E-006 - (0,215) - R 2 0.135 0,120 F 4statistii 13,966 20,790 Gözlem Says 452 615 Parantez içindeki rakamlar t- istatistiidir. * Yüzde 5 seviyesinde anlaml. E-devlet kullanmn hangi faktörlerin etkilediine baktmzda ise cinsiyet ve eitim 14 gibi iki faktörün önemli olduunu görmekteyiz; eitim düzeyleri yüksek olanlar ile erkek 14 E-devlet hizmetlerini kullanma olaslnn hangi faktörler tarafndan etkilendiini ölçmek amacyla yaplan logit analizinin sonuçlar, e-devlet kullanp kullanmamay istatistiksel olarak anlaml etkileyen tek deikenin eitim düzeyi olduunu ortaya çkarmtr. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 210

katlmclar istatistiksel olarak anlaml ekilde e-devlet uygulamalarndan daha fazla yararlanmaktadrlar. Örenciler interneti daha sk kullanmalarna ramen, e-devlet kullanmlar dier katlmclardan istatistiksel olarak anlaml ekilde farkl deildir. Bu durum aslnda beklenen bir sonuçtur, internet kullanmnn eitim ve sosyalleme gibi amaçlarla örenciler arasnda yaygn olduu gözlemlenirken, örencilerin devlet ile ilgili ilikileri dorultusunda yapmas gerekenler, çalanlara oranla çok daha kstldr (vergi, sigorta primi ödemesi. vs.). SONUÇ E-devlet hizmetlerinin alglanan faydasn ve bu tür hizmetleri kullanmn etkileyen faktörleri aratrmak amacyla gerçekletirdiimiz ve yaklak 650 katlmcnn görü bildirdii anket çalmamzn bulgular ABD ve Avusturalya da yaplan çalmalar ile baz paralellikler arz etmektedir. Buna göre; gelir düzeyi yüksek ve eitimli kesim e-devlet hizmetlerinden daha sk yararlanmaktadr. Katlmclar e-devlet hizmetlerini çok yararl algladklarn belirterek bu tür hizmetlerin effafl, verimlilii, etkinlii artrmada faydal olacan düünmektedirler. Buna ramen vergi, vs. gibi ödemelerini internet üzerinden yapmaya katlmclarn yarsndan fazlas güvenmemektedir. Bu durumda bu tür ödemelerde güvenlik tedbirlerinin artrlarak bu konuda halkn bilinçlendirilmesi ve internet ortamnda bulunan bilgilere yetkisiz kiilerin eriiminin tamamen engellenerek bu bilgilerin güvenliinin salanmas çok önemlidir. 4lgili kurumlar tarafndan periyodik aralklarla buna benzer çalmalarn yaplmasn halkn alglad e-devlet hizmet kalitesinin ölçülmesi ve eksikliklerin giderilmesi bakmndan önemli olacaktr. Ayrca, gelir ve eitim düzeyi düük kesiminde bu hizmetlerden yararlanmasn salayacak politikalar gelitirilmelidir. Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 211

KAYNAKÇA AUSTRAL4AN GOVERNMENT, DEPARTMENT OF F4NANCE AND ADM4N4STRAT4ON, Australians use of and satisfaction with e-government services, Commonwealth of Australia, 2005, http://www.agimo.gov.au/ data/assets/pdf_file/0009/43848/egovt_services_lowres_8jun.pdf (eriim, 14.03.2007). Ç4L4NG4R Demir ve 4brahim KUSHCHU, E-government and m- government: Concurrent Leaps by Turkey mgovlab.org http://www.mgovernment.org/resurces/mgovlab_dcik.pdf (eriim, 07.08.2007). GÜRLER HAZMAN, Gülsüm, Afyonkarahisar Belediyesinde e- Belediye Uygulamalar ve Yerel Farkndalk Afyon Kocatepe Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, c.vii, s.2, 65-84. 2005. KULA, Veysel ve TATOXLU, Ekrem KOB4 ler Açsndan 4nternet Kullanmnn Avantaj ve Dezavantajlar, Afyon Kocatepe Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, c.iii, s.2,19-34. 2001. KURAN, N. Hüseyin Türkiye için e-devlet analiz ve model önerisi, 2005. OECD, 2006, E-Devlet Çalmalar Türkiye, Türkçe basm DPT (2007). ÖZSAXIR, Arif, Bilgi Ekonomisi, Nobel yaynlar, 2007. TÜRK4YE B4L4=4M =URASI, E-Devlet Çal'(ma Grubu Raporu, Ankara, 2002. http://bilisimsurasi.org.tr/home.php?golink=rapor (erisim, 07.08.2007). 212 Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007)

WEST, Darrell, M. Digital Government Technology and Public Sector Performance, Princeton University Press, Princeton, 2005. WEST, Darrell, M., Global E-Government, 2007 http://www.insidepolitics.org/egovt07int.pdf (eriim, 07.08.2007). Afyon Kocatepe Üniversitesi,..B.F. Dergisi (C. IX,S.1, 2007) 213